تعدد مذاهب (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
جز (جایگزینی متن - 'ى' به 'ی')
جز (تمیزکاری)
خط ۲۵: خط ۲۵:


</div>
</div>
در حدود نیم قرن پیش شیخ [[محمود شلتوت]] که در رأس روحانیت اهل سنت قرار داشتد، فتوای ‏جواز پیروی از فقه مذهب جعفری را عرضه کرد و خواستار همدلی بیش‌تر مسلمانان شد. از آن زمان حرکت ‏‏«تقریب مذاهب» شکل گرفته و امروزه به راهبردی تأثیرگذار بدل شده است. دانشمندان و عالمان مسلمان، پس ‏از وضع مبانی و تبیین ریشه‎‌های دینی و‎ ‎ضرورت رشد و ریشه‎‌دار کردن آن در وجدان مسلمانان، مقالات متعددی‎ ‎نوشتند. اینان معتقدند با ملاحظه برخی اصول از جمله ایمان به اصول اعتقادی اسلام، التزام کامل به تمامی ‏ضروریات و ارکان اسلامی و نیز قرآن و سنت می‌توان مسلمانان را گرد هم آورد. این کتاب در حقیقت مجموعه‌‏ای است از فتاو‌ای علماء و صاحب نظران فقهی مذاهب گوناگون اسلامی در خصوص این سؤال «اطلاق امت ‏اسلامی بر اتباع مذاهب دیگر اسلامی اعم از شیعه، فرق چهارگانه اهل سنت، زیدیه، ظاهریه، ابازیه و دیگران ‏که اصول دین مبین را معتقدند چیست؟ و آیا تکفیر فرق مذبور جایز است یا خیر؟ و اصولا حدود تکفیر در عصر ‏حاضر چگونه است؟» این سوال را هشت نفر از علمای شیعه پاسخ گفته‏‌اند و سیزده نفر از علمای اهل سنت و ‏سه نفر از علمای زیدیه و یک نفر از علمای ابازیه، فتاوی در خصوص سوال فوق بالاجماع فرق اسلامی را از ‏امت اسلامی‌ دانسته‌اند و تکفیر آنان را در هیچ شرایطی جایز ندانسته‌اند.‏
در حدود نیم قرن پیش شیخ [[محمود شلتوت]] که در رأس روحانیت اهل سنت قرار داشتد، فتوای ‏جواز پیروی از فقه مذهب جعفری را عرضه کرد و خواستار همدلی بیش‌تر مسلمانان شد. از آن زمان حرکت ‏‏«تقریب مذاهب» شکل گرفته و امروزه به راهبردی تأثیرگذار بدل شده است. دانشمندان و عالمان مسلمان، پس ‏از وضع مبانی و تبیین ریشه‎‌های دینی و‎ ‎ضرورت رشد و ریشه‎‌دار کردن آن در وجدان مسلمانان، مقالات متعددی‎ ‎نوشتند. اینان معتقدند با ملاحظه برخی اصول از جمله ایمان به اصول اعتقادی اسلام، التزام کامل به تمامی ‏ضروریات و ارکان اسلامی و نیز قرآن و سنت می‌توان مسلمانان را گرد هم آورد. این کتاب در حقیقت مجموعه‌‏ای است از فتاو‌ای علماء و صاحب نظران فقهی مذاهب گوناگون اسلامی در خصوص این سؤال «اطلاق امت ‏اسلامی بر اتباع مذاهب دیگر اسلامی اعم از شیعه، فرق چهارگانه اهل سنت، زیدیه، ظاهریه، ابازیه و دیگران ‏که اصول دین مبین را معتقدند چیست؟ و آیا تکفیر فرق مذبور جایز است یا خیر؟ و اصولا حدود تکفیر در عصر ‏حاضر چگونه است؟» این سوال را هشت نفر از علمای شیعه پاسخ گفته‏‌اند و سیزده نفر از علمای اهل سنت و ‏سه نفر از علمای زیدیه و یک نفر از علمای ابازیه، فتاوی در خصوص سوال فوق بالاجماع فرق اسلامی را از ‏امت اسلامی‌ دانسته‌اند و تکفیر آنان را در هیچ شرایطی جایز ندانسته‌اند. ‏
این کتاب دارای یک مقدمه و پنج فصل است. در مقدمه، مؤلف، صادرکنندگان فتاوی را از برجسته ترین فقها ‏و مجتهدان می‌دانند. فتاوی گردآوری شده نیز با مصلحت‌اندیشی و ملاحظات سیاسی و تحت تأثیر منافع زودگذر ‏صادر نشده است، هر چند که زمینه فتوا در شر ایط اجتماعی سیاسی فراهم می‌شود.‏
