صبر: تفاوت میان نسخه‌ها

۹ بایت حذف‌شده ،  ‏۵ دسامبر ۲۰۲۲
جز
تمیزکاری
جز (تمیزکاری)
خط ۱۳: خط ۱۳:
|}
|}
</div>
</div>
واژۀ '''«صبر»''' عبارت است از ثَبات نفس و اطمینان آن و مضطرب نگشتن و مقاومت کردن در بلایا و مصایب، به‌گونه‌ای که سینه انسان تنگ نشود و خاطرش پریشان نگردد. در فرهنگ اخلاقی '''«صبر»''' عبارت است از وادار نمودن نفس به انجام آنچه که [[عقل]] و [[شرع]] اقتضا می‌کنند و باز داشتن از آنچه عقل و شرع نهی می‌کنند<ref>زیبدی، مرتضی، تاج العروس، ج۷، ص۷۱.</ref>.  
واژۀ '''«صبر»''' عبارت است از ثَبات نفس و اطمینان آن و مضطرب نگشتن و مقاومت کردن در بلایا و مصایب، به‌گونه‌ای که سینه انسان تنگ نشود و خاطرش پریشان نگردد. در فرهنگ اخلاقی '''«صبر»''' عبارت است از وادار نمودن نفس به انجام آنچه که [[عقل]] و [[شرع]] اقتضا می‌کنند و باز داشتن از آنچه عقل و شرع نهی می‌کنند<ref>زیبدی، مرتضی، تاج العروس، ج۷، ص۷۱.</ref>.  
=معنای لغوی=
=معنای لغوی=


خط ۲۱: خط ۲۱:
== معنای اصطلاحی ==
== معنای اصطلاحی ==


در فرهنگ اخلاقی '''«صبر»''' عبارت است از وادار نمودن نفس به انجام آنچه که [[عقل]] و [[شرع]] اقتضا می‌کنند و باز داشتن از آنچه عقل و شرع نهی می‌کنند<ref>راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات، ص۴۷۴.</ref>.  
در فرهنگ اخلاقی '''«صبر»''' عبارت است از وادار نمودن نفس به انجام آنچه که [[عقل]] و [[شرع]] اقتضا می‌کنند و باز داشتن از آنچه عقل و شرع نهی می‌کنند<ref>راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات، ص۴۷۴.</ref>.  


وهمچنین حفظ نفس از اضطراب، اعتراض و شکایت و همچنین به آرامش و طمأنینه گفته می‌شود.  
وهمچنین حفظ نفس از اضطراب، اعتراض و شکایت و همچنین به آرامش و طمأنینه گفته می‌شود.  
خط ۳۱: خط ۳۱:
== تفاوت انظلام با صبر ==
== تفاوت انظلام با صبر ==


علیرغم وضوح ظاهری این واژه، برخی آن‌ را تحریف کرده و به معنای انظلام(ظلم‌پذیری و سکوت در مقابل ظلم و ناملایمات) و شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت گرفته‌اند. این تفسیر که در واقع ظالم‌پروری و حقارت‌طلبی است ابداً در مورد صبر صحیح نیست، بلکه صبر به معنای مقاومت، پایمردی، برخورد صحیح با مشکلات و تحکیم و تثبیت حق است، هر چند مستلزم از دست‌دادن مال و جان و آبرو باشد. سکوت کردن در مقابل ظلم(انظلام)؛ یعنی سکوت در برابر ظلم، شامل خونسردی و بی‌تفاوتی در مورد چاره‌جویی مشکلات که ظاهرا با صبر مشتبه می‌شود، نیز می‌گردد. نظیر صبر است اما در معنا ضد آن می‌باشد، سکوت در برابر ظلم، حالتی است برخاسته از خواری و ذلت نفس که دارنده این حالت به جای مبارزه با موانع راه کمال و پیمودن راه فطرت و وصول به قرب الهی، نشستن را بر رفتن، آسانی را بر سختی و در یک کلام، تسلیم را بر مبارزه بر می‌گزیند. سکوت در برابر ظلم، از اقسام صبر بر بلا نیست، بلکه گردن نهادن به ادامه بلاهاست. بنابراین سکوت در مقابل ظلم را نباید با صبر که نوعی مبارزه آرام و حساب شده در جای خود می‌باشد، اشتباه گرفت<ref>حبیبیان، احمد، مرز فضایل و رذایل اخلاقی، ص۹۹، قم، مطبوعات دینی، بهار۸۲، دوم.</ref>.
علیرغم وضوح ظاهری این واژه، برخی آن‌ را تحریف کرده و به معنای انظلام(ظلم‌پذیری و سکوت در مقابل ظلم و ناملایمات) و شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت گرفته‌اند. این تفسیر که در واقع ظالم‌پروری و حقارت‌طلبی است ابداً در مورد صبر صحیح نیست، بلکه صبر به معنای مقاومت، پایمردی، برخورد صحیح با مشکلات و تحکیم و تثبیت حق است، هر چند مستلزم از دست‌دادن مال و جان و آبرو باشد. سکوت کردن در مقابل ظلم(انظلام)؛ یعنی سکوت در برابر ظلم، شامل خونسردی و بی‌تفاوتی در مورد چاره‌جویی مشکلات که ظاهرا با صبر مشتبه می‌شود، نیز می‌گردد. نظیر صبر است اما در معنا ضد آن می‌باشد، سکوت در برابر ظلم، حالتی است برخاسته از خواری و ذلت نفس که دارنده این حالت به جای مبارزه با موانع راه کمال و پیمودن راه فطرت و وصول به قرب الهی، نشستن را بر رفتن، آسانی را بر سختی و در یک کلام، تسلیم را بر مبارزه بر می‌گزیند. سکوت در برابر ظلم، از اقسام صبر بر بلا نیست، بلکه گردن نهادن به ادامه بلاهاست. بنابراین سکوت در مقابل ظلم را نباید با صبر که نوعی مبارزه آرام و حساب شده در جای خود می‌باشد، اشتباه گرفت<ref>حبیبیان، احمد، مرز فضایل و رذایل اخلاقی، ص۹۹، قم، مطبوعات دینی، بهار۸۲، دوم.</ref>.


