عیدروس بن عمر الحبشی

عیدروس بن عمر الحبشی
نام کامل	عیدروس بن عمر الحبشی
نام‌های دیگر	مُسنِد حضرموت
اطلاعات شخصی
سال تولد	۱۲۳۷ ق، ۱۲۰۰ ش‌، ۱۸۲۲ م
محل تولد	حضرموت، یمن
سال درگذشت	1314 ق، ۱۲۷۵ ش‌، ۱۸۹۷ م
محل درگذشت	حضرموت، یمن
دین	اسلام، اهل سنت
استادان	پدرش، عمر بن عیدروس الحبشی عمویش، محمد بن عیدروس الحبشی أحمد بن عمر بن سمیط محمد بن أحمد بن جعفر الحبشی
شاگردان	عبدالرحمن بن محمد المشهور علی بن محمد الحبشی عبیدالله بن محسن السقاف أحمد بن حامد بن عمر بن سمیط
آثار	منحة الفتاح الفاطر فی ذکر أسانید السادة الأکابر عقد الیواقیت الجوهریة وسمط العین الذهبیة عقود اللآل فی أسانید الرجال
فعالیت‌ها	عالم دین تبلیغ اسلام ثبت اسناد حضرموت

عیدروس بن عمر الحبشی (۱۲۳۷-۱۳۱۴ ه. استاد علم رجال و حدیث و اسناد بود. سند شجره‌نامه سادات و طریقه علویه با تایید اوست. در زمان خود در سرزمین حضرموت در توجهش به علم اسناد یگانه بود و کتاب‌هایی در این علم نگاشته که در ابواب خود مرجع هستند. به ویژه برای اهل حضرموت مرجع اسناد بود و نزد ایشان به «مُسنِد حضرموت» لقب گرفته بود.

نسب

عیدروس بن عمر بن عیدروس بن عبدالرحمن بن عیسى بن محمد بن أحمد صاحب الشعب بن محمد بن علوی بن أبی‌بکر الحبشی بن علی بن أحمد بن محمد أسد الله بن حسن الترابی بن علی بن الفقیه المقدم محمد بن علی بن محمد صاحب مرباط بن علی خالع قسم بن علوی بن محمد بن علوی بن عبیدالله بن أحمد المهاجر بن عیسى بن محمد النقیب بن علی العریضی بن جعفر الصادق بن محمد‌الباقر بن علی زین‌العابدین بن الحسین بن امام علی بن أبی‌طالب، و امام علی همسر فاطمه دختر محمد صلی الله علیه و آله است.

او سی و یکمین نوه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است.

تولد و تربیت

او در شهر الغرفه در حضرموت در روز جمعه ۲۳ مه سال ۱۲۳۷ ه. ق به دنیا آمد و مادرش سعدیه بنت علوی بن عبدالله بن علوی بن احمد بن جعفر بن حسین بن احمد بزرگ مردم حبشی است. او در سایه حمایت و تربیت پدر و عمویش بزرگ شد. پدرش تربیت عیدروس را به عمویش سید محمد بن عیدروس الحبشی سپرد. عمویش از حدود پنج سالگی از او مراقبت می‌کرد، هر هفته او را با خود به شبام می‌برد تا در مجلس استادش سید احمد بن عمر بن زین بن سمیط شرکت کند و این‌گونه بود که توانست محضر استاد سید احمد بن عمر بن زین بن سمیط را درک کند. هنگامی که ده ساله بود عمویش درگذشت. وقتی پدرش عمر بن عیدروس آثار نبوغ و زیرکی را در او دید، پس از عمویش خود بر تربیت عیدروس نظارت کرد. بنابراین کتاب‌های «رسالة الإمام أحمد بن زین»، و «شرح الرملی على المختصر الصغیر»، سپس «شرح الفشنی على الزبد»، و «شرح التحریر»، و «الرحبیة»، و «شرح الشمائل» برای بن حجر، و «الآجرومیة» به همراه مطالعه برخی از کتاب‌های حجیم مانند«التحفة» و «فتح الجواد» را برای او خواند و به او آموزش داد. او سیزده ساله بود که پدرش نیز درگذشت.

اساتید

حبیب عیدروس به شهرهای دور و نزدیک حضرموت از قبیل شبام، تریم، سیون، الخریبه دوعن سفر کرد واز بزرگان و علمای آن کسب علم نمود. پس از آن در سال 1276 هجری قمری به حجاز برای انجام مناسک حج رفت. و در آن سال با علمای حرمین شریفین و دیگران ملاقات کرد. آنگونه که شاگردش شیخ عمر شیبان در «الفیوضات العرشیة» ذکر کرده است، او بیش از ۲۰۰ استاد دارد که در اینجا گزیده‌ای از ایشان را آورده‌ایم:

• پدرش، عمر بن عیدروس الحبشی
• عمویش، محمد بن عیدروس الحبشی
• أحمد بن عمر بن سمیط
• محمد بن أحمد بن جعفر الحبشی
• حسن بن صالح البحر
• عبدالله بن حسین بن طاهر
• علی بن عمر السقاف
• عبدالله بن علی بن شهاب‌الدین
• محمد بن عبدالرحمن الحداد
• أحمد بن علی الجنید
• عبدالله بن عمر بن یحیى
• عبدالله بن حسین بلفقیه
• محسن بن علوی السقاف
• محمد بن حسین الحبشی
• عمر بن محمد بن سمیط
• عبدالله بن أحمد باسودان
• عبدالله بن سعد بن سمیر
• عبدالرحمن بن علی السقاف
• عبدالله بن عبدالرحمن بن سمیط
• حسین بن عمر بن سهل
• محمد بن عبدالله باسودان
• أحمد بن زینی دحلان
• محمد بن عمر بن عبدالرسول العطار
• محمد النور المغربی الإدریسی
• عبدالله بن مصلح الخرسانی
• محمد بن خاتم الأحسائی العمانی
• شیخ بن عمر السقاف
• عمر بن عبدالله الجفری
• سعید بن محمد باعشن
• أحمد بن سعید باحنشل
• علی بن عبدالقادر باحسین
• علوی بن زین الحبشی
• أحمد بن محمد المحضار
• محمد بن إبراهیم بلفقیه
• حامد بن عمر بافرج
• محمد بن علی السقاف
• عبدالقادر بن حسن السقاف
• صالح بن عبدالله العطاس
• أبوبکر بن عبدالله العطاس
• محمد العزب الدمیاطی المدنی
• حسن بن حسین بن أحمد الحداد
• عبدالله بن أبی‌بکر عیدید
• عبدالقادر بن محمد الحبشی
• محمد بن عبدالله بن قطبان السقاف
• عمر بن أبی‌بکر الحداد
• عبدالله بن عیدروس البار
• عمر بن زین الحبشی
• عبدالرحمن بن سلیمان الأهدل
• رضوان بن أحمد بارضوان

شاگردان

بسیار مشکل است که شاگردان حبیب عیدروس را برشماریم زیرا ده‌ها بلکه صدها نفر از او کسب دانش کرده‌اند و به بسیاری از اهل زمان خودش اجازات عامه و خاصه مختلف در علوم شرعیه و ادعیه و اذکار و اوراد داده است. شیخ عمر سیبان از شاگردان او در کتاب «الفیوضات العرشیة» تعدادی از آنها را ذکر کرده است و برخی از ایشان عبارتند از:

• عبدالرحمن بن محمد المشهور
• علی بن محمد الحبشی
• عبیدالله بن محسن السقاف
• أحمد بن حامد بن عمر بن سمیط
• پسرش محمد بن عیدروس الحبشی
• پسرش عمر بن عیدروس الحبشی
• محمد بن شیخ الدثنی
• عوض بن عمر شیبان
• عمر بن عوض بن عمر شیبان
• عمر بن عیدروس العیدروس
• محمد بن أحمد الخطیب
• أحمد بن حسین بن سمیط
• عبدالرحمن بن عیسى الحبشی
• محمد بن شیخان الحبشی
• علوی بن عبدالرحمن السقاف
• محمد بن أحمد بن عبدالله البار
• أحمد بن أبی‌بکر باعباد
• محمد بن سقاف بن الشیخ أبی‌بکر بن سالم
• أحمد بن عمر بن یحیى
• عمر بن هادون العطاس
• أحمد بن حسن العطاس
• جعفر بن محمد العطاس
• محمد بن أحمد المحضار
• یوسف بن أحمد الزواوی
• بکری بن محمد شطا
• أحمد بن قاسم بن یحیى
• عبدالله بن زین‌العابدین العیدروس
• عبدالله بن أبی‌بکر باسودان
• سالم بن عمر بن عانوز الحضرمی
• محمد بن طاهر الحداد
• سالم بن طه الحبشی
• علی بن أحمد المحضار
• محمد بن سالم السری
• محمد علی بن ظاهر الوتری
• عبدالله بن عیدروس البار
• مصطفى بن أحمد المحضار
• حسن بارحیم بامشموس
• أحمد بن معروف باجمال
• عبدالإله بن حسن بن صالح البحر
• أحمد بن حسن بن علوی الحبشی
• علی بن محمد بلجون
• علوی بن عبدالرحمن المشهور

نویسندگان زندگی‌نامه او

از جمله شاگردانش که زندگی‌نامه او را نوشته‌اند عبارتند از:

• عمر بن عوض شیبان
• محمد بن أبی‌بکر باذیب
• حسین بن محمد الحبشی
• علی بن محمد الحبشی
• سالم بن عبدالرحمن باصهی
• أبوبکر بن عبدالرحمن بن شهاب‌الدین
• سالم بن حفیظ بن الشیخ أبی‌بکر بن سالم
• محمد بن حسن عیدید
• عبدالرحمن بن عبیدالله السقاف
• عبدالله بن طاهر الحداد
• علوی بن طاهر الحداد

تالیفات

او علاقه زیادی به پیگیری و تحقیق در کتاب‌ها و آثار، به ویژه آثار اساتیدش و اساتید اساتیدش داشت و علاقه‌مند بود که آثار خطی و دست نویس را جمع‌آوری کند و اگر اصل دست‌نویس را نمی‌توانست بیابد کپی آن را نگهداری می‌کرد. کتابخانه او حاوی حکایت‌های کتاب‌ها و دست نوشته‌ها بود، از جمله: «شرح الجامع الصغیر» برای امیر صنعانی و این کتابخانه تا به امروز در خانه اش حفظ شده است، نوه‌هایش نسلی پس از نسلی از آن مراقبت می‌کنند. نوه نوه اش عبدالله بن محمد الحبشی آثار موجود در کتابخانه لیست کرده و نام برخی از کتاب‌های مهم و نادر را در آن منتشر کرده و تعداد این کتاب‌های نادر به ۱۶۰ عنوان می‌رسد. حبیب عیدروس در علم انساب، آثار بزرگ مشهوری را طبقه بندی کرده است، یعنی اَثبات سه گانه:

• «منحة الفتاح الفاطر فی ذکر أسانید السادة الأکابر»، اولین کتابی که در هنر اسانید و زندگی‌نامه نوشته است.
• «عقد الیواقیت الجوهریة وسمط العین الذهبیة»، برای نشان دادن سلسله طریقه علویه، و انتساب‌های صحیح آن که به سلف صالح و به رسول الله صلی الله علیه و آله می‌رسند.
• «عقود اللآل فی أسانید الرجال»، در ذکر اسناد و انساب علما و نقل علومی که داشته‌اند و از اساتید علوی دریافت کرده‌اند و نیز کسانی که از علمای حضرمی نقل روایت کرده‌اند.

او تحقیقات و جزوه‌های کمی نیز دارد که مشهور نیست مانند: «نبذة فی ختم صحیح البخاری»، و «نبذة فی ختم إحیاء علوم الدین»، و «کیفیة السلام على أهل القبور»، و شعرهایش نیز توسط شاگردش شیخ محمد بن علی بن شیخ الدثانی در جزوه‌ای جمع‌آوری جمع‌آوری شده است. جزوه‌های او در یک جلد کتاب و سفارشات و نصایح او در یک جلد دیگر گرداوری شده است. علاوه بر آنچه که از او توسط عمر شیبان جمع‌آوری شده است.

کتاب‌هایی در مورد او

برخی از شاگردان او مطالبی که از استاد عیدروس شنیده بودند را نوشته و گرداوری کرده‌اند. این نوشته‌ها شامل سخنان، موعظه‌ها و تفسیر برخی آیات و احدیث نبوی است و در چند جلد چاپ شده‌اند. برخی از آنها عبارتند از:

«الفیوضات العرشیة والمنوحات الحبشیة» اثر شیخ عمر بن عوض بن عمر شیبان که در سال ۱۳۵۶ه. ق درگذشت، کتابی که در وصف عیدروس محبوب بن عمر الحبشی و زندگی‌نامه او، جزئیات امور او، چگونگی عبادت و مانند آن می‌باشد؛

«النهر المورود من بحر الفضل والکرم والجود» که سید عبیدالله بن محسن بن علوی السقاف آن را گردآوری کرد و شامل بسیاری از سخنان حبیب عیدروس و برخی از صفات او می‌باشد.

«مطالع النفوس وأنوار الغلوس» اثر شیخ عمر شیبان نیز مجموع کرامت‌های خارق العاده‌ای است که از حبیب عیدروس الحبشی دیده شده است.

«رواح القلوب والنفوس فی مناقب الحبیب عیدروس»، نوشته شیخ سالم بن احمد بن علی بن ابی الغیث اثر حمید المدودی (متوفی سال ۱۳۴۵ه. ق) است.

فرزندان

از او محمد (متوفی ۱۳۲۲ه. ق) به جای ماند و از محمد، علی (متوفی ۱۳۸۲ه. ق) به جای ماند و علی شش پسر به نام‌های محمد، حسن، حسین، عبدالله، احمد و عبدالرحمن داشت. از نوادگان او می‌توان به عبدالله بن محمدالحبشی، یکی از بزرگان اهل پژوهش و نشر دهندگان علم امروزی اشاره کرد.

وفات

او در شب نهم رجب در سال 1314 ه. ق در شهر الغرفة از دنیا رفت. او را در قبری که یک سال قبل از وفاتش در غرب مسجد جامع آماده کرده بود، دفن کردند.

منابع

الحبشی، عیدروس بن عمر (۱۴۳۰ ه. قرارداد زمان بندی‌های ضروری و چشم طلایی (PDF). Trim, Yemen: Dar al-Alam and Da'wa.

الحبشی، عیدروس بن عمر (۱۴۱۹ ه. فتاح الفاتر گرانت از حمایت آقایان بزرگ (PDF) یاد می‌کند. Trim, Yemen: Dar al-Faqih.