حسین العطاس

حسین العطاس
نام کامل	حسین العطاس
اطلاعات شخصی
سال تولد	۱۹۲۸ م، ۱۳۰۶ ش‌، ۱۳۴۶ ق
محل تولد	بوگور، اندونزی
سال درگذشت	۲۰۰۷ م، ۱۳۸۵ ش‌، ۱۴۲۷ ق
محل درگذشت	کوالالامپور، مالزی
دین	اسلام، اهل سنت
آثار	افسانه تنبل اصلی أسطورة السکان الأصلیین
فعالیت‌ها	موسس حزب جنبش مردمی مالزی (جیراکان) مدیر گروه مطالعات مالایی در دانشگاه ملی سنگاپور عضو مؤسسه جهان و تمدن مالایی دانشگاه ملی مالزی

حسین العطاس (۱۹۲۸ - ۲۰۰۷) سیاستمدار، جامعه‌شناس و دانشگاهی مالزیایی بود. او در دهه 1980 به عنوان معاون دانشگاه مالایا خدمت کرد و حزب جنبش مردمی مالزی (جیراکان) را تشکیل داد. او چندین کتاب در زمینه فساد، چند قومیتی، امپریالیسم و اسارت فکری به عنوان بخشی از پروژه استعماری و پسااستعماری نوشته است که معروف‌ترین آنها «اسطوره بومی» یا «أسطورة السکان الأصلیین» است.

نسب

حسین بن علی بن عبدالله بن محسن بن محمد بن عبدالله بن محمد بن محسن بن حسین بن عمر بن عبدالرحمن العطاس بن عقیل بن سالم بن عبدالله بن عبدالرحمن بن عبدالله بن عبدالرحمن السقاف بن محمد مولی الدویلة بن علی بن علوی الغیور بن الفقیه المقدم محمد بن علی بن محمد صاحب مرباط بن علی خالع قسم بن علوی بن محمد بن علوی بن عبیدالله بن أحمد المهاجر بن عیسی بن محمد النقیب بن علی العریضی بن جعفر الصادق بن محمد‌الباقر بن علی زین‌العابدین بن الحسین بن امام علی بن أبی‌طالب، و امام علی همسر فاطمه دختر محمد صلی الله علیه و آله است.

وی سی و ششمین نوه رسول خدا محمد صلی الله علیه و آله و سلم است.

تولد و تربیت

او در بوگور در هند شرقی هلند (در حال حاضر اندونزی) به دنیا آمد. جد او حبیب عبدالله بن محسن العطاس است که از حضرموت هجرت کرد و در بوگور ساکن شد. او برادر بزرگ سید محمد نقیب العطاس است.

شغل سیاسی

سید حسین از جمله بسیاری از روشنفکرانی بود که حزب جنبش مردمی مالزی (جراکان) را در سال 1968 به عنوان شاخه‌ای از حزب منقرض شده کارگران تشکیل داد. این حزب در انتخابات عمومی سال 1969 پیروز شد. اعضای حزب بر اساس عدالت اجتماعی به مبارزات انتخاباتی پرداختند و امتیازات احزاب پراکنده مالایی (Bumivotra) را که در ماده 153 قانون اساسی تعریف شده بود، متمایل حزب خود کردند. حزب گراکان در کوالالامپور پایتخت مالزی، یک گردهمایی پیروزی پس از انتخابات سراسری برگزار کرد. با این حال، تجمع از مسیر برنامه‌ریزی شده خود برای رسیدن به مناطق مالایی شهر منحرف شد، زیرا حزب‌های مالایی دیگر را به سخره گرفتند در حالی که مالایی بودن یکی از ارکان اصلی دولت ائتلافی بود. اگرچه روز بعد از مالایی‌ها عذرخواهی کردند؛ اما یک تجمع تلافی جویانه برگزار شد. این تجمع به یک شورش تبدیل شد که در آن حداقل 180 نفر کشته شدند (برآوردهای دیگر، تعداد کشته‌ها را بسیار بیشتر نشان می‌دهد). در نتیجه وضعیت فوق العاده اعلام شد و پارلمان به حالت تعلیق درآمد. تا سال 1971 برگزار نشد.

هنگامی که حزب گیراکان در سال 1972 به دولت ائتلافی پیوست، سید حسین العطاس حزب را ترک کرد تا به تشکیل حزب عدالت اجتماعی مالزی (PEKEMAS) کمک کند که بر اساس اصول مشابهی مانند حزب گیراکان مبتنی بود. با این حال، این حزب در سال 1978 به دلیل جدایی گسترده از حزب اقدام دموکراتیک مالزی (DAP) سقوط کرد.

زندگی علمی

حرفه آکادمیک سید حسین در انتشارات دیوان باهاسا دان پستاکا آغاز شد، جایی که وی از سال 1958 به عنوان رئیس پژوهش فعالیت کرد. او در سال 1960 در دانشگاه مالایا شروع به تدریس پاره وقت فلسفه نمود. از سال 1963 تا سال 1967 به عنوان رئیس گروه فرهنگی در وزارت دانشگاه مطالعات مالایی مشغول بود. از 1967 تا 1988 به عنوان مدیر گروه مطالعات مالایی در دانشگاه ملی سنگاپور خدمت کرده است. در سال 1988 به معاونت دانشگاه ملی مالایا منصوب شد، قبل از اینکه در سال 1995 استاد مرکز مطالعات عمومی در دانشگاه ملی مالزی شود. سپس در سال 1997 به بخش مردم شناسی و جامعه شناسی منتقل شد. در سال 1999 به عضویت تحقیقات اصلی مؤسسه جهان و تمدن مالایی در همان دانشگاه درآمد.

