نمایش مبدأ برای عزمیه و سلفیت

<div class="wikiInfo">[[پرونده:سلفیت.jpg|جایگزین=سلفیت|بندانگشتی|سلفیت]]</div>
ریشه‌های جریان [[سلفی‌گری]] در [[مصر]] به قرن بیستم می‌رسد. اختلاف بین دو جریان از منابع معرفت و روش تفسیر و تفقه شروع می‌شود و در بسیاری از عقاید و اعمال، تسری پیدا می‌کند.

[[صوفیان]] همواره توسط سلفی‌ها به [[بدعت]] در [[دین]] و خرافه متهم می‌شوند. در مقابل، [[تصوف]] از خود دفاع و عقاید سلفی‌ها را برداشتی سطحی و به دور از روح حقیقی دین می‌داند. بر اساس تحلیل‌های پذیرفته شده در [[عزمیه|طریقت عزمیه]]، [[سلفیت]] در مصر یک جریان مصری نیست؛ بلکه در پی دسیسۀ [[انگلستان|انگلیس]] از جانب [[عربستان سعودی]] وارد مصر شده و دلیل این امر نیاز حکومت [[آل‌سعود]] به افزایش عمق نفوذ استراتژیک در مصر است. 

== جریان شناسی سلفی‌گری در مصر ==
پیدایش جنبش سلفی در [[مصر]] به اوایل دهه دوم قرن بیستم برمی‌گردد. گرچه سال‌ها پیش جنبش اصلاح دینی توسط [[سید جمال الدین اسد آبادی|جمال‌الدین اسدآبادی]] شکل گرفته بود؛ اما جنبش سلفی خود را وامدار این جریان نمی‌دانست و از آن فاصله می‌گرفت. نخستین حلقه‌های سلفی را می‌توان در [[رشید رضا]] و دوستانش مثل شیخ محب‌الدین الخطیب جست. مهم‎ترین جریان‌های سلفی در مصر عبارتند از:

* الجمعیة الشرعیه لتعاون العملین بالکتاب والسنة المحمدیة.
* جماعة الدعوة والتبلیغ.
* الدعوة السلفیة السلفیة الجامیة المدخلیة.
* جنبش سلفی برای اصلاح (حفص).
* [[اخوان‌المسلمین]].

== سایر جریان‌های سلفی ==
[[عزمیه]] بر این باورند که دین‌داری مصری همواره با گرایش‌های باطنی و صوفیانه همراه بوده است و [[عربستان سعودی|عربستان]] برای ترویج تدین ظاهرگرای نجدی خود از تریبون مورد اعتماد در [[جهان اسلام]] همانند [[مصر]] استفاده کند.

== تقابل علمی با سلفی‌گری ==
مهم‌ترین فعالیت‌های جریان‌های سلفی [[مصر]] در مقابله با [[تصوف]]، شبهات کلامی است. طریقۀ عزمیه در پاسخ به شبهاتی که سلفیان به تصوف وارد کرده‌اند آثار زیادی منتشر کرده که در این نوشتار خلاصه‌ای از دیدگاه رسمی [[عزمیه]] را بیان خواهیم کرد.

=== توحید ===
یکی از اصول اعتقادی [[ابن‎ تیمیه]] مسأله تقسیم '''«[[توحید]]»''' است. وی توحید را به توحید ربوبیت، توحید الوهیت و توحید اسماء و صفات تقسیم می‌کند. او ادعا می‌کند که [[مشرکین]] توحید ربوبیت دارند و تنها به توحید الوهیت کافرند. [[عزمیه]] در رد این عقیده می‌گوید که چنین اعتقادی در زمان [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|حضرت محمد(صل الله علیه وآله)]] وجود نداشته و پیامبر هیچ‌گاه چنین تقسیماتی نداشته است. و این تقسیم توحید مربوط به زمان ابن تیمیه می‌باشد. اعتقاد [[مسلمان]] به رب همان اعتقاد به الله است و همان‌طور که رب مستحق عبادت است، الله نیز مستحق عبادت می‌باشد<ref>حمید ساجدیان؛ ''جریان‌های معاصر تصوف در مصر طریقت عزمیه''، ص 119_120.</ref>. ربوبیت، صفتی از صفات خداوند و رب، اسمی از اسماءالحسنی است که علما بر آن اجماع دارند. ربوبیت، از اقسام توحید به حساب نمی‌آید؛ چرا که در غیر این صورت سایر اسماء و صفات الهی مانند قیومیت نیز باید از اقسام توحید تلقی شود و نه صفتی از صفات خدا<ref>احمد محمود کریمه؛ ''السلفیه بین الاصیل والدخیل''؛ ص 83_85.
</ref>.

