شب قدر: تفاوت میان نسخه‌ها

'''شب قدر''' یکی از شب های [[ماه رمضان]]، شبی که از هزار ماه برتر است. شب [[نزول قرآن]]، تقدیر امور، بخشش [[گناه|گناهان]] است. شب قدر بزرگترین سند [[امامت]] و تداوم آن در طول زمان است. بر اساس [[روایات]] در این شب، تقدیر یک ساله افراد مشخص می گردد. در تعالیم [[اسلام]] و در کلام [[ائمه معصومین(ع)|معصومین(ع)]]، یک شب خاص به عنوان شب قدر معرفی نشده، بلکه یکی از شب های نوزدهم، بیست و یکم و یا بیست و سوم ماه مبارک رمضان شب قدر دانسته شده است. در [[روایات]] به احیاء (شب زنده‌داری) شبهای قدر سفارش زیادی شده و اعمالی برای این شب‌ها تعیین گردیده است.

مراد از قدر، تقدیر و اندازه‏‌گیرى است و شب قدر شب اندازه‏‌گیرى است و [[خداوند]] متعال دراین شب حوادث یک سال را تقدیر میکند و زندگى، [[مرگ]]، رزق، سعادت و شقاوت انسانها و امورى ازاین قبیل را دراین شب مقدر میگرداند.

در [[قرآن کریم]] آیه‌‏اى که به صراحت ‏بیان کند شب قدر چه شبى است دیده نمی‌شود. ولى از جمع‏‌بندى چند [[آیه]] از [[قرآن کریم]] میتوان فهمید که شب قدر یکى از شب‏هاى ماه مبارک رمضان است. قرآن کریم از یک سو میفرماید: « انا انزلناه فى لیله مبارکه‏<ref>دخان / 3</ref>.» این آیه گویاى این مطلب است که قرآن یکپارچه در یک شب مبارک [[نازل]] شده است و از سوى دیگر میفرماید: « شهررمضان الذى انزل فیه القرآن<ref>بقره / 185.</ref>‏.» و گویاى این است که تمام قرآن در ماه رمضان نازل شده است. و در سوره قدر میفرماید: «انا انزلناه فى لیله القدر<ref>قدر/1.</ref>.» از مجموع این آیات استفاده می‌شود که قرآن کریم در یک شب مبارک در ماه رمضان که همان شب قدر است نازل شده است. پس شب قدر در ماه رمضان است. اما این که کدام یک از شب‏هاى ماه رمضان شب قدر است، در قرآن کریم چیزى برآن دلالت ندارد. و تنها از راه اخبار میتوان آن شب را معین کرد.

در بعضى از روایات منقول از [[ائمه اطهار(ع)]] شب قدر مردد بین نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان است و در برخى دیگر از آنها مردد بین شب بیست و یکم و بیست و سوم و در روایات دیگرى متعین در شب بیست و سوم است<ref>مجمع البیان، ج 10، ص‏519.</ref>. وعدم تعین یک شب به جهت تعظیم امر شب قدر بوده تا بندگان خدا با گناهان خود به آن اهانت نکنند.

پس از دیدگاه روایات ائمه [[اهل بیت(ع)]] شب قدر از شب‏هاى ماه رمضان و یکى از سه شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم است. اما روایات منقول از طرق [[اهل سنت‏]] به طورعجیبى با هم اختلاف داشته و قابل جمع نیستند ولى معروف بین اهل سنت این است که شب بیست و هفتم ماه رمضان شب قدر است<ref>تفسیر الدرالمنثور، ج‏6.</ref> و در آن شب قرآن نازل شده است.

شب قدر منحصر در شب نزول قرآن و سالى که قرآن درآن نازل شد نیست ‏بلکه با تکرار سالها، آن شب نیز تکرار می‌شود. یعنى درهر ماه رمضان شب قدرى است که درآن شب امور سال آینده تقدیر می‌شود. دلیل براین امر این است که:

'''اولا''': نزول قرآن به طور یکپارچه در یکى از شب‏هاى قدر چهارده قرن گذشته ممکن است ولى تعیین حوادث تمامى قرون گذشته و آینده درآن شب بى‏ معنى است.

'''ثانیا''': کلمه «یفرق‏» در آیه شریفه «فیها یفرق کل امر حکیم‏<ref>دخان / 6.</ref>.» در [[سوره دخان]] به خاطر مضارع بودنش، استمرار را میرساند و نیز کلمه «تنزل‏» درآیه کریمه «تنزل الملئکه والروح فیها باذن ربهم من کل امر<ref>قدر/ 4 .</ref>» به دلیل مضارع بودنش دلالت ‏بر استمرار دارد.