تالیفات

سید حسین کتاب‌های متعددی تألیف کرده است که معروف‌ترین آنها "افسانه مردم بومی" است. در سال 1966 او شروع به بیان جواب این سوال کرد که چرا استعمارگران غربی مردم جنوب شرقی آسیای دریایی را برای چهار قرن به عنوان عموماً تنبل می‌دانستند پرداخت و علت نرسیدن اروپاییان به این مناطق تا قرن هفدهم را توضیح داد. او سرانجام تحقیقات خود را تولید کرد و آن را "افسانه تنبل اصلی" نامید و این کتاب در سال 1977 منتشر شد. او در این کتاب به نمونه ای از دیدگاه "توهین آمیز" نسبت به جمعیت بومی اشاره کرد، زمانی که یک دانشمند آلمانی پیشنهاد کرد که فیلیپینی‌ها پاروهای قایق را از بامبو بسازند تا بتوانند در زمان کار مکرر استراحت کنند. او گفته بود: "پاروهایی از نی بامبو بسازند تا مرتب بشکنند؛ این‌گونه تا زمان اصلاح پاروها، آنها می‌توانند با خیال راحت استراحت کنند»! آقای حسین چنین باورهایی را در این کتاب مورد انتقاد قرار داد این تفکر برآمده از اندیشه‌های مبتذل و دروغ پرداز است نه فکری دانش پژوه و پاک. این اندیشه و بیان فقط برای توجیه سلطه استعماری به ویژه در نشریاتی که مردم را قربانی تسلیم شدن در برابر زبان سرمایه داری استعماری می‌کنند، است. او همچنین اظهار داشت که "تصویر بومی کند و عقب مانده، به تصویر مردمی بلند همت تبدیل شده است که برای بالا رفتن از نردبان پیشرفت متکی به همکاری یکدیگر است".

به گفته برونو فرناندز، جامعه شناس، فیلسوف، دانشگاهی و تحلیلگر سیاسی، سید حسین العطاس "یک اثر انتقادی و انعکاسی از دیدگاه کشورهای مستعمره سابق ساخته است"، در حالی که العطاس امروزه در جهان فکری مالزیایی (اندونزی، مالزی، سنگاپور، فیلیپین) که یک جامعه فرهنگی گسترده را در بر نمی‌گیرد، شناخته شده است؛ اما در جاهای دیگر بسیار ناشناخته است...»

سید حسین العطاس به دلیل تأثیرش بر زندگی فکری و تحلیل اوضاع آسیا، توسط گروه کانونی آسیایی و مدرسه مطالعات آسیایی در دانشگاه ملی استرالیا مورد تجلیل قرار گرفت. به عنوان مثال مرحوم ادوارد ودیع سعید مترجم کتاب " الاستشراق " به دین خود نسبت به سید حسین العطاس اقرار کرده است زیرا در کتاب‌های خود به نام «أسطورة السکان الأصلیین» (1977)، امپریالسم را نقد کرد و در کتاب «توماس ستامفورد رافلز: مُخطط أو مُصلح» (1971)تاریخ استعمار را بازگو کرد. او در پاسخ‌های پسااستعماری به جهان سوم در علوم اجتماعی غرب، تلاش‌های پیشگامانه‌ای انجام داد. او یکی از بنیانگذاران تحقیق اجتماعی در آسیای جنوب شرقی و استاد بسیاری از علوم اجتماعی و دانشگاهی در دانشگاه مالزی محسوب می‌شود. در دهه 1950، او به اهمیت سهم ابن خلدون در فلسفه، تاریخ و جامعه شناسی فکر می‌کرد. سید حسین در حین تحصیلات تکمیلی در دانشگاه آمستردام، مجله اسلام مترقی (1954-1955) را تأسیس کرد و روابط خود را با روشنفکران جهان اسلام از جمله محمد نصیر از اندونزی و طاها حسین و عثمان امین از مصر گسترش داد.

نویسنده دیگری با اشاره به آقای العطاس به عنوان مخالف فساد نوشت: «سید حسین العطاس در مطالعات مالایی، اسلام مترقی و مبارزه با فساد پیشرو بود. اگر وقت دارید کتاب‌های او را بخوانید: دیمقراطیة الإسلام، والثورة العقلیة، وعلم اجتماع الفساد، وأسطورة السکان الأصلیین، من بین أشیاء أخری کثیرة".

به عنوان یکی از حامیان اندیشه چندفرهنگی «به شما یادآوری می‌شوم که سید حسین بنیان سیاست چند قومیتی را گذاشت...». سید حسین به عنوان یک دانشگاهی، مردی با انصاف و درستکار است. با این حال، دکتر لیم تک گی، که در زمان استادی خود در دانشگاه مالایا مدرس بود، گفت: «اصرار او بر مبانی برتری شخصیت، عدالت و بازی جوانمردانه بدون در نظر گرفتن نژاد، او را در برخی محافل منفور کرد و او بهای سنگینی پرداخت.»

وفات

آقای حسین در ساعت 9:30 شب 23 ژانویه 2007 در کوالالامپور مالزی بر اثر آمبولی ریه درگذشت.

منابع

• جامعه شناسی فساد (1968)
• توماس استمفورد رافلز: برنامه ریز یا اصلاح کننده؟ (1972)
• نوسازی و تغییرات اجتماعی در آسیای جنوب شرقی (1972)
• روشنفکران در جوامع در حال توسعه (1977)
• افسانه بومی (1977)
• مشکل فساد (1986)