== ضرورت صبر در نظام اخلاقی اسلام ==
== ضرورت صبر در نظام اخلاقی اسلام ==
در تمام کتاب‌های آسمانی و گفتار همه [[پیامبران]] و اولیاء خدا و [[ائمه|امامان]] با تاکیدهای فراوان به '''«صبر»''' و استقامت سفارش شده است به‌طوری‌ که آن را اکسیر اعظم و کیمیای کلیدی مشکلات دانسته‌اند و ضد آن را موجب انحرافات و بدبختی‌های ویرانگر می‌دانند. به قول مولانا: صد هزاران کیمیا حق آفرید * کیمیایی همچو صبر آدم ندید<ref>مولوی، محمد بن محمد، مثنوی معنوی، ص۴۸۳، تهران، پژوهش، ۸۳، هفتم.</ref>.
در تمام کتاب‌های آسمانی و گفتار همه [[پیامبران]] و اولیاء خدا و [[ائمه|امامان]] با تاکیدهای فراوان به '''«صبر»''' و استقامت سفارش شده است به‌طوری‌ که آن را اکسیر اعظم و کیمیای کلیدی مشکلات دانسته‌اند و ضد آن را موجب انحرافات و بدبختی‌های ویرانگر می‌دانند. به قول مولانا: صد هزاران کیمیا حق آفرید * کیمیایی همچو صبر آدم ندید<ref>مولوی، محمد بن محمد، مثنوی معنوی، ص۴۸۳، تهران، پژوهش، ۸۳، هفتم.</ref>.
در سایه داشتن ویژگی '''«صبر»''' و پایداری است که انسان می‌تواند در عرصه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی، مادی و معنوی رشد و تکامل نموده و به اهداف خویش دسترسی پیدا نماید. البته باید توجه داشت که این قانون استثنائاتی دارد، و در مواردی باید به عنوان دفاع از حق قفل صبر و سکوت را شکست. امام علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «الصبر الظفر؛ صبر مساوی با پیروزی است».
در سایه داشتن ویژگی '''«صبر»''' و پایداری است که انسان می‌تواند در عرصه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی، مادی و معنوی رشد و تکامل نموده و به اهداف خویش دسترسی پیدا نماید. البته باید توجه داشت که این قانون استثنائاتی دارد، و در مواردی باید به عنوان دفاع از حق قفل صبر و سکوت را شکست. امام علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «الصبر الظفر؛ صبر مساوی با پیروزی است».
   
