شیعه در آمریکا

شیعیان در آمریکا

نخستین گروه شیعیان مهاجر، از حدود صد و هشتاد سال پیش، از لبنان و سوریه به آمریکا مهاجرت کردند و در شهرهای دیترویت میشیگان و راس و داکوتای شمالی ساکن شدند. این مهاجرت بین سال های 1824 تا 1878 صورت پذیرفته است. در سال 1924، دولت آمریکا قانونی را تحت عنوان «قانون منع ورود آسیایی ها» (Asian Exelusion Act)، که به نوعی مفهوم نژادپرستی را نیز دربرداشت، وضع کرد و با تمسک به آن، از ورود آسیایی هایی که از نظر آنان رنگین پوست محسوب می شدند و از نظر فرهنگ و رفتار، با سفیدپوستان اروپایی تبار آمریکا متفاوت بودند، ممانعت کرد.

پس از جنگ جهانی دوم، این قانون تعدیل شد و آسیایی ها، و از جمله مسلمانان و شیعیان، توانستند به آمریکا مهاجرت کنند. اینک بزرگ ترین جمعیت شیعی در آمریکا در شهر دیترویت میشیگان، با سیصد هزار آمریکایی عرب تبار، ساکن است. در جنوب شرقی این شهر، یکی از بزرگ ترین مساجد آمریکا، یعنی مرکز اسلامی دیترویت، در سال 1920 میلادی ساخته شد.

این مرکز، نزدیک کارخانه ماشین سازی فورد آمریکا ساخته شده است زیرا بیشترین مهاجران عرب، در بدو ورود به آمریکا در آن کارخانه مشغول به کار شدند. رهبر فعلی این گروه، شخصی به نام «امام حسن قزوینی» است که در کربلا متولد شده و تقریباً ده سال نیز در حوزه علمیه قم مشغول به تحصیل بوده و در سال 1992 به آمریکا مهاجرت کرده است. در بالای سردر ورودی این مسجد، عکس بزرگی از او به چشم می‌خورد.

گفتنی است که شیعیان مهاجر، تنها عرب تبار نیستند، بلکه ایرانی ها، پاکستانی ها و دیگر ملیت های غیرعرب نیز در میان آنان وجود دارند. به طور کلی، نکته مهم درباره شیعیان مهاجر، آن است که این گروه، غالباً فعالیت سیاسی ندارند و بیشتر مایل هستند خود را با فرهنگ و آداب آمریکا تطبیق دهند. آنان می خواهند مانند آمریکایی ها زندگی کنند و آمریکا را نه برای تبلیغات دینی، بلکه صرفاً برای کسب معاش و به عنوان محلی مناسب برای زندگی انتخاب کرده اند هر چند نیازهای مربوط به دینشان، از جمله مراسم ازدواج، طلاق و تدفین مردگان، آنان را به سوی مراکز اسلامی می کشاند. معمولا این گونه مراکز اسلامی، محلی برای تجمع همولایتی ها، تدریس و یادگیری زبان مادری و... می‌باشند.

اما گاه مراکزی به چشم می خورند که محلی برای تجمع مسلمانان، بدون توجه به قومیت و ملیت، می باشند مانند «مرکز اسلامی آیت الله خویی» در نیویورک، که معمولا ایرانی ها، عراقی ها، لبنانی ها، خوجه های پاکستانی و آمریکایی ها در مراسم آن شرکت می کنند و یا «مراکز امام علی(علیه السلام) در نیویورک»، که هرچند بیشتر فعالان آن ایرانی هستند، ملیت های دیگر نیز به آن جا رفت و آمد می‌کنند.

