آرماگدون و مسیحیت صهیونیستی (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

آن‌گونه که از تاریخ پیدا است باور به ظهور منجی و برپایی عدل و داد و بنیان نهادن حکومتی بر پایه عدالت سابقه‌ای بس دراز دارد و بلکه می‌توان گفت از وقتی که بشر پا به این گیتی نهاده در انتظار دوران ظهور به سر برده است و این اعتقاد و انتظار در میان مظلومان و آسمان‌باوران بیشتر از دیگران نشو و نما یافته است. در کتاب‌های آسمانی ادیان گوناگون سخن از موعود امم، آخرالزمان، عصر ظهور و ویژگی‌های آنها فراوان به میان آمده است؛ چنآنکه در تورات با عنوان اوقیدمو و فیذموا، در نزد مجوس با عنوان ایزدشناس و ایزدنشان و کیقباد دوم و سوشیانت، در کتاب شاکمونی با عنوان ایستاده، در کتاب ایستاع با عنوان بندۀ یزدان، در کتاب برزین با عنوان پرویز، در صحف ابراهیم با عنوان حاشر، در کتاب کندر با عنوان خجسته، در کتاب خسرو مجوس با عنوان خسرو، در کتاب ماریاقین با عنوان زندافریس، در کتاب زمزم زردشت با عنوان سروش ایزد، در کتاب ارماتش با عنوان شماتیل، در کتاب کندرال با عنوان صمصام‌الاکبر، در کتاب فرنگان با عنوان فیروز، در کتاب اشعیای نبی با عنوان فرخنده، در کتاب بختا با عنوان کوکمأ، در کتاب هزارنامۀ هند با عنوان لندیطارا، در تورات عبریه با عنوان ماشع، در انجیل با عنوان مهمید‌الاخر، در کتاب فرنگیان با عنوان مسیح‌الزمان، در کتاب آژی با عنوان میزان‌الحق و... از موعود امم یاد شده است (ر. ک: طبرسی نوری، 1377 ش، ص 55 ـ 95). و اخباری نیز در آنها دربارۀ عصر ظهور و دولت منجی و احیاناً اتفاق‌ها و حادثه‌هایی که در آن دوران به وقوع می‌پیوندد ذکر شده است. در قرآن کریم نیز آیات متعددی درباره آیندۀ جوامع انسانی و حکومت مبتنی بر عدل و توحید و استخلاف انسان در زمین و حاکمیت مستضعفان و وراثت صالحان و پیروزی حق بر باطل و نابودی آن وجود دارد که برخی مفسران آنها را به ظهور مهدی صاحب‌الزمان (عج)، که به باور مسلمانان هم‌نام و هم‌کنیۀ رسول مکرّم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و از نسل آن حضرت است، مربوط می‌دانند. (برای نمونه ر. ک: طباطبایی، بی‌تا، ج 14، ص 330 و سید قطب، ج 5، ص 3001 و 3002 به ترتیب در ذیل آیات 105 از سورۀ انبیاء و 171 ـ 172 از سورۀ صافات). انتظار، اندیشه‌ای با کارکرد دوسویه است؛ یعنی در گذر تاریخ گاهی مایۀ عزت و عظمت ملت‌ها شده و گاه نیز به دلیل‌ ساده‌لوحی و بلاهت عده‌ای، مورث ذلت و خفت گشته است. اندیشۀ انتظار اگر آن‌گونه که بایسته و شایسته است تبیین نگردد، دست‌مایۀ استعمار و استحمار ملت‌ها می‌شود. حکومت‌های حیله‌گر تاریخ، به‌ویژه آن دسته که رنگ حکومت دینی به خود داده‌اند یا سردمدارانشان به نحله دینی خاصی باور دارند و در عین حال شیفته و فریفتۀ قدرت‌اند و تا توانسته‌اند از این اندیشه سود جسته‌اند. صبر در برابر سختی‌های تحمیلی، ظلم‌پذیری و در برابر جنایت‌های دولت‌مردان جنایت‌پیشه در انتظار نجات‌دهنده‌ای آسمانی نشستن، مایه سعادت ظالمان و شقاوت مظلومان بوده و هست. <br>

در میان دویست طایفه پروتستانی آمریکا، که 180 میلیون نفر پیرو دارند، طایفه تقدیرگرایان ـ باورمندان (dispensationalism) <ref> «این واژه برگرفته از «dispensation» به معنای پذیرش است و گونه‌ای پذیرش گام به گام در آن نهفته است و بر توافق با کتاب مقدس تأکید می‌کند. این مکتب گونه‌ای الهیات ایوانجلیکی پروتستانی و چارچوبی مفهومی برای فهم جریان کلی کتاب مقدس است.» ر. ک: <br>

نیز به گفته صاحب خلق: «این واژۀ در لغت به معنای: 1ـ پخش و توزیع، تقسیم کردن، حاکمیت اقتدار؛ 2ـ‌ بخشودگی، غمض عین کردن، صرف نظر کردن و استثنا است. در مسیحیت نیز این واژه به معنای «دوران سیطره و حاکمیت یک دین» و یا «اجازه ویژه صادر‌شده از طرف کلیسا» است»؛ ر. ک: صاحب خلق، پیشین، ص90. </ref> ـ که بیش از چهل میلیون نفر پیرو دارد، در پذیرفتن اصول و مبادی صهیونیسم راه افراط را پیش گرفته است و کلیساهای آن به کلیساهای پروتستانی انگلوساکسون سفید (W.A.S.P) (گزیدۀ Protestant White Anglo-saxon). شهرت یافته است و دربردارنده شخصیت‌های سیاسی، اقتصادی، مطبوعاتی، تبلیغاتی، نظامی و تربیتی جامعه آمریکا است. بیشتر بنیادگرایان پیرو این کلیسا، که در جنوب آمریکا ساکن‌اند، آشکارا نژادپرستند و برتری خود را بر سیاه‌پوستان، سرخ‌پوستان، کاتولیک‌ها، چینی‌ها، ژاپنی‌ها، هندو‌ها و مسلمانان در پوست سفیدشان می‌دانند. (نجیری، 1384ش، ص 65). <br>

‌هال لیندسی، کشیش معروف تلویزیونی دوازده مورد از باورهای صهیونیست ـ مسیحیان را برشمرده است (ر. ک: سماک، پیشین، ص 33):

این نظریه که برپایی دولت یهودی می‌تواند نشانه‌ای از بازگشت دوباره مسیح باشد نخستین بار در سخنان و نوشته‌های الیور کرامول و پاول فلگن هاور، از رهبران و تئولوگ‌های پروتستان قرن هفدهم مطرح شد. (صاحب خلق، پیشین، ص‌97؛ به نقل از: www.Harun yahya.org/yenimasonik.) <br>

«یهود به وطن خویش باز خواهند گشت... نمی‌دانم این کار چگونه صورت خواهد گرفت؛ بهتر است آن را به زمان بسپاریم تا خود آن را تفسیر کند.» (پیشین؛ «او پا را از این هم فراتر گذاشت و سعی کرد جدول زمان‌بندی شده‌ای برای حوادثی که منجر به بازگشت یهود می‌شود وضع کند و انتظار داشت نیرویی زمینی دخالت کند و یهودیان پراکنده را بازگرداند»؛ ر. ک: پیشین). <br>

همان‌گونه که بیان شد، بنیادگرایان یکی از مقدمه‌های زمینه‌ساز آرماگدون را تخریب مسجدالاقصی و قبه‌الصخره و بازسازی هیکل<ref> هیکل در زبان عبری مترادف معبد در زبان عربی و جمع آن هَیاکل است. </ref> سلیمان در جای آن می‌دانند. لازم به ذکر است هیکل سلیمان نخستین بار در حملۀ بابلیان به فلسطین و به دستور بُخت نُصّر، پادشاه بابل تخریب شد و یهودیان فلسطین قلع و قمع شدند و بخت نصر عده زیادی از آنها را به بابل کوچانید. <br>

