۸۶٬۰۷۸
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'شخصیتها' به 'شخصیتها'
جز (جایگزینی متن - ' .' به '.') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'شخصیتها' به 'شخصیتها') |
||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''ابن ناصر''' عنوان افراد خاندانی از عالمان و صوفیان [[شاذلی]] و فقیهان [[مالکی]] سده‌های 10-13ق/16-19م در [[مغرب]] بود. ناصر نام یکی از نیاکان این خاندان است. شناخت این تبار از جهت اثری که وی بر وحدت مذاهب اسلامی می‌توانند داشته باشند، حائز اهمیت است. | '''ابن ناصر''' عنوان افراد خاندانی از عالمان و صوفیان [[شاذلی]] و فقیهان [[مالکی]] سده‌های 10-13ق/16-19م در [[مغرب]] بود. ناصر نام یکی از نیاکان این خاندان است. شناخت این تبار از جهت اثری که وی بر وحدت مذاهب اسلامی می‌توانند داشته باشند، حائز اهمیت است. | ||
اینان که اصلاً عرب‌نژاد بودند، از [[حجاز]] به [[مصر]] رفته، سپس در سده 5ق/11م وارد مغرب شدند. به گفتۀ سلاوی <ref>سلاوی، 7/106</ref> که خود از این خاندان است، نسب آنان به [[عبداللّه بن جعفر]] بن ابی‌طالب می‌رسد و به همین سبب به جعفری زینبی نیز شهرت دارند <ref> | اینان که اصلاً عرب‌نژاد بودند، از [[حجاز]] به [[مصر]] رفته، سپس در سده 5ق/11م وارد مغرب شدند. به گفتۀ سلاوی <ref>سلاوی، 7/106</ref> که خود از این خاندان است، نسب آنان به [[عبداللّه بن جعفر]] بن ابی‌طالب می‌رسد و به همین سبب به جعفری زینبی نیز شهرت دارند <ref> زرکلی، 1/120؛ کنون، 1/293</ref>، چنانکه به دَرعی نیز مشهورند، زیرا غالب آنان در درعه، شهری در نزدیکی سجلماسه <ref> یاقوت، 2/567؛ زبیدی، 5/326</ref> می‌زیستند. شخصیتهای متأخر این خاندان بیشتر به سلاوی شهرت دارند. نامدارترین افراد این خاندان عبارتند از: | ||
==ابوعبداللّه محمدبن محمدبن احمدبن محمدبن حسین بن ناصر درعی== | == ابوعبداللّه محمدبن محمدبن احمدبن محمدبن حسین بن ناصر درعی == | ||
متولد و متوفای 1011-1085ق/1602-1674م، فقیه، ادیب، محدث، مؤلف و عارف. پدرش محمد نیز از بزرگان اهل [[طریقت]] شمرده شده است <ref>سلاوی، 7/105-106</ref>، اما اطلاعی از زندگی و احوال او در دست نیست. | متولد و متوفای 1011-1085ق/1602-1674م، فقیه، ادیب، محدث، مؤلف و عارف. پدرش محمد نیز از بزرگان اهل [[طریقت]] شمرده شده است <ref>سلاوی، 7/105-106</ref>، اما اطلاعی از زندگی و احوال او در دست نیست. | ||
چنانکه سلاوی به نقل از ابوعلی یوسی شاگرد ابوعبداللّه محمد اشاره کرد، وی در علوم دینی و [[تصوف]] دست داشت <ref>همانجا</ref>. ابوعبداللّه محمد نزد پدرش و نیز عبدالقادر فاسی و شیخ محمد مصمودی شاگردی کرد و طریقت شاذلیه را از عبداللّه بن حسین رقی درعی | چنانکه سلاوی به نقل از ابوعلی یوسی شاگرد ابوعبداللّه محمد اشاره کرد، وی در علوم دینی و [[تصوف]] دست داشت <ref>همانجا</ref>. ابوعبداللّه محمد نزد