اسحاق فرحان

اسحاق فرحان

نام	اسحاق فرحان
زاده	1905 م / اردن
درگذشت	1974 م/ اردن
دین و مذهب	اسلام، تسنن
فعالیت‌ها	همکاری با اخوان‌المسلمین رئیس دانشگاه اردن وزیر آموزش و پرورش

اسحاق فرحان در سال 1934 م، در شهر عین کریم به دنیا آمد. و در سال 1953 م، برای تحصیل در رشته شیمی به دانشگاه آمریکایی بیروت اعزام شد و در آنجا مدرک کارشناسی‌ارشد خود را در رشته شیمی به پایان رساند. در کارهای سیاسی و وکالتی فعالیت داشت و از شیمی، زبان عربی و تعلیم و تربیت بهره‌ها برد و در حکمت شخصیت ایشان رشد پیدا کرد. در سال 1960 م، دولت اردن او را برای اخذ مدرک کارشناسی‌ارشد در زبان‌ عربی به دانشگاه کلمبیا فرستاد و سپس در سال 1964 در رشته آموزش تحصیل کرد.

از وزارت تا اخوان

ایشان به رتبه علمی عالی دست یافت که او را قادر ساخت تا در مناصب آموزشی در وزارت آموزش و پرورش پیشرفت کند تا اینکه در اکتبر 1970 م، دولت وصفی التل سمت وزیر را بر عهده گرفت. او یکی از اولین اسلام‌گرایان بود که در آن زمان قد علم کرد.

این مشارکت باعث شد تا ایشان به عضویت اخوان‌المسلمین که در دوران تحصیل به آن علاقۀ زیادی داشت، درآید. سپس در سال 1973 م، به دولت زید الرفاعی پیوست و در سال 1975 م، به ریاست انجمن رفت و پس از آن رئیس دانشگاه اردن شد.

او یکی از تاثیرگذارترین وزرای آموزش و پرورش از طریق اصلاح برنامه‌های درسی و همچنین تلاش‌هایش در عربی سازی تدریس در دوران ریاست خود بر دانشگاه اردن به شمار می‌رود. او در طول شش دهه کار سیاسی توانست چهرۀ مذهبی معتدل، موافق و منطقی را تثبیت کند و از زمان بازگشتش به جنبش اسلامی در سال 1980 م، جریان معتدل را در جنبش اسلامی به سمت گشودن به حکومت هدایت کرد.

فعالیت‌ها

ایشان علاوه بر نقش سیاسی خود، از طریق مشارکت خود در کتابخانه عربی با تالیف بیش از بیست کتاب در علوم اسلامی که بطور کامل بر آموزش و توسعه متمرکز بود، ظهور کرد. ایشان به افتخارات بسیاری از جمله: مدال تعلیم و تربیت عالی (وزارت معارف در اردن) و مدال درجه یک استقلال اردن (دربار سلطنتی اردن) دست یافت. تدریس در سطوح مقدماتی و متوسطه در دبیرستان السلط در سال‌های (1958-1960 م) و معلم علوم عمومی و شیمی در مؤسسه معلمان در امان در سال 1960 م. از جمله فعالیت‌های دیگر ایشان، می‌توان موارد ذیل را برشمرد:

1. او همچنین به‌عنوان رئیس بخش آماده سازی و توانبخشی معلمان در وزارت آموزش و پرورش در سال‌های (1964-1965 م) و به‌عنوان مدرس پاره وقت در کالج شریعت و کالج آموزش در دانشگاه اردن در سال‌های (1964-1970 م) فعالیت داشت.
2. او بر روند تدوین برنامه‌های درسی و کتاب‌های درسی در اردن بین سال‌های 1964 تا 1973 م، نظارت داشت که شامل حدود سیصد کتاب درسی و راهنمای معلمان برای آموزش عمومی بود.
3. وی همچنین در سال 1965 م، به‌عنوان رئیس اداره برنامه‌های درسی و کتب درسی وزارت آموزش و پرورش، مدیر خدمات آموزشی و مدیر کل اداره برنامه‌های درسی و کتب درسی وزارت آموزش و پرورش، تا سال 1970 م، منصوب شد.
4. وی در سال 1978 م، به‌عنوان وزیر آموزش و پرورش و وزیر اوقاف و امور اسلامی و عتبات عالیات در وزارت وصفی التل منصوب شد و سپس به‌عنوان وزیر آموزش و پرورش و اوقاف در اولین وزارت آقای احمد اللوزی منصوب شد. و سپس در سال 1973 م، به‌عنوان وزیر اوقاف، عتبات و شئون اسلامی در وزارت زید الرفاعی منصوب شد و پس از پنج ماه استعفا داد.
5. او در طول سال (1975-1976 م) به‌عنوان مشاور، و سپس رئیس انجمن علمی سلطنتی منصوب شد.
6. او به‌عنوان استاد آموزش و پرورش و رئیس دانشگاه اردن از سال 1976-1978 م، کار کرد.
7. او همچنین به‌عنوان استاد تمام وقت آموزش و برنامه ریزی درسی در دانشگاه یرموک (1978- 1989 م) کار کرد.
8. او رئیس کمیته عالی توسعه برنامه‌های درسی و کتاب‌های درسی برای سلطنت عمان از سال 1978 تا 1987 م، برای تمام سطوح آموزش ابتدایی و متوسطه و کالج‌های جامعۀ دانشگاهی متوسط ​​بود که شامل حدود سیصد کتاب درسی و معلم بود.
9. ایشان به عضویت اولین شورای مشورتی منصوب شد، سپس پس از پنج ماه استعفا داد و به تدریس در دانشگاه پرداخت او به مدت چهار سال به عضویت مجلس سنا منصوب شد.
10. ایشان تجربیاتی را در برنامه‌های آموزشی عربستان، قطر و امارات در دهه شصت ارائه کرد.
11. او عضو فعال تعدادی از شوراهای آموزشی و علمی بود، بویژه در هیئت امنای دانشگاه‌ها و دانشکده‌های اجتماعی در اردن و جهان عرب و اسلام، مانند هیئت امنای دانشکده جامعه اسلامی، هیئت امناء متولیان دانشگاه اردن، دانشگاه یرموک در اردن، دانشگاه اسلامی در عربستان سعودی و دانشگاه بین‌المللی اسلامی در پاکستان.
12. او یکی از بنیانگذاران حزب جبهه عمل اسلامی در اردن بود و از زمان تأسیس آن از سال 1992 تا 1998 م، دبیرخانه آن را بر عهده داشت و از سال 1998 تا 2002 م، ریاست مجلس شورای این حزب را بر عهده داشت. وی رئیس دانشگاه ملی زرقاء بوده و از زمان تأسیس، عضو هیئت امنای آن بوده است.
13. وی همچنین عضو هیئت مدیره شرکت آموزش و سرمایه‌گذاری زرقاء و رئیس هیئت مدیره شرکت آموزش و سرمایه‌گذاری زرقاء بوده است.
14. او رئیس انجمن مطالعات و تحقیقات اسلامی، از زمان تأسیس آن در سال 1979 م. وی همچنین ریاست شورای علمی مؤسسه بین‌المللی اندیشه اسلامی، دفتر امان، از سال 1980 م، را بر عهده داشت.
15. وی از سال 1980 م، ریاست هیئت امنای دانشکده جامعه اسلامی را بر عهده داشته و از زمان تأسیس آکادمی زبان عربی اردن در سال 1976 م، عضو هیئت مدیره آن بوده است.
16. او در عضویت ویراستاری و مشاوره مجلات علمی داوری، نظارت بر ترجمه کتاب‌های بسیاری، شرکت در صدها کنفرانس علمی و ده‌ها تحقیق علمی منتشر شده در مجلات داوری، و صدها مقاله آموزشی و اسلامی، سیاسی و اجتماعی دارد. ونیز ویرایش گزاره‌های متعددی در روزنامه‌های اردن و عربی، آثار علمی و هنری، ادبیات، تحقیق، گزارش‌های فنی، مقالات علمی و ترجمه ای و سرپرستی بسیاری از پایان نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری در زمینه آموزش و پرورش.
    

فرحان در کلام دیگران

• رهبر نهضت اسلامی دکتر عبداللطیف عربیات با بیان اینکه آن مرحوم یکی از نمادهای وفادار کشور است که تمام فکر خود را در راه سازندگی ملت و اشتیاق به ادامه کار دفاعی اسلامی گذاشتند، خاطرنشان کردند: ایشان در ساخت بسیاری از مساجد به ویژه دانشگاه اردن مشارکت داشت.
  
• عبدالمجید الثنیبات، ناظر عمومی سابق انجمن اخوان‌المسلمین، از جلسات مستمری که همراه با جمعی از رهبران نهضت اسلامی در دهۀ نود قرن گذشته در حضور فرحان به منظور تأسیس حزب جبهه عمل اسلامی که بعد دبیرکل آن شد؛ برگزار می‌گشت یاد کرد. عبدالمجید الثنیباتبا اشاره به نقش ایشان در تأسیس دانشگاه اردن و دانشگاه خصوصی زرقاء گفت: که ایشان مانند یک دولتمرد و واعظی روشن بین بود که توانست تمام افکار محترمانه خود را ارائه دهد.
  