آرماگدون که در اصل هارمجیدون است واژه‌ای عبری است که از دو بخش هار به معنای تپه و محل مرتفع و مجیدو به معنای اشراف و شریفان تشکیل شده است؛ بنابراین معنای عبری آرماگدون تپۀ شریفان است. (ر. ک: سید افقهی، موعود، ش 39، شهریور و مهر 1382، ص 18 و نیز: سلمان، 1384ش، ص 157). این تپۀ بزرگ، که در نقشه‌های قدیم و جدید با عنوان «مجدو» مشاهده می‌شود، ناحیه‌ای است در کرانۀ شرقی دریای مدیترانه و کرانۀ غربی رود اردن میان صور و یافا. (ر. ک: نقشه‌های درون جلد الکتاب المقدس، انتشار یافته به وسیله «جمعیت الکتاب المقدس» در لبنان. در شناسنامۀ آن آمده است: العهد القدیم ـ الاصرار الثانی 1995، الطبقه الرابعه. العهد الجدید ـ الاصرار الرابع 1993 الطبقه الثلاثون). <br>

بنیادگرایان(Fundamentalists) انجیلی Evangelic<ref> یا انجیلی یکی از فرقه‌های پروتستان است. </ref> بر این باورند که در آخرالزمان نیروهای شرّ <ref> بنا بر تفسیر کشیشان انجیلی تلویزیونی (ایوانجلیست‌ها یا تی وی ایوانجلیست‌ها یا تلیوانجلیست‌ها) که هم‌اکنون شبکه‌های بسیار مهم و پر‌طرفداری در ایالات متحده دارند و در زمینۀ تبلیغ و ایمانی کردن و قدسیت بخشیدن و نهادینه کردن آرماگدون فعالیت‌های گسترده‌ای را سامان داده‌اند مصداق نیروهای شرّ، روسیه و چین و به خصوص اعراب و مسلمانان هستند. </ref> بر ضدّ اسرائیل متحد می‌شوند، ارتشی چهار صد میلیونی گرد می‌آورند و علیه مسیح صف‌‌آرایی و نبرد می‌کنند، اما مسیح نخستین ضربه را با سلاح‌های کشندۀ خود<ref> کشیشان انجیلی معتقدند از نشانه‌هایی که برای آرماگدون در کتاب‌های مقدس ذکر شده است دانسته می‌شود که این نبرد، یک جنگ هسته‌ای است. در ادامۀ مقاله به تفصیل دربارۀ آن سخن خواهیم گفت. </ref> بر آنان وارد می‌کند و این ارتش را نابود می‌کند و در آن موقع خون تا افسار اسب‌ها خواهد رسید. این جنگ، که فرجامی خوشایند خواهد داشت، با ایمان آوردن یهود به مسیح به عنوان منجی ایشان، پس از آنکه دو سوم آنان در این نبرد از میان می‌روند، به پایان خواهد رسید. مسیح مؤمنان به خویش را به بالای ابرها می‌برد و سپس با آنان فرود می‌آید و آنان برای هزار سال تحت حکومت مسیح و سروری یهود بر تمام جهان، به عنوان قوم برگزیده، زندگی سعادت‌مندی خواهند داشت <ref> تشریح نبرد آرماگدون به این شکل را منابع زیادی از قول باورمندان و مبلّغان صهیونیست آن ذکر کرده‌اند؛ برای نمونه ر. ک: نجیری، پیشین، ‌ ص 14. </ref>.<br>

گریس هالسل در کتاب خود «تدارک جنگ بزرگ<ref> نام اصلی این کتاب Prophecy And Politics است که ترجمۀ دقیق آن «پیش‌گویی و سیاست» است. این کتاب که شهرت زیادی نیز دارد در ایران به نام «تدارک جنگ بزرگ» چاپ شده است. </ref>» می‌نویسد: <br>

«اکثر «کلیساهای کتاب مقدس» ارتباط روحی و معنوی تنگاتنگی با دانشگاه مذهبی دالاس دارند و به طور مستقیم یا غیر مستقیم بیشتر کشیش‌ها از آنجا فارغ التحصیل می‌شوند.» (پیشین، ص 24؛ برای اطلاعات بیشتر ر. ک: پیشین، ص 25). <br>