این کتاب دارای یک مقدمه و پنج فصل است. در مقدمه، مؤلف، صادرکنندگان فتاوی را از برجسته ترین فقها ‏و مجتهدان می‌دانند. فتاوی گردآوری شده نیز با مصلحت‌اندیشی و ملاحظات سیاسی و تحت تأثیر منافع زودگذر ‏صادر نشده است، هر چند که زمینه فتوا در شر ایط اجتماعی سیاسی فراهم می‌شود. ‏
فصل اول: تحت عنوان درآمدی بر تقریب مذاهب اسلامی، شامل دو مقاله؛ «مذاهب اسلامی از اختلاف تا ‏ائتلاف» نوشته حضرت آیت‌الله محمدعلی تسخیری، واقع‌گرایی اسلامی، مبانی وحدت و نقش‌آفرینی آن، ‏اختلافات فکری و ضوابط آن، و اختلافات مذهبی را تجزیه و تحلیل کرده‌اند. ایشان همچنین آسیب پیش فرض‌های مجتهد بر روند اجتهاد و راه‌های جلوگیری از آن را متذکر شده‌اند. همچنین به مذاهب فراموش شده و ‏ظهور مذاهب مختلف اسلامی پرداخته‌اند و اختلاف در مذاهب را باعث رشد فکری و تعالی تمدن اسلامی ‏برشمرده‌اند. منتها آنچه این پدیده را به شکلی منفی در مسیر تاریخی مسلمانان جلوه داده است، تغییر آن به سوی ‏طایفه‌گرایی تنگ‌نظرانه بوده است. به اعتقاد وی تقریب مذاهب ریشه در کهن‌ترین دوران‌های اسلامی‌ دارد و ‏سرزندگی خود را مدیون اصول شریعت اسلامی است. در ادامه مباحث پایه‌های تقریب اصول و ارزش‌های ‏شایسته تقریب، نقش دانشمندان و اندیشمندان را در روند تقریب مورد تحلیل قرار داده‌اند. مقاله دوم، «پیش‌‏نویس سند تأسیسی جمعیت وحدت و تقریب» از علامه محمدمهدی شمس‌الدین. در این مقاله مرحوم شمس‌الدین نوع اختلافاتی که مانع وحدت و تضعیف انسجام است را بررسی می‌کند و گفتمان وحدت را در اعتقادات و ‏احکام می‌جوید. به نظر وی باید در اختلافات شیوه‌ای پیش گرفت که در فرهنگ سازی عمومی، وقایع تاریخی و ‏پیامدهای سیاسی آن، وحدت امت مراعات شود و از هر امری که به جدایی و پراکندگی بیانجامد، پرهیز شود. ‏سپس وی برای به رسمیت شناختن مذاهب اسلامی از طرف دیگر مسلمانان، راه‌کارهایی ارائه می‌دهد و ‏مشکلات تبشیر را در داخل جوامع اسلامی بر می‌شمرد. به نظر ایشان در همه موسساتی که بر پایه اندیشه ‏تبشیری و تبلیغات مذهبی به وجود آمده‌اند باید تجدید‌نظر کرد، زیرا بسیاری از شعارهای آنان سدّ راه تقریب و ‏وحدت است. علامه شمس‌الدین تشکیل جمعیت وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی را به منظور ارتباط با ‏مراکز فقهی و فکری در جوامع اسلامی سوق می‌دهد و معتقد است که جامعة‌الازهر از همه راه‌ها مستقیم‌تر ‏است تا این جمعیت بتواند اقدامات خود را به ظهور برساند. بر مبنای این سند تأسیسی جمعیت وحدت و تقریب ‏باید مجله‌ای جهانی به زبان‌های زنده دنیا به ویژه زبان‌های اسلامی انتشار دهد و کنفرانس‌های علمی تحقیقاتی ‏و سمینارهای وحدت اسلامی برپا نماید و بر‌ای گشایش باب فقهی بین مذاهب اسلامی تلاش کند و مراکز ‏آموزشی و دانشکده‌های الهیات تأسیس نماید و از اختلافات سیاسی که ریشه‌های طائفه‌ای مذهبی دارند پرهیز ‏نمود. علم کلام جدید با موضوع وحدت که ر یشه در قرآن و سنت دارد ترویج یابد به نظر وی همچنین وحدت ‏اسلامی شامل وحدت با غیر‌مسلمانان (گفتگوی ادیان و تمدن‌ها) نیز می‌شود. در این مقاله سپس مبانی سند ‏تأسیسی جمعیت وحدت و تقریب مورد بررسی قرار می‌گیرد.‏
