ائمه: تفاوت میان نسخه‌ها

== مفهوم لفظ ائمه ==

=== مفهوم عام امام ===

امام به این مفهوم، یا به صورت اضافه به کار می‌رود مانند امام جماعت و امام مسلمانان و یا با قرینه و چنانچه بدون اضافه و قرینه به کار رود، مراد، معنای خاص آن می‌باشد. که موضوع این مقاله است و از آن به «امام عادل» یا «امام عدل» نیز تعبیر شده است. <ref>شیخ طوسی، محمد بن حسن، النهایة، ص۴۰. </ref> <ref>شیخ طوسی، محمد بن حسن، النهایة، ص۱۱۸. </ref>

=== مفهوم خاص امام ===

امام به این معنا، دارای ولایت مطلقه در امور دین و دنیا و معصوم از گناه و مصون از هر گونه لغزش، اشتباه و فراموشی و حجتبر خلق و خلیفه خداوند در زمین است. <ref>ص/سوره۳۸، آیه۲۶. </ref> <ref>انبیاء/سوره۲۱، آیه۷۳. </ref>

== تعداد و اسامی امامان ==

شمار امامان معصوم علیهم السلام در [[شریعت]] [[اسلام]] دوازده نفر است <ref>شیخ مفید، محمد بن محمد النعمان، المقنعة، ص۳۲. </ref> <ref>حلی، علی بن مطهر، تذکرة الفقهاء، ج۳، ص۲۶۸. </ref> که عبارتند از:

== احکام صادره از امامان ==

== اعتقاد به امامت و لزوم پیروی از امامان ==

اعتقاد به امامت و ولایت أئمه علیهم السلام و نیز پیروی از ایشان و اطاعت از دستوراتشان بر همه مکلفان واجب است. <ref>شیخ صدوق، محمد بن علی، الهدایة، ج۲، ص۲۵-۴۰. </ref> <ref>شیخ مفید، محمد بن محمد النعمان، المقنعة، ص۳۲. </ref> از شرایط مرجع تقلید، امام جماعت و نیز صحت عبادت و غیر آن، اعتقاد به امامت امامان است.

== محبت و صلوات به ائمه ==

محبت به أئمه علیهم السلام واجب و نشانه ایمان است. <ref>مقدس اردبیلی، احمد، مجمع الفائدة، ج۷، ص۵۲۷. </ref>

درود فرستادن بر پیامبر و آل او در تشهد نماز واجب است. <ref>نجفی، محمد حسن، نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۲۵۳-۲۵۷. </ref> <ref>أبوالقاسم خوئی، ابوالقاسم و بروجردی، مرتضی، مستند العروة (الصلاة)، ج۸، ص۳۰۶. </ref>

== احترام اسامی امامان و مشاهد مشرفه ==

۱. حرمت مس اسامی امامان بدون طهارت به قول مشهور. <ref>طباطبائی حکیم، محسن، مستمسک العروة، ج۳، ص۴۵. </ref> <ref>شیخ انصاری، مرتضی، کتاب الطهارة، ج۲، ص۵۸۵. </ref>

۲. کراهت استنجاء (به قول مشهور) با دستی که در آن انگشتری مزین به نام أئمه باشد؛ در صورتی که نجس نشود و گر نه حرام است. <ref>بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۲، ص۸۲. </ref>۳. الحاق مشاهد مشرفه به مساجد در حرمت دخول جُنُب <ref>نجفی، محمدحسن، نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳، ص۵۲. </ref> و نجس کردن آنها و وجوب فوری ازاله نجاست از آنها <ref>نجفی، محمدحسن، نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۶، ص۹۸. </ref> و نیز فضیلت نماز گزاردن در آنها، بلکه افضل بودن نماز در آنها از مساجد. <ref>کاشف‌الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء، ج۳، ص۶۷. </ref> <ref>طباطبائی یزدی، محمد کاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۵۹۶.</ref> <ref>طباطبائی یزدی، محمد کاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۱۸۸. </ref>

۴. کراهت تقدم بر قبور امامان در نماز بنابر قول منسوب به مشهور، بلکه کراهت تساوی با قبر بنابر قول برخی. قول مقابل، حرمت تقدم یا مساوات است. <ref>شیخ یهایی، محمّد بن عزّ الدین، حبل المتین، ص۱۵۹. </ref> <ref>بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۷، ص۲۱۹-۲۲۴. </ref> <ref>طباطبائی حکیم، محسن، مستمسک العروة، ج۵، ص۴۶۲-۴۶۷. </ref>

== گرامی‌داشت یاد و نام امامان ==

آباد کردن مشاهد أئمه با ساختن، تعمیر و تجدید بنای آنها <ref>نجفی، محمدحسن، نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴، ص۳۴۱. </ref> <ref>مکی العاملی، محمد بن جمال الدین، الدروس، ج۱، ص۱۱۶.</ref> <ref>ملکی تبریزی، میرزا جواد، مصباح الفقیه، ج۵، ص۴۲۸.</ref> و ذکر و نشر فضائل ایشان مستحب است. <ref>حلی، ابن إدریس، السرائر، ج۳، ص۶۲۵.</ref>

