جمهوری ترکیه (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

تا پیش از دهه 50 میلادی، عمده مردم ترکیه به فعالیت‌های کشاورزی مشغول بودند و پس از آن، وقتی روش‌های مکانیزه در بخش کشاورزی افزایش یافت و بخش صنعت رشد نمود، گرایش مردم به کارهای خدماتی و صنعتی افزایش یافت به طوری که در اوایل دهه 90 میلادی، 40% افراد شاغل در ترکیه، در بخش کشاورزی مشغول به کار بودند. این در حالی بود که در دهه 60، این آمار به بیش از 66% می‌رسید. امروزه عمده جمعیت شاغل در بخش اقتصادی، هم‌چنان در بخش کشاورزی فعال‌اند و به این ترتیب، بخش خدمات، به خصوص جهانگردی و صنعت، در مرتبه بعدی قرار دارند. <ref>قاسمى، 1374، ص 111.</ref> <br>

هم‌چنین قانون اساسی یک شورای مشورتی دولتی را در نظر گرفته است تا به رئیس جمهور، در انجام وظایفی که به عهده دارد کمک نماید. اعضای این شورا، رؤسای جمهور سابق، قضات بازنشسته دادگاه قانون اساسی و رؤسای پیشین ستاد مشترک ارتش هستند. بیست عضو از این اعضا به مدت شش سال از طرف رئیس جمهور و ده عضو دیگر از طرف خود اعضای شورا انتخاب می‌شوند. <ref>قاسمى، پیشین.</ref> <br>  

پس از ممنوعیت فعالیت‌های حزب فضیلت، اسلام گرایان بار دیگر در قالب دو حزب ظهور یافتند؛ اسلام گرایان محافظه کار به رهبری رجایی کوتان که حزب سعادت را تشکیل داد، و شاخه عمل گرا به رهبری اردوغان و عبداللّه گل که حزب عدالت و توسعه را بنیان گذاشتند. این حزب توانست در آخرین انتخابات مجلس بیش‌ترین آرا را به دست آورد و در حال حاضر (سال 2006) دولت این کشور را در اختیار دارد. حاکمیت حزب عدالت و توسعه با حمله آمریکا به عراق و سرنگونی صدام هم‌زمان شد و عدم همراهی دولت با آمریکا در حمله به عراق به محبوبیت عمومی این حزب افزود. این حزب خواهان روابط راهبردی با آمریکا است و رهبران آن مواضع تندی علیه جنایات اسرائیل در پیش گرفته و اقدامات سرکوب گرایانه آن را محکوم کرده‌اند و در عین حال تلاش زیادی دارند تا شرایط عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا را فراهم سازند. <ref>قاسمى، پیشین، ص50.</ref> <br>

در شهرهای ترکیه تقریباً هیچ محله‌ای را نمی‌توان یافت که دارای قهوه‌خانه نباشد. این قهوه‌خانه‌ها به صورت پاتوقی برای اقشار مختلف، از افراد عامی گرفته تا دانشجویان و طرفداران احزاب سیاسی در آمده است. جایگاه ویژه قهوه‌خانه در حیات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ترکیه دارای پیشینه‌ای طولانی و پر ماجرا در دوران امپراتوری عثمانی می‌باشد. <ref>ابوالقاسمى و اردوش حسین، 1378، ص 248.</ref> <br>

#به فرار واداشتن دختری که خانواده‌اش راضی به چنین وصلتی نیست، توسط خواستگار و بستگان او؛ <ref>اين رسم در روستاها مرسوم مى‌باشد. </ref>

#خون‌خواهی ارثی به صورت فردی و قبیله‌ای؛ <ref> اين خصلت مردم ترکيه درگذشته رواج بيش‌ترى داشته و در حال حاضر کم‌تر در بين مردم رواج دارد. </ref>

#علاقه‌مندی به غذاهای محلی و سنتی. <ref>حکیم‌پور و مرجانى، 1373، ص 35.</ref> <br>