فصل اول: تحت عنوان درآمدی بر تقریب مذاهب اسلامی، شامل دو مقاله؛ «مذاهب اسلامی از اختلاف تا ‏ائتلاف» نوشته حضرت آیت‌الله محمدعلی تسخیری، واقع‌گرایی اسلامی، مبانی وحدت و نقش‌آفرینی آن، ‏اختلافات فکری و ضوابط آن، و اختلافات مذهبی را تجزیه و تحلیل کرده‌اند. ایشان همچنین آسیب پیش فرض‌های مجتهد بر روند اجتهاد و راه‌های جلوگیری از آن را متذکر شده‌اند. همچنین به مذاهب فراموش شده و ‏ظهور مذاهب مختلف اسلامی پرداخته‌اند و اختلاف در مذاهب را باعث رشد فکری و تعالی تمدن اسلامی ‏برشمرده‌اند. منتها آنچه این پدیده را به شکلی منفی در مسیر تاریخی مسلمانان جلوه داده است، تغییر آن به سوی ‏طایفه‌گرایی تنگ‌نظرانه بوده است. به اعتقاد وی تقریب مذاهب ریشه در کهن‌ترین دوران‌های اسلامی‌ دارد و ‏سرزندگی خود را مدیون اصول شریعت اسلامی است. در ادامه مباحث پایه‌های تقریب اصول و ارزش‌های ‏شایسته تقریب، نقش دانشمندان و اندیشمندان را در روند تقریب مورد تحلیل قرار داده‌اند. مقاله دوم، «پیش‌‏نویس سند تأسیسی جمعیت وحدت و تقریب» از علامه محمدمهدی شمس‌الدین. در این مقاله مرحوم شمس‌الدین نوع اختلافاتی که مانع وحدت و تضعیف انسجام است را بررسی می‌کند و گفتمان وحدت را در اعتقادات و ‏احکام می‌جوید. به نظر وی باید در اختلافات شیوه‌ای پیش گرفت که در فرهنگ سازی عمومی، وقایع تاریخی و ‏پیامدهای سیاسی آن، وحدت امت مراعات شود و از هر امری که به جدایی و پراکندگی بیانجامد، پرهیز شود. ‏سپس وی برای به رسمیت شناختن مذاهب اسلامی از طرف دیگر مسلمانان، راه‌کارهایی ارائه می‌دهد و ‏مشکلات تبشیر را در داخل جوامع اسلامی بر می‌شمرد. به نظر ایشان در همه موسساتی که بر پایه اندیشه ‏تبشیری و تبلیغات مذهبی به وجود آمده‌اند باید تجدید‌نظر کرد، زیرا بسیاری از شعارهای آنان سدّ راه تقریب و ‏وحدت است. علامه شمس‌الدین تشکیل جمعیت وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی را به منظور ارتباط با ‏مراکز فقهی و فکری در جوامع اسلامی سوق می‌دهد و معتقد است که جامعة‌الازهر از همه راه‌ها مستقیم‌تر ‏است تا این جمعیت بتواند اقدامات خود را به ظهور برساند. بر مبنای این سند تأسیسی جمعیت وحدت و تقریب ‏باید مجله‌ای جهانی به زبان‌های زنده دنیا به ویژه زبان‌های اسلامی انتشار دهد و کنفرانس‌های علمی تحقیقاتی ‏و سمینارهای وحدت اسلامی برپا نماید و بر‌ای گشایش باب فقهی بین مذاهب اسلامی تلاش کند و مراکز ‏آموزشی و دانشکده‌های الهیات تأسیس نماید و از اختلافات سیاسی که ریشه‌های طائفه‌ای مذهبی دارند پرهیز ‏نمود. علم کلام جدید با موضوع وحدت که ر یشه در قرآن و سنت دارد ترویج یابد به نظر وی همچنین وحدت ‏اسلامی شامل وحدت با غیر‌مسلمانان (گفتگوی ادیان و تمدن‌ها) نیز می‌شود. در این مقاله سپس مبانی سند ‏تأسیسی جمعیت وحدت و تقریب مورد بررسی قرار می‌گیرد. ‏