برخی از عامه‌پسندترین کشیشان واعظ انجیلی تلویزیونی، که خداشناسی هارمجدّون را تبلیغ می‌کنند، عبارت‌اند از: پت رابرتسون، که میزبان نمایش سریع‌السیر نود دقیقه‌ای روزانه‌ای به نام باشگاه 700 است؛ جیمی سواگارت؛ اورال رابرتس، که برنامه‌های تلویزیونی او را 77/5 میلیون خانوار (یا 8/6 درصد همۀ بینندگان) تماشا می‌کنند؛ جری فال ول که با ساعت بشارت انجیل کهن خود هر هفته به 6/5 میلیون خانوار (6/6 درصد همۀ بینندگان تلویزیون) سر می‌زند؛ کنِت کوپلند، که هر هفته به 9/4 میلیون خانوار (8/5 درصد همۀ بینندگان) دست‌رسی دارد؛ ریچارد دوهان که با برنامۀ روز اکتشاف(Day Of Discovery) خود با 075/4 میلیون خانوار (8/4 درصد همۀ بینندگان) سروکار دارد (ر. ک: پیشین، ص27ـ32)؛ جک ون امپ از رویال آک، ایالت میشیگان؛ او مجری برنامه‌ای هفتگی است که بیش از نود ایستگاه تلویزیونی بر روی امواج UHF و 43 ایستگاه رادیویی آمریکایی و بین‌المللی به وسیلۀ «ترانس ورلد» آن را پوشش می‌دهند و برای سراسر جهان پخش می‌کنند؛ چارلز تایلر از هانتینگتون بیتچ، ایالت کالیفورنیا؛ او برنامۀ خویش را به نام «امروز در پیش‌گویی‌های کتاب مقدس» به وسیلۀ بیش از بیست ایستگاه منطقه‌ای و محلی و در سطح بین‌المللی از راه‌های ماهواره‌ای «اسپیسنت وست کام» و «گالاکسی» پخش می‌کند؛ استوارت مک برنی، مدیر انستیتو تحقیقات و پژوهش‌های مذهبی کالیفورنیا، که نشریه خاصی با تعلیقه‌ها و تفسیرهای خاص منتشر می‌کند؛ جک اسمیت، که برنامۀ خویش را به نام «جهان امروز» به وسیلۀ صدها ایستگاه و شبکۀ ماهواره‌ای «گالیکاری» پخش می‌کند و کلیسای گالیکاری‌اش در گوستاومیسای کالیفورنیا بیش از ششصد کلیسا در ایالت متحده و صد کلیسا در سراسر جهان دایر کرده است و 25 هزار پیرو دارد؛ رای بِرِد بکر که بر برنامۀ «اخبار خداوند، ماورای اخبار» اشراف دارد و برنامۀ «نگاهی به اخبار» را پخش می‌کند؛ پل کراچ، که از راه شبکۀ «ترنیتی» برای آمریکایی‌ها و به وسیلۀ ماهواره‌ها برای جهانیان برنامه‌هایی درباره پیش‌گویی‌های روز واپسین پخش می‌کند و هال لیندسی از جمله مهمانان همیشه حاضر در این برنامه است و علاوه بر آن کراچ هر صبح شنبه برنامۀ رادیویی ویژه‌ای را خود در رادیو لس‌آنجلس اجرا می‌کند و ناشر مجلۀ «اخبار شمارش معکوس» است؛ جیمز س. دابسون، که مجری برنامه‌های مذهبی «کولورادو» و بنیان‌گذار جمعیتی مذهبی است. تخمین زده می‌شود تعداد اعضای این جمعیت بیش از دو میلیون نفر و شعبه‌های آن در 34 ایالت پراکنده شده باشد، تعداد کارمندان دریافت کنندۀ حقوق از آن به 1300 نفر رسیده و بودجۀ سالانه‌ای معادل 114 میلیون دلار به آنها اختصاص یافته باشد و برنامۀ تلویزیونی و رادیویی هفتگی‌اش 28 میلیون نفر را پوشش دهد؛ لوییس پالاو؛ او توجه روزنامۀ نیویورک تایمز را به سبب توانایی‌اش در بسیج مردم، به خود جلب کرد و به همین منظور این روزنامه در سال 1999 تصویر او را در صفحۀ اول به عنوان پدیده‌ای اجتماعی چاپ کرد و تخمین زده می‌شود در 67 کشور جهان برای حدود دوازده میلیون نفر سخنرانی کرده باشد. او برنامه تلویزیونی هفتگی خویش را با مشارکت ایستگاه‌های تلویزیونی دیگر به همراه برنامۀ رادیویی مخصوص به خود روزانه سه مرتبه و در سه نوبت برای 22 کشور جهان پخش می‌کند. (هالسل، 1384ش، 19ـ21). <br>

