۸۶٬۱۷۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - ']]↵<references />' به ']]') |
جز (جایگزینی متن - 'جریان ها' به 'جریانها') |
||
(۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۷: | خط ۷: | ||
جلوتیه که طریقتی کاملاً سنّی مذهب است <ref>دائرة المعارف جهان اسلام، ذیل مادّه جلوتیه.</ref> اساساً شاخهای از طریقت خلوتیه محسوب میشود و با زاهدیه منسوب به ابراهیم زاهد گیلانی، صفویه منسوب به صفی الدین اردبیلی (متوفی ۷۳۵)، و بیرامیه منسوب به حاجی بیرام ولی (متوفی ۸۳۳) پیوند داشته است. | جلوتیه که طریقتی کاملاً سنّی مذهب است <ref>دائرة المعارف جهان اسلام، ذیل مادّه جلوتیه.</ref> اساساً شاخهای از طریقت خلوتیه محسوب میشود و با زاهدیه منسوب به ابراهیم زاهد گیلانی، صفویه منسوب به صفی الدین اردبیلی (متوفی ۷۳۵)، و بیرامیه منسوب به حاجی بیرام ولی (متوفی ۸۳۳) پیوند داشته است. | ||
انتساب اُفتاده، مرشد عزیز محمود هدایی، به سُنْبُل سِنان، و نیز انتساب خود هدایی به برخی از بزرگان خلوتی مانند نورالدین زاده و کریم الدین خلوتی نشانه پیوند جلوتیه با خلوتیه است. به گفته هدایی «طریق ما هم خلوتی هم جلوتی است»، اما یعقوب عفوی (از مشایخ جلوتی، متوفی ۱۱۴۹) <ref>یعقوب عفوی، هدیة السالکین، ج۱، ص۴، استانبول ۱۳۲۹.</ref> گفته که جلوتیه از بیرامیه منشعب شده است. چون سلسله طریقتی هدایی به واسطه اُفتاده خِضردَده (متوفی ۹۱۸) و آقْبِیق سلطان (متوفی ۸۶۰) به حاجی بیرام ولی میرسد جلوتیه شعبهای از بیرامیه نیز محسوب میشود. <ref>دائرة المعارف جهان اسلام، ذیل مادّه هدایی.</ref> | انتساب اُفتاده، مرشد عزیز محمود هدایی، به سُنْبُل سِنان، و نیز انتساب خود هدایی به برخی از بزرگان خلوتی مانند نورالدین زاده و کریم الدین خلوتی نشانه پیوند جلوتیه با خلوتیه است. به گفته هدایی «طریق ما هم خلوتی هم جلوتی است»، اما یعقوب عفوی (از مشایخ جلوتی، متوفی ۱۱۴۹) <ref>یعقوب عفوی، هدیة السالکین، ج۱، ص۴، استانبول ۱۳۲۹.</ref> گفته که جلوتیه از بیرامیه منشعب شده است. چون سلسله طریقتی هدایی به واسطه اُفتاده خِضردَده (متوفی ۹۱۸) و آقْبِیق سلطان (متوفی ۸۶۰) به حاجی بیرام ولی میرسد جلوتیه شعبهای از بیرامیه نیز محسوب میشود. <ref>دائرة المعارف جهان اسلام، ذیل مادّه هدایی.</ref> | ||
از سوی دیگر به سبب ارتباط طریقت بیرامیه با نقشبندیه جلوتیه از نقشبندیه نیز تأثیر گرفته است. برای نمونه آیینهای نقشبندی مانند «نظر بر قدم» یکی از تعالیم نقشبندی که براساس آن، سالک برای تمرکز هنگام راه رفتن به قدمهای خود نگاه میکند <ref>محمد زکی پاکالین، عبارات تاریخ حکومت عثمانی واژه نامه اصطلاحات، ذیل ""Nazar berkadem""، استانبول ۱۹۷۱-۱۹۷۲.</ref> . | از سوی دیگر به سبب ارتباط طریقت بیرامیه با نقشبندیه جلوتیه از نقشبندیه نیز تأثیر گرفته است. برای نمونه آیینهای نقشبندی مانند «نظر بر قدم» یکی از تعالیم نقشبندی که براساس آن، سالک برای تمرکز هنگام راه رفتن به قدمهای خود نگاه میکند <ref>محمد زکی پاکالین، عبارات تاریخ حکومت عثمانی واژه نامه اصطلاحات، ذیل ""Nazar berkadem""، استانبول ۱۹۷۱-۱۹۷۲.</ref>. | ||
«خلوت در انجمن» و «ذکر خفی» در سلسله جلوتیه نیز رایج است. | «خلوت در انجمن» و «ذکر خفی» در سلسله جلوتیه نیز رایج است. | ||
خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
=اساس طریقت جلوتیه= | =اساس طریقت جلوتیه= | ||