فصل دوم: بیانیه‌های گروهی علما و اندیشمندان مسلمان پیرامون تعدد مذاهب: شامل بخش‌های زیر است: ‏‏«استراتژی مجمع جهانی تقر یب مذاهب اسلامی» که دارای طرحی جامع و برنامه‌ریزی شده جهت رسیدن به ‏آرمان‌ها و اهداف این مجمع است و به تأیید اعضای مجمع رسیده است؛ «پیش‌نویس منشور وحدت اسلامی» ‏که به پیشنهاد مقام معظم رهبری و توسط کمیته‌ای از صاحب نظران در امر تقریب و وحدت اسلامی و با بهره‌گیری از تجربیات آماده گردید تا مبنای حرکت و تعامل پیروان مذاهب اسلامی‌باشد؛ متن «بیانیه کنفرانس بین‌‏المللی حقیقت اسلام و نقش آن در جامعه معاصر» که در امّان، پایتخت اردن‌ هاشمی برگزار شد به همراه اسامی ‏شخصیت‌ها و علمای تأیید کننده آن، «مجمع علما و اندیشمندان مسلمان» گزارش اجلاس مقدماتی نشست ‏فوق العاده سران سازمان کنفرانس اسلامی در مکه مکرمه به همراه اسامی شرکت‌کنندگان؛ «اولین کنفرانس بین‌المللی مذاهب اسلامی و چالش‌های معاصر» که توسط دانشگاه آل‌البیت اردن برگزار گردید به همراه اسامی ‏شرکت‌کنندگان «برنامه ده ساله رویارویی با چالش‌های امت اسلامی در قرن بیست ویکم» که در سومین دوره ‏فوق‌العاده کنفرانس سران اسلامی در مکه مکرمه به تصویب رسید؛ متن «قطعنامه شماره 28/34 وزرای خارجه ‏کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی» که در سی و چهارمین اجلاس وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان ‏کنفرانس اسلامی (اجلاس صلح، پیشرفت و هم نوایی) در اسلام آباد پایتخت پاکستان برگزار شد.‏
فصل دوم: بیانیه‌های گروهی علما و اندیشمندان مسلمان پیرامون تعدد مذاهب: شامل بخش‌های زیر است: ‏‏«استراتژی مجمع جهانی تقر یب مذاهب اسلامی» که دارای طرحی جامع و برنامه‌ریزی شده جهت رسیدن به ‏آرمان‌ها و اهداف این مجمع است و به تأیید اعضای مجمع رسیده است؛ «پیش‌نویس منشور وحدت اسلامی» ‏که به پیشنهاد مقام معظم رهبری و توسط کمیته‌ای از صاحب نظران در امر تقریب و وحدت اسلامی و با بهره‌گیری از تجربیات آماده گردید تا مبنای حرکت و تعامل پیروان مذاهب اسلامی‌باشد؛ متن «بیانیه کنفرانس بین‌‏المللی حقیقت اسلام و نقش آن در جامعه معاصر» که در امّان، پایتخت اردن‌ هاشمی برگزار شد به همراه اسامی ‏شخصیت‌ها و علمای تأیید کننده آن، «مجمع علما و اندیشمندان مسلمان» گزارش اجلاس مقدماتی نشست ‏فوق العاده سران سازمان کنفرانس اسلامی در مکه مکرمه به همراه اسامی شرکت‌کنندگان؛ «اولین کنفرانس بین‌المللی مذاهب اسلامی و چالش‌های معاصر» که توسط دانشگاه آل‌البیت اردن برگزار گردید به همراه اسامی ‏شرکت‌کنندگان «برنامه ده ساله رویارویی با چالش‌های امت اسلامی در قرن بیست ویکم» که در سومین دوره ‏فوق‌العاده کنفرانس سران اسلامی در مکه مکرمه به تصویب رسید؛ متن «قطعنامه شماره 28/34 وزرای خارجه ‏کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی» که در سی و چهارمین اجلاس وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان ‏کنفرانس اسلامی (اجلاس صلح، پیشرفت و هم نوایی) در اسلام آباد پایتخت پاکستان برگزار شد. ‏
فصل سوم؛ فتاوای فقهای مذاهب اسلامی پیرامون ملاک‌های مسلمانی و شر ایط افتاء: که شامل: «فتاوای ‏فقهای عظام و مراجع شیعه پیرامون ملاک‌های اسلام و شرایط فتوا» که برخی از آنها عبارت‌اند از: فتوای ‏حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی)؛ فتو‌ای حضرت آیت‌الله العظمی سیستانی (مدظله العالی)؛ فتوای ‏حضرت آیت‌الله فاضل لنکرانی (رحمه الله علیه)؛ فتوای حضرت آیت‌الله محمدعلی تسخیری (رحمه الله علیه) ‏و...