راست مسیحی از میان مؤسسه‌هایی سر برآورد که بر ارزش‌های اخلاقی مسیحیت تأکید می‌نمود و مبارزه با کمونیسم آن را به جریانی ملی ـ مردمی تبدیل کرد. (هلال، پیشین، ص 278). با پیدایش جریان احیای مذهبی در دهۀ هفتاد میلادی دیگر مؤسسه‌های داخلی افراط‌گرایان مسیحی فعالیت‌های خود را به امور اخلاقی ـ سنتی و مسیحی محدود نمی‌کردند؛ هم‌چنین در بعد خارجی نیز تنها به تبشیر و مبارزه با کمونیسم اکتفا نکردند، بلکه به لابی مسیحی در سیاست خارجی آمریکا تبدیل شدند. (پیشین، ص 279). مهم‌ترین سیاست‌های آنها را می‌توان در چنین مواردی خلاصه کرد: «سیاست آمریکا در قبال اسرائیل، توقف فعالیت‌های تسلیحاتی، توجه به دفاع، وام دادن به صندوق جهانی پول و توجه به سازمان ملل و تجارت جهانی». (پیشین، ص‌280). در واقع جریان راست مسیحی در همه اجزای دولت ایالات متحده رسوخ کرده است و در مطالعه‌های جریان‌شناسانه باید در تمام جهت‌گیری‌های سیاسی، نظامی و فرهنگی آن کشور، افکار و باورهای راست مسیحی را در نظر داشت. این جریان آن‌چنان قدرت یافته است که می‌توان گفت امروز آمریکا با ارادۀ بنیادگرایان انجیلی اداره می‌شود. به گفتۀ رضا هلال 25% نیروی رأی دهندۀ مؤثر یا ده برابر آرای یهود و چهار برابر آرای لائیک‌ها و سه برابر آرای سیاه‌پوستان مسیحی از آنِ اوانجیلی‌های پروتستانی سفید پوست است و نکتۀ مهم اینکه در جامعۀ آمریکا بالاترین سطح آموزش، تحصیلات، درآمد و اشتغال از آنِ ایشان است و در انتخابات سال 1994، 31 کرسی حزب جمهوری‌خواه را از آنِ خود کردند. (پیشین، ص 281؛ به نقل از: New York Times, Nov. 12, 1994).<br>

مسیحیان صهیونیست برای ثبات و استقرار اسرائیل نیز بی‌وقفه تلاش می‌کنند. کاندالیزا رایس می‌گوید: «امروز کلید امنیت جهان، امنیت اسرائیل است». (سید افقهی، پیشین، ص 18). تونی بلر نیز می‌گوید: «ما موظف و مکلف به حفظ امنیت اسرائیل هستیم». (پیشین). جرج بوش پسر نیز، نزدیک به این مضمون، می‌گوید: حفظ امنیت اسرائیل در اولویت‌های کار ماست. (پیشین). <br>

سفر رؤیا، یکی از کتاب‌های عهد قدیم را خوانده‌ام. بله، من اعتقاد دارم جهان به سوی پایان در حرکت است؛ آن هم آن‌گونه که من به خواست و ارادۀ خداوند امید دارم و هر روز احساس می‌کنم زمان مورد نظر در حال فرا رسیدن است.» (هالسل، 1384ش، ص 25) <ref>برای اطلاعات بیشتر دربارۀ برنامه‌ها و فعالیت‌های سازمان‌های راست مسیحی در عرصۀ سیاست خارجی ایالات متحده ر. ک: <br>