   
== اهمیت صبر در فرهنگ اسلامی ==
== اهمیت صبر در فرهنگ اسلامی ==
کلمه '''«صبر»''' از مفاهیم بسیار مهمی است که در سرلوحه دستورهای سرنوشت‌ساز [[قرآن]] قرار گرفته است. این واژه در ۴۵ [[سوره]] از سور [[قرآن کریم]]، بیش از صد مرتبه و در بیشتر کتب اخلاقی مطرح شده و بیانگر اهمیت این موضوع است.
کلمه '''«صبر»''' از مفاهیم بسیار مهمی است که در سرلوحه دستورهای سرنوشت‌ساز [[قرآن]] قرار گرفته است. این واژه در ۴۵ [[سوره]] از سور [[قرآن کریم]]، بیش از صد مرتبه و در بیشتر کتب اخلاقی مطرح شده و بیانگر اهمیت این موضوع است.
در اهمیت و ارزش '''«صبر»''' همین بس که [[علی بن ابی طالب|امیرمومنان علی (علیه‌السلام)]] این فضیلت را یکی از اوصاف متقین و موقعیت صبر را در برابر ایمان، همانند موقعیت سر نسبت به بدن می‌دانند. ایشان در این مورد می‌فرمایند: «صبر پیشه کنید! زیرا صبر برای ایمان همچون سر برای بدن است و هیچ خیری در بدن، بدون سر نیست و هیچ خیری در ایمانی که صبر با آن نیست نمی‌باشد<ref>نهج‌البلاغه، ص۴۸۲، کلمات قصار، حکمت ۸۲.</ref>.
در اهمیت و ارزش '''«صبر»''' همین بس که [[علی بن ابی طالب|امیرمومنان علی (علیه‌السلام)]] این فضیلت را یکی از اوصاف متقین و موقعیت صبر را در برابر ایمان، همانند موقعیت سر نسبت به بدن می‌دانند. ایشان در این مورد می‌فرمایند: «صبر پیشه کنید! زیرا صبر برای ایمان همچون سر برای بدن است و هیچ خیری در بدن، بدون سر نیست و هیچ خیری در ایمانی که صبر با آن نیست نمی‌باشد<ref>نهج‌البلاغه، ص۴۸۲، کلمات قصار، حکمت ۸۲.</ref>.


خط ۴۷: خط ۴۷:
خداوند هیچ بنده‌ای را بهتر و گسترده‌تر از صبر روزی نداده است.» تعبیر به (بهترین مرکب) در این حدیث شریف، اشاره به این دارد که صبر، وسیله رسیدن به همۀ سعادت‌ها و خوشبختی‌هاست و انسان بدون آن به هیچ مقامی در دنیا و آخرت نمی‌رسد.
خداوند هیچ بنده‌ای را بهتر و گسترده‌تر از صبر روزی نداده است.» تعبیر به (بهترین مرکب) در این حدیث شریف، اشاره به این دارد که صبر، وسیله رسیدن به همۀ سعادت‌ها و خوشبختی‌هاست و انسان بدون آن به هیچ مقامی در دنیا و آخرت نمی‌رسد.


==انواع صبر از جهات مختلف==
== انواع صبر از جهات مختلف ==


بر مبنای مفهوم عام و گسترده‌ای که برای '''«صبر»''' بیان شد، عالمان اخلاق از جهات مختلف انواع متعددی برای صبر بیان داشته‌اند که مهم‌ترین آنها به اختصار بیان می‌گردد.
بر مبنای مفهوم عام و گسترده‌ای که برای '''«صبر»''' بیان شد، عالمان اخلاق از جهات مختلف انواع متعددی برای صبر بیان داشته‌اند که مهم‌ترین آنها به اختصار بیان می‌گردد.
خط ۷۰: خط ۷۰:
* '''نفسی'''
* '''نفسی'''


یکی از اقسام '''«صبر»'''، صبر در مقابل شهوات نفسانی است که قرآن این‌گونه بیان کرده است: «فَأَمَّا مَنْ طَغی‌ وَ آثَرَ الْحَیاةَ الدُّنْیا... وَ أَمَّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَی النَّفْسَ عَنِ الْهَوی...‌؛ اما آن کسی که طغیان کرده، و زندگی دنیا را مقدم داشته‌... و آن‌کس که از مقام پروردگارش ترسان باشد و نفس را از هوی بازدارد...» این آیه به دو گروه از انسان‌ها اشاره دارد که یک گروه از آنها در مقابل هوای نفس خود سر فرود آورده و در مقابل زرق و برق آن، صبر خود را از کف داده، اما گروه دیگر به خاطر ترس از مقام پروردگار خویش، نفس خویش را حبس نموده و صبر را پیشه‌ خود می‌سازد.  
یکی از اقسام '''«صبر»'''، صبر در مقابل شهوات نفسانی است که قرآن این‌گونه بیان کرده است: «فَأَمَّا مَنْ طَغی‌ وَ آثَرَ الْحَیاةَ الدُّنْیا... وَ أَمَّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَی النَّفْسَ عَنِ الْهَوی... ‌؛ اما آن کسی که طغیان کرده، و زندگی دنیا را مقدم داشته‌... و آن‌کس که از مقام پروردگارش ترسان باشد و نفس را از هوی بازدارد...» این آیه به دو گروه از انسان‌ها اشاره دارد که یک گروه از آنها در مقابل هوای نفس خود سر فرود آورده و در مقابل زرق و برق آن، صبر خود را از کف داده، اما گروه دیگر به خاطر ترس از مقام پروردگار خویش، نفس خویش را حبس نموده و صبر را پیشه‌ خود می‌سازد.  