؛ «فتاوای علمای اهل سنت، پیرامون ملاک‌های مسلمان بودن و شرایط فتوا دادن» که برخی از آنها عبارت‌اند از: فتوای شیخ محمود شلتوت ـ فتو‌ای شیخ جادالحق علی جادالحق ـ دکتر شیخ محمد سید طنطاوی، ‏فتوای دکتر شیخ یوسف قرضاوی ـ فتوای شیخ احمد کفتارو ـ فتو‌ای شورای عالی امور دینی ترکیه ـ ...، ‏‏«فتاوای علمای زیدیه درباره ملاک‌های مسلمانی و شرایط افتاء» از قبیل: فتو‌ای شیخ ابراهیم بن محمد الوزیر ‏ـ فتوای شیخ محمد بن محمد بن اسماعیل المنصور ـ فتوای شیخ حمود بن عباس بن عبدالله المؤید؛ فتوای ‏شیخ احمد بن حمد خلیلی، مفتی کل سلطنت‌نشینی عمان و اباضیه جهان که مؤسسه آل‌البیت اردن، پیش از ‏برگزاری کنفرانس بین‌المللی اسلامی و صدور بیانیه پایانی آن، درباره اصول و ضوابط مسلمان بودن و شرایط ‏افتاء از برخی از فضلای بزرگ مذاهب مختلف اسلامی سؤال کرده بود و اساس و مبنای بیانیه امّان، پاسخ‌هایی ‏است که رهبران بزرگ مذهبی فرق اسلامی به پرسش‌ها داده‌اند.‏
فصل سوم؛ فتاوای فقهای مذاهب اسلامی پیرامون ملاک‌های مسلمانی و شر ایط افتاء: که شامل: «فتاوای ‏فقهای عظام و مراجع شیعه پیرامون ملاک‌های اسلام و شرایط فتوا» که برخی از آنها عبارت‌اند از: فتوای ‏حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی)؛ فتو‌ای حضرت آیت‌الله العظمی سیستانی (مدظله العالی)؛ فتوای ‏حضرت آیت‌الله فاضل لنکرانی (رحمه الله علیه)؛ فتوای حضرت آیت‌الله محمدعلی تسخیری (رحمه الله علیه) ‏و... ؛ «فتاوای علمای اهل سنت، پیرامون ملاک‌های مسلمان بودن و شرایط فتوا دادن» که برخی از آنها عبارت‌اند از: فتوای شیخ محمود شلتوت ـ فتو‌ای شیخ جادالحق علی جادالحق ـ دکتر شیخ محمد سید طنطاوی، ‏فتوای دکتر شیخ یوسف قرضاوی ـ فتوای شیخ احمد کفتارو ـ فتو‌ای شورای عالی امور دینی ترکیه ـ ... ، ‏‏«فتاوای علمای زیدیه درباره ملاک‌های مسلمانی و شرایط افتاء» از قبیل: فتو‌ای شیخ ابراهیم بن محمد الوزیر ‏ـ فتوای شیخ محمد بن محمد بن اسماعیل المنصور ـ فتوای شیخ حمود بن عباس بن عبدالله المؤید؛ فتوای ‏شیخ احمد بن حمد خلیلی، مفتی کل سلطنت‌نشینی عمان و اباضیه جهان که مؤسسه آل‌البیت اردن، پیش از ‏برگزاری کنفرانس بین‌المللی اسلامی و صدور بیانیه پایانی آن، درباره اصول و ضوابط مسلمان بودن و شرایط ‏افتاء از برخی از فضلای بزرگ مذاهب مختلف اسلامی سؤال کرده بود و اساس و مبنای بیانیه امّان، پاسخ‌هایی ‏است که رهبران بزرگ مذهبی فرق اسلامی به پرسش‌ها داده‌اند. ‏
فصل چهارم؛ پاسخ به کج‌اندیشان: که شامل دو بخش زیر است: پاسخ آیت‌الله مکارم شیرازی به فتوای ۳۸ ‏تن از علمای وهابی مبنی بر تکفیر شیعیان و جواز قتل آنان؛ و متن نامه آیت‌الله تسخیری به جمعی از علما و ‏اندیشمندان جهان اسلام جهت نظرخواهی در خصوص فتوای فوق‌الذکر و پاسخ علمای جهان اسلام به نامه ‏ایشان و محکوم کردن فتوای تکفیری عبدالله الجبرین.‏
فصل چهارم؛ پاسخ به کج‌اندیشان: که شامل دو بخش زیر است: پاسخ آیت‌الله مکارم شیرازی به فتوای ۳۸ ‏تن از علمای وهابی مبنی بر تکفیر شیعیان و جواز قتل آنان؛ و متن نامه آیت‌الله تسخیری به جمعی از علما و ‏اندیشمندان جهان اسلام جهت نظرخواهی در خصوص فتوای فوق‌الذکر و پاسخ علمای جهان اسلام به نامه ‏ایشان و محکوم کردن فتوای تکفیری عبدالله الجبرین. ‏