اساس طریقت جلوتیه «ذکر جَهْری» یا جلی و مهم ترین آداب در این طریقت ذکر کلمه توحید است، که هدایی <ref>عزیز محمود هدایی، واقعات ترجمه سی، گ ۹ ر، ترجمه محمد معزالدین، نسخه خطی متعلق به ی اراونسال.</ref> آن را به صورت «ذکر توحید» آورده است. به سالکان این طریقت، از زمان تشرفشان، ذکر توحید تلقین میشود. سالک، بسته به وضع خود، در سه مرحله به این ذکر ادامه میدهد. سالک مبتدی به تکرار «کلمه توحید»، باتوجه به معنای «ل امعبود الا الله» (معبودی جز خدا نیست)، میپردازد. این مرتبه اولین مرتبه توحید است و در این مرحله تنها به وجه شرعی و ظاهری آن نظر دارد. سالک متوسط ذکر «کلمه توحید» را با نیت «لا مطلوب الا الله» یا «لا مقصودَ الا الله» (مقصدی جز خدا نیست) و سالک منتهی ذکر توحید را باتوجه به معنای «لام وجودَ الا الله» (موجودی جز خدا نیست) تکرار میکند. سالک به این ذکر تا آنجا ادامه میدهد که اعتبار ظاهری کائنات در نظر او زایل شود. ذکر در مرحله ابتدایی، جهری یا جلی و یا لسانی است و هر چه به مراتب بالاتر برسد خفی (قلبی) میگردد. | اساس طریقت جلوتیه «ذکر جَهْری» یا جلی و مهم ترین آداب در این طریقت ذکر کلمه توحید است، که هدایی <ref>عزیز محمود هدایی، واقعات ترجمه سی، گ ۹ ر، ترجمه محمد معزالدین، نسخه خطی متعلق به ی اراونسال.</ref> آن را به صورت «ذکر توحید» آورده است. به سالکان این طریقت، از زمان تشرفشان، ذکر توحید تلقین میشود. سالک، بسته به وضع خود، در سه مرحله به این ذکر ادامه میدهد. سالک مبتدی به تکرار «کلمه توحید»، باتوجه به معنای «ل امعبود الا الله» (معبودی جز خدا نیست)، میپردازد. این مرتبه اولین مرتبه توحید است و در این مرحله تنها به وجه شرعی و ظاهری آن نظر دارد. سالک متوسط ذکر «کلمه توحید» را با نیت «لا مطلوب الا الله» یا «لا مقصودَ الا الله» (مقصدی جز خدا نیست) و سالک منتهی ذکر توحید را باتوجه به معنای «لام وجودَ الا الله» (موجودی جز خدا نیست) تکرار میکند. سالک به این ذکر تا آنجا ادامه میدهد که اعتبار ظاهری کائنات در نظر او زایل شود. ذکر در مرحله ابتدایی، جهری یا جلی و یا لسانی است و هر چه به مراتب بالاتر برسد خفی (قلبی) میگردد. | ||
گرچه ذکر توحید اساس طریقت جلوتیه را تشکیل میدهد، ذکر اسماء سبعه (لااله الاالله، الله، هو، حق، حی، قیوم، و قهار) نیز، که خود اساس سلوک در طریقت خلوتیه به شمار میرود، در طریقت جلوتیه مهم است. به ویژه پس از هدایی، مشایخ جلوتی ذکر اسماء سبعه را به سالکان تلقین کردهاند <ref>دائرة المعارف جهان اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه جلوتیه.</ref> . | گرچه ذکر توحید اساس طریقت جلوتیه را تشکیل میدهد، ذکر اسماء سبعه (لااله الاالله، الله، هو، حق، حی، قیوم، و قهار) نیز، که خود اساس سلوک در طریقت خلوتیه به شمار میرود، در طریقت جلوتیه مهم است. به ویژه پس از هدایی، مشایخ جلوتی ذکر اسماء سبعه را به سالکان تلقین کردهاند <ref>دائرة المعارف جهان اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه جلوتیه.</ref>. | ||
=آداب ورود به طریقت جلوتیه= | =آداب ورود به طریقت جلوتیه= | ||
خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