پدرش و نیز عبدالقادر فاسی و شیخ محمد مصمودی شاگردی کرد و طریقت شاذلیه را از عبداللّه بن حسین رقی درعی فراگرفت <ref>مخلوف، 1/313</ref>. هرچند وی را به سبب مهارت در فقه و حدیث مربی العلماء والفقهاء خوانده‌اند و فتاوای مشهوری نیز از او نقل شده که شیخ مهدی وزانی در کتاب نوازل به برخی از آنها اشاره کرده <ref>همانجا؛ محبی، 4/238</ref>، اما بیشترین شهرت و نفوذ و اعتبار معنوی و اجتماعی او مربوط به تصوف و طریقت اوست. نقش او در طریقت شاذلی چندان مهم بود که او را مجدّد الطریقه الشاذلیه <ref>همانجاها</ref> نامیده‌اند. | ||
وی اهل عبادت و ریاضت بود و همواره به تعلیم و تربیت پیروان خود اهتمام داشت <ref>سلاوی، همانجا</ref>. گویند که وعظ او در شنونده بسیار مؤثر بود. در پیروی از [[سنت]] سختگیر بود و حتی در غذا و لباس نیز سنت دینی را دقیقاً رعایت می‌کرد <ref>کنون، همانجا</ref>. شاگردش ابوعلی یوسی کراماتی به وی نسبت داده و قصیدۀ دالیۀ خود را در منقبت او سروده است <ref>سلاوی، همانجا</ref>. گفته‌اند ابوعبداللّه بسیار تنگدست بود و | وی اهل عبادت و ریاضت بود و همواره به تعلیم و تربیت پیروان خود اهتمام داشت <ref>سلاوی، همانجا</ref>. گویند که وعظ او در شنونده بسیار مؤثر بود. در پیروی از [[سنت]] سختگیر بود و حتی در غذا و لباس نیز سنت دینی را دقیقاً رعایت می‌کرد <ref>کنون، همانجا</ref>. شاگردش ابوعلی یوسی کراماتی به وی نسبت داده و قصیدۀ دالیۀ خود را در منقبت او سروده است <ref>سلاوی، همانجا</ref>. گفته‌اند ابوعبداللّه بسیار تنگدست بود و سالها به جمع کتاب و استنساخ و تصحیح و مقابله و خرید و فروش آن اشتغال داشت <ref>زرکلی، 7/63</ref>. | ||
وی دارای تألیفاتی است که مهم‌ترین آنها بدین قرار است: | وی دارای تألیفاتی است که مهم‌ترین آنها بدین قرار است: | ||
*الاجوبة الناصریة فی بعض المسائل البادیة. نسخه‌هایی از این اثر در [[فاس]]، سلا، [[قاهره]] و کتابخانۀ ملی [[تونس]] موجود است <ref>حتی، 552؛ فاسی، 1/462؛ سید، 1/17-18؛ مجله معهد المخطوطات، 18 (2</ref>/231)؛ | * الاجوبة الناصریة فی بعض المسائل البادیة. نسخه‌هایی از این اثر در [[فاس]]، سلا، [[قاهره]] و کتابخانۀ ملی [[تونس]] موجود است <ref>حتی، 552؛ فاسی، 1/462؛ سید، 1/17-18؛ مجله معهد المخطوطات، 18 (2</ref>/231)؛ | ||
*الدرعیه، در فقه که نسخه‌ای از آن در قاهره هست؛ | * الدرعیه، در فقه که نسخه‌ای از آن در قاهره هست؛ | ||
*سیف‌النصر لکلّ ذی بغی و مکر (رجز). نسخه‌هایی از آن در برلین، دوسلان، و سلا <ref>حجی، 269</ref> موجود است؛ | * سیف‌النصر لکلّ ذی بغی و مکر (رجز). نسخه‌هایی از آن در برلین، دوسلان، و سلا <ref>حجی، 269</ref> موجود است؛ | ||
*غنیمه العبدالمنیب فی‌التوسل بصلاه (بالصلاه علی) النبی‌الحبیب. نسخه‌هایی از این اثر در پاریس <ref>بلوشه، 216</ref>، قاهره <ref> ، همانجا</ref> و سلا <ref>حجی، 286</ref> نگهداری می‌شود؛ | * غنیمه العبدالمنیب فی‌التوسل بصلاه (بالصلاه علی) النبی‌الحبیب. نسخه‌هایی از این اثر در پاریس <ref>بلوشه، 216</ref>، قاهره <ref>، همانجا</ref> و سلا <ref>حجی، 286</ref> نگهداری می‌شود؛ | ||
*مناسک‌الحج. نسخه‌هایی از آن در سلا هست <ref>همو، 205</ref>. همچنین قصیده‌ای در دعا در حدود 70 بیت از او باقی است که در النبوغ المغربی <ref>کنون، 3/310-314</ref> چاپ شده است. | * مناسک‌الحج. نسخه‌هایی از آن در سلا هست <ref>همو، 205</ref>. همچنین قصیده‌ای در دعا در حدود 70 بیت از او باقی است که در النبوغ المغربی <ref>کنون، 3/310-314</ref> چاپ شده است. | ||
==ابوالعباس احمدبن ابی عبداللّه محمد درعی== | == ابوالعباس احمدبن ابی عبداللّه محمد درعی == | ||
متولد و متوفای 1057-1129ق/1647-1717م، فقیه، محدث و صوفی. وی در سجلماسه زاده شد <ref>سرکیس، 872</ref> و نزد پدرش و کسانی چون ابوسالم عیاشی، محمد بن ابی‌الفتوح تلمسانی، فقیه ابوالعباس جزولی، فقه و حدیث و تفسیر و ادب آموخت و از برخی از آنان اجازۀ نقل حدیث یافت <ref>ازهری، 1/43؛ مراکشی، 2/160</ref>. او بارها به [[مصر]] و [[حجاز]] سفر کرد و از برخی عالمان آن دیار اجازۀ روایت یافت <ref>کتانی، 2/90؛ مراکشی، 2/160-161</ref>. وی از 1076ق تا 1121ق چهار بار به زیارت حج رفت <ref>مراکشی، همانجا</ref>. در آخرین سفر، در مدینه استقبال گرمی از وی شد <ref>سلاوی، 7/112؛ مراکشی، همانجا</ref> و در همین سفر بود که سفرنامۀ مشهور خود الرحله الحجازیه را نوشت. وی در این سفرنامه مشایخ خود را برشمرده است <ref> | متولد و متوفای 1057-1129ق/1647-1717م، فقیه، محدث و صوفی. وی در سجلماسه زاده شد <ref>سرکیس، 872</ref> و نزد پدرش و کسانی چون ابوسالم عیاشی، محمد بن ابی‌الفتوح تلمسانی، فقیه ابوالعباس جزولی، فقه و حدیث و تفسیر و ادب آموخت و از برخی از آنان اجازۀ نقل حدیث یافت <ref>ازهری، 1/43؛ مراکشی، 2/160</ref>. او بارها به [[مصر]] و [[حجاز]] سفر کرد و از برخی عالمان آن دیار اجازۀ روایت یافت <ref>کتانی، 2/90؛ مراکشی، 2/160-161</ref>. وی از 1076ق تا 1121ق چهار بار به زیارت حج رفت <ref>مراکشی، همانجا</ref>. در آخرین سفر، در مدینه استقبال گرمی از وی شد <ref>سلاوی، 7/112؛ مراکشی، همانجا</ref> و در همین سفر بود که سفرنامۀ مشهور خود الرحله الحجازیه را نوشت. وی در این سفرنامه مشایخ خود را برشمرده است <ref> ازهری، همانجا</ref>. | ||
پدرش پیش از مرگ او را رسماً به جانشینی خویش برگزید <ref>مراکشی، همانجا</ref> و او در این مقام از نفوذ و اعتبار معنوی فراوانی در میان مردم و به‌ویژه در میان پیروانش برخوردار بود <ref>سلاوی، 7/112-113</ref>. وی زاویه‌ای به نام زاویه الفضل و زاویه‌های دیگر و نیز مدارس و مساجدی تأسیس کرد <ref>مراکشی، همانجا</ref> و همواره به تعلیم و تربیت اشتغال داشت. کسان بسیاری از او بهرۀ علمی و معنوی برده و