نمونۀ دیگر نیز فیلم «پایان روزگار»(End Of Days) است که آرنولد شوارتزنگر، هنرپیشۀ معروف از کاراکترهای اصلی آن است. در این فیلم شیطان صورت انسانی ندارد، اما او باید در انسانی بسیار شرور و بدکردار حلول کند تا به این وسیله با دختری که از پیش معلوم شده چه کسی است درست در طلیعۀ سال 2000 میلادی بیامیزد تا از صلب او آنتی‌کریست متولد شود. آرنولد که در نقش پلیسی فداکار و کارآزموده است با هزار مشقت موفق می‌شود به بدن آن شخص شرور، که شیطان در او حلول کرده و حالا قدرت‌های خارق‌العاده‌ای پیدا کرده و حتی گلوله در او اثر نمی‌کند، لطمه‌های جدی وارد کند و دخترک را از چنگ او برهاند. شیطان که بدن آن شخص شرور را متلاشی و ناتوان می‌بیند از آنجا که زمان اندکی تا تحویل سال 2000 باقی مانده و او برای اینکه انسان شرور دیگری پیدا کند تا به هدف شوم خود برسد مجالی ندارد، از کالبد شخص شرور خارج شده و در کالبد خود آرنولد حلول می‌کند. در این حال آرنولد که آن دوشیزه را از دست شیطان فراری داده و درون کلیسا به سر می‌برد به دلیل آنکه انسان مثبتی است و نیروهای خیر در وجود او کاملاً سرکوب نشده است تنها راه جلوگیری از این جنایت را کشتن خود می‌بیند؛ بنابراین خود را با سینه به روی شمشیر تیزی که در دست مجسمه‌ای درون کلیسا قرار دارد می‌اندازد و به این وسیله مانع تولد آنتی‌کریست می‌شود. در این فیلم نیز کشتن شخصی که شیطانی است در کلیسا و به وسیلۀ شمشیری مقدس انجام می‌گیرد <ref> لازم به یادآوری است که هالیوود فیلم‌های زیادی با این مضامین و مضمون‌های دیگری که نشان‌دهنده قدرت و توانایی شیطان و نوع شخصیت او و حتی ترویج «شیطان‌پرستی» (Satanism) باشد نیز ساخته است؛ مانند: دراکولا، جن‌گیر، طالع نحس، پایان روزگار، کنستانتین، و وکیل مدافع شیطان. هم‌چنین فیلم‌های بسیاری در دیگر موضوع‌های آخرالزمانی از جمله جنگی ـ تروریستی، مانند: جوخه، السالوادور، غلاف تمام فلزی، نجات سرباز رایان، جنگ ویتنام؛ ژنتیکی، مانند: تولد شوم، جزیره، روز ششم؛ مکانیکی و تکنولوژیکی، مانند: ترمیناتور، جنگ دنیاها؛ نشانه‌های طبیعی (استفاده از عناصر طبیعت) مانند: آرماگدون، مورچه‌ها، مار آناکندا، مرد عنکبوتی، روز استقلال؛ اسطوره‌ای، مانند: تروی، اسکندر، ارباب حلقه‌ها، سیصد (300)، ماتریکس، حلقه، دشمن ملت، هری پاتر و... <br>

به گفته عدنان اکتار تا پیش از فروپاشی شوروی آنان بر این گمان بودند که جنگ، میان ائتلافی از دولت‌های عربی به رهبری شوروی در یک سوی میدان و اسرائیل در سوی دیگر آن رخ خواهد داد؛ چه در جنگ‌های پیشین، به‌ویژه «جنگ شش روزه» و «یومکیپور» <ref> در اکتبر سال 1973 آخرین جنگ میان اعراب و اسرائیل اتفاق افتاد؛ ر. ک: اکتار، پیشین، ص 177. </ref>، شوروی از کشور‌های عربی حمایت می‌کرد. در اوایل دهۀ 1990، که جنگ سرد پایان یافت و اسراییل از دست دشمن دیرینه‌اش رهایی یافت، آخرین توافق سازمان آزادی بخش فلسطین و اسراییل، نشان دهنده نبود وحدت در جبهۀ اعراب در برابر رژیم صهیونیستی بود. از آنجا که یهودیان همیشه می‌بایست یکی را هدف دشمنی‌های خویش قرار دهند پس از آن رهبری جبهۀ مخالفان مسلمان خویش را «جمهوری اسلامی ایران» خواندند و آن را دشمن جدید اسرائیل در جنگ آرماگدون معرفی کردند و به این ترتیب سمت و سوی هدف‌گیری سلاح‌های هسته‌ای ایوانجلیک‌ها و اسراییل عوض شد. (پیشین، ص177ـ178). <br>

# آخرالزمان در یهودیت و مسیحیت، ترجمۀ باران خردمند، برگرفته از دایره‌المعارف ویکی پدیا، 29 ژوئن 2005، موعود، ش 56، شهریور 1384ش.

