الصواعق المحرقة فی الردّ علی اهل البدع و الزندقة (کتاب)

کتاب الصواعق المحرقه فی الرد اهل البدع والزندقه

نام نویسنده	ابن حجر هیتمی
موضوع	عقیده
زبان کتاب	عربی‌
ناشر	دار الرساله
سال نشر	1997 میلادی
تعداد جلد	تک جلدی
مکان چاپ	لبنان

الصواعق المحرقة فی الردّ علی اهل البدع و الزندقة (نوشته حدود ۹۵۰ ه‍.ق) از آثار ابن حجر هیتمی، فقیه شافعی است. او در مقدمهٔ کتاب می‌نویسد که از او درخواست کتابی در حقانیت خلفای اول و دوم شده است. و از او خواستند تا در رمضان سال ۹۵۰ ه‍.ق در مسجدالحرام آن را بخواند چرا که شیعیان بسیاری در آن هنگام در مکه حضور داشتند. او بعدها بر کتاب الحاقاتی نوشت و آن را الصواعق المحرقة نامید.

ردّیه بر کتاب

چند ردّیه بر این کتاب نوشته شده‌است که مهمترین آنها عبارتند از:

• البحار المغرقة اثر احمد بن محمد المرتضی؛
• الصوارم المهرقة اثر قاضی نورالله شوشتری؛
• البوارق الخاطفة فی جواب الصواعق المحرقة اثر علاءالدولة شوشتری؛
• الشهاب الثاقب فی طرد الشیطان الناصب عن سماء المناقب اثر میرزا علی محمد خان؛
• البحار المغرقة فی ردّ الصواعق المحرقة اثر زین الدین بن علی؛
• الرد علی الصواعق المحرقة اثر محمد باقر سبزواری؛
• الرد علی الصواعق المحرقة اثر عمران بن احمد دعیبل خفاجی نجفی؛
• الشهاب الثاقب للمحتج بکتاب الله فی الرد علی الناصب اثر سبیط النیلی .

نظر آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی نسبت به این کتاب

الصواعق المحرقة علی اهل البدع و الضلال و الزندقه عنوان کتابی است که توسط شهاب‌الدین ابوالعباس احمد بن محمد بن علی بن حجر هیتمی سعدی انصاری شافعی (909ـ974ق) برای ردّ و ابطال عقاید و تاریخ تشیّع نگاشته شده است.

نویسنده کتاب که شیعه را اهل بدعت و ضلالت می داند، علی رغم داشن اطلاعات کافی از منابع و ادله معتبر مبنی بر حقانیت ولایت و خلافت اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه وآله)، به مخالفت با کتاب خدا و سنت رسول خدا برخاسته و ضروری‌ترین حقایق قرآنی و نبوی را نیز انکار کرده و حتی آنها را اهل بدعت معرفی کرده است.
او با استناد به تعدادی احادیث ضعیف و حتی جعلی درباره فضایل و عدالت صحابه رسول خدا، به توهین و اسائه ادب به پیشگاه اهل بیت پیامبر(علیهم السلام) و شیعیان آن بزرگواران پرداخته است. از آنجا که مراد از اهل البدع و الضلال شیعه است، معاصران اهل سنت در تصحیح و چاپ این کتاب، عنوان الصواعق المحرقة علی اهل الرفض و الضلال و الزندقة را انتخاب کرده‌اند.

او در این کتاب سه مقدمه به ترتیب زیر نگاشته و سپس به اصل مطالب خود پرداخته است: مقدمه اول، انگیزه تألیف کتاب که احادیثی درباره سبّ و لعن اصحاب پیامبر و مجازات دنیوی و اخروی آن جمع کرده است; مقدمه دوم، درباره وجوب نصب امام توسط خود اصحاب رسول خدا پس از رحلت ایشان (و البته بلافاصله بعد از رحلت که هنوز بدن مطهر آن بزرگوار تجهیز نشده !!!) است; مقدمه سوم، روش‌های نصب امام ونقد نظر شیعه در‌این‌باره است. او پس از این سه مقدمه، کتاب خود را در یازده باب تنظیم کرده و در ذیل هر باب چند فصل آورده است. سپس تتمّه ای را در تحت چند باب ذکر کرده است. عناوین بابهای اصلی کتاب به ترتیب زیر است: - باب اول: کیفیت خلافت ابوبکر و استدلال بر درستی آن; باب دوم: که عنوان مخصوصی برای آن ذکر نشده است; باب سوم: اثبات افضل بودن ابوبکر از سایر صحابه; باب چهارم: خلافت عمر; باب پنجم: اثبات فضایل و خصوصیات عمر; باب ششم: خلافت عثمان ; باب هفتم: فضایل عثمان ; باب هشتم: خلافت علی(‌علیه‌السلام) که این باب در فهرست کتاب نیامده و در متن کتاب نیز مشخص نیست و هیتمی به طور عمدی عنوان آن را با مسئله قتل عثمان ترکیب کرده است; باب نهم: حالات و فضایل علی(‌علیه‌السلام); باب دهم: خلافت امام حسن و فضایل ایشان; باب یازدهم: فضایل اهل بیت پیامبر(علیهم السلام) و آیات نازل شده در حق ایشان.

از بزرگترین تناقض گویی های او در این کتاب این است که: به نقل از احمد بن حنبل مدعی است برای هیچ کس مثل علی(‌علیه‌السلام) فضائل و مناقب نقل نشده است و از طرفی ابوبکر را افضل صحابه معرفی کرده است. البته او هیچ ملاک صریح و صحیحی برای تشخیص افضل بودن صحابه به دست نداده و صرفاً اجماع را ملاک دانسته و مدعی اجماع شده است. در حالی که اجماع علمای اسلام بر این است که علی بن ابی طالب(‌علیه‌السلام) دارای فضائلی است که هیچ یک از اصحاب آن فضائل را دارا نیستند. با این وصف دیگر نوبت به مقایسه بین اصحاب و تعیین افضل نمی رسد. وانگهی هیتمی برای فرار از قبول افضلیت آن حضرت به نشر فضایل درباره اشخاص دیگری مثل ابوبکر و عمر پرداخته است با این توجیه که این کار به خاطر مصالح عمومی مسلمین و دوری از فتنه های احتمالی صورت می گیرد و این در واقع نوعی انکار فضائل امیرالمؤمنین(‌علیه‌السلام) است. البته مطالب و نظرات هیتمی در این کتاب از تیغ برّان نقادان و اهل نظر در امان نمانده و علمای بزرگ شیعه کتاب‌های فراوانی در ردّ آن نوشته‌اند.

چاپ کتاب در کشورهای مختلف

کتاب الصواعق بارها در کشورهای اسلامی مثل مصر، لبنان و عراق چاپ شده است.

منابع

1. خیرالدین زرکلی، الأعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، چ 8، 1989م، ج1، ص234; ج6، ص234.
2. قاسم نور الله تستری، الصوارم المهرقة فی نقد الصواعق المحرقة، تحقیق محدث ارموی، تهران، 1327ش.
3. ابن العماد حنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، تحقیق الأرناؤوط، دمشق و بیروت، دار ابن کثیر، 1406ق.
4. شیخ آقا بزرگ تهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، قم، اسماعیلیان، 1408ق.
5. ابو العباس ابن حجر هیتمی، الصواعق المحرقة علی اهل الرفض و الضلال والزندقة، تحقیق عبدالرحمن بن عبدالله ترکی و کامل محمد خراط، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1997م، (دو مجلد).
6. ـ میرزا عبدالله افندی تبریزی، تعلیقة أمل الآمل، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی.