سید مرتضی علم‌الهدی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' کرده اند ' به ' کرده‌اند ')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
<sub>
{{جعبه اطلاعات شخصیت
<div class="wikiInfo">
| عنوان = سید مرتضیٰ علم‌الهدیٰ
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
| تصویر =  
!نام کامل
| نام = ابوالقاسم علی بن حسین بن موسیٰ مشهور به سید مرتضیٰ علم‌الهدیٰ
!ابوالقاسم علی بن حسین بن موسیٰ مشهور به سید مرتضیٰ علم‌الهدیٰ
| نام‌های دیگر =
|-
| سال تولد = ۳۵۵ ق
|زادروز
| تاریخ تولد =
|۳۵۵ قمری
| محل تولد = [[بغداد]]، [[عراق]]
|-
| سال درگذشت = ۴۳۶ ق
|زادگاه
| تاریخ درگذشت =
|[[بغداد]] [[عراق]]
| محل درگذشت = عراق
|-
| استادان = {{فهرست جعبه عمودی | [[شیخ مفید]] | ابن نباته سعدی | سهل بن احمد دیباجی}}
|ساتید
| شاگردان =
|[[شیخ مفید]] ابن نباته سعدی سهل بن احمد دیباجی • ابن جندی بغدادی،...
| دین =
|-
| مذهب =
|شاگردان
| آثار = {{فهرست جعبه افقی | تنزیه | الأنبیاء الانتصار | الذریعه الی اصول الشریعه}}
|[[شیخ طوسی]] • قاضی ابن البراج • ابوالفتح کراجکی • سلار بن عبدالعزیز دیلمی •...
| فعالیت‌ها =
|-
| وبگاه = {{نشانی وب | site.com.net}}
|آثار
}}
|تنزیه الأنبیاء الانتصار الذریعه الی اصول الشریعه • الأمالی،...
|-
|[[دین]]
|[[اسلام]]
|-
|محل دفن
|[[کربلا]] • [[عراق]]
|-
|}
</div>
 
'''سید مرتضی علم الهدی''' (۴۳۶-۳۵۵ ق)، [[فقیه]]، [[متکلم]]، ادیب برجسته [[شیعه]] در قرن چهارم و پنجم هجری و از شاگردان [[شیخ مفید]] است. وی نقیب [[شیعیان]] در زمان خود بود و از نظر منزلت علمی و اجتماعی در مرتبت والایی قرار داشت. [[شیخ طوسی]] از شاگردان اوست.  
'''سید مرتضی علم الهدی''' (۴۳۶-۳۵۵ ق)، [[فقیه]]، [[متکلم]]، ادیب برجسته [[شیعه]] در قرن چهارم و پنجم هجری و از شاگردان [[شیخ مفید]] است. وی نقیب [[شیعیان]] در زمان خود بود و از نظر منزلت علمی و اجتماعی در مرتبت والایی قرار داشت. [[شیخ طوسی]] از شاگردان اوست.  