'''ثالثا''': از ظاهر جمله « شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن‏<ref>بقره / 185.</ref>.» چنین برمیآید که مادامى که ماه رمضان تکرار می‌شود آن شب نیز تکرار می‌شود. پس شب قدر منحصر در یک شب نیست ‏بلکه درهر سال در ماه رمضان تکرار می‌شود.

در این خصوص در تفسیر برهان از شیخ طوسى از ابوذر روایت‏ شده که گفت: به [[رسول خدا(ص)]] عرض کردم یا رسول الله آیا شب قدر شبى است که درعهد انبیاء بوده و امر به آنان نازل میشده و چون از دنیا میرفتند نزول امر درآن شب تعطیل میشده است؟ فرمود: « نه بلکه شب قدر تا قیامت هست<ref>تفسیر البرهان، ج‏4، ص‏488، ح‏26.</ref>.‏»

در [[سوره قدر]] میخوانیم: «انا انزلناه فى لیله القدر وما ادریک ما لیله القدر لیله القدر خیر من الف شهر.» خداوند متعال براى بیان عظمت ‏شب قدر با این که ممکن بود بفرماید: «وما ادریک ما هى هى خیر من الف شهر» یعنى با این که میتوانست در آیه دوم و سوم به جاى کلمه «لیله القدر» ضمیر بیاورد، خود کلمه را آورد تا بر عظمت این شب دلالت کند. و با آیه « لیله القدر خیر من الف شهر» عظمت این شب را بیان کرد به این که این شب از هزار ماه بهتر است. منظور از بهتر بودن این شب از هزار ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت [[عبادت]] است. چه این که مناسب با غرض [[قرآن]] نیز چنین است. چون همه عنایت قرآن دراین است که مردم را به خدا نزدیک و به وسیله عبادت زنده کند. و احیاء یا عبادت آن شب از عبادت هزار ماه بهتر است.

حضرت فرمود: «عبادت در شب قدر بهتر است از عبادت درهزار ماهى که در آن شب قدر نباشد<ref>4-فروع کافى، ج‏4، ص‏157، ح‏4.</ref>.»

ظاهر آیه شریفه « انا انزلناه فى لیله القدر» این است که همه قرآن در شب قدر نازل شده است و چون تعبیر به انزال کرده که ظهور در یکپارچگى و دفعى بودن دارد نه تنزیل، که ظاهر در نزول تدریجى است.

# نزول تدریجى در طول بیست و سه سال [[نبوت]] پیامبر اکرم(ص).

آیاتى چون «قرانا فرقناه لتقراه على الناس على مکث ونزلناه تنزیلا<ref>اسراء / 106 </ref>.» نزول تدریجى قرآن را بیان مىیکند.

در نزول دفعى (و یکپارچه)، قرآن کریم که مرکب از سوره‏ها و آیات است ‏یک دفعه نازل نشده است ‏بلکه به صورت اجمال همه قرآن نازل شده است چون آیاتى که درباره وقایع شخصى و حوادث جزیى نازل شده ارتباط کامل با زمان و مکان و اشخاص و احوال خاصه‏اى دارد که درباره آن اشخاص و آن احوال و درآن زمان و مکان نازل شده و معلوم است که چنین آیاتى درست در نمیآید مگر این که زمان و مکانش و واقعه‏‌اى که درباره‏‌اش نازل شده رخ دهد به طورى که اگر از آن زمان‏ها و مکان‏ها و وقایع خاصه صرف نظر شود و فرض شود که قرآن یک باره نازل شده، قهرا موارد آن آیات حذف می‌شود و دیگر بر آنها تطبیق نمی‌کنند، پس قرآن به همین هیئت که هست دوبار نازل نشده بلکه بین دو نزول قرآن فرق است و فرق آن در اجمال و تفصیل است. همان اجمال و تفصیلى که درآیه شریفه «کتاب احکمت ایاته ثم فصلت من لدن حکیم خبیر<ref> هود / 1</ref>.» به آن اشاره شده است. و در شب قدر قرآن کریم به صورت اجمال و یکپارچه بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد و در طول بیست و سه سال به تفصیل و به تدریج و آیه به آیه نازل گردید.

خداوند متعال در شب قدر حوادث یک سال آینده را از قبیل مرگ و زندگى، وسعت ‏یا تنگى روزى، سعادت و شقاوت، خیر و شر، طاعت و معصیت و... تقدیر میکند.