آنچه مسلّم است این است که خانواده‌های ترک از تأثیر ورود ارزش‌های غربی به صحنه اجتماعی بی‌نصیب نمانده‌اند، اما به دلیل دیرپایی و دوام نظام سنت‌های حاکم، در این زمینه تأثیرپذیری با مقاومت بیش‌تری روبه‌رو شده است. بازتاب چنین ویژگی را می‌توان در وجود هم‌زمان صورت‌های متفاوتی از ازدواج و خانواده در جامعه ترکیه مشاهده نمود. خانواده‌ها از شکل سنتی و گسترده و هم‌بسته به سوی خانواده‌های هسته‌ای و کوچک گرایش یافته است، اما این مسئله در همه مناطق ترکیه صادق نیست. بنا بر بررسی‌های انجام شده توسط «یونیسف»، از هر 100 خانواده ساکن در شمال و شرق ترکیه به ترتیب 48 و 40 خانواده از نوع خانواده گسترده و سنتی است و این در حالی است که در مناطق غربی 73% از خانواده‌ها، کوچک و هسته‌ای می‌باشند. <ref>قاسمى، پیشین، ص39.</ref> <br>

در مناطق روستایی، خانواده‌ها در مورد انتخاب زوج مناسب برای فرزندان خود، بسیار درگیر هستند ولی در مناطق شهری، ازدواج بنا به درخواست و انتخاب طرفین صورت می‌گیرد. در ترکیه ازدواج دختران و پسران زیر 18 سال، برخلاف قانون است و میانگین سن ازدواج برای مردها 25 و برای زنان 22 سال است. در خانواده‌های سنتی، به ویژه در جوامع روستایی، معمولاً تلاش می‌شود تمامی تشریفاتی که به عروسی ختم می‌گردد، اجرا شود و شاید یکی از عوامل به وجود آورنده پدیده‌ای به نام «کیزکاچیرماک» یا «دختر ربایی»<ref>دختر ربايى به معناى فرار دختر از خانه، همراه با خواستگار و اجراى عقد شرعى و در صورت تمايل و امکان، عقد قانونى است. </ref>، رهایی از بار سنگین این تشریفات متعدد است.<br>

*'''روز عاشورا:''' در شهرهای بزرگ، به خصوص استانبول، طبق سنت به جای مانده از دوره عثمانی، در روز عاشورا نوعی آش شیرین به نام «عاشوره» پخته می‌شود. تعداد مواد به کار رفته در این آش می‌بایست به عدد ده برسد. علویان در روز عاشورا همانند ایام دهه اول محرم و بخشی از دهه دوم همان ماه، روزه می‌گیرند. مراسم عزاداری شیعیان جعفری برای حسین بن علی(علیه السلام) قبلاً پنهانی انجام می‌شد، اما این مراسم امروزه در مناطق شیعه‌نشین استانبول و برخی مناطق دیگر، با شکوهی بسیار برگزار می‌شود. گفتنی است در این مراسم تعداد بسیاری از شهروندان اهل سنت و علویان ترکیه نیز شرکت می‌کنند. <ref>ابوالقاسمى، اردوش حسین، پیشین، ص 268.</ref> <br>

طبق آمار ذکر شده در رسانه‌های گروهی ترکیه، 85% جمعیت این کشور ترک و 15% اقلیت‌هایی چون کردها، ارامنه، گرجی‌ها، یونانی‌ها و عرب‌ها <ref>عرب‌هاى ترکيه حدود 2 ميليون نفر تخمين زده مى‌شوند. <br></ref> می‌باشند. کردها به عنوان بزرگ‌ترین اقلیت ترکیه (با جمعیتی حدود 15 تا 20 میلیون نفر) <ref>ابوالقاسمى و اردوش حسین، پیشین، ص 113</ref> به حساب می‌آیند که بیش‌تر در جنوب شرقی این کشور ساکن‌اند. ارامنه بیش‌تر در اطراف دریاچه وان، گرجی‌ها در سواحل دریای سیاه، یونانی‌ها در استانبول و اعراب ترکیه در کنار مرزهای عراق و سوریه و در جنوب شرق ترکیه اسکان گزیده‌اند.<br>

