علّال فاسی

علّال فاسی اندیشمند مراکشی و متاثر از محمد عبده بود که در این کشور آراء او را مطرح می‌کرده است. وی موسس و رهبر حزب استقلال مراکش بود. شناخت این شخصیت از جهت اثری که وی بر وحدت مذاهب اسلامی می‌تواند داشته باشد، حائز اهمیت است.

تولد و وفات

وی متولد ۱۲۸۹ شمسی (۱۹۱۰ میلادی) در شهر فاس و متوفی در سال ۱۳۵۳ شمسی (۱۹۷۴ میلادی) بود.

آثار

آثار علال فاسی حاکی از آن است که وی در اندیشه‌های خود متأثر از محمد عبده بوده، و آراء او را در مراکش مطرح می‌کرده است.

وی مدیر مجلۀ البینه نیز بود. کتاب او، النقد الذاتی در ۱۹۵۲ م در قاهره منتشر شده است.

نگرش‌ها و حرکت‌ها

علال فاسی، بیش از یک نظریه‌پرداز، یک فعال سیاسی بود که در عمل و برای عمل می‌اندیشید. او که از ۱۳۰۹ ش / ۱۹۳۰ م مبارزه برای وحدت مراکش را آغاز کرده بود، در ۱۳۲۵ ش / ۱۹۴۶ م حزب استقلال را تأسیس کرد و خود رهبری آن را به دست گرفت؛ و وقتی که در قاهره اقامت داشت، جنبش مقاومت مراکش را سازمان داد.

در ۱۳۳۵ ش / ۱۹۵۶ م به هنگام استقلال مراکش به وطن بازگشت و در دولت و مجلس مناصبی برعهده گرفت.

نظر فاسی در اندیشۀ اصلاح، مبتنی بر مدار تجدد فکری و اجتماعی در راستای سنت ملی در برابر مدرنیسم غرب زده بود. با همۀ تفاوتی که میان مراکش سدۀ ۲۰ م با مصر اواخر سدۀ ۱۹ م و میان عبده و فاسی وجود داشت، نگرش اساسی و دغدغۀ اصلی فاسی همان نگرش و دغدغۀ عبده بود.

در نظر او، اسلام اصیل، متعالی و تعالی‌بخش است و باید آن را از اوهام و پیرایه‌های تاریخی رها ساخت. این اسلام پیروانش را هرگز از پیشرفت باز نخواهد داشت. او به شدت مخالف با «مسخ منفی» است که مسلمانان را «غربی» نمی‌سازد، بلکه تبدیل به موجود غریبی می‌کند که نه «خود» است و نه «دیگری». او به شدت بر استقلال مراکش، و نیز بر تمدن عربی و فرهنگ اسلامی آن تأکید می‌ورزید و مراکش را عضوی از دنیای واحد انسانی می‌دانست. به نظر او، حیات ملی مراکش نمی‌توانست جدا از تعالیم اسلام دوام یابد. برخی از محققان نظر فاسی را «اثبات‌گرایی» سطحی دانسته‌اند که تحلیل جامعه‌شناختی را بر تحلیل تاریخی مقدم می‌دارد.

منابع

دایرة المعارف بزرگ اسلامی، مدخل اصلاح‌طلبی، ذیل مراکش