== انگیزه صبر ==
== انگیزه صبر ==
خط ۸۱: خط ۸۱:
بزرگان اخلاق، این تقسیم سه‌گانه را از روایات اسلامی نیز گرفته‌اند، همانند روایتی که از [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)]] نقل شده است: «'''«صبر»''' بر سه گونه است: '''صبر بر مصیبت'''، '''صبر بر طاعت''' و '''صبر بر معصیت'''، کسی که صبر بر مصیبت کند و آن‌ را با شکیبایی و صبر جمیل تحمل نماید، خداوند سیصد درجه برایش می‌نویسد که فاصلۀ میان هر درجه همانند فاصلۀ آسمان و زمین است و هر کس صبر بر طاعت کند، خداوند ششصد درجه برایش می‌نویسد که فاصله هر یک با دیگری همانند فاصلۀ انتهای زمین تا عرش خداست و هر کس صبر بر معصیت کند، خداوند نهصد درجه برایش می‌نویسد که فاصلۀ هر یک با دیگری، همانند فاصلۀ منتهای زمین تا منتهای عرش خداست».  
بزرگان اخلاق، این تقسیم سه‌گانه را از روایات اسلامی نیز گرفته‌اند، همانند روایتی که از [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)]] نقل شده است: «'''«صبر»''' بر سه گونه است: '''صبر بر مصیبت'''، '''صبر بر طاعت''' و '''صبر بر معصیت'''، کسی که صبر بر مصیبت کند و آن‌ را با شکیبایی و صبر جمیل تحمل نماید، خداوند سیصد درجه برایش می‌نویسد که فاصلۀ میان هر درجه همانند فاصلۀ آسمان و زمین است و هر کس صبر بر طاعت کند، خداوند ششصد درجه برایش می‌نویسد که فاصله هر یک با دیگری همانند فاصلۀ انتهای زمین تا عرش خداست و هر کس صبر بر معصیت کند، خداوند نهصد درجه برایش می‌نویسد که فاصلۀ هر یک با دیگری، همانند فاصلۀ منتهای زمین تا منتهای عرش خداست».  


در باب مراتب '''«صبر»''' از تعبیرات این حدیث، چنین استفاده می‌شود که ثواب و فضیلت صبر بر معصیت، به مراتب افزون‌تر از ثواب و فضیلت صبر بر طاعت است و ثواب و فضیلت صبر بر طاعت به مراتب بالاتر از ثواب و فضیلت صبر بر مصیبت می‌باشد.
در باب مراتب '''«صبر»''' از تعبیرات این حدیث، چنین استفاده می‌شود که ثواب و فضیلت صبر بر معصیت، به مراتب افزون‌تر از ثواب و فضیلت صبر بر طاعت است و ثواب و فضیلت صبر بر طاعت به مراتب بالاتر از ثواب و فضیلت صبر بر مصیبت می‌باشد.


=== صبر بر مصیبت ===
=== صبر بر مصیبت ===
'''«صبر»''' بر ناملایمات و مصایب: شکیبایی انسان در برابر حوادث تلخ و ناگوار مثل خسارات مالی، مرگ عزیزان، بیماری و... از جمله مراتب صبر است که [[قرآن کریم]] از آن این‌گونه یاد کرده است: «وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرین‌ الَّذینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصیبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُون‌؛ قطعاً همه‌ شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، و کاهش در مال‌ها و جان‌ها و میوه‌ها، آزمایش می‌کنیم و بشارت ده به استقامت‌کنندگان! آنها که هرگاه مصیبتی به ایشان می‌رسد، می‌گویند: ما از آنِ خداییم و به سوی او باز می‌گردیم!». در این آیه خداوند، به کسانی که در برابر مصایب و مکروهات، صبر پیشه کرده‌اند، بشارت‌ می‌دهد، چرا که آنان مالکیت حقیقی را از آن خدا‌ می‌دانند و او را صاحب حق هرگونه تصرفات در عالم به حساب‌ می‌آورند، پس به‌طور قطع چنین کسی از وارد شدن مصایب و مشکلات متأثر نمی‌گردد.  
'''«صبر»''' بر ناملایمات و مصایب: شکیبایی انسان در برابر حوادث تلخ و ناگوار مثل خسارات مالی، مرگ عزیزان، بیماری و... از جمله مراتب صبر است که [[قرآن کریم]] از آن این‌گونه یاد کرده است: «وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرین‌ الَّذینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصیبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُون‌؛ قطعاً همه‌ شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، و کاهش در مال‌ها و جان‌ها و میوه‌ها، آزمایش می‌کنیم و بشارت ده به استقامت‌کنندگان! آنها که هرگاه مصیبتی به ایشان می‌رسد، می‌گویند: ما از آنِ خداییم و به سوی او باز می‌گردیم!». در این آیه خداوند، به کسانی که در برابر مصایب و مکروهات، صبر پیشه کرده‌اند، بشارت‌ می‌دهد، چرا که آنان مالکیت حقیقی را از آن خدا‌ می‌دانند و او را صاحب حق هرگونه تصرفات در عالم به حساب‌ می‌آورند، پس به‌طور قطع چنین کسی از وارد شدن مصایب و مشکلات متأثر نمی‌گردد.  


=== صبر بر طاعت ===  
=== صبر بر طاعت ===  
خط ۹۰: خط ۹۰:


=== صبر در معصیت ===
=== صبر در معصیت ===
'''«صبر»''' در معصیت: بالاترین مرحله از صبر، صبر بر معصیت است و آن ایستادگی در برابر شعله‌های سرکش شهوات و هیجان‌های برخاسته از هوی و هوس و یا مقامات دنیوی است، چراکه بیشتر انسان‌ها در برابر فقر و گرفتاری طغیان نمی‌کنند، ولی وقتی خدا مقام، پول و صحت بدن بدهد، آن وقت خیلی سخت است که خودش را سالم نگه دارد و صبر پیشه کند و این نعمت موجب غفلت و معصیت او نگردد. از این قسم به صبر بر نعمت نیز تعبیر‌ می‌کنند. [[قرآن کریم]] در این‌باره‌ می‌فرماید: «وَ لَئِنْ أَذَقْناهُ نَعْماءَ بَعْدَ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَیَقُولَنَّ ذَهَبَ السَّیِّئاتُ عَنِّی إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ إِلاَّ الَّذینَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحات‌؛ و اگر بعد از شدت و رنجی که به او رسیده، نعمت‌هایی به او بچشانیم، می‌گوید: مشکلات از من برطرف شد، و دیگر باز نخواهد گشت! و غرق شادی و غفلت و فخرفروشی می‌شود... مگر آنها که (در سایه‌ ایمان راستین،) صبر و استقامت ورزیدند و کارهای شایسته انجام دادند.» صبر در برابر معصیت‌ها و هوای نفس آن‌قدر عظیم است که حتی [[حضرت یوسف(علیه‌السلام)]] نیز خود را از شر آن ایمن ندانسته و به خدا پناهنده‌ می‌شود: «وَ ما أُبَرِّئُ نَفْسی‌ إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ ما رَحِمَ رَبِّی‌؛ من هرگز خودم را تبرئه نمی‌کنم، که نفس سرکش بسیار به بدی‌ها امر می‌کند، مگر آنچه را پروردگارم رحم کند!» یوسف(علیه‌السلام) فرزند [[حضرت یعقوب(علیه‌السلام)]] که در کودکی مورد حسد برادران خود قرار گرفت و با بیرحمی او را در چاه انداختند، سپس به بهایی اندک فروختند، و در [[مصر]] نیز به دلیل رد درخواست نامشروع همسر عزیز مصر و دیگر زنان مصری، سال‌ها به زندان افتاد، اما در برابر همه‌ این مصائب صبر پیشه کرد و بر خدا توکل نمود.  
'''«صبر»''' در معصیت: بالاترین مرحله از صبر، صبر بر معصیت است و آن ایستادگی در برابر شعله‌های سرکش شهوات و هیجان‌های برخاسته از هوی و هوس و یا مقامات دنیوی است، چراکه بیشتر انسان‌ها در برابر فقر و گرفتاری طغیان نمی‌کنند، ولی وقتی خدا مقام، پول و صحت بدن بدهد، آن وقت خیلی سخت است که خودش را سالم نگه دارد و صبر پیشه کند و این نعمت موجب غفلت و معصیت او نگردد. از این قسم به صبر بر نعمت نیز تعبیر‌ می‌کنند. [[قرآن کریم]] در این‌باره‌ می‌فرماید: «وَ لَئِنْ أَذَقْناهُ نَعْماءَ بَعْدَ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَیَقُولَنَّ ذَهَبَ السَّیِّئاتُ عَنِّی إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ إِلاَّ الَّذینَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحات‌؛ و اگر بعد از شدت و رنجی که به او رسیده، نعمت‌هایی به او بچشانیم، می‌گوید: مشکلات از من برطرف شد، و دیگر باز نخواهد گشت! و غرق شادی و غفلت و فخرفروشی می‌شود... مگر آنها که (در سایه‌ ایمان راستین،) صبر و استقامت ورزیدند و کارهای شایسته انجام دادند.» صبر در برابر معصیت‌ها و هوای نفس آن‌قدر عظیم است که حتی [[حضرت یوسف(علیه‌السلام)]] نیز خود را از شر آن ایمن ندانسته و به خدا پناهنده‌ می‌شود: «وَ ما أُبَرِّئُ نَفْسی‌ إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ ما رَحِمَ رَبِّی‌؛ من هرگز خودم را تبرئه نمی‌کنم، که نفس سرکش بسیار به بدی‌ها امر می‌کند، مگر آنچه را پروردگارم رحم کند!» یوسف(علیه‌السلام) فرزند [[حضرت یعقوب(علیه‌السلام)]] که در کودکی مورد حسد برادران خود قرار گرفت و با بیرحمی او را در چاه انداختند، سپس به بهایی اندک فروختند، و در [[مصر]] نیز به دلیل رد درخواست نامشروع همسر عزیز مصر و دیگر زنان مصری، سال‌ها به زندان افتاد، اما در برابر همه‌ این مصائب صبر پیشه کرد و بر خدا توکل نمود.  
== انواع صبر ==
== انواع صبر ==
* «صبر» توبه‌کنندگان
* «صبر» توبه‌کنندگان
خط ۱۰۶: خط ۱۰۶:
=== چگونگی پاداش صابران ===
=== چگونگی پاداش صابران ===