گروه هایی مانند سلطنت طلبان ایرانی، که با رضا پهلوی در کالیفرنیا همکاری می کنند، برخی از پیروان نهضت آزادی، پیروان خط امام(ره) و حتی منافقان نیز اکنون از فعالان سیاسی مهاجران شیعه در آمریکا هستند. غیر از مراکزی که مدیریت آنها با اشخاص روحانی است، مراکزی نیز وجود دارند که اداره آنها با اشخاصی است که هیچ سنخیتی با اسلام و شیعه ندارند، بلکه ضد علمای اسلام و از لحاظ سیاسی، ضد دولت ایران هستند. معمولا سرپرستی این گونه مراکز، با پزشک یا مهندس فعالی است که خود پیش نماز هم می شود، بدون آنکه اطلاعی از اسلام و فقه داشته باشد. این گونه مراکز، از نظر سیاسی، کاملا لیبرال هستند. خانم ها از نظر حجاب، در این مراکز (و فقط در محدوده این مراکز) به یک روسری اکتفا می کنند و حتی در برخی موارد، پیش نمازی را هم بر عهده می‌گیرند!

صدها گروه شیعی دیگر نیز در آمریکا وجود دارند از جمله، گروه «انصارالله» که گروهی است با اعضای سیاه پوست از مهاجران سودانی و آمریکایی و دارای اعتقادات عجیب و غریب. رهبر این گروه یک سودانی است و معتقد است پیامبر اسلام و همه ائمه (علیهم السلام)سیاه پوست بوده اند و اعراب نژادپرست، ابوبکر را که سرخ پوست بود، به دلیل رنگ پوستش، بر حضرت علی(علیه السلام)ترجیح دادند.

آمریکایی‌های شیعه

گروه دوم، آمریکایی های سیاه پوست و سفیدپوستی هستند که از راه های گوناگون، از جمله با تبلیغات تصوف، شیعه شده اند. تصوف در آمریکا بیشتر از طریق «فرقه نعمت اللهی دکتر نوربخش» و «فرقه شیخ فضل الله حائری عراقی» تبلیغ می‌شود.

پیروان و مریدان دکتر نوربخش خانقاه های متعددی در شهرهای آمریکا و اروپا ایجاد کرده اند و به طور کلی، بر خلاف مریدان شیخ فضل الله به انجام احکام ظاهری دین تقیدی ندارند. شیخ فضل الله، رهبر گروه دیگر صوفیان، داستان جالبی دارد. وی که روحانی زاده ای از اهالی نجف و مهندس نفت است، تبلیغات خود را در کالیفرنیا آغاز کرد.

مریدانی پیدا کرد و خود را صوفی معرفی نمود. پس از آنکه در حومه شهر آستین در تگزاس، زمینی زیبا و وسیع را خرید و مجموعه ای را به نام «بیت دین»، شامل مسجد، مدرسه و حجره ساخت، تصمیم گرفت تقیه را کنار بگذارد. این ماجرا در اوج فعالیت وی و در دهه هفتاد روی داد و در آن زمان، حدود 150 نفر در مرکز وی فعالیت می کردند. 

شیخ فضل الله روزی به موذن مسجد دستور داد که پس از «اشهد ان محمداً رسول الله» عبارت «اشهد ان علیاً ولی الله» و «اشهد ان علیاً حجه الله» را سر دهد. پس از نماز مغرب و عشا، شیخ در میان مریدانش، که حیرت زده به دور او جمع شده بودند، اعلام کرد که شیعه است و چون در حال تقیه بوده است، نمی توانسته آن را ابراز کند. او ادامه داد که اینک آنان مرکز خودشان را دارند و کسی نمی تواند مزاحم آنان شود و بنابراین تقیه لازم نیست.

پس از این ماجرا نیمی از هوادارانش او را به جرم رافضی بودن ترک کردند ولی کسانی که باقی ماندند، شیعه شده و به فعالیت پرداختند از جمله انتشارات «الزهرا» را تأسیس کردند و مجله ای نیز با عنوان «نورالدین» چاپ کردند. فضل الله بعدها مورد آزار دولت آمریکا قرار گرفت و مجبور شد به انگلستان برود. هم اینک نیز در جنوب آفریقا به فعالیت مشغول است. پیروان او در آمریکا هنوز از فعالان محسوب می شوند و به علت چاپ آثار باارزشی، مانند ترجمه «گلشن راز» شبستری و برخی از آثار حیدر آملی مشهور هستند.