فصل پنجم؛ پیوست‌ها، شامل: متن منشور مکه معظمه، پیرامون اوضاع جاری عراق و اسامی امضاکنندگان ‏این منشور؛ و بیانیه جمعی از فضلای حوزه علمیه قم، پیرامون اوضاع جاری عراق و مسائل منطقه و اسامی ‏امضاکنندگان آن است . یادآور می‌گردد: کتاب حاضر ترجمه فارسی کتاب «التعددیه المذهبیه فی الاسلام و آراء ‏العلماء فیها» و افزودن برخی بیانیهها، اسناد و مقالات است.‏
فصل پنجم؛ پیوست‌ها، شامل: متن منشور مکه معظمه، پیرامون اوضاع جاری عراق و اسامی امضاکنندگان ‏این منشور؛ و بیانیه جمعی از فضلای حوزه علمیه قم، پیرامون اوضاع جاری عراق و مسائل منطقه و اسامی ‏امضاکنندگان آن است. یادآور می‌گردد: کتاب حاضر ترجمه فارسی کتاب «التعددیه المذهبیه فی الاسلام و آراء ‏العلماء فیها» و افزودن برخی بیانیهها، اسناد و مقالات است. ‏
 


[[رده‌: کتاب‌ها]]
[[رده‌: کتاب‌ها]]
[[رده‌: کتاب‌های تقریبی]]
[[رده‌: کتاب‌های تقریبی]]

نسخهٔ ‏۵ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۱:۵۸

تعدد مذاهب.png
نام کتاب تعدد مذاهب
نویسنده جلال میرآقایی
زبان کتاب فارسی
سال نشر 1386 ش
ناشر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
تیراژ 1000 نسخه
نوبت چاپ اول

در حدود نیم قرن پیش شیخ محمود شلتوت که در رأس روحانیت اهل سنت قرار داشتد، فتوای ‏جواز پیروی از فقه مذهب جعفری را عرضه کرد و خواستار همدلی بیش‌تر مسلمانان شد. از آن زمان حرکت ‏‏«تقریب مذاهب» شکل گرفته و امروزه به راهبردی تأثیرگذار بدل شده است. دانشمندان و عالمان مسلمان، پس ‏از وضع مبانی و تبیین ریشه‎‌های دینی و‎ ‎ضرورت رشد و ریشه‎‌دار کردن آن در وجدان مسلمانان، مقالات متعددی‎ ‎نوشتند. اینان معتقدند با ملاحظه برخی اصول از جمله ایمان به اصول اعتقادی اسلام، التزام کامل به تمامی ‏ضروریات و ارکان اسلامی و نیز قرآن و سنت می‌توان مسلمانان را گرد هم آورد. این کتاب در حقیقت مجموعه‌‏ای است از فتاو‌ای علماء و صاحب نظران فقهی مذاهب گوناگون اسلامی در خصوص این سؤال «اطلاق امت ‏اسلامی بر اتباع مذاهب دیگر اسلامی اعم از شیعه، فرق چهارگانه اهل سنت، زیدیه، ظاهریه، ابازیه و دیگران ‏که اصول دین مبین را معتقدند چیست؟ و آیا تکفیر فرق مذبور جایز است یا خیر؟ و اصولا حدود تکفیر در عصر ‏حاضر چگونه است؟» این سوال را هشت نفر از علمای شیعه پاسخ گفته‏‌اند و سیزده نفر از علمای اهل سنت و ‏سه نفر از علمای زیدیه و یک نفر از علمای ابازیه، فتاوی در خصوص سوال فوق بالاجماع فرق اسلامی را از ‏امت اسلامی‌ دانسته‌اند و تکفیر آنان را در هیچ شرایطی جایز ندانسته‌اند. ‏ این کتاب دارای یک مقدمه و پنج فصل است. در مقدمه، مؤلف، صادرکنندگان فتاوی را از برجسته ترین فقها ‏و مجتهدان می‌دانند. فتاوی گردآوری شده نیز با مصلحت‌اندیشی و ملاحظات سیاسی و تحت تأثیر منافع زودگذر ‏صادر نشده است، هر چند که زمینه فتوا در شر ایط اجتماعی سیاسی فراهم می‌شود. ‏ فصل اول: تحت عنوان درآمدی بر تقریب مذاهب اسلامی، شامل دو مقاله؛ «مذاهب اسلامی از اختلاف تا ‏ائتلاف» نوشته حضرت آیت‌الله محمدعلی تسخیری، واقع‌گرایی اسلامی، مبانی وحدت و نقش‌آفرینی آن، ‏اختلافات فکری و ضوابط آن، و اختلافات مذهبی را تجزیه و تحلیل کرده‌اند. ایشان