و در باب چگونگی پاداش صابران در [[آخرت]]، در جایی به‌ آنها وعده پاداشی بهتر از آنچه عمل کرده‌اند، می‌دهد: «وَ لَنَجْزِیَنَّ الَّذِینَ صَبَرُوا اَجْرَهُمْ بِاَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُونَ؛و قطعاً کسانی را که شکیبایی کردند به بهتر از آنچه عمل کردند، پاداش خواهیم داد». در آیات دیگر در تعیین مقدار پاداش صابران می‌فرماید: «اُولئِکَ یُؤْتَوْنَ اَجْرَهُمْ مَرَّتَیْنِ بِما صَبَرُوا وَ یَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ؛ آنان‌اند که به پاس آنکه صبر کردند و برای آنکه بدی را با نیکی دفع می‌نمایند و از آنچه روزی‌شان داده‌ایم انفاق می‌کنند، دو بار پاداش خواهند یافت». در جای دیگر اعلام می‌دارد که اجر و پاداش صابران از حد و شمارش خارج است و آنها بدون حساب، پاداش دریافت می‌دارند: «اِنَّما یُوَفَّی الصَّابِرُونَ اَجْرَهُمْ بِغَیْرِ حِسابٍ؛ بی‌تردید، شکیبایان پاداش خود را بی‌حساب و به تمام خواهند یافت».
و در باب چگونگی پاداش صابران در [[آخرت]]، در جایی به‌ آنها وعده پاداشی بهتر از آنچه عمل کرده‌اند، می‌دهد: «وَ لَنَجْزِیَنَّ الَّذِینَ صَبَرُوا اَجْرَهُمْ بِاَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُونَ؛ و قطعاً کسانی را که شکیبایی کردند به بهتر از آنچه عمل کردند، پاداش خواهیم داد». در آیات دیگر در تعیین مقدار پاداش صابران می‌فرماید: «اُولئِکَ یُؤْتَوْنَ اَجْرَهُمْ مَرَّتَیْنِ بِما صَبَرُوا وَ یَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ؛ آنان‌اند که به پاس آنکه صبر کردند و برای آنکه بدی را با نیکی دفع می‌نمایند و از آنچه روزی‌شان داده‌ایم انفاق می‌کنند، دو بار پاداش خواهند یافت». در جای دیگر اعلام می‌دارد که اجر و پاداش صابران از حد و شمارش خارج است و آنها بدون حساب، پاداش دریافت می‌دارند: «اِنَّما یُوَفَّی الصَّابِرُونَ اَجْرَهُمْ بِغَیْرِ حِسابٍ؛ بی‌تردید، شکیبایان پاداش خود را بی‌حساب و به تمام خواهند یافت».