در دوران جمهوریت، آزادی حقوق به شیوه غربی به زنان اعطا شد. زنان استقلال مالی یافتند و زن و مرد روابطی تقریباً یکسان پیداکردند. اتحادیه زنان ترکیه در سال 1924 تأسیس شد و پس از مدتی فعالیت، منحل گردید ولی بار دیگر در سال 1946 آغاز به کار نمود. این اتحادیه یک سازمان غیر سیاسی است اما اغلب در موضوعات سیاسی، به خصوص مسایل سیاسی مربوط به زنان فعالیت نموده و به صورت قوی، از سکولار حمایت می‌کند. <ref>قاسمى پیشین، ص 175.</ref> <br>  

در مجموع باید گفت در روند تغییرات جامعه ترکیه در طی دهه‌های اخیر، موقعیت زنان در مقایسه با وضعیت گذشته خود (در عصر عثمانی)، تغییر یافته و نسبتاً از امتیازات و آزادی‌های بیش‌تری برخوردار گردیده‌اند. اما این دگرگونی همه جامعه زنان را به یک میزان در بر نگرفته است. هم‌چنین در مسیر این تحولات، اهداف اصیل آزادی زنان به تدریج رنگ باخته و آنان در نهایت به نوعی از خود بیگانگی و غرب گرایی و گریز از هویت و اصالت‌های فرهنگ خودی متمایل گردیده‌اند. <ref>پرند و سبحانى، 1373، ص117.</ref> <br>

ورود اسلام به مناطق زیادی از جهان، یک تحول بزرگ و آغاز یک مقطع جدید در تاریخ آنها است. <ref>نمونه‌اى از آن را در سال 1384 در جمهورى تا تارستان روسيه شاهد بوديم كه مسلمانان تاتار، هزارمين سال ورود اسلام را در «قازان» جشن گرفتند.</ref> <br>

مناره‌ها و مساجد پر شکوهی که مسلمانان در اروپای شرقی و مرکزی ساخته‌اند از عظمت، قدرت و دامنه نفوذ سیاسی و فرهنگی آنان حکایت می‌کند. به عنوان نمونه، در استانبول مسجد سلطان احمد و مسجد ایاصوفیا که از کلیسا تبدیل به مسجد شد، اگر چه هم اکنون تحت فشار اروپا و واتیکان نماز گزاردن در آن ممنوع می‌باشد و به صورت موزه مورد بازدید هزاران جهانگرد قرار می‌گیرد، مکانی است که آثار هنری مسیحیت و آثار هنری اسلامی در آن تلفیق شده است و در کتابخانه موزه قصر تویکاچی استانبول، 18 هزار نسخه خطی و هزاران جلد کتاب اسلامی موجود است. <ref>خبر گزارى آينده روشن، گزارش‌گر مهدى جعفرى، دوشنبه 19 دى 1384. لازم به يادآورى است که در اسفند ماه 1384 در مطبوعات خبر جالب زير گزارش شده است: يکى از کوچک‌ترين قرآنهاى نفيس و خطى جهان از طرف موزه صاغب صابانجى ترکيه به مطبوعات اين کشور معرفى شد. اين نسخه از قرآن مجيد که از طرف موزه صاغب صابانجى در يک مزايده خريدارى شده است در سال 1635 ميلادى توسط کريم بن ابراهيم شيرازى، در يک جلد و 390 صفحه به ابعاد 5/3 در 2/2 در 5/1 سانتى متر نوشته شده است. جلد اين کتاب قرآن از چرم مزيّن به برگ‌هاى طلايى بوده و داراى صفحات 22 سطرى است./ موزه صاغب صابانجى که داراى کلکسيون با ارزش هنر خطاطى است اين قرآن با ارزش را در مزايده‌اى که در فوريه 2005 ميلادى برگزار شد از يک کلکسيونر خريدارى کرد./نازان چاغمن مدير موزه صاغب صابانجى با اشاره به اين که تعداد قرآنهاى دست نويس با اين ابعاد کوچک در جهان بسيار کم است گفت: يکى از خصوصيات اين قرآن اين است که با ذره‌بين به راحتى قابل خواندن است./ وى گفت: موزه صاغب صابانجى در نظر دارد اين اثر ارزنده را در ماه ژوئن سال جارى ميلادى به نمايش بگذارد. (ر.ک: روزنامه جمهورى اسلامى، سال بيست و هفتم، شماره 7719 شنبه 13 اسفند 1384 ـ 3 صفر 1427، ص 5. </ref><br>