همچنین آسیب پیش فرض‌های مجتهد بر روند اجتهاد و راه‌های جلوگیری از آن را متذکر شده‌اند. همچنین به مذاهب فراموش شده و ‏ظهور مذاهب مختلف اسلامی پرداخته‌اند و اختلاف در مذاهب را باعث رشد فکری و تعالی تمدن اسلامی ‏برشمرده‌اند. منتها آنچه این پدیده را به شکلی منفی در مسیر تاریخی مسلمانان جلوه داده است، تغییر آن به سوی ‏طایفه‌گرایی تنگ‌نظرانه بوده است. به اعتقاد وی تقریب مذاهب ریشه در کهن‌ترین دوران‌های اسلامی‌ دارد و ‏سرزندگی خود را مدیون اصول شریعت اسلامی است. در ادامه مباحث پایه‌های تقریب اصول و ارزش‌های ‏شایسته تقریب، نقش دانشمندان و اندیشمندان را در روند تقریب مورد تحلیل قرار داده‌اند. مقاله دوم، «پیش‌‏نویس سند تأسیسی جمعیت وحدت و تقریب» از علامه محمدمهدی شمس‌الدین. در این مقاله مرحوم شمس‌الدین نوع اختلافاتی که مانع وحدت و تضعیف انسجام است را بررسی می‌کند و گفتمان وحدت را در اعتقادات و ‏احکام می‌جوید. به نظر وی باید در اختلافات شیوه‌ای پیش گرفت که در فرهنگ سازی عمومی، وقایع تاریخی و ‏پیامدهای سیاسی آن، وحدت امت مراعات شود و از هر امری که به جدایی و پراکندگی بیانجامد، پرهیز شود. ‏سپس وی برای به رسمیت شناختن مذاهب اسلامی از طرف دیگر مسلمانان، راه‌کارهایی ارائه می‌دهد و ‏مشکلات تبشیر را در داخل جوامع اسلامی بر می‌شمرد. به نظر ایشان در همه موسساتی که بر پایه اندیشه ‏تبشیری و تبلیغات مذهبی به وجود آمده‌اند باید تجدید‌نظر کرد، زیرا بسیاری از شعارهای آنان سدّ راه تقریب و ‏وحدت است. علامه شمس‌الدین تشکیل جمعیت وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی را به منظور ارتباط با ‏مراکز فقهی و فکری در جوامع اسلامی سوق می‌دهد و معتقد است که جامعة‌الازهر از همه راه‌ها مستقیم‌تر ‏است تا این جمعیت بتواند اقدامات خود را به ظهور برساند. بر مبنای این سند تأسیسی جمعیت وحدت و تقریب ‏باید مجله‌ای جهانی به زبان‌های زنده دنیا به ویژه زبان‌های اسلامی انتشار دهد و کنفرانس‌های علمی تحقیقاتی ‏و سمینارهای وحدت اسلامی برپا نماید و بر‌ای گشایش باب فقهی بین مذاهب اسلامی تلاش کند و مراکز ‏آموزشی و دانشکده‌های الهیات تأسیس نماید و از اختلافات سیاسی که ریشه‌های طائفه‌ای مذهبی دارند پرهیز ‏نمود. علم کلام جدید با موضوع وحدت که ر یشه در قرآن و سنت دارد ترویج یابد به نظر وی همچنین وحدت ‏اسلامی شامل وحدت با غیر‌مسلمانان (گفتگوی ادیان و تمدن‌ها) نیز می‌شود. در این مقاله سپس مبانی سند ‏تأسیسی جمعیت وحدت و تقریب مورد بررسی قرار می‌گیرد. ‏ فصل دوم: بیانیه‌های گروهی علما و اندیشمندان مسلمان پیرامون تعدد مذاهب: شامل بخش‌های زیر است: ‏‏«استراتژی مجمع جهانی تقر یب مذاهب اسلامی» که دارای طرحی جامع و برنامه‌ریزی شده جهت رسیدن به ‏آرمان‌ها و اهداف این مجمع است و به تأیید اعضای مجمع رسیده است؛ «پیش‌نویس منشور وحدت اسلامی» ‏که به پیشنهاد مقام معظم رهبری و توسط کمیته‌ای از صاحب نظران در امر تقریب و وحدت اسلامی و با بهره‌گیری از تجربیات آماده گردید تا مبنای حرکت و تعامل پیروان مذاهب اسلامی‌باشد؛ متن «بیانیه کنفرانس بین‌‏المللی حقیقت اسلام و نقش آن در جامعه معاصر» که در امّان، پایتخت اردن‌ هاشمی