=== وعده همراهی صابران ===
=== وعده همراهی صابران ===
خط ۱۱۷: خط ۱۱۷:
و ده‌ها مورد دیگر که همگی بیانگر ارزش والای '''«صبر»''' در نظام اخلاقی اسلام است. [[امام صادق(ع)|امام صادق(علیه‌السلام)]] نیز می‌فرماید: «صبر برای ایمان به منزله سر برای بدن است، همچنان که اگر سر برود بدن هم از بین می‌رود، اگر صبر از کف رود، ایمان نیز از کف می‌رود.»  
و ده‌ها مورد دیگر که همگی بیانگر ارزش والای '''«صبر»''' در نظام اخلاقی اسلام است. [[امام صادق(ع)|امام صادق(علیه‌السلام)]] نیز می‌فرماید: «صبر برای ایمان به منزله سر برای بدن است، همچنان که اگر سر برود بدن هم از بین می‌رود، اگر صبر از کف رود، ایمان نیز از کف می‌رود.»  


از [[امام باقر (ع)|امام باقر(علیه‌السلام)]] در باب اهمیت '''«صبر»''' نقل شده است: «بهشت در پوششی از ناملایمات (و بردباری) است، پس هر که در دنیا بر ناملایمات صبر کند به بهشت رود. و دوزخ در پوشش لذت‌ها و خواهش‌های نفس است، پس هر که لذت و خواهش نفس را برآورد، به دوزخ می‌رود».  
از [[امام باقر (ع)|امام باقر(علیه‌السلام)]] در باب اهمیت '''«صبر»''' نقل شده است: «بهشت در پوششی از ناملایمات (و بردباری) است، پس هر که در دنیا بر ناملایمات صبر کند به بهشت رود. و دوزخ در پوشش لذت‌ها و خواهش‌های نفس است، پس هر که لذت و خواهش نفس را برآورد، به دوزخ می‌رود».  


==آثار صبر==
== آثار صبر ==


برای '''«صبر»''' آثار فراوان دنیوی و اخروی می‌توان بر شمرد، از جمله [[علی بن ابی طالب|امام علی(علیه‌السلام)]] در بخشی از تحلیل خود نسبت به عزت و ذلت برخی اُمم گذشته می‌فرماید: چون خدا دید چگونه در راه دوستی او بر آزار شکیبایی‌اند، و چسان از بیم او ناخوشایندی را تحمل می‌نمایند، از تنگناهای بلا، گشایشی برایشان پدید آورد، و از پسِ خواری ارجمندشان فرمود و آرامش را جایگزین بیم کرد. پس پادشاهانِ حکمران شدند و پیشوایان با فرّ و شان ‌و کرامتِ خدا در حق آنان تا بدان‌جا رسید که دیده آرزو نهایت آن را ندید.»  
برای '''«صبر»''' آثار فراوان دنیوی و اخروی می‌توان بر شمرد، از جمله [[علی بن ابی طالب|امام علی(علیه‌السلام)]] در بخشی از تحلیل خود نسبت به عزت و ذلت برخی اُمم گذشته می‌فرماید: چون خدا دید چگونه در راه دوستی او بر آزار شکیبایی‌اند، و چسان از بیم او ناخوشایندی را تحمل می‌نمایند، از تنگناهای بلا، گشایشی برایشان پدید آورد، و از پسِ خواری ارجمندشان فرمود و آرامش را جایگزین بیم کرد. پس پادشاهانِ حکمران شدند و پیشوایان با فرّ و شان ‌و کرامتِ خدا در حق آنان تا بدان‌جا رسید که دیده آرزو نهایت آن را ندید.»  
خط ۱۳۳: خط ۱۳۳:


=== فوز و رستگاری ===  
=== فوز و رستگاری ===  
[[علی بن ابی طالب|امیرالمومنین(علیه‌السلام)]] در این‌باره می‌فرمایند: انسان شکیبا پیروزی را از دست نخواهد داد هر چند طول بکشد.این حکم در تمام ابعاد معنوی و مادی زندگی انسان‌ها است. در [[آیات]] الهی نیز، نصرت و پیروزی از پیامدهای '''«صبر»''' عنوان شده است.
[[علی بن ابی طالب|امیرالمومنین(علیه‌السلام)]] در این‌باره می‌فرمایند: انسان شکیبا پیروزی را از دست نخواهد داد هر چند طول بکشد. این حکم در تمام ابعاد معنوی و مادی زندگی انسان‌ها است. در [[آیات]] الهی نیز، نصرت و پیروزی از پیامدهای '''«صبر»''' عنوان شده است.