=تولد و نسب سید مرتضی=
== تولد و نسب سید مرتضی ==
 
علی بن حسین بن موسی بن محمد بن موسی بن ابراهیم بن امام کاظم(ع)٬ در سال ۳۵۵ق. در [[بغداد]] به دنیا آمد. کنیه‌اش ابوالقاسم و مشهور به سید مرتضی بود. <ref>تهرانی، طبقات اعلام الشیعة، ج۲، صص۱۲۰-۱۲۱</ref> پدرش٬ ابو احمد حسین٬ از علمای سرشناس شیعه بود و به دستگاه خلافت و حاکمان [[آل بویه]] نزدیک بود و نقیب علویان، رئیس دیوان مظالم و امیر حج بود. <ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۱۸۲؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۲۱، ص۱۹</ref> مادر سید مرتضی، فاطمه دختر حسن (یا حسین) بن احمد بن حسن بن علی بن عمرالاشرف بن علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب(ع) (متوفای ۳۸۵ق) بود. <ref> المحامی رشید الصفار، ترجمة الشریف المرتضی، در: شریف مرتضی، ۱۴۱۵ه‍.ق. ، صص۱۱-۱۲</ref>
علی بن حسین بن موسی بن محمد بن موسی بن ابراهیم بن امام کاظم(ع)٬ در سال ۳۵۵ق. در [[بغداد]] به دنیا آمد. کنیه‌اش ابوالقاسم و مشهور به سید مرتضی بود. <ref>تهرانی، طبقات اعلام الشیعة، ج۲، صص۱۲۰-۱۲۱</ref> پدرش٬ ابو احمد حسین٬ از علمای سرشناس شیعه بود و به دستگاه خلافت و حاکمان [[آل بویه]] نزدیک بود و نقیب علویان، رئیس دیوان مظالم و امیر حج بود. <ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۱۸۲؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۲۱، ص۱۹</ref> مادر سید مرتضی، فاطمه دختر حسن (یا حسین) بن احمد بن حسن بن علی بن عمرالاشرف بن علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب(ع) (متوفای ۳۸۵ق) بود. <ref> المحامی رشید الصفار، ترجمة الشریف المرتضی، در: شریف مرتضی، ۱۴۱۵ه‍.ق. ، صص۱۱-۱۲</ref>


=القاب سید مرتضی=
== القاب سید مرتضی ==


سید مرتضی القاب متعدد و مشهوری دارد. از آنجا که نسب او هم از سوی پدر و هم از سوی مادر حسینی است به او <big>شریف</big> می‌گویند. همچنین او به <big>علم‌الهدی</big> معروف است. بنابر گزارشی٬ یکی از بزرگان معاصران سید مرتضی [[امام علی]]<ref>ر. ک:مقاله امام علی</ref>(ع) را در خواب دید که سید مرتضی را با لقب علم الهدی خواند و از آن شخص او را به این لقب خطاب کرد. <ref>خوانساری٬ روضات الجنات٬ ج۴ ٬ ص۲۹۵</ref> از دیگر القاب او <big>ذُوالمَجدَین</big> است که به دستور بهاءالدوله بویه‌ای به او داده شد. <ref>ابن جوزی٬ المنتظم٬ ج۱۵ ٬ ص۵۴</ref> او را همچنین ا<big>بوالثمانین</big> و <big>ذوالثمانین</big> خوانده‌اند زیرا هشتاد کتاب نوشت٬ مالک هشتاد روستا بود و هشتاد سال و هشت ماه زندگی کرد. <ref>خوانساری٬ روضات الجنات٬ ج۴ ٬ ص۲۹۶</ref>
سید مرتضی القاب متعدد و مشهوری دارد. از آنجا که نسب او هم از سوی پدر و هم از سوی مادر حسینی است به او <big>شریف</big> می‌گویند. همچنین او به <big>علم‌الهدی</big> معروف است. بنابر گزارشی٬ یکی از بزرگان معاصران سید مرتضی [[امام علی]](ع) را در خواب دید که سید مرتضی را با لقب علم الهدی خواند و از آن شخص او را به این لقب خطاب کرد. <ref>خوانساری٬ روضات الجنات٬ ج۴ ٬ ص۲۹۵</ref> از دیگر القاب او <big>ذُوالمَجدَین</big> است که به دستور بهاءالدوله بویه‌ای به او داده شد. <ref>ابن جوزی٬ المنتظم٬ ج۱۵ ٬ ص۵۴</ref> او را همچنین ا<big>بوالثمانین</big> و <big>ذوالثمانین</big> خوانده‌اند زیرا هشتاد کتاب نوشت٬ مالک هشتاد روستا بود و هشتاد سال و هشت ماه زندگی کرد. <ref>خوانساری٬ روضات الجنات٬ ج۴ ٬ ص۲۹۶</ref>