اما به دلیل تفرقه و نفاقی که بر این قدرت رسوخ می‌کند و توطئه‌های دول استعماری، دولت عثمانی در جنگ‌های سال 1912 م و 1913 م از متفقین شکست سختی خورده و تمام نواحی اروپایی را از دست می‌دهد. سرزمین‌های عربی را انگلیسی‌ها از او گرفته و تمامی قلمروش را از پیکرش جدا نموده و آن امپراطور عظیم عثمانی به یک کشور شکست خورده تجزیه شده و کوچک تبدیل می‌شود و از آن همه کشورهای غربی و آسیایی و آفریقایی برایش استانبول و آنکارا می‌ماند و مرکز قدرت جهانی اسلام به صورت آپاندیس مریض استعمار غربی در آمده و آن همه عظمت و شکوه تاریخی و مفاخر اسلامی را انکار نموده و با نظام لائیکی و گرایش به قومیت ترک، نسخه استعمار و استکبار جهانی را اجرا می‌کند و ریزه خوار سرمایه داری غرب می‌شود و ملتی که با روح اسلام زنده بود و غنا و قدرت و عزّت خود را از این فرهنگ می‌گرفت و ماهیت و شخصیتش بر اساس اسلام تکوین یافته بود باید تبدیل شود به شبه فرنگی‌های فراموش کننده خویش». <ref>گلى‌زواره، 1380، ص164ـ163.</ref> <br>

در ترکیه، در زمینه اعتقادات دینی و مذهبی یک‌پارچگی چندانی وجود ندارد و اعتقاد به مذاهب مختلف در میان اقشار مردم، یکی از ویژگی‌های ساختار مذهبی این جامعه محسوب می‌شود. با این حال طی تحقیقات دانشگاهی سال 1990 مشخص شد که حدود 98% از جمعیت ترکیه را مسلمانان و 2% را مسیحیان و کلیمیان <ref>تعداد کليميان ترکيه حدود 25 هزار نفر مى‌باشد. شايان ذکر است که در ترکيه به کليميان، موسوى گفته مى‌شود. </ref> و دیگر ادیان تشکیل می‌دهند. به رغم آمار زیاد مسلمانان ترکیه، در استانبول، کلیساهای زیادی فعال می‌باشند.<ref>http://www.turkeytravelplanner.com/Religion/Index.html</ref> <br>

نکته جالب توجه این است که برخی از زنان ترکیه با اینکه حجاب را رعایت نمی‌کنند اما خودشان را مسلمان واقعی می‌دانند و بی‌حجابی خود را دلیل بر بی‌توجهی به دین خدا تلقی نمی‌کنند. خوردن گوشت خوک در میان مسلمانان حرام است و در گوشت فروشی‌ها گوشت خوک عرضه نمی‌شود. <ref>حکیم پور و مرجانى، پیشین، ص 31.</ref> <br>

#«رساله نور» نوشته سعید نورسی.<ref>حکیم‌پور و مرجانى، پیشین، ص 34.</ref> <br>

سازمان‌هایی اسلامی در ترکیه وجود دارند که در خارج از کشور فعالیت می‌کنند: گروه ملی گوروش، فدراسیون ترک، اتحادیه جماعات اسلامی، سلیمانجی‌ها و نورجی‌ها از جمله گروه‌ها و دسته‌جاتی هستند که در قالب اسلام فعالیت می‌کنند و در ترکیه و اروپا دارای پیروانی هستند. <ref>پرند و سبحانى، پیشین، ص 93.</ref> <br>  

ـ اتحادیه اجتماعات اسلامی: این اتحادیه، انشعابی از گروه ملی گوروش است. این گروه به تبلیغ تمامیت اسلام می‌پردازد و معتقد است در این راه باید از تمامی ابزارهای روز و پیشرفته استفاده کرد. <ref>قاسمى، پیشین، ص 32.</ref> <br>

هم‌چنین در ماده 36 قانون اساسی آمده است: «نگه‌داری و فعالیت امور مساجد و مراکز دینی به عهده ریاست عالیه امور دیانت است. در جمهوری ترکیه، مذهب امری کنترل شده است که سازمانی وابسته به نخستوزیری تحت عنوان «سازمان امور دیانت» مسئول آن است». <ref>حکیم پور و مرجانى، پیشین، ص 32.</ref> <br>

