ترمذی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
|- | |- | ||
|برخی از تالیفات | |برخی از تالیفات | ||
|الشمائل المحمدیة • الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی • شمائل النبی (ترجمه) | |الشمائل المحمدیة • الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی • شمائل النبی(ترجمه) | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
'''ترمذی'''، با نام کامل ابوعیسی محمد بن عیسی ابن سَوْره ابن موسی ابن ضحاک السلمی الترمذی معروف به <big>امام الترمذی</big>، یک ایرانی جمع‌آوری‌کنندهٔ [[حدیث]] بود و نویسندهٔ [[کتاب سنن ترمذی]] است که یکی از [[صحاح سته]] است. | '''ترمذی'''، با نام کامل ابوعیسی محمد بن عیسی ابن سَوْره ابن موسی ابن ضحاک السلمی الترمذی معروف به <big>امام الترمذی</big>، یک ایرانی جمع‌آوری‌کنندهٔ [[حدیث]] بود و نویسندهٔ [[کتاب سنن ترمذی]] است که یکی از [[صحاح سته]] است. | ||
وی در شهر ترمذ زاده شد و در | وی در شهر ترمذ زاده شد و در همانجا درگذشت. تألیف او راجع به حدیث موسوم به جامع است، که در آن اختلاف آراء [[مذاهب]] را شرح داده است. این دانشمند کتاب دیگری دارد معروف به شمائل که شرح چهرهٔ [[پیامبر اسلام]] است. در اواخر عمر نابینا شد و در قریه بوغ ترمذ درگذشت. | ||
در اواخر عمر نابینا شد و در قریه بوغ ترمذ درگذشت. | |||
== ترمذی کیست == | == ترمذی کیست == | ||
ترمذی به احتمال بسیار بین سال‌های ۲۰۵ و ۲۱۵ در خانواده‌ای اهل علم در ترمذ به دنیا آمد. پدرش علی بن حسن یا علی بن حسین، [[محدث]] بود. احتمالاً اولین معلمِ ترمذی پدرش بود. ترمذی نیز مانند او به سرزمین‌های شرق اسلامی سفر کرد و در شهرهایی چون [[بغداد]] [[حدیث]] شنید. در بیست وهشت سالگی به [[حج]] رفت. در زمان اقامتش در [[مکه]] حالی روحانی به او دست داد که خود آن را سرآغاز سلوک عارفانه اش خوانده است. بر اثر این حال، وی میل شدیدی به کناره‌گیری از دنیا یافت و شروع به حفظ [[قرآن]] کرد. | ترمذی به احتمال بسیار بین سال‌های ۲۰۵ و ۲۱۵ در خانواده‌ای اهل علم در ترمذ به دنیا آمد. پدرش علی بن حسن یا علی بن حسین، [[محدث]] بود. احتمالاً اولین معلمِ ترمذی پدرش بود. ترمذی نیز مانند او به سرزمین‌های شرق اسلامی سفر کرد و در شهرهایی چون [[بغداد]] [[حدیث]] شنید. در بیست وهشت سالگی به [[حج]] رفت. در زمان اقامتش در [[مکه]] حالی روحانی به او دست داد که خود آن را سرآغاز سلوک عارفانه اش خوانده است. بر اثر این حال، وی میل شدیدی به کناره‌گیری از دنیا یافت و شروع به حفظ [[قرآن]] کرد. | ||
ترمذی پس از بازگشت به موطنش، به | ترمذی پس از بازگشت به موطنش، به ریاضتهای شدید پرداخت و پس از چندی گروهی گرد او جمع شدند. ظاهراً دیدگاه‌های او سبب بدنامی اش شد و سرانجام نزد مقامات حکومتی متهم به [[ارتداد]] گردید. ترمذی برای دفاع از خود به اقامتگاه حاکم در بلخ رفت و گویا توانست این اتهام را رفع کند. | ||
بخشی از شرح حالی که ترمذی از خود به جا گذاشته، شرح رؤیاهای او و همسرش است که با مضامین رمزی، از وصول وی به مقامات عرفانی خبر می‌دهد. | بخشی از شرح حالی که ترمذی از خود به جا گذاشته، شرح رؤیاهای او و همسرش است که با مضامین رمزی، از وصول وی به مقامات عرفانی خبر می‌دهد. | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۸: | ||
== مهمترین آثار ترمذی == | == مهمترین آثار ترمذی == | ||
# | # | ||
# رساله سیره الاولیاء، که شهرت آن بیشتر به سبب موضوع [[ختم ولایت]] است که یکی از | # رساله سیره الاولیاء، که شهرت آن بیشتر به سبب موضوع [[ختم ولایت]] است که یکی از بخشهای فرعی کتاب محسوب می‌شود، ولی عنوان ختم الولایه چنان شهرت یافت که کتاب به نام ختم الاولیاء یا ختم الولایه معروف، و دو بار هم به همین نام چاپ شد، یک بار به اهتمام عثمان یحیی در [[بیروت]] (۱۹۶۵/ ۱۳۴۴ ش) و بار دیگر در ۱۹۹۲/ ۱۳۷۱ ش در همانجا. ترمذی در این رساله برای نخستین بار موضوع سلسله مراتب [[اولیاءاللّه]] را مطرح کرد که قرنها بعد بر [[ابن عربی]] و از طریق او بر آثار [[صوفیان]] دیگر تأثیر گذاشت. <ref>رجوع کنید به اولیاءاللّه *؛ ولایت * </ref> | ||
# | # | ||
# نوادر الاصول، که در آن ضمن شرح و [[تفسیر]] ۲۹۱ حدیث نبوی، درباره عبادات و معاملات و سلوک و [[اخلاق]] سخن گفته است. این کتاب | # نوادر الاصول، که در آن ضمن شرح و [[تفسیر]] ۲۹۱ حدیث نبوی، درباره عبادات و معاملات و سلوک و [[اخلاق]] سخن گفته است. این کتاب حجیم ترین اثر ترمذی است و در ۱۲۹۳ در [[استانبول]] چاپ شده است. | ||
# | # | ||
# علل الشریعه، که در آن [[تکالیف شرعی]] به شیوه ای عرفانی تأویل شده است. ظاهراً ترمذی به سبب برخی مطالب این کتاب از زادگاهش بیرون رانده شد. از این اثر دو نسخه خطی، یکی در استانبول و دیگری در [[قاهره]]، وجود دارد. | # علل الشریعه، که در آن [[تکالیف شرعی]] به شیوه ای عرفانی تأویل شده است. ظاهراً ترمذی به سبب برخی مطالب این کتاب از زادگاهش بیرون رانده شد. از این اثر دو نسخه خطی، یکی در استانبول و دیگری در [[قاهره]]، وجود دارد. | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۶: | ||
# کتاب الصلوه، درباره [[نماز]] و آثار آن به شیوه باطنی. این کتاب در ۱۹۶۵ در قاهره چاپ شد. | # کتاب الصلوه، درباره [[نماز]] و آثار آن به شیوه باطنی. این کتاب در ۱۹۶۵ در قاهره چاپ شد. | ||
# | # | ||
# المَنهیّات، که تأویل باطنی منهیّات شرعی است (بیروت ۱۹۸۶). | # المَنهیّات، که تأویل باطنی منهیّات شرعی است(بیروت ۱۹۸۶). | ||
# | # | ||
# کتاب الحقوق، درباره تکالیف متقابل و [[واجب]] گروه‌های اجتماعی، که هر کدام منافع خاصی برای جامعه دارند. نسخه خطی آن در مخطوطات اسماعیل صائب در [[ترکیه]] موجود است. | # کتاب الحقوق، درباره تکالیف متقابل و [[واجب]] گروه‌های اجتماعی، که هر کدام منافع خاصی برای جامعه دارند. نسخه خطی آن در مخطوطات اسماعیل صائب در [[ترکیه]] موجود است. | ||
نسخهٔ ۲۸ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۴۱
| نام | ترمذی |
|---|---|
| نام کامل | ابو عیسی محمد بن عیسی ابن سَوْره ابن موسی ابن ضحاک السلمی الترمذی |
| القاب | ترمذی • ابوعیسی محمد بن عیسی ت‍رم‍دی • محمد بن عیسی |
| نام پدر | عیسی |
| تاریخ تولد | 209 یا 210 ق |
| محل تولد | بوغ روستایی در شش فرسخی ترمذ و یا اهل مرو |
| اساتید | ابوعبداللّه محمد بن اسماعیل بخاری |
| برخی از تالیفات | الشمائل المحمدیة • الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی • شمائل النبی(ترجمه) |
| رحلت | 279 ق |
ترمذی، با نام کامل ابوعیسی محمد بن عیسی ابن سَوْره ابن موسی ابن ضحاک السلمی الترمذی معروف به امام الترمذی، یک ایرانی جمع‌آوری‌کنندهٔ حدیث بود و نویسندهٔ کتاب سنن ترمذی است که یکی از صحاح سته است.
وی در شهر ترمذ زاده شد و در همانجا درگذشت. تألیف او راجع به حدیث موسوم به جامع است، که در آن اختلاف آراء مذاهب را شرح داده است. این دانشمند کتاب دیگری دارد معروف به شمائل که شرح چهرهٔ پیامبر اسلام است. در اواخر عمر نابینا شد و در قریه بوغ ترمذ درگذشت.
ترمذی کیست
ترمذی به احتمال بسیار بین سال‌های ۲۰۵ و ۲۱۵ در خانواده‌ای اهل علم در ترمذ به دنیا آمد. پدرش علی بن حسن یا علی بن حسین، محدث بود. احتمالاً اولین معلمِ ترمذی پدرش بود. ترمذی نیز مانند او به سرزمین‌های شرق اسلامی سفر کرد و در شهرهایی چون بغداد حدیث شنید. در بیست وهشت سالگی به حج رفت. در زمان اقامتش در مکه حالی روحانی به او دست داد که خود آن را سرآغاز سلوک عارفانه اش خوانده است. بر اثر این حال، وی میل شدیدی به کناره‌گیری از دنیا یافت و شروع به حفظ قرآن کرد.
ترمذی پس از بازگشت به موطنش، به ریاضتهای شدید پرداخت و پس از چندی گروهی گرد او جمع شدند. ظاهراً دیدگاه‌های او سبب بدنامی اش شد و سرانجام نزد مقامات حکومتی متهم به ارتداد گردید. ترمذی برای دفاع از خود به اقامتگاه حاکم در بلخ رفت و گویا توانست این اتهام را رفع کند.
بخشی از شرح حالی که ترمذی از خود به جا گذاشته، شرح رؤیاهای او و همسرش است که با مضامین رمزی، از وصول وی به مقامات عرفانی خبر می‌دهد.
ترمذی به احتمال بسیار بین ۲۹۵ و ۳۰۰ درگذشت. بسیاری از صوفیه را از مریدان و پیروان او دانسته‌اند، از جمله احمدبن محمدبن عیسی از مشایخ عراق، حسن بن علی جوزجانی * و ابوبکرِ وراق * ترمذی. علما و عرفایی مانند امام محمد غزالی [۱] و ابن عربی [۲] نیز از آثار و افکار او بهره برده اند.
نفوذ ترمذی عمدتاً از طریق تألیفاتش پایدار ماند. آثار او را به دو دسته می‌توان تقسیم کرد: آثاری که با عناوین مختلف از آنها یاد شده است، و گزیده‌هایی از آثار پرحجم او.
مهمترین آثار ترمذی
- رساله سیره الاولیاء، که شهرت آن بیشتر به سبب موضوع ختم ولایت است که یکی از بخشهای فرعی کتاب محسوب می‌شود، ولی عنوان ختم الولایه چنان شهرت یافت که کتاب به نام ختم الاولیاء یا ختم الولایه معروف، و دو بار هم به همین نام چاپ شد، یک بار به اهتمام عثمان یحیی در بیروت (۱۹۶۵/ ۱۳۴۴ ش) و بار دیگر در ۱۹۹۲/ ۱۳۷۱ ش در همانجا. ترمذی در این رساله برای نخستین بار موضوع سلسله مراتب اولیاءاللّه را مطرح کرد که قرنها بعد بر ابن عربی و از طریق او بر آثار صوفیان دیگر تأثیر گذاشت. [۳]
- نوادر الاصول، که در آن ضمن شرح و تفسیر ۲۹۱ حدیث نبوی، درباره عبادات و معاملات و سلوک و اخلاق سخن گفته است. این کتاب حجیم ترین اثر ترمذی است و در ۱۲۹۳ در استانبول چاپ شده است.
- علل الشریعه، که در آن تکالیف شرعی به شیوه ای عرفانی تأویل شده است. ظاهراً ترمذی به سبب برخی مطالب این کتاب از زادگاهش بیرون رانده شد. از این اثر دو نسخه خطی، یکی در استانبول و دیگری در قاهره، وجود دارد.
- کتاب الصلوه، درباره نماز و آثار آن به شیوه باطنی. این کتاب در ۱۹۶۵ در قاهره چاپ شد.
- المَنهیّات، که تأویل باطنی منهیّات شرعی است(بیروت ۱۹۸۶).
- کتاب الحقوق، درباره تکالیف متقابل و واجب گروه‌های اجتماعی، که هر کدام منافع خاصی برای جامعه دارند. نسخه خطی آن در مخطوطات اسماعیل صائب در ترکیه موجود است.
- کتاب الامثال، مجموعه‌ای نسبتاً بزرگ از مثلهایی که در قرآن و سنّت پیامبر و کلام مشایخ آمده است و مقصود از نگارش آن تبیین ماهیت تجربه‌های عرفانی و طریقت صوفیانه است (قاهره ۱۹۷۵).
- کتاب الفُروق، که در آن مؤلف کوشیده است به کمک ۱۶۴جفت کلمه هم معنا، نشان دهد که کلمات مترادف وجود ندارند. این کتاب چاپ نشده است. نسخه‌های خطی متعددی از آن در کتابخانه‌های ترکیه و مصر و فرانسه وجود دارد.
- کتاب الاَکیاس و المُغتَرّین، درباره اعمال صحیح و ناصحیح در ادای واجبات و مستحبات دینی، مانند وضو و نماز و طلب علم و نکاح و تلاوت قرآن و بنای مساجد و برخی خطاهایی که زهاد، سالکان مبتدی و جز آنها مرتکب می‌شوند، با عنایت به سیروسلوک عارفانه. غزالی در احیاء علوم الدین در رُبع مهلکات از این کتاب استفاده کرده است. [۴]
- کتاب ریاضه النفس، در مسائل انسان شناسی و طریقت عرفانی. این کتاب دو بار و آخرین بار به اهتمام آرتور جان آربری [۵] چاپ شده است.
- کتاب ادب النفس، شامل پرسشهایی درباره عرفان و مخصوصاً درباره معنای یقین (قاهره ۱۹۴۷).
- منازل القاصدین، اثری کم حجم درباره هفت مقام یا منزل سیروسلوک. این کتاب با عنوان منازلُ العِباد نیز شناخته شده و در ۱۹۸۸ در قاهره به چاپ رسیده است.
- علم الاولیاء، درباره علم اولیای الاهی و برخی موضوعات عرفانی دیگر.
- الفَرقُ بین الا´یات و الکرامات، که تکمله سیره الاولیاء به شمار می‌آید و در آن موضوع امکان کرامات اولیا بررسی شده است. نسخه‌های خطی آن در مخطوطات اسماعیل صائب در ترکیه و در گوتینگن وجود دارد.