=تحصیلات سید مرتضی=
== تحصیلات سید مرتضی ==


پیشوای شیعه (شیخ مفید) شبی در خواب دید [[حضرت فاطمه زهرا]] دخت گرامی [[پیامبر گرامی اسلام (ص)]] دست دو فرزندش ‍ [[امام حسن]] و [[امام حسین]]<ref>ر. ک:مقاله امام حسین</ref> (ع) را گرفته آنها را به نزد او آورد و پس از سلام گفت: ((جناب استاد! این دو پسران من هستند، به آنها علم فقه و احکام دین بیاموز! استاد از خواب برخاست و پس از انجام کارهای لازم و با اندیشه‌های مختلفی که گریبانگیر او بود به محفل درس خود که مسجد<ref>ر. ک:مقاله مسجد</ref> براثا واقع در محله شیعه نشین بغداد بود آمد و پس از لحظاتی درس را شروع کرد.  
پیشوای شیعه (شیخ مفید) شبی در خواب دید [[حضرت فاطمه زهرا]] دخت گرامی [[پیامبر گرامی اسلام (ص)]] دست دو فرزندش ‍ [[امام حسن]] و [[امام حسین]] (ع) را گرفته آنها را به نزد او آورد و پس از سلام گفت: ((جناب استاد! این دو پسران من هستند، به آنها علم فقه و احکام دین بیاموز! استاد از خواب برخاست و پس از انجام کارهای لازم و با اندیشه‌های مختلفی که گریبانگیر او بود به محفل درس خود که مسجد براثا واقع در محله شیعه نشین بغداد بود آمد و پس از لحظاتی درس را شروع کرد.  


در کلاس درس مسئله ی خاصی پیش نیامد و موضوع خواب روشن نشد ولی چند لحظه پس از پایان درس دید زنی باوقار خاصی در حالی که دست دو فرزندش را گرفته و پیرامونش را زنانی که گویا از کنیزان او هستند همراهی می‌کنند وارد مسجد شدند و پس از سلام نشستند. وقتی استاد فهمید که او فاطمه دختر ناصر کبیر است به احترام او از جا برخاست.
در کلاس درس مسئله ی خاصی پیش نیامد و موضوع خواب روشن نشد ولی چند لحظه پس از پایان درس دید زنی باوقار خاصی در حالی که دست دو فرزندش را گرفته و پیرامونش را زنانی که گویا از کنیزان او هستند همراهی می‌کنند وارد مسجد شدند و پس از سلام نشستند. وقتی استاد فهمید که او فاطمه دختر ناصر کبیر است به احترام او از جا برخاست.


مادر دو فرزند (علی و محمد) خطاب به استاد گفت: جناب شیخ! این دو پسران من هستند آنان را خدمت شما آوردم تا علم فقه بیاموزند! مرجع بزرگ شیعه فوری به یاد خواب شب گذشته افتاد و شروع به گریستن نمود. همه حاضران مبهوت شدند و سبب گریه او را سؤ ال کردند. استاد لب به سخن گشود و خواب شب گذشته خود را که تعبیر شده بود برای آنان نقل کرد، سپس با کمال اشتیاق تعلیم و تربیت آن دو برادر را به عهده گرفت و در پیشبرد آنان به درجات علمی و عملی همت گماشت و آنچنان درهای علوم و معارف اسلامی را به روی آنان گشود که هر دو از نوابغ روزگار و عالمان نامدار به شمار آمدند. <ref>سید مرتضی
مادر دو فرزند (علی و محمد) خطاب به استاد گفت: جناب شیخ! این دو پسران من هستند آنان را خدمت شما آوردم تا علم فقه بیاموزند! مرجع بزرگ شیعه فوری به یاد خواب شب گذشته افتاد و شروع به گریستن نمود. همه حاضران مبهوت شدند و سبب گریه او را سؤال کردند. استاد لب به سخن گشود و خواب شب گذشته خود را که تعبیر شده بود برای آنان نقل کرد، سپس با کمال اشتیاق تعلیم و تربیت آن دو برادر را به عهده گرفت و در پیشبرد آنان به درجات علمی و عملی همت گماشت و آنچنان درهای علوم و معارف اسلامی را به روی آنان گشود که هر دو از نوابغ روزگار و عالمان نامدار به شمار آمدند. <ref>سید مرتضی
https://hawzah.net › Mostabser › View
https://hawzah.net › Mostabser › View
</ref>
</ref>