زیارت قبور امامان و حزن و اندوه و گریستن بر مصائب وارد بر ایشان به ویژه مصائب ابا عبدالله الحسین (علیه‌السلام) مستحب است. <ref>حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۴۵۶. </ref> <ref>حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۵۰۰. </ref>

آداب ویژه‌ای برای زیارت قبور امامان وارد شده که رعایت آنها برای زائر مستحب است. <ref>حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۵۲۷. </ref>

== توسل و تبرک ==

توسل به أئمه (علیهم‌السلام) به نص آیه شریفه «وَ ابتَغُوا اِلَیهِ الوَسِیلَةَ» <ref>مائده/سوره۵، آیه۳۵. </ref> که به درخواست وسیله برای توجه به سوی خداوند امر شده است، امری راجح و مطلوب است.

۱. استحباب تبرک جستن به مشاهد مشرفه امامان. <ref>حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۵۶۱. </ref>

۲. استحباب تبرک جستن به نام‌های امامان با نوشتن آنها بر کفن و جریدتین <ref>نجفی، محمدحسن، نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴، ص۲۲۵. </ref> <ref>طباطبائی یزدی، محمد کاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۸۵. </ref> و نام‌گذاری فرزندان به نام آنان. <ref>فاضل هندی، محقق اصفهانی، کشف اللثام، ج۷، ص۵۲۷. </ref>

۳. استحباب نقل جنازه به مشاهد مشرفه به جهت تبرک. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴، ص۳۴۳. </ref>

۴. استحباب تبرک جستن به تربت امام حسین (علیه‌السلام). <ref>حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۵۱۰. </ref>

== غلو نسبت به امامان ==

ادعای الوهیت و خدایی أئمه (علیهم‌السلام) و یا اعتقاد به استقلال یا شراکت آنان با خداوند در آفریدن و روزی دادن، حرام، بلکه موجب کفر است. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۶، ص۵۰. </ref>

== دشمنی با امامان ==

دشمنی و کینه نسبت به أئمه (علیهم‌السلام) که از آن به «نَصب» تعبیر شده است، حرام، بلکه موجب کفر و نجاست فرد ناصبی است. <ref>حسینی عاملی، سید جواد، مفتاح الکرامة، ج۲، ص۴۳. </ref>

== سب امامان ==

دشنام دادن به امامان (علیهم‌السلام)، حرام و کشتن دشنام دهنده در صورت امکان، واجب است، <ref>جبعی عاملی، علی، مسالک الافهام، ج۳، ص۷۵. </ref> <ref>جبعی عاملی، علی، مسالک الافهام، ج۳، ص۹۴. </ref> <ref>مسالک جبعی عاملی، علی، الافهام، ج۱۴، ص۴۵۲. </ref> <ref>خویی، ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، ج۱، ص۲۶۴. </ref> لیکن در این که نفس ناسزاگویی هر چند منشأ آن نصب نباشد، موجب ارتداد و نجاست می‌شود یا در صورتی که نشأت گرفته از دشمنی باشد، اختلاف است. <ref>کاشف‌الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء، ج۲، ص۳۵۵. </ref> <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۶، ص۵۵-۵۶. </ref> <ref>خویی، ابوالقاسم، التنقیح (الطهارة)، ج۲، ص۸۷. </ref>

== ادعای امامت ==

== تصدیق امامان ==

پذیرش سخن امامان (علیهم‌السلام) در آنچه خبر می‌دهند، بدون بینه واجب است و سوگند دادن آنان جایز نیست. <ref>مکی العاملی، محمد بن جمال الدین، الدروس، ج۲، ص۹۰. </ref>

به قول مشهور میان قدما، دروغ‌بستن بر أئمه موجب بطلان روزه می‌شود؛ هر چند مشهور متأخران، آن را نپذیرفته‌اند. <ref>بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۱۳، ص۱۴۱. </ref> <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۶، ص۲۲۳-۲۲۵. </ref> <ref>نراقی، احمد، مستند الشیعة، ج۱۰، ص۲۵۱-۲۵۴. </ref>

== ولایت مطلقه امامان ==

أئمه (علیهم‌السلام) همانند پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) دارای ولایت مطلقه و به استناد «النبِیُ اَولَی بِالمؤمِنِینَ مِن أنفُسِهِم؛ <ref>احزاب/سوره۳۳، آیه۶. </ref> از هر کسی نسبت به تصرفات مربوط به وی سزاوارترند.»

