۸۷٬۷۷۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - ' داده اند' به ' داده‌اند'
جز (جایگزینی متن - ' برده اند' به ' برده‌اند') |
جز (جایگزینی متن - ' داده اند' به ' داده‌اند') |
||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
البته قبل از ایشان میر حامد حسین هندی در كتاب «استقصاء الافهام» كه رنگ اعتقادی و كلامی دارد و به مباحث كلی بین المذاهب، اشارات مفصلی كرده است، در مقام دفاع از مضمون احادیث این تفسیر، بحث مفصلی را طرح كرده است، اما بحث وی بیش از آن كه برهانی باشد، جدلی است<ref> این كتاب در دو جلد و در قطع رحلی و در حدود 1800 صفحه است. اسم كامل كتاب عبارت است از: استقصاء الافحام و استیفاء الانتقام فی نقض منتهی الكلام و كتاب را با آیه شریفه فانتقمنا من الذین اجرموا آغاز كرده است. قسمت عمده ای از كتاب ذكر خلل در كتاب ها و رؤسای مذاهب عامه یا دفاع از كتاب های عقاید و راویان شیعه است. آدرس كتاب: كتابخانه آیت‌الله نجفی مرعشی، 123/ 8/ 2-3.</ref>. | البته قبل از ایشان میر حامد حسین هندی در كتاب «استقصاء الافهام» كه رنگ اعتقادی و كلامی دارد و به مباحث كلی بین المذاهب، اشارات مفصلی كرده است، در مقام دفاع از مضمون احادیث این تفسیر، بحث مفصلی را طرح كرده است، اما بحث وی بیش از آن كه برهانی باشد، جدلی است<ref> این كتاب در دو جلد و در قطع رحلی و در حدود 1800 صفحه است. اسم كامل كتاب عبارت است از: استقصاء الافحام و استیفاء الانتقام فی نقض منتهی الكلام و كتاب را با آیه شریفه فانتقمنا من الذین اجرموا آغاز كرده است. قسمت عمده ای از كتاب ذكر خلل در كتاب ها و رؤسای مذاهب عامه یا دفاع از كتاب های عقاید و راویان شیعه است. آدرس كتاب: كتابخانه آیت‌الله نجفی مرعشی، 123/ 8/ 2-3.</ref>. | ||
با توجه به اشتمال این كتاب بر روایاتی كه با قول به تحریف سازگار است، بعضی از اندیشوران و نویسندگان به بررسی این كتاب نشسته اند كه از جمله آنها حجت الاسلام هاشم معروف الحسنی (ره)<ref> هاشم معروف الحسنی، بین التصوف و التشیع، بیروت، دارالعلم، ص198 به بعد.</ref> و [[آیت‌الله معرفت]] اند<ref>محمد هادی معرفت، صیانه القرآن عن التحریف، قم، دارالقرآن الكریم، ص187.</ref>. كتاب های رجالی، خصوصاً متأخران و معاصران نیز با توجه به توثیق عام علی بن ابراهیم نسبت به روایات كتاب (كه البته فقط در دیدگاه بعضی این توثیق معتبر است) بحث مختصری را دراین‌باره انجام | با توجه به اشتمال این كتاب بر روایاتی كه با قول به تحریف سازگار است، بعضی از اندیشوران و نویسندگان به بررسی این كتاب نشسته اند كه از جمله آنها حجت الاسلام هاشم معروف الحسنی (ره)<ref> هاشم معروف الحسنی، بین التصوف و التشیع، بیروت، دارالعلم، ص198 به بعد.</ref> و [[آیت‌الله معرفت]] اند<ref>محمد هادی معرفت، صیانه القرآن عن التحریف، قم، دارالقرآن الكریم، ص187.