=== یاری در برزخ ===  
=== یاری در برزخ ===  
'''«صبر»''' یاور انسان در برزخ و تامین‌کننده بهشت در عالم قیامت است، [[امام جعفر صادق|امام صادق (علیه‌السلام)]] می‌فرمایند: مومن چون داخل قبر شود نماز، طرف راست و زکات، طرف چپ اوست. احسان بر سرش سایه می‌افکند و '''«صبر»''' در طرفی دور از آنها می‌ایستد. چون دو فرشته که متصدی سوال از او هستند بر او وارد می‌شوند '''«صبر»''' به نماز، زکات و احسان می‌گوید: مواظب رفیق خود باشید، اگر درمانده شدید من حاضرم.
'''«صبر»''' یاور انسان در برزخ و تامین‌کننده بهشت در عالم قیامت است، [[امام جعفر صادق|امام صادق (علیه‌السلام)]] می‌فرمایند: مومن چون داخل قبر شود نماز، طرف راست و زکات، طرف چپ اوست. احسان بر سرش سایه می‌افکند و '''«صبر»''' در طرفی دور از آنها می‌ایستد. چون دو فرشته که متصدی سوال از او هستند بر او وارد می‌شوند '''«صبر»''' به نماز، زکات و احسان می‌گوید: مواظب رفیق خود باشید، اگر درمانده شدید من حاضرم.


=== اجر آخرت ===
=== اجر آخرت ===
در [[قرآن کریم]] آمده است: «اولئک یجزون الغرفه بما صبروا؛ به پاداش صبر و بردباری غرفه‌های جنت و قصر بهشتی می‌یابند». همچنین [[امام باقر(ع)|امام باقر(علیه‌السلام)]] در مورد اجر اخروی صبر می‌فرماید: «بهشت در میان ناگواری‌ها و شکیبایی‌ها است، پس هر که در دنیا بر ناگواری‌ها صبر کند به بهشت خواهد رفت.
در [[قرآن کریم]] آمده است: «اولئک یجزون الغرفه بما صبروا؛ به پاداش صبر و بردباری غرفه‌های جنت و قصر بهشتی می‌یابند». همچنین [[امام باقر(ع)|امام باقر(علیه‌السلام)]] در مورد اجر اخروی صبر می‌فرماید: «بهشت در میان ناگواری‌ها و شکیبایی‌ها است، پس هر که در دنیا بر ناگواری‌ها صبر کند به بهشت خواهد رفت.


راه‌های تحصیل'''«صبر»''' هر چند بسیار مشکل است، اما با معجونی از علم و عمل دست یافتنی است، در مرحله علم، انگیزه [[دین]] تقویت می‌شود و در مرحله عمل علاوه بر تقویت انگیزه دین، انگیزه هوی نیز تضعیف می‌شود و بدین‌ترتیب انسان به مقام '''«صبر»''' دست می‌یابد.
راه‌های تحصیل'''«صبر»''' هر چند بسیار مشکل است، اما با معجونی از علم و عمل دست یافتنی است، در مرحله علم، انگیزه [[دین]] تقویت می‌شود و در مرحله عمل علاوه بر تقویت انگیزه دین، انگیزه هوی نیز تضعیف می‌شود و بدین‌ترتیب انسان به مقام '''«صبر»''' دست می‌یابد.


'''تقویت انگیزه دین'''
'''تقویت انگیزه دین'''
خط ۱۶۱: خط ۱۶۱:


== پاداش و منزلت صابران ==
== پاداش و منزلت صابران ==
خداوند در موارد مختلف به پاداش صابران پرداخته هست. «وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَریراً...؛ و در برابر صبرشان، بهشت و لباس‌های حریر بهشتی را به آنها پاداش می‌دهد!...» این آیه و آیات بعد که در وصف '''«صبر»''' بر گرسنگی و ایثار طعام [[علی بن ابی طالب|امام علی (علیه‌السلام)]] و خانواده ایشان نازل شده است، به پاداش آن اشاره نموده و نعمت‌های بهشتی را که به خاطر '''«صبر»''' به آن بزرگوارن داده شده، بیان می‌کند، و این خود بیان‌گر نشان‌های بر پاداش عظیم و منزلت صابران در درگاه خداوند است.  
خداوند در موارد مختلف به پاداش صابران پرداخته هست. «وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَریراً... ؛ و در برابر صبرشان، بهشت و لباس‌های حریر بهشتی را به آنها پاداش می‌دهد!...» این آیه و آیات بعد که در وصف '''«صبر»''' بر گرسنگی و ایثار طعام [[علی بن ابی طالب|امام علی (علیه‌السلام)]] و خانواده ایشان نازل شده است، به پاداش آن اشاره نموده و نعمت‌های بهشتی را که به خاطر '''«صبر»''' به آن بزرگوارن داده شده، بیان می‌کند، و این خود بیان‌گر نشان‌های بر پاداش عظیم و منزلت صابران در درگاه خداوند است.  


== نشانه‌های صابران ==
== نشانه‌های صابران ==
۴٬۹۳۳

ویرایش