=== اسماء و صفات الهی ===
[[ابن تیمیه]] صفاتی که در [[قرآن]] برای [[خداوند]] ذکر شده است را به معنای ظاهری آن حمل کرده و آنها را صفات ذات الهی می‌داند. او [[تأویل]] را برنمی‌تابد؛ زیرا معتقد است مخالف قول خداوند و رسول است. در نتیجه برای خدا دست، پا، صورت، چشم، گوش، نشستن و ایستادن ... و تمام صفاتی که خداوند خود را با آن توصیف کرده و یا بر لسان نبی اکرم جاری شده را در نظر می‌گیرد. 

=== تکفیر ===
مسأله '''«[[تکفیر]]»''' در اندیشه سلفی‌گری مورد مقابلۀ [[عزمیه]] قرار گرفته است. بر این اساس [[محمد بن عبدالوهاب]] به عداوت با سایر مسلمانانی که مخالف چهارچوب فکری بودند و بر این عقیده نبودند [[فتوا]] داد. بدین معنا که مخالفین عقیدۀ او از [[شیعه]] و [[صوفی]]، [[مشرک]] نامیده می‌شدند. او حکم به [[کفر]] [[شیعه]] داده و بلاد آنها را بلاد حرب می‌داند.

=== توسل ===
تقریر [[عزمیه]] از مسأله '''«[[توسل]]»''' این‌گونه است که [[سلفیت]] همانند [[خوارج]]، آیاتی را که دربارۀ [[کفار]] نازل شده به [[مؤمنین]] نسبت می‌دهند. آنها تمام آیاتی که دربارۀ بت‌ها و بت‌پرستان است را در این موضوع استفاده می‌کنند و بت‌ها را [[انبیا]] و صالحینی می‌دانند که از دنیا رفته‌اند و در برزخ‌اند و [[بت‌پرستی|بت‌پرستان]] را نیز موحدینی می‌دانند که با حب به انبیا و صالحین به خداوند متوسل شده‌اند.  در این رابطه چند نکته باید توجه شود:

'''اولاً''' اشتباه برداشت در این [[آیات]] از جایی است که [[دعا]] را به معنای عبادت می‌دانند؛ در صورتی که [[دعا]] فقط زمانی که به قصد مدد گرفتن  با در نظر گرفتن استقلال در اذن عبادت غیر است. [[مسلمانان]]، خواه عالم و خواه جاهل، همه معتقدند کسانی که [[توسل]] به آنان می‌شود هیچ استقلالی در نفع و ضرر رساندن ندارند و این اختیار از جانب خداست؛ بنابراین از دایرۀ حکم، این‌گونه آیات خارج می‌شوند. 

'''ثانیاً''' تا زمانی که [[توسل]] به شخص زنده جایز باشد توسل به [[میت]] نیز جایز خواهد بود؛ زیرا که میت در [[برزخ]] زنده است و آیا سلفی‌ها حیات برزخی را انکار می‌کنند.

'''ثالثاً''' [[توسل]] به اولیا از جمله مسائلی است که در میان مسلمانان امری پذیرفته شده است.