=سید مرتضی از منظر عالمان=
== سید مرتضی از منظر عالمان ==


[[علامه حلی]]<ref>ر. ک:مقاله علامه حلی</ref> در کتاب خلاصه درباره سید مرتضی گوید: علم الهدی رکن امامیه و معلم ایشان بوده و مصنفات او تا زمان حاضر که ۶۹۳ هجرت می‌باشد، محل استفاده آن فرقه حقه می‌باشد. <ref> ریحانه الادب، ج ۴، ص ۱۸۳ تا ۱۹۰، چاپ دوم، کتابفروشی خیام، تبریز، چاپ شفق</ref>
[[علامه حلی]] در کتاب خلاصه درباره سید مرتضی گوید: علم الهدی رکن امامیه و معلم ایشان بوده و مصنفات او تا زمان حاضر که ۶۹۳ هجرت می‌باشد، محل استفاده آن فرقه حقه می‌باشد. <ref> ریحانه الادب، ج ۴، ص ۱۸۳ تا ۱۹۰، چاپ دوم، کتابفروشی خیام، تبریز، چاپ شفق</ref>
    
    
شیخ عزالدین احمد بن مقبل گوید: اگر کسی سوگند یاد کند که علم الهدی در علوم عربیه داناتر از خود عرب بوده، دروغ نگفته و گناهی نکرده است.  
شیخ عزالدین احمد بن مقبل گوید: اگر کسی سوگند یاد کند که علم الهدی در علوم عربیه داناتر از خود عرب بوده، دروغ نگفته و گناهی نکرده است.  
خط ۵۹: خط ۴۷:
ابن خلکان یکی از مورخین اهل سنت گوید: فضائل وی بسیار و تالیفات او در دین و احکام مسلمین شاهد صادق هستند بر این که شاخه آن شجره بوده و از اهل آن خانواده جلیل می‌باشد.
ابن خلکان یکی از مورخین اهل سنت گوید: فضائل وی بسیار و تالیفات او در دین و احکام مسلمین شاهد صادق هستند بر این که شاخه آن شجره بوده و از اهل آن خانواده جلیل می‌باشد.


[[ابن اثیر]]<ref>ر. ک:مقاله ابن اثیر</ref> در کامل التواریخ، یافعی در مرآة الجنان، سیوطی در طبقات، خطیب بغدادی در تاریخ بغداد و ابن کثیر شامی و دیگران، همگی از سید مرتضی با بهترین عبارات یاد کرده‌اند و علم و فضیلت و دانش او را ستوده‌اند.
[[ابن اثیر]] در کامل التواریخ، یافعی در مرآة الجنان، سیوطی در طبقات، خطیب بغدادی در تاریخ بغداد و ابن کثیر شامی و دیگران، همگی از سید مرتضی با بهترین عبارات یاد کرده‌اند و علم و فضیلت و دانش او را ستوده‌اند.


یکی از اساتید ادبیات عرب در [[مصر]] گوید: من از کتاب «غرر و درر» سید مرتضی، مسائلی را استفاده کردم که در هیچ یک از کتاب های دیگر نحویان بدست نیاوردم. <ref>ریحانه الادب، ج ۴، ص ۱۸۴</ref>
یکی از اساتید ادبیات عرب در [[مصر]] گوید: من از کتاب «غرر و درر» سید مرتضی، مسائلی را استفاده کردم که در هیچ یک از کتاب های دیگر نحویان بدست نیاوردم. <ref>ریحانه الادب، ج ۴، ص ۱۸۴</ref>
=آثار و تالیفات=
== آثار و تالیفات ==
برخی از تالیفات ارزشمند سید مرتضی شامل موارد زیر است:<br>
برخی از تالیفات ارزشمند سید مرتضی شامل موارد زیر است:<br>