• ناظر عمومی اخوان‌المسلمین دکتر شرف القدسه گفت: اسحاق فرحان بهترین مسلمان، بهترین متفکر، بهترین برادر در فهم و کاربرد، بهترین واعظ با رفتار و اخلاق والای اسلامی پیش از سخنانش، مربی با علم و تدبیر، مسئول و بهترین کارمند برای اسلام، در بسیاری از زمینه‌های کاری در اردن و جهان. اخلاص به دین و وطن و دعوتش و اعتدال و اعتدال را در فهم اسلام و دعوت به آن می‌دانستم و از برجسته‌ترین پیشوایان اندیشه و وکالت اسلامی بود.

او ضرورت مشارکت سیاسی را چه در مجلس و چه در دولت می‌دید و عملاً در چندین وزارتخانه شرکت می‌کرد و به همین دلیل از برخی تندروهای نهضت اسلامی اتهامات و خصومت‌ها و تحریف‌ها را متحمل می‌شد.

• دکتر قداح تأیید می‌کند که ایشان از مناصب سیاسی یا دانشگاهی که بر عهده گرفته بود علاقه شخصی نداشت، بلکه هدفش خدمت به کشورش اردن بود و بیش از یک بار از مناصب مهم استعفا داد؛ زیرا با برخی از سیاست‌های دولت در این کشور مطابقت نداشت. ایشان در هرزمان و موقعیتی اثرات عالی و خوبی از خود به جای گذاشت.
  

• رئیس جمعیت مرکز خیریه اسلامی دکتر جمیل الذیسط معتقد است که ایشان یکی از رهبران نهضت اسلامی اجماعی است که ملت را با اندیشه و وجدان خود هدایت کرد... .
  
• دکتر غرایبه می‌گوید: ایشان از شخصیت‌های برجسته‌ای است که دارای ویژگی‌های درخشنده‌ای از جمله: هوش تیز، جسارت علمی، ادب عالی و اخلاق والا است.
  

از بنیانگذاران و اعضای فعال اخوان‌

ایشان که از بنیانگذاران و اعضای فعال اخوان‌المسلمین بود. پس از مرگ دبیرکل مؤسس، وی دبیرکل حزب جبهه عمل اسلامی شد، رابطه نهضت اسلامی با حکومت بدون اینکه ایشان مرد حکومتی باشد و نیز شرکت او در مجامع داخلی و خارجی این است که شخصا اهل گفت و گو بود و با مخالفان با احترام و آرامش برخورد می‌کرد و به دور از هرگونه حساب و کتابی بر مصالح کشور تعصب داشت.

آثار

الف. کتاب‌های عمومی

• نحو خطاب إسلامي معاصر، 2002م.
• الإسلام والعالم، 2003م.
• البعد الإسلامي للقدس والقضية الفلسطينية، 2003م.
• الشباب والتحديات الثقافية (الوقاية والعلاج)، 2003م.
• مواقف وآراء سياسية في قضايا عربية وإسلامية، 1999م.
• مواقف وآراء سياسية في قضايا عربية وإسلامية، 2000م.
• الموقف الإسلامي من المشاركة السياسية، ط1، 1991م.
• فلسطين والوعد الحق، 1994م.
• جبهة العمل الإسلامي المبررات، والمنطلقات والمشروعات، 1994م.
• أزمة التربية والتعليم في الوطن العربي من منظور إسلامي، 1986م.
• التربية الإسلامية بين الأصالة والمعاصرة، 1986م.
• مشكلات الشباب في ضوء الإسلام، 1979م.
• نحو صيغة إسلامية لمناهج التربية والتعليم، ط1، 1979م، ط2، 19880م.
• العلم والإيمان، 1972م.
• التربية الإسلامية أهدافها وسماتها وتحديات العصر لها، 1968م.

ب. کتاب‌های دانشگاهی

• المرجع في مبادئ التربية، 1993م.
• المنهاج التربوي، بالاشتراك مع توفيق مرعي، 1990م.
• مفهوم المنهاج التربوي بين الأصالة والمعاصرة، 1984م.
• تعليم المنهاج التربوي أنماط تعليمية معاصرة، 1984م.
• تخطيط المناهج وتطويرها، 1985م.
• أساليب تعليم العلوم، بالاشتراك مع آخرين.

ج. کتاب‌های درسی

• شیمی مقدماتی سال سوم راهنمایی.
• مبانی شیمی، علوم سال دوم دبیرستان.
• مبانی شیمی سال سوم متوسطه.
• فیزیک سال دوم متوسطه.
• فیزیک سال سوم متوسطه.
• مبانی شیمی، دوره اول متوسطه.
• علوم عمومی، سوم متوسطه ادبی.
  

درگذشت

او صبح روز جمعه 6 جولای 2018 / 22 شوال 1439 هجری قمری درگذشت. جنبش اخوان‌المسلمین با اندوه فراوان سوگوار رهبری برجسته از رهبران جنبش اسلامی اردن شد.

منابع

• ر. ک: مدخل اسحاق فرحان در ویکی‌اخوان؛ ikhwanwiki.com..