</ref>. كتاب های رجالی، خصوصاً متأخران و معاصران نیز با توجه به توثیق عام علی بن ابراهیم نسبت به روایات كتاب (كه البته فقط در دیدگاه بعضی این توثیق معتبر است) بحث مختصری را دراین‌باره انجام داده‌اند<ref> آیت‌الله خویی، معجم رجال الحدیث، قم، مدینه العلم، 1/49- 50 و شیخ جعفر سبحانی، كلیات فی علم الرجال، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی، ص307- 316.</ref>. تحقیق دیگر در این زمینه را سه سال پیش در یكی از نشریات فرهنگی دیدم. نویسنده توانای این مقاله با تتبع كامل كتاب و ذكر قراینی، نظریه مذكور از جانب شیخ آقا بزرگ تهرانی را با برهانی بیشتر آورده است. وی در آغاز مقاله اش می‌نویسد: هدف كلی ما از طرح بحث این است: كه، كتابی امروز به نام تفسیر علی بن ابراهیم یا تفسیر قمی در دسترس است، كتاب مستقل دیگری است و مؤلف آن شخص دیگری غیر از علی بن ابراهیم معروف است. اما این كه مؤلف آن كیست و نام اصلی كتاب چیست، هنوز به نتیجه واضحی نرسیده ایم. بحث ما منحصر در این است كه با مطالعه كل كتاب و ملاحظه شواهد خارجی، این مطلب كاملاً روشن است كه كتاب حاضر تألیف علی بن ابراهیم معروف نیست<ref> سید احمد موسوی، پژوهشی پیرامون تفسیر قمی، چاپ شده در كیهان اندیشه، ش32، ص85-90.</ref>. | ||
البته پژوهش های مختصر دیگری نیز در این زمینه صورت گرفته است كه یكی از آنها اشاره اجمالی به این تفسیر در ضمن مقالاتی است كه فاضل ارجند شیخ محمد علی مهدوی راد، تحت عنوان «معرفی تفاسیر و روش های مفسران»، در مجله حوزه در طی چند سال نگاشته است<ref>مجله حوزه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، سال 1361 تا 1368، شماره های 16، 18، 19، 20، 21، 24، 25، 26، 27، 28، 30، 31، 33.</ref>. | البته پژوهش های مختصر دیگری نیز در این زمینه صورت گرفته است كه یكی از آنها اشاره اجمالی به این تفسیر در ضمن مقالاتی است كه فاضل ارجند شیخ محمد علی مهدوی راد، تحت عنوان «معرفی تفاسیر و روش های مفسران»، در مجله حوزه در طی چند سال نگاشته است<ref>مجله حوزه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، سال 1361 تا 1368، شماره های 16، 18، 19، 20، 21، 24، 25، 26، 27، 28، 30، 31، 33.</ref>. | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
# بر خلاف گفته نویسنده «الذریعه»، روایاتی از علی بن ابراهیم نقل شده كه به [[امام صادق علیه السلام]] متصل نمی‌شود، بلكه او از ائمه دیگر روایت كرده است<ref>1/ 81، 85 و 165.</ref>. | # بر خلاف گفته نویسنده «الذریعه»، روایاتی از علی بن ابراهیم نقل شده كه به [[امام صادق علیه السلام]] متصل نمی‌شود، بلكه او از ائمه دیگر روایت كرده است<ref>1/ 81، 85 و 165.