البته صوفی ها در آمریکا فرقه ها و شاخه های متعددی دارند و معمولا هم کمتر اهل فعالیت سیاسی هستند. آنان بیشتر می خواهند سیر و سلوک و مکاشفات معنوی داشته باشند و بیشتر آنان نیز از هنرمندان، شعرا و نویسندگان هستند نه از تجار، کارخانه داران و مانند آن. این گروه، فرهنگ حاکم بر آمریکا را دوست ندارند و بوهمی و  nonconformist هستند یعنی تابع فرهنگ عرف نیستند.

شیعیان سیاه پوست آمریکا بیش از هر گروه دیگری با سیاست آمریکا مخالفت می کنند، سیاست و فرهنگ آمریکا را ظالمانه می دانند و با هر وسیله ای، حتی با پوششی غیرمتعارف به مقابله با آن می پردازند. شیعیان آمریکایی آفریقایی تبار، به ویژه، به بعد عرفانی امام علاقه خاصی دارند. نکته درخورتوجه درباره شیعیان آمریکا این است که گروه شیعیان مهاجر، بیشتر در جهت همگون شدن با فرهنگ آمریکا و آمریکایی ها حرکت می کنند:در حالی که گروه دوم، یعنی آمریکایی های شیعه شده همواره در مخالفت با آمریکا ـ در عرصه های سیاست و فرهنگ ـ هستند. این دوگانگی، گاه این دو گروه را در برابر یکدیگر قرار می‌دهد.

گروه های شیعی دیگری نیز در آمریکا فعال هستند، از جمله گروه خوجه ها در کونیز نیویورک که به علت فعالیت های انتشاراتی شان مشهور هستند. آنان کتاب Tahrike Tarsile Quranرا چاپ کرده اند. عضو بسیار فعال این گروه، «عون علی خلفان» است که ترجمه انگلیسی قرآن را از شاکر و ترجمه میراحمد علی را برای اولین بار در سال 1988 چاپ کرد.

غیر از مراکز اسلامی شیعیان، چندین سازمان شیعی دیگر نیز در آمریکا فعال هستند از جمله در شهر م دینه، در ایالت نیویورک و نزدیک به مرکز کانادا، حوزه علمیه کوچکی تأسیس شده است. سازمان دیگری به نام «سازمان جوامع مسلمان اثناعشری آمریکای شمالی» در سال 1986 تأسیس شده است که برای ایجاد وحدت میان شیعیان آمریکای شمالی تلاش می کند و اعضای آن، سازمان ها و مراکز شیعی هستند نه افراد. این مرکز، زمینه همکاری سازمان های تابعه در امور دینی، آموزشی، اجتماعی و اقتصادی را فراهم می‌کند.

سازمان بسیار مهم و مشهور دیگری در آمریکا وجود دارد به نام «فدراسیون جهانی جوامع مسلمان شیعه خوجه»که مدیریت آن را «حاج حسین ولجی» عهده دار است. البته سازمان ها و مراکز شیعی دیگری نیز وجود دارند که به فعالیت مشغول اند. مسلمانان و به طور خاص، شیعیان در آمریکا به سه گروه تقسیم شده اند: گروهی که بسیار مقید به آداب اسلامی هستند، می خواهند مسلمانی خوب باقی بمانند و از فرهنگ غالب آمریکا رنج می برند. این گروه، شامل مهاجران و نیز آمریکایی های مسلمان شده می‌باشند.