== شئون امامان ==

=== اقامه نماز جماعت ===

اقامه نماز جمعه، عیدین و میت: وجوب عینی نماز جمعه <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۵۱. </ref> و نماز عید فطر و قربان <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۳۳۳. </ref> <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۳۴۷. </ref> مشروط به حضور امام ‌علیه‌السلام است. <ref>حمزة بن عبدالعزیز الدیلمی، ابی یعلی، مراسم العلویة، ص۷۷. </ref> <ref>فاضل هندی، محقق اصفهانی، کشف اللثام، ج۴، ص۲۰۱. </ref>

امام در صورت حضور بر سر جنازه، در اقامه نماز بر میت از همه اولی است. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۲، ص۲۱. </ref>

=== گرفتن زکات ===

در زمان حکومت امام (علیه‌السلام) پخش زکات میان مستحقان توسط مالک بدون اذن امام بنا بر قول تعدادی از فقها جایز نیست. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۵، ص۴۱۶-۴۲۰. </ref>

اگر امام زکات مال کسی را بخواهد، پرداخت آن واجب است. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۵، ص۴۲۱. </ref> <ref>حلی، علی بن مطهر، تذکرة الفقهاء، ج۵، ص۳۱۷. </ref>

بر امام واجب است هر سال افرادی را برای گرفتن و گرد آوردن زکات به اطراف بلاد اسلامی گسیل کند؛ البته در صورتی که تحصیل زکات متوقف بر آن باشد. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۵، ص۳۳۸. </ref> <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۵، ص۴۲۴.</ref>

برای این افراد نیز، پخش زکات بین مستحقین بدون اذن امام جایز نیست. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۵، ص۳۳۸. </ref> <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۵، ص۴۲۴. </ref>

=== گرفتن خمس و انفال ===

در زمان حضور امام، پرداخت تمامی خمس به وی واجب است، لیکن در زمان غیبت، در چگونگی آن اختلافاتی وجود دارد. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۶، ص۱۰۹. </ref> <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۶، ص۱۳۴. </ref>

انفال، ملک رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و پس از ایشان، ملک امام (علیه‌السلام) است که هر گونه مصلحت دانست در آن تصرف می‌کند و تصرف دیگران در آن بدون اذن امام جایز نیست. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۶، ص۱۳۴. </ref>

=== امر به جهاد ===

مشروعیت جهاد ابتدایی و نیز وجوب آن، مشروط به وجود امام یا کسی است که امام او را برای جهاد گمارده است. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۱. </ref>

جهاد با باغیان (باغی: اهل بغی) در صورت فراخوانی امام، واجب است. <ref>محقق حلی، جعفر بن الحسن، شرائع الاسلام، ج۱، ص۲۵۷. </ref>

در صورتی که جهاد به اذن امام باشد، خمس غنائمی که به دست مجاهدان اسلام می‌افتد باید پرداخت شود و چنانچه بدون اذن باشد، همه آنها جزء انفال به شمار می‌رود و ملک امام است. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۶، ص۵. </ref> <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۶، ص۱۲۶. </ref>

امام یا نایب ایشان می‌تواند به عموم کفار یا برخی از آنان بر حسب مصلحت یا عدم مفسده، امان دهد. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۹۷. </ref>

=== قضاء و اقامه حد ===

قضاوت، مستلزم تصرف در جان، مال و آبروی افراد است. از این جهت، نوعی ولایت به شمار می‌رود. این ولایت برای پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و امام (علیه‌السلام) ثابت است و تصدی منصب قضاوت برای دیگران جز با نصب خاص یا عام یا اذن از سوی ایشان جایز نیست. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۰، ص۲۳. </ref>

اقامه حدود تنها در صلاحیت امام یا منصوب از جانب امام است. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۸۶. </ref>

تعزیر نیز از شئون امام و نایب او می‌باشد، بلکه به قول مشهور، امر به معروف و نهی از منکر در صورتی که متوقف بر وارد کردن جراحت یا کشتن مرتکب منکر باشد، مشروط به اذان امام است. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۸۳-۳۸۵. </ref>

امام می‌تواند در مواردی مجرمی را عفو کند مانند موارد تعزیر و نیز موارد ثبوت حدی که از حق الله است و به اقرار ثابت شده است، نه به بینه. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۲۹۳-۲۹۵. </ref>

=== اقطاع ===

از دیگر شئون امام جواز اقطاع به هر نحوی که صلاح بداند، می‌باشد. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۸، ص۱۰۱-۱۰۳. </ref> <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۸، ص۱۱۱. </ref>

=== وارث بی وارثان ===

اگر کسی بمیرد و وارثی نداشته باشد، اموال او از آنِ امام خواهد بود؛ زیرا امام وارث بی وارثان است. <ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۹، ص۲۶۰. </ref>

=== ولی دم ===

کسی که کشته شود و ولی دم نداشته باشد، امام ولی دم او و اختیار قصاص قاتل یا گرفتن دیه از وی، به دست او است. <ref>روحانی، سید محمد صادق، فقه الصادق، ج۲۶، ص۳۴۷. </ref>

== منبع ==