=== تبرک ===
'''«تبرک»''' در دیدگاه [[وهابیت]] از مظاهر شرک است. در آثار عزمیه جواب شبهه‌های وارد شده به تبرک را با استناد به‌ [[آیات]] مانند آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|فَلَمَّا أَنْ جَاءَ الْبَشِيرُ أَلْقَاهُ عَلَىٰ وَجْهِهِ فَارْتَدَّ بَصِيرًا|سوره = یوسف|آیه = 96}}<ref>یکی از آیات مورد استناد، تبرک جستن [[حضرت یعقوب(ع)|حضرت یعقوب (علیه‌السلام)]] به لباس [[حضرت یوسف |حضرت یوسف (علیه‌السلام)]] است.</ref> و [[روایات]] و سیرۀ [[مسلمین]] پاسخ داده‌اند. بخش اول روایاتی که اشاره به تبرک به نبی اکرم (صل‌الله علیه وآله وسلم) و آل ایشان دارد و در بخش دوم احادیثی که  تبرک به آثار این بزرگواران دارد همچون تبرک به عرق، بوسیدن دست و تبرک به سؤر پیامبر<ref>به معنای نیم‌خوردۀ آب یا غذای پیامبر است.</ref> و آل ایشان و تبرک به مکانی که حضرت لمس کرده بود و تبرک به آب وضوی حضرت و آلش و نیز به موی پیامبر و آل ایشان و شفا یافتن با آن، تبرک به محل قدم‌های پیامبر و آلش و همچنین تبرک به منبر و روضۀ منورۀ پیامبر و ... پس از آن مواردی دربارۀ تبرک به اولیا و صالحین ذکر می‌شود مانند تبرک به خاک [[مدینه]] و بوسیدن دست و لباس صالحین، تبرک به [[صحیح بخاری]]، تبرک به قبر [[احمد بن حنبل|احمدبن حنبل]]. در نتیجه، [[کافر]] دانستن کسی که به آثار انبیا و اولیا تبرک می‌جوید، خروج بر شریعت اسلامی و از بین بردن قواعدی است که [[مسلمانان]] بر آن [[اجماع]] دارند.

=== ساخت بنا بر قبور ===
[[ابن تیمیه]] و شیوخ [[وهابیت]] براین عقیده‌اند که ساختن بنا بر قبور، [[شرک]] و الحاد است. آنها به مخالفین «قبریون» می‌گویند. در طریقۀ [[عزمیه]] کتاب '''«موحدون لا قبریون»''' برای پاسخ به این شبهۀ [[وهابیت]] نگارش شده است.

=== زیارت ===
'''«[[زیارت]]»''' از دیدگاه [[عزمیه]] برخلاف [[وهابیت]] عین [[توحید]] است. آنها معتقدند اگر وهابی‌ها به آنچه [[شیعه]] و [[صوفیه]] در مرقد ائمه‌شان می‌خوانند توجه کنند، خواهند فهمید که زیارت آنها عین توحید است و اخلاص را حقیقتا می‌توان دید که از هر شرکی منزه است و همان حقیقت ایمان به خداست.

=== دشمنی با اهل‌بیت و دوستی با دشمنان آنان ===
طریقت عزمیه [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیه السلام)]] را دارای جایگاه ممتازی می‌دانند که در [[قرآن]] ثابت شده است. [[عزمیه]] بر این باورند که جریان سلفی به‌خصوص [[وهابیت]] کاملا در خدمت [[انگلستان|انگلیس]] و [[صهیونیسم]] است. اسناد تاریخی و غیر تاریخی فراوانی‌ در کتاب '''«فی خدمة من؟»''' و '''«کشف الارتیاب»'''<ref>ر. ک: ''کشف الارتیاب''؛ ص 163 _ 215.</ref> آمده است تا نشان دهد [[وهابیت]] از تمام ظرفیت مالی، انسانی، سیاسی و حتی فتوایی خود استفاده کرده تا [[اسرائیل]] را در هدفش یاری کند. از جمله این موارد فتوای بن باز بر ضرورت صلح با [[یهود]] در [[رژیم صهیونیستی|اسرائیل]] و نیز جواز ورود [[مسیحیان]] به [[حرمین شریفین]] است.

== تقابل عملی با سلفی‌گری ==
طریقۀ [[عزمیه]] فعالیت‌های گوناگونی در مبارزه با جریان‌های سلفی که از زمان ''سیدعزالدین'' به خوارج موسوم شده‌اند. صورت داده است. ''سیدعزالدین'' دو تریبون برای انتقال پیام خود ایجاد کرد. انتشارات '''«دارالکتاب الصوفی»''' و نشریۀ '''«الاسلام وطن»'''؛ در زمان شیخی بعدی طریقت، علاوه بر این موارد از ظرفیت‌های دیگری از جمله همایش‌های گوناگون، شبکه‌های تلویزیونی و ماهواره‌ای و اینترنت نیز استفاده شده است.

== جستارهای وابسته ==
* [[تصوف]]
* [[سلفی‌گری]]
* [[عزمیه و شیعه]]

== پانویس ==
{{پانویس}}

== منابع ==
* ساجدیان، حمید، ''جریان‌های معاصر تصوف در مصر طریقت عزمیه'' مکث اندیشه، چاپ اول، 1399 ش.

{{مصر}}

[[رده:فرق و مذاهب]] 
[[رده:تصوف]]
[[رده:مصر]]