گروه دیگر، می خواهند همچون آمریکایی ها زندگی کنند و می کوشند خود را هر چه بیشتر با فرهنگ آنان سازگار کنند و ارزش های غالب در آمریکا را ارزش واقعی می دانند. تنها برخی از مهاجران و نیز برخی از آمریکایی های مسلمان شده، این طرز تلقی را دارند زیرا اسلام، در عمل، راحت تر از فرهنگ غرب است. گروه سوم، مسلمانانی هستند که نه به شدت گروه اول و نه به بی خیالی گروه دوم هستند. پس از یازدهم سپتامبر، این گرایش ها شدیدتر هم شد. گروهی از شیعیان، در اثر فشارهای دولت آمریکا، مأیوس شده و از سازگاری با فرهنگ و سیاست آمریکا دست برداشته و حتی برخی حاضر به بازگشت به کشورهای خود شده اند.

برخی دیگر نیز تلاش کرده اند بیشتر دور هم جمع شوند. از نظر جامعه شناسی معلوم نیست چه وضعیتی پیش خواهد آمد. برخی دیگر نیز با دولت آمریکا برای جنگ علیه تروریسم اعلام همکاری کرده اند و به ویژه، برخی از گروه های شیعه، این تروریسم را به سنی ها و بنیادگراها نسبت می دهند و قائل اند آنان که حاضر به سازش و مصالحه با آمریکا نیستند، همین بنیادگراهای تروریست هستند. مردم آمریکا نمی دانند تفاوت میان سنی و شیعه چیست. آنان حتی نمی دانند که سیک ها مسلمان نیستند و به همین علت، بسیاری از آنان را به خاطر عمامه شان مورد ضرب و شتم قرار داده اند و کار به جایی رسید که سیک ها مجبور شدند روی لباسشان علامت مخصوصی بگذارند و بگویند که ما مسلمان نیستیم.

درباره جمعیت مسلمانان و نیز درباره تعداد گروه های مذهبی در آمریکا اختلاف نظر بسیاری وجود دارد. گروهی اعلام کرده اند که مسلمانان در آمریکا اصلا نمی توانند بیش از دو میلیون باشند در حالی که اگر شما فقط به کتاب تلفن مراجعه کنید، اسم مسلمانان بیش از دو میلیون نفر است. آنان این طور حساب کرده اند که اگر از مساجد و مراکز اسلامی بپرسیم که چند عضو رسمی دارند و تعداد این افراد را با هم جمع کنیم و بعد تعداد فرزندان آنان را نیز حساب کنیم، می توانیم بگوییم که تقریباً دو میلیون نفر مسلمان وجود دارد. اما گروه های دیگر، تعداد مسلمانان در آمریکا را در حدود هشت تا ده میلیون نفر می دانند. بیشتر گروه هایی که منصفانه سخن گفته اند، تعداد مسلمانان را شش تا هفت میلیون نفر تخمین زده اند. البته در این زمینه که از آن میان، چند نفر شیعه هستند، هیچ آمار مشخصی در دست نیست.

براساس یکی از جدیدترین آمارهای تهیه شده در خصوص شیعیان در کشورهای مختلف جهان، جمعیت شیعه در آمریکا حدود 900 هزار نفر است که 15 درصد کل جمعیت مسلمانان این کشور است که حدود .../.../6 نفر است. جامعه مسلمانان در مجموع 2درصد جمعیت .../5../289 نفری آمریکا را تشکیل می‌دهند.

مطلب فوق خلاصه‌ای است از سخنرانی پرفسور محمد لگنهاوزن که چندی پیش در موسسه شیعه شناسی تحت عنوان تشیع در آمریکای امروز ایراد گردیده است. پرفسور لگنهاوزن، یکی از محققان مسلمان آمریکایی تبار است که بیش از یک دهه است که در حوزه علمیه قم به تدریس و تحقیق اشتغال دارد.

مردم آمریکا نمی‌دانند تفاوت میان سنی و شیعه چیست. آنان حتی نمیدانند که سیکها مسلمان نیستند و به همین علت، بسیاری از آنان را به خاطر عمامه شان مورد ضرب و شتم قرار داده‌اند و کار به جایی رسید که سیکها مجبور شدند روی لباسشان علامت مخصوصی بگذارند و بگویند ما مسلمان نیستیم.