برگزار شد به همراه اسامی ‏شخصیت‌ها و علمای تأیید کننده آن، «مجمع علما و اندیشمندان مسلمان» گزارش اجلاس مقدماتی نشست ‏فوق العاده سران سازمان کنفرانس اسلامی در مکه مکرمه به همراه اسامی شرکت‌کنندگان؛ «اولین کنفرانس بین‌المللی مذاهب اسلامی و چالش‌های معاصر» که توسط دانشگاه آل‌البیت اردن برگزار گردید به همراه اسامی ‏شرکت‌کنندگان «برنامه ده ساله رویارویی با چالش‌های امت اسلامی در قرن بیست ویکم» که در سومین دوره ‏فوق‌العاده کنفرانس سران اسلامی در مکه مکرمه به تصویب رسید؛ متن «قطعنامه شماره 28/34 وزرای خارجه ‏کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی» که در سی و چهارمین اجلاس وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان ‏کنفرانس اسلامی (اجلاس صلح، پیشرفت و هم نوایی) در اسلام آباد پایتخت پاکستان برگزار شد. ‏ فصل سوم؛ فتاوای فقهای مذاهب اسلامی پیرامون ملاک‌های مسلمانی و شر ایط افتاء: که شامل: «فتاوای ‏فقهای عظام و مراجع شیعه پیرامون ملاک‌های اسلام و شرایط فتوا» که برخی از آنها عبارت‌اند از: فتوای ‏حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی)؛ فتو‌ای حضرت آیت‌الله العظمی سیستانی (مدظله العالی)؛ فتوای ‏حضرت آیت‌الله فاضل لنکرانی (رحمه الله علیه)؛ فتوای حضرت آیت‌الله محمدعلی تسخیری (رحمه الله علیه) ‏و... ؛ «فتاوای علمای اهل سنت، پیرامون ملاک‌های مسلمان بودن و شرایط فتوا دادن» که برخی از آنها عبارت‌اند از: فتوای شیخ محمود شلتوت ـ فتو‌ای شیخ جادالحق علی جادالحق ـ دکتر شیخ محمد سید طنطاوی، ‏فتوای دکتر شیخ یوسف قرضاوی ـ فتوای شیخ احمد کفتارو ـ فتو‌ای شورای عالی امور دینی ترکیه ـ ... ، ‏‏«فتاوای علمای زیدیه درباره ملاک‌های مسلمانی و شرایط افتاء» از قبیل: فتو‌ای شیخ ابراهیم بن محمد الوزیر ‏ـ فتوای شیخ محمد بن محمد بن اسماعیل المنصور ـ فتوای شیخ حمود بن عباس بن عبدالله المؤید؛ فتوای ‏شیخ احمد بن حمد خلیلی، مفتی کل سلطنت‌نشینی عمان و اباضیه جهان که مؤسسه آل‌البیت اردن، پیش از ‏برگزاری کنفرانس بین‌المللی اسلامی و صدور بیانیه پایانی آن، درباره اصول و ضوابط مسلمان بودن و شرایط ‏افتاء از برخی از فضلای بزرگ مذاهب مختلف اسلامی سؤال کرده بود و اساس و مبنای بیانیه امّان، پاسخ‌هایی ‏است که رهبران بزرگ مذهبی فرق اسلامی به پرسش‌ها داده‌اند. ‏ فصل چهارم؛ پاسخ به کج‌اندیشان: که شامل دو بخش زیر است: پاسخ آیت‌الله مکارم شیرازی به فتوای ۳۸ ‏تن از علمای وهابی مبنی بر تکفیر شیعیان و جواز قتل آنان؛ و متن نامه آیت‌الله تسخیری به جمعی از علما و ‏اندیشمندان جهان اسلام جهت نظرخواهی در خصوص فتوای فوق‌الذکر و پاسخ علمای جهان اسلام به نامه ‏ایشان و محکوم کردن فتوای تکفیری عبدالله الجبرین. ‏ فصل پنجم؛ پیوست‌ها، شامل: متن منشور مکه معظمه، پیرامون اوضاع جاری عراق و اسامی امضاکنندگان ‏این منشور؛ و بیانیه جمعی از فضلای حوزه علمیه قم، پیرامون اوضاع جاری عراق و مسائل منطقه و اسامی ‏امضاکنندگان آن است. یادآور می‌گردد: کتاب حاضر ترجمه فارسی کتاب «التعددیه المذهبیه فی الاسلام و آراء ‏العلماء فیها» و افزودن برخی بیانیهها، اسناد و مقالات است. ‏

رده‌: کتاب‌ها رده‌: کتاب‌های تقریبی