روایت کرده‌اند که از آن میان می‌توان به موسی و یوسف (برادرزادگانش)، عبداللّه سوسی، محمد ابن عبدالسلام بنانی، <ref>مخلوف، 1/332؛ ازهری، 1/42</ref>، محمدصالح شرقی و ابوعبداللّه مرینو اندلسی <ref>مراکشی، 2/161-162</ref> اشاره کرد. | پدرش پیش از مرگ او را رسماً به جانشینی خویش برگزید <ref>مراکشی، همانجا</ref> و او در این مقام از نفوذ و اعتبار معنوی فراوانی در میان مردم و به‌ویژه در میان پیروانش برخوردار بود <ref>سلاوی، 7/112-113</ref>. وی زاویه‌ای به نام زاویه الفضل و زاویه‌های دیگر و نیز مدارس و مساجدی تأسیس کرد <ref>مراکشی، همانجا</ref> و همواره به تعلیم و تربیت اشتغال داشت. کسان بسیاری از او بهرۀ علمی و معنوی برده و روایت کرده‌اند که از آن میان می‌توان به موسی و یوسف (برادرزادگانش)، عبداللّه سوسی، محمد ابن عبدالسلام بنانی، <ref>مخلوف، 1/332؛ ازهری، 1/42</ref>، محمدصالح شرقی و ابوعبداللّه مرینو اندلسی <ref>مراکشی، 2/161-162</ref> اشاره کرد. | ||
وی به جمع‌آوری و خرید کتب از شرق و غرب و استنساخ و قرائن آنها اهتمام بسیار داشت و از خرید | وی به جمع‌آوری و خرید کتب از شرق و غرب و استنساخ و قرائن آنها اهتمام بسیار داشت و از خرید کتابهای گران قیمت خودداری نمی‌کرد و کتابخانۀ وی مشهور بود <ref>کتانی، 2/88</ref>. او را به حق‌گویی و پیروی بی‌چون و چرا از سنت دینی و احیای آن ستوده‌اند <ref>ازهری، همانجا</ref>. کراماتی نیز به او نسبت داده‌اند که برخی از آنها را ابومحمد حسین بن محمد شُرَحبیل درعی، شاگرد و همسفرش در حج، در کتابی با عنوان اناره البصائر فی ترجمه‌الشیخ ابن ناصر آورده است <ref>مراکشی، 2/162؛ ابن‌سوده، 213</ref>. نیز ابوالعباس هشتوکی کتابی با عنوان اناره البصائر فی ذکر مناقب القطب ابن ناصر واتباعه من الهدایه الاکابر در همین‌باره نوشته است <ref>همانجا</ref>. | ||
سفرنامۀ ابن ناصر در 1320ق در فاس منتشر شد. علاوه بر آن کتاب دیگری با عنوان منظومة فی التوسل از او بازمانده که در رباط | سفرنامۀ ابن ناصر در 1320ق در فاس منتشر شد. علاوه بر آن کتاب دیگری با عنوان منظومة فی التوسل از او بازمانده که در رباط موجود است. | ||
منظومۀ دیگری با عنوان منظومة فی سلسلة الطریقة الناصریة از اوست که در کتابخانه آسفی مغرب موجود است <ref>نک: المعرض السادس، 1</ref>. | منظومۀ دیگری با عنوان منظومة فی سلسلة الطریقة الناصریة از اوست که در کتابخانه آسفی مغرب موجود است <ref>نک: المعرض السادس، 1</ref>. | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
دو اثر دیگر نیز به او منسوب است؛ تألیف فی‌الصلاة علی النبی <ref>مخلوف، 1/332</ref> والاجوبة <ref>بغدادی، 2/262</ref> که از آنها اطلاعی در دست نیست. چون احمد فرزندی نداشت، پس از مرگش برادرزاده‌اش موسی جانشین او شد <ref>مراکشی، 2/163-164</ref>. | دو اثر دیگر نیز به او منسوب است؛ تألیف فی‌الصلاة علی النبی <ref>مخلوف، 1/332</ref> والاجوبة <ref>بغدادی، 2/262</ref> که از آنها اطلاعی در دست نیست. چون احمد فرزندی نداشت، پس از مرگش برادرزاده‌اش موسی جانشین او شد <ref>مراکشی، 2/163-164</ref>. | ||