در آیه شریفه «انا انزلناه فى لیله القدر»<ref>قدر / 1 </ref> کلمه «قدر» دلالت‏ بر تقدیر و اندازه‏گیرى دارد و آیه شریفه «فیها یفرق کل امر حکیم<ref>دخان / 6</ref>.‏» که در وصف شب قدر نازل شده است‏ بر تقدیر دلالت میکند. چون کلمه «فرق‏» به معناى جدا سازى و مشخص کردن دو چیز از یکدیگر است. و فرق هر امر حکیم جز این معنا ندارد که آن امر و آن واقعه‌‏اى که باید رخ دهد را با تقدیر و اندازه‌‏گیرى مشخص سازند. امور به حسب قضاى الهى داراى دو مرحله‏‌اند، یکى اجمال و ابهام و دیگرى تفصیل. و شب قدر به طورى که از آیه «فیها یفرق کل امر حکیم.‏» برمی‌آید شبى است که امور از مرحله اجمال و ابهام به مرحله فرق و تفصیل بیرون می‌آیند.

بر اساس آیه شریفه « تنزل الملئکه والروح فیها باذن ربهم من کل امر<ref>قدر / 4</ref>.» ملائکه و روح در این شب به اذن پروردگارشان نازل میشوند. مراد از [[روح]]، آن روحى است که از عالم امر است و خداى متعال درباره‏‌اش فرموده است « قل الروح من امر ربى‏<ref>اسراء / 85 </ref>.» دراین که مراد از امر چیست؟ بحث‏هاى مفصلى در تفسیر شریف المیزان آمده است که به جهت اختصار مبحث ‏به دو روایت در مورد نزول ملائکه و این که روح چیست ‏بسنده می‌شود.

# پیامبر اکرم(ص) فرمود: وقتى شب قدر می‌شود ملائکه‏‌اى که ساکن در «سدره المنتهى‏» هستند و [[جبرئیل]] یکى از ایشان است نازل میشوند در حالى که جبرئیل به اتفاق سایرین پرچم‏‌هایى را به همراه دارند.  

یک پرچم بالاى [[قبر]] من، و یکى بر بالاى [[بیت‌المقدس]] و پرچمى در [[مسجد الحرام]] و پرچمى بر [[طورسینا]] نصب می‌‏کنند و هیچ مؤمن و مؤمنه‏‌اى دراین نقاط نمی‌ماند مگر آن که جبرئیل به او سلام می‌‏کنند، مگر کسى که [[دائم الخمر]] و یا معتاد به خوردن گوشت ‏خوک و یا زعفران مالیدن به بدن خود باشد<ref>5مجمع البیان، ج‏10، ص‏520.</ref>.

# از [[امام صادق(ع)]] در مورد روح سؤال شد. حضرت فرمودند: روح از جبرئیل بزرگتر است و جبرئیل از سنخ ملائکه است و روح ازآن سنخ نیست. مگر نمیبینى خداى تعالى فرموده: «تنزل الملئکه والروح‏» پس معلوم می‌شود روح غیر از ملائکه است<ref>تفسیر برهان، ج‏4، ص‏481، ح‏1.</ref>.

قرآن کریم در بیان این ویژگى شب قدر میفرماید: «سلام هى حتى مطلع الفجر<ref>قدر / 5</ref>.» کلمه سلام و سلامت ‏به معناى عارى بودن از آفات ظاهرى و باطنى است. و جمله «سلام هى‏» اشاره به این مطلب دارد که عنایت الهى تعلق گرفته است‏ به این که رحمتش شامل همه آن بندگان بشود که به سوى او روى می‌آورند و نیز به این که در خصوص شب قدر باب عذابش بسته باشد. به این معنا که عذابى جدید نفرستد. و لازمه این معنا این است که دراین شب کید شیطان‏ها هم مؤثر واقع نشود چنانکه در بعضى از روایات نیز به این معنا اشاره شده است.

البته بعضى از مفسرین گفته‌‏اند: مراد از کلمه «سلام‏» این است که در شب قدر [[ملائکه]] از هر [[مؤمن]] مشغول به عبادت بگذرند، سلام میدهند.

[http://beheshti.kaums.ac.ir/Default.aspx?PageID=45&NewsID=51 برگرفته از سایت شب های قدر در نگاه علامه طباطباییhttp://beheshti.kaums.ac.ir]

 

[[رده:مناسبتهای اسلامی]]

[[رده:اصطلاحات اسلامی]]

[[رده:واژه‌ها و عبارت‌های قرآنی]]

[[رده:ایام برای شیعه]]