#استانبول: مسجد ایوب سلطان، مسجد سلطان احمد، مسجد فاتح، مسجد بایزید، مسجد سلطان سلیم، مسجد سلیمانیه، مسجد نور عثمانیه، مسجد لالی له، مسجد والده خان، مسجد اباصوفیا؛ <ref>اين محل اولين کليسايى بود که پس از فتح ترکيه توسط مسلمانان به مسجد تبديل شد و هم اکنون نيز به موزه تبديل شده است. </ref>

منابع ترک در ذکر نام سازمان‌ها و گروه‌های اسلامی فعال در ترکیه، از تشکل‌های زیر نام می‌برند که برخی از این اسامی برای ایجاد ذهنیت از فعالیت‌های تروریستی گروه‌های اسلامی در جامعه، ساخته و پرداخته دستگاه‌های امنیتی کشور است و وجود خارجی ندارند. این گروه‌ها عبارت‌اند از: حزب الله، جهاد اسلامی، حزب حرکت اسلامی، حزب الدعوه، حزب التحریر، رابطة العالم الاسلامی، ارتش آزادی خواه شریعت جهان، مجاهدین اسلامی، ارتش آزادی‌بخش اسلامی ترکیه، حزب آزادی‍بخش اسلامی، اتحادیه آزادی‌بخش اسلامی ترکیه، جبهه آزادی‌بخش اسلامی ترکیه، حزب اسلامی کردستان، جبهه عمل مهاجمین اسلامی شرق بزرگ و اتحادیه میهن‌پرستان دین‌دار کردستان. <ref>پرند و سبحانى، پیشین، ص 111.</ref> <br>

#'''[[مولویه]]:''' مولویه نیز مانند بکتاشیه در آسیای صغیر یا آناطولی به وجود آمد و به دو فرقه «پوست‌نشینان» یا «پوستینیه» و «ارشادیه» تقسیم می‌شود: برخی معتقدند مؤسس اصلی آن «جلال‌الدین محمد بلخی رومی» (متوفّای 672 هـ) مشهور به مولوی یا مولانا بوده است؛ <ref>پیشین، ص318ـ317.</ref> ولی بیش‌تر معتقدند مؤسس اصلی مولانا نبوده بلکه برخی منتسبین به او، پس از مرگ وی به دلیل ارادت زیادی که به او داشتند، برای مزار او قبه‌ای سبز رنگ ساختند و به این نام شهرت یافتند. مولویه طریقتی ملایم، تا حدی معتدل، شفاف و برخوردار از غنی‌ترین آثار مدون عرفان نظری است. <ref>ابوالقاسمى و اردوش حسین، پیشین، ص 166.</ref> <br>

زبان فارسی، زبان دربار و هم‌چنین زبان تشکیلات اداری در قلمرو دولت عثمانی بوده است. هم‌چنین برخی اسامی مردان و زنان ترک نیز از واژه‌های فارسی است، مانند: رستم، فریدون، فرخنده، خجسته، آسمان و...؛ با سقوط امپراتوری سلجوقی و سپس عثمانی و به دنبال تأسیس حکومت جمهوری و تلاش‌های گسترده آتاترک برای غربی کردن ترکیه و تغییر حروف ترکی و جای‌گزینی حروف لاتین، بسیاری از واژه‌ها و اصطلاحات عربی و فارسی از این زبان حذف گردید، اما با این حال، اکنون در حدود 2000 واژه فارسی، با مفهوم متداول در زبان فارسی و یا با مفهومی متفاوت، در زبان ترکی مصطلح و رایج است. <ref>پرند و سبحانى، پیشین، ص199.</ref> <br>

گفتنی است در وضعیت کنونی، تنها 30 نفر استاد زبان فارسی در ترکیه وجود دارند که از آن جمله می‌توان به پروفسور ارکان تورکمن، پروفسور سعدالدین کوجاتورک، پروفسور عدنان کارا، اسماعیل اوغلو و پروفسور مرسل اشاره کرد. هم‌چنین از این تعداد استاد زبان فارسی، 11 استاد درجه پروفسوری و 2 استاد درجه دانشیاری دارند. <ref>حکیم پور و مرجانى، پیشین، ص 26.</ref> <br>