==ابوعبداللّه محمدمکی بن موسی بن محمد درعی== | == ابوعبداللّه محمدمکی بن موسی بن محمد درعی == | ||
متوفای: 1180ق/1766م<nowiki></ref></nowiki>، مورخ و مؤلف. از زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. همین اندازه گفته‌اند که اهل درعه بود و مدتی در [[مراکش]] اقامت داشت. در 1158ق/1745م در فاس بود و سپس به مکناس رفت <ref>زرکلی، 7/109</ref>. | متوفای: 1180ق/1766م<nowiki></ref></nowiki>، مورخ و مؤلف. از زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. همین اندازه گفته‌اند که اهل درعه بود و مدتی در [[مراکش]] اقامت داشت. در 1158ق/1745م در فاس بود و سپس به مکناس رفت <ref>زرکلی، 7/109</ref>. | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
البرق الماطر فی شرح النسیم العاطر. چنانکه خود گوید آن را در شرح قصیدۀ موسوم به النسیم العاطر فی مدح القطب ابی العباس بن ناصر اثر احمد بن موسی <ref>د 1156ق/1743م</ref> نوشته است <ref>ابن‌سوده، 467</ref>. یک قصیدۀ بائیه <ref>همو، 423</ref> نیز به او نسبت داده‌اند. از دو اثر اخیر نشانی در دست نیست. | البرق الماطر فی شرح النسیم العاطر. چنانکه خود گوید آن را در شرح قصیدۀ موسوم به النسیم العاطر فی مدح القطب ابی العباس بن ناصر اثر احمد بن موسی <ref>د 1156ق/1743م</ref> نوشته است <ref>ابن‌سوده، 467</ref>. یک قصیدۀ بائیه <ref>همو، 423</ref> نیز به او نسبت داده‌اند. از دو اثر اخیر نشانی در دست نیست. | ||
==سلیمان بن یوسف بن محمدبن محمدبن احمد== | == سلیمان بن یوسف بن محمدبن محمدبن احمد == | ||
متولد در 1206ق/1792م. از زندگی او اطلاعی در دست نیست، اما کتابی به نام اتحاف الخل المعاصر باسانید ابی‌المحاسن یوسف بن محمدبن ناصر به او نسبت داده‌اند که دربارۀ سیره و زندگی پدرش ابوالمحاسن یوسف نوشته است. این کتاب در 1206ق نوشته شده و نسخه‌ای از آن در رباط موجود است <ref>عنان، 1/17</ref>. | متولد در 1206ق/1792م. از زندگی او اطلاعی در دست نیست، اما کتابی به نام اتحاف الخل المعاصر باسانید ابی‌المحاسن یوسف بن محمدبن ناصر به او نسبت داده‌اند که دربارۀ سیره و زندگی پدرش ابوالمحاسن یوسف نوشته است. این کتاب در 1206ق نوشته شده و نسخه‌ای از آن در رباط موجود است <ref>عنان، 1/17</ref>. | ||
==ابوعبداللّه محمدبن عبدالسلام== | == ابوعبداللّه محمدبن عبدالسلام == | ||