کتاب [[الانتصار]] در [[فقه]]<ref>ر. ک:مقاله فقه</ref> و کتاب [[الذریعة]] در [[اصول]]، کتاب [[الشافی]]، کتاب [[جمل العلم والعمل]]، کتاب [[تنزیه الأنبیاء(ع)]]، [[امالی]]، کتاب [[الغرر والفوائد]]، کتاب [[المنقع]]، کتاب [[[[مسائل الناصریات (کتاب)|مسائل الناصریات]]]].<br>
کتاب [[الانتصار]] در [[فقه]] و کتاب [[الذریعة]] در [[اصول]]، کتاب [[الشافی]]، کتاب [[جمل العلم والعمل]]، کتاب [[تنزیه الأنبیاء(ع)]]، [[امالی]]، کتاب [[الغرر والفوائد]]، کتاب [[المنقع]]، کتاب [[[[مسائل الناصریات (کتاب)|مسائل الناصریات]]]].<br>


=وفات سید مرتضی=
== وفات سید مرتضی ==


این عالم فرزانه سرانجام پس از عمری پربار و انجام کارهایی بزرگ و ارزنده در حدود هشتاد سالگی در روز یکشنبه ۲۵ ربیع الاول ۴۳۶ ق در شهر بغداد به جوار حق شتافت. <ref>شیخ عباس قمی، فوائدالرضویه، ص۲۸۵</ref>
این عالم فرزانه سرانجام پس از عمری پربار و انجام کارهایی بزرگ و ارزنده در حدود هشتاد سالگی در روز یکشنبه ۲۵ ربیع الاول ۴۳۶ ق در شهر بغداد به جوار حق شتافت. <ref>شیخ عباس قمی، فوائدالرضویه، ص۲۸۵</ref>
خط ۷۳: خط ۶۱:
و به دست «ابوالحسین نجاشی» و با کمک «محمد بن حسین جعفری» و «سلار بن عبدالعزیز» و دیگر شاگردانش غسل داده شد و سپس فرزندش سید محمد بر او نماز خواند و در خانه‌اش واقع در محله کرخ به خاک سپرده شد.
و به دست «ابوالحسین نجاشی» و با کمک «محمد بن حسین جعفری» و «سلار بن عبدالعزیز» و دیگر شاگردانش غسل داده شد و سپس فرزندش سید محمد بر او نماز خواند و در خانه‌اش واقع در محله کرخ به خاک سپرده شد.


پس از مدتی پیکر مطهر او به کربلا منتقل شد و در جوار [[سید الشهدا (ع)]] در کنار قبر برادرش سید رضی در مقبره ابراهیم مجاب (نیای بزرگشان) دفن گردید.
پس از مدتی پیکر مطهر او به کربلا منتقل شد و در جوار سید الشهدا (ع) در کنار قبر برادرش سید رضی در مقبره ابراهیم مجاب (نیای بزرگشان) دفن گردید.
نجاشی در رجال خود می‌نویسد: او در سال مزبور وفات یافت فرزندش بر او نماز گزارد و در خانه‌اش دفن شد. من و ابویعلی جعفری (داماد شیخ مفید) و سلار بن عبدالعزیز او را غسل دادیم. جنازه او به کربلای معلی منتقل شده و در جوار مطهر حضرت سیدالشهدا (ع) مهمان آن بزرگوار گردید. <ref> احمد بن عباس نجاشی، رجال النجاشی، ص۲۷۰</ref>
نجاشی در رجال خود می‌نویسد: او در سال مزبور وفات یافت فرزندش بر او نماز گزارد و در خانه‌اش دفن شد. من و ابویعلی جعفری (داماد شیخ مفید) و سلار بن عبدالعزیز او را غسل دادیم. جنازه او به کربلای معلی منتقل شده و در جوار مطهر حضرت سیدالشهدا (ع) مهمان آن بزرگوار گردید. <ref> احمد بن عباس نجاشی، رجال النجاشی، ص۲۷۰</ref>


خط ۸۲: خط ۷۰:


[[رده:عالمان]]
[[رده:عالمان]]
[[رده:عالمان شیعه]]
[[رده:عالمان شیعه]]
[[رده:عالمان مسلمان محدث]]
Writers، confirmed، مدیران
۸۸٬۰۰۹

ویرایش