# اکتار، عدنان، تاریخ ناگفته و پنهان آمریکا، ترجمۀ نصیر صاحب خلق، هلال، تهران، 1384ش.

# اواد، پیشارا، بررسی مسیحیت صهیونیستی از نگاه مسیحیان کاتولیک، کالج مطالعات کتاب مقدس، بیت لحم، ترجمۀ فاطمه شفیعی سروستانی، مجله موعود، ش 40، آذر و دی 1382ش.

# سلمان، عمرو، صهیونیسم مسیحی، ترجمه عباس سید میر جمکرانی، پیش‌گویی‌ها و آخرالزمان، ج 1، موعود عصر، تهران، چاپ چهارم، 1384ش.

# سماک، محمد، کلید فهم سیاست آمریکا، ترجمۀ ابوذر یاسری، مجله موعود، ش 45، تیر و مرداد 1383ش.

# سید افقهی، سید هادی، میزگرد مسیحیت صهیونیستی، مجله موعود، ش 39، شهریور و مهر 1382.

# ــــــــــــــــــــ، میز گرد مسیحیت صهیونیستی در آینۀ گذشته، امروز، فردا، پیش‌گویی‌ها و آخرالزمان، ج 2، موعود عصر (عج)، تهران، 1384ش.

# سید قطب، فی ظلال القرآن، دارالشروق، بیروت ـ قاهره، چاپ هفدهم، 1412ق.

# شاهین، جیروم، میزگرد مهدویت و مسیحیت صهیونیستی، شبکۀ تلویزیونی «المنار»، ترجمۀ محمد امیر ناصری، پیش‌گویی‌ها و آخرالزمان، ج 2، موعود عصر (عج)، تهران، 1384ش.

# صاحب خلق، نصیر، پروتستانتیزم، پیوریتانیسم و مسیحیت صهیونیستی، هلال، تهران، 1383ش.

# طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، بی‌تا.

# طبرسی نوری، میرزا حسین، نجم الثاقب، مسجد مقدس جمکران، قم، چاپ دوم، 1377 ش.

# عبدالسلام طویله، عبدالوهاب، المسیح المنتظر و نهایه العالم، دار السلام، قاهره، چاپ چهارم، 1423ق.

# فهیم دانش، علی، مسیحیان صهیونیست را بهتر بشناسیم، پیش‌گویی‌ها و آخرالزمان، ج 2، موعود عصر (عج)، تهران، 1384ش.

# کتاب مقدس، انتشارات ایلام، انگلستان، 2002 م.

# کرینستون، جولیوس، انتظار مسیحا در آیین یهود، ترجمۀ حسین توفیقی، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، قم، 1377ش.

# مستر هاکس، قاموس کتاب مقدس، اساطیر، تهران، چاپ دوم، 1383ش.

# مسیری، عبدالوهاب، دائره‌المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمۀ مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین‌المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، تهران، 1383ش.

# مونس، حسن، اطلس تاریخ اسلام، ترجمۀ دکتر آذرتاش آذرنوش، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، 1375ش.

# میر محمد، سید محمدرضا، «دجال، شیطان‌پرستان و شمارش معکوس برای پایان جهان»، مجله موعود، ش 56.

# نجیری، محمود، آرمگدون، ترجمۀ رضا عباسپور و قبس زعفرانی، هلال، تهران، 1384ش.

# هالسِل، گریس، تدارک جنگ بزرگ، ترجمۀ خسرو اسدی، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، تهران، 1377ش.

# هالسل، گریس، یدالله، ترجمه عربی و شرح و اضافات: محمد سماک، ترجمه از عربی به فارسی: قبس زعفرانی، هلال، تهران، 1384ش.

# هلال، رضا، مسیح یهودی و فرجام جهان، ترجمۀ قبس زعفرانی، مجله موعود، ش 42، فروردین و اردیبهشت 1383ش.

* مطالب مندرج در این مدخل بارگذاری شده از فصلنامه اندیشه تقریب، سال دوم، شماره بیستم، پاییز 1388 می‌باشد.