</ref>. | ||
# | # | ||
# آنچه سید بن طاووس به گونه گزینشی از این تفسیر آورده است با آنچه در تفسیر هست، مطابقت دارد. با توجه به این كه سید بن طاووس حجم كل كتاب را نیز گونه ای گزارش كرده كه با متن موجود سازگار است (چهار جزء در دو مجلد)، احتمال مطابقت تفسیر موجود با آنچه در 8 قرن قبل (3 قرن پس از مولف) در دست مولف «سعدی السعود» بوده است، قوت می یابد<ref>در این زمینة، فاضل فرزانه حجت الاسلام و المسلمین سید احمد مددی به تفاوت بین دو متن نظر | # آنچه سید بن طاووس به گونه گزینشی از این تفسیر آورده است با آنچه در تفسیر هست، مطابقت دارد. با توجه به این كه سید بن طاووس حجم كل كتاب را نیز گونه ای گزارش كرده كه با متن موجود سازگار است (چهار جزء در دو مجلد)، احتمال مطابقت تفسیر موجود با آنچه در 8 قرن قبل (3 قرن پس از مولف) در دست مولف «سعدی السعود» بوده است، قوت می یابد<ref>در این زمینة، فاضل فرزانه حجت الاسلام و المسلمین سید احمد مددی به تفاوت بین دو متن نظر داده‌اند، اما به نظر می رسد آنچه در كتاب سعدالسعود با متن حاضر مخالف است، گرچه روایت علی بن ابراهیم است، ولی از مجموعة تفسیری وی نقل شده است. كیهان اندیشه، شمارة 32، ص87.</ref>. | ||
# | # | ||
# آنچه در سراسر كتاب پراكنده است، مجموعه‌ای از توضیحات تفسیر های نگارنده تفسیر و توضیحات تفسیر ها و روایات نقل شده از علی بن ابراهیم است. از تفسیر آیه 49 [[سوره آل عمران]]<ref>ج2، ص 140.</ref> تفسیر ابی الجارود نیز به كتاب راه یافته است و تعدادی از روایات و مطالب تفسیری (حدود 10%) را مصنف از این تفسیر نقل كرده است. از تفسیر آیه 54 [[سوره نساء]]<ref>ج 1، ص 140.</ref> نیز مصنف به روایات تفسیری دیگری كه خود آن ها را شنیده است مبادرت می ورزد. این گونه روایات از شخص خاصی نقل نشده است و به تعبیری می‌تواند مشایخ مصنف را به دست دهد و شاید از این رهگذر راهی برای تشخیص مولف آن به دست آید. در مجموع، این گونه به دست می آید كه مولف در هنگام نگارش كتاب، دو مجموعه «تفسیر علی بن ابراهیم» و «تفسیر ابی الجارود» را پیش روی داشته است و غیر از این دو مجموعه، روایات پراكنده دیگری كه تلقی كرده بوده و همچنین توضیحات و تفسیر هایی از پیش خود و هم چنین نقل مرسل وقایع، شأن نزول ها و داستان های قرآنی نیز پرداخته و مجموعه موجود را آفریده است. | # آنچه در سراسر كتاب پراكنده است، مجموعه‌ای از توضیحات تفسیر های نگارنده تفسیر و توضیحات تفسیر ها و روایات نقل شده از علی بن ابراهیم است. از تفسیر آیه 49 [[سوره آل عمران]]<ref>ج2، ص 140.</ref> تفسیر ابی الجارود نیز به كتاب راه یافته است و تعدادی از روایات و مطالب تفسیری (حدود 10%) را مصنف از این تفسیر نقل كرده است. از تفسیر آیه 54 [[سوره نساء]]<ref>ج 1، ص 140.</ref> نیز مصنف به روایات تفسیری دیگری كه خود آن ها را شنیده است مبادرت می ورزد. این گونه روایات از شخص خاصی نقل نشده است و به تعبیری می‌تواند مشایخ مصنف را به دست دهد و شاید از این رهگذر راهی برای تشخیص مولف آن به دست آید. در مجموع، این گونه به دست می آید كه مولف در هنگام نگارش كتاب، دو مجموعه «تفسیر علی بن ابراهیم» و «تفسیر ابی الجارود» را پیش روی داشته است و غیر از این دو مجموعه، روایات پراكنده دیگری كه تلقی كرده بوده و همچنین توضیحات و تفسیر هایی از پیش خود و هم چنین نقل مرسل وقایع، شأن نزول ها و داستان های قرآنی نیز پرداخته و مجموعه موجود را آفریده است. | ||