متوفای 1239ق/1824م، مؤلف، فقیه و حافظ حدیث. او در درعه زاده شد و در همانجا علم آموخت و آنگاه برای تکمیل معلومات به فاس سفر کرد <ref>زرکلی، 6/206</ref>. عمویش ابوالمحاسن یوسف، ادریس بن محمد عراقی حسینی، ابوالعباس شرایبی و محمد بن ابی القاسم سجلماسی از جمله استادان او در [[فقه]] و [[حدیث]] بوده‌اند که وی از برخی از آنان اجازۀ روایت یافت <ref>مخلوف، 1/381؛ مراکشی، 5/189</ref>. | متوفای 1239ق/1824م، مؤلف، فقیه و حافظ حدیث. او در درعه زاده شد و در همانجا علم آموخت و آنگاه برای تکمیل معلومات به فاس سفر کرد <ref>زرکلی، 6/206</ref>. عمویش ابوالمحاسن یوسف، ادریس بن محمد عراقی حسینی، ابوالعباس شرایبی و محمد بن ابی القاسم سجلماسی از جمله استادان او در [[فقه]] و [[حدیث]] بوده‌اند که وی از برخی از آنان اجازۀ روایت یافت <ref>مخلوف، 1/381؛ مراکشی، 5/189</ref>. | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
النوازل، که نسخه‌ای از آن در مغرب موجود است <ref>مجله معهد المخطوطات، 5 1/192</ref>. | النوازل، که نسخه‌ای از آن در مغرب موجود است <ref>مجله معهد المخطوطات، 5 1/192</ref>. | ||
== احمد ناصری سلاوی == | |||
==احمد ناصری سلاوی== | |||
متولد و متوفای 1250-1315ق/1834-1897م. مورخ، فقیه، ادیب و مؤلف | متولد و متوفای 1250-1315ق/1834-1897م. مورخ، فقیه، ادیب و مؤلف | ||
==جعفربن احمد ناصری== | == جعفربن احمد ناصری == | ||
فرزند احمد سلاوی. در 1310ق/1892م زاده شد، ولی از تاریخ وفات او اطلاعی در دست نیست. جعفر همراه برادرش محمد کتاب الاستقصاء پدرش را با تحقیق و مقدمه به چاپ رسانده و خود دارای اثری به نام الرحله الفاسیه است که برخی از فصول آن در روزنامه السعادة در مغرب چاپ شده است <ref>ابن‌سوده، 402</ref>. نیز کتابی تحت عنوان تفجیرالعناصر من تراجم اعیان آل ناصر به او نسبت داده‌اند <ref>همو، 103-104</ref> که اطلاعی از آن در دست نیست. | فرزند احمد سلاوی. در 1310ق/1892م زاده شد، ولی از تاریخ وفات او اطلاعی در دست نیست. جعفر همراه برادرش محمد کتاب الاستقصاء پدرش را با تحقیق و مقدمه به چاپ رسانده و خود دارای اثری به نام الرحله الفاسیه است که برخی از فصول آن در روزنامه السعادة در مغرب چاپ شده است <ref>ابن‌سوده، 402</ref>. نیز کتابی تحت عنوان تفجیرالعناصر من تراجم اعیان آل ناصر به او نسبت داده‌اند <ref>همو، 103-104</ref> که اطلاعی از آن در دست نیست. | ||
==ابوعبداللّه محمد فتح ابن احمد== | == ابوعبداللّه محمد فتح ابن احمد == | ||
برادر جعفر (1313-1139ق/1895-1976م). او الحسبة، که مجموعه‌ای است از گفتارهای فقهی همراه با سخنرانی او در رادیو مراکش در 1937م را دارد که نسخه‌ای از آن در کتابخانه صبیحیة <ref>شم 1313</ref> موجود است <ref>حجی، 145</ref> و تألیفی در مناقب پدر خود که با برادرش جعفر آن را تهیه کرده است <ref>ابن‌سوده، 228</ref>. | برادر جعفر (1313-1139ق/1895-1976م). او الحسبة، که مجموعه‌ای است از گفتارهای فقهی همراه با سخنرانی او در رادیو مراکش در 1937م را دارد که نسخه‌ای از آن در کتابخانه صبیحیة <ref>شم 1313</ref> موجود است <ref>حجی، 145</ref> و تألیفی در مناقب پدر خود که با برادرش جعفر آن را تهیه کرده است <ref>ابن‌سوده، 228</ref>. | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس|2}} | {{پانویس|2}} | ||
==منابع== | == منابع == | ||
#ابن سوده، عبدالسلام بن عبدالقادر، دلیل مورّخ المغرب الاقصی، مراکش، 1369ق/1950م | # ابن سوده، عبدالسلام بن عبدالقادر، دلیل مورّخ المغرب الاقصی، مراکش، 1369ق/1950م | ||
#ازهری، محمدالبشیر ظافر، الیواقیت الثمینه، قاهره، 1342ق | # ازهری، محمدالبشیر ظافر، الیواقیت الثمینه، قاهره، 1342ق | ||
#بغدادی، ایضاح | # بغدادی، ایضاح | ||
#حجی، محمد، فهرس الخزانه الصبیحیه بسلا، کویت، 1406ق/1985م | # حجی، محمد، فهرس الخزانه الصبیحیه بسلا، کویت، 1406ق/1985م | ||
#زبیدی، تاج‌العروس | # زبیدی، تاج‌العروس | ||
#زرکلی، اعلام | # زرکلی، اعلام | ||
#سرکیس، یوسف الیان، معجم‌المطبوعات العربیه، قاهره، 1928م | # سرکیس، یوسف الیان، معجم‌المطبوعات العربیه، قاهره، 1928م | ||
#سلاوی، احمد، الاستقصاء، به کوشش جعفر ناصری و محمد ناصری، مراکش، 1956م | # سلاوی، احمد، الاستقصاء، به کوشش جعفر ناصری و محمد ناصری، مراکش، 1956م | ||
#سید، خطی | # سید، خطی | ||
#علوش و رجراجی، فهرس المخطوطات فی‌الخزانه العامه برباط الفتح، رباط، 1945م | # علوش و رجراجی، فهرس المخطوطات فی‌الخزانه العامه برباط الفتح، رباط، 1945م | ||
#عنان، محمد عبداللّه، فهارس للخزانه الملکیه، رباط، 1400ق/1980م | # عنان، محمد عبداللّه، فهارس للخزانه الملکیه، رباط، 1400ق/1980م | ||
#فاسی، محمد، خزانه القرویین، دارالبیضاء، 1399ق/1979م | # فاسی، محمد، خزانه القرویین، دارالبیضاء، 1399ق/1979م | ||
#کتانی، عبدالحی، فهرس الفهارس، فاس، 1347ق | # کتانی، عبدالحی، فهرس الفهارس، فاس، 1347ق | ||
#کنون، عبداللّه، النبوغ المغربی، بیروت، 1395ق/1975م | # کنون، عبداللّه، النبوغ المغربی، بیروت، 1395ق/1975م | ||
#مجله معهدالمخطوطات العربیه، 1392ق/1972م، ج 18 | # مجله معهدالمخطوطات العربیه، 1392ق/1972م، ج 18 | ||
#محبی، محمدامین، خلاصه‌الاثر، بولاق، 1284ق | # محبی، محمدامین، خلاصه‌الاثر، بولاق، 1284ق | ||
#مخلوف، محمد، شجره‌النور الزکیه، بیروت، 1350ق | # مخلوف، محمد، شجره‌النور الزکیه، بیروت، 1350ق | ||
#مراکشی، عباس، الاعلام، فاس، 1357ق | # مراکشی، عباس، الاعلام، فاس، 1357ق | ||
#المعرض السادس... للمخطوطات والوثائق، رباط، 1974م | # المعرض السادس... للمخطوطات والوثائق، رباط، 1974م | ||
#یاقوت، بلدان | # یاقوت، بلدان | ||
#Ahlward; Blochet; De Stane; EI2, S; GAL, S; Hitti, Philip K. et al; Garrett Collection of Arabic Manuscripts, Princeton, 1938. | #Ahlward; Blochet; De Stane; EI2, S; GAL, S; Hitti, Philip K. et al; Garrett Collection of Arabic Manuscripts, Princeton, 1938. | ||
[[رده: عالمان اهل سنت]] | [[رده:عالمان اهل سنت]] | ||
[[رده: | [[رده:شخصیتهای دینی مراکش]] | ||