سلوک در طریقت جلوتیه شامل چهار مرتبه طبیعت، نفس، روح و سرّ است. در مرتبه طبیعت، که متناظر با شریعت است سالک احتیاجات جسمانی خود را به صورت حلال به گونهای که به عباداتش لطمه نخورد برطرف میکند و به مرتبه نفس ارتقا مییابد. در مرتبه دوم یعنی مرتبه نفس، که مرادف با طریقت است، درنتیجه ریاضات، اخلاق و افعال ناپسند از سالک دور میشود. در مرتبه سوم، یعنی مرتبه روح، سالک به سوی معرفت الله پیش میرود. چون در این مرتبه علم لدُنّی بر سالک آشکار میشود، به آن مرتبه کشف میگویند که متناظر با مقام معرفت است. سالکی که به مقام معرفت و عشق الاهی برسد، به آخرین مرتبه، یعنی مقام سرّ، رسیده است. این مرتبه، که با حقیقت است، همان مقام محو، فنا، تجلی و وصل است. سالک در این مرتبه به کمال میرسد. <ref>عزیز محمود هدایی، واقعات ترجمه سی، گ ۱۳رـ ۱۷پ، ترجمه محمد معزالدین، نسخه خطی متعلق به ی اراونسال.</ref> | سلوک در طریقت جلوتیه شامل چهار مرتبه طبیعت، نفس، روح و سرّ است. در مرتبه طبیعت، که متناظر با شریعت است سالک احتیاجات جسمانی خود را به صورت حلال به گونهای که به عباداتش لطمه نخورد برطرف میکند و به مرتبه نفس ارتقا مییابد. در مرتبه دوم یعنی مرتبه نفس، که مرادف با طریقت است، درنتیجه ریاضات، اخلاق و افعال ناپسند از سالک دور میشود. در مرتبه سوم، یعنی مرتبه روح، سالک به سوی معرفت الله پیش میرود. چون در این مرتبه علم لدُنّی بر سالک آشکار میشود، به آن مرتبه کشف میگویند که متناظر با مقام معرفت است. سالکی که به مقام معرفت و عشق الاهی برسد، به آخرین مرتبه، یعنی مقام سرّ، رسیده است. این مرتبه، که با حقیقت است، همان مقام محو، فنا، تجلی و وصل است. سالک در این مرتبه به کمال میرسد. <ref>عزیز محمود هدایی، واقعات ترجمه سی، گ ۱۳رـ ۱۷پ، ترجمه محمد معزالدین، نسخه خطی متعلق به ی اراونسال.</ref> | ||
==اسامی مراتب طریقت جلوتیه== | == اسامی مراتب طریقت جلوتیه == | ||
هدایی هریک از این مراتب را، به صورت رمزی، با رنگی خاص بیان کرده است: رنگِ مرحله طبیعت، سیاه است که رنگ خاک، یعنی منشأ تن، است؛ رنگ مرحله نفس و نشانه هوی، سرخ است؛ رنگ مرتبه روح و نشانه آتش، زرد است؛ مرتبه سرّ شفاف است که نشانه آب است. | هدایی هریک از این مراتب را، به صورت رمزی، با رنگی خاص بیان کرده است: رنگِ مرحله طبیعت، سیاه است که رنگ خاک، یعنی منشأ تن، است؛ رنگ مرحله نفس و نشانه هوی، سرخ است؛ رنگ مرتبه روح و نشانه آتش، زرد است؛ مرتبه سرّ شفاف است که نشانه آب است. | ||
=لباس سالکان طریقت جلوتیه= | =لباس سالکان طریقت جلوتیه= | ||
تاج (یا کلاه) جلوتی سیزده تَرْکی است. تارک آن سبز بسیار تیره، نزدیک به سیاه، است و در وسط آن دگمهای به همان رنگ، قرار دارد. <ref>اسماعیل بن مصطفی حقی، تمام الفیض، گ ۵۱ ر ـ پ، نسخه خطی کتابخانه سلیمانیه، مجموعه حالت افندی، ش ۲۴۴.</ref> به روایتی، سیزده ترک، نماد دوازده امام و قطبیت هدایی است و دگمه رأس تاج نیز نبوت محمدی صلیاللهعلیهوآلهوسلم را بیان میکند. به روایت دیگر، این سیزده ترک نمادی از دوازده نام خداوند و وحدت متعالی | تاج (یا کلاه) جلوتی سیزده تَرْکی است. تارک آن سبز بسیار تیره، نزدیک به سیاه، است و در وسط آن دگمهای به همان رنگ، قرار دارد. <ref>اسماعیل بن مصطفی حقی، تمام الفیض، گ ۵۱ ر ـ پ، نسخه خطی کتابخانه سلیمانیه، مجموعه حالت افندی، ش ۲۴۴.</ref> به روایتی، سیزده ترک، نماد دوازده امام و قطبیت هدایی است و دگمه رأس تاج نیز نبوت محمدی صلیاللهعلیهوآلهوسلم را بیان میکند. به روایت دیگر، این سیزده ترک نمادی از دوازده نام خداوند و وحدت متعالی آنهاست. <ref>اسماعیل بن مصطفی حقی، سلسله جلوتیه، ج۱، ص۸۷، استانبول ۱۲۹۱.</ref> کسانی که دوستدار و از محبان این طریقت باشند، کلاهی با دستار سفید و درویشهای این طریقت دستار سبز بر سر میگذارند. | ||
=آیین نصف قیام یا قیام خضر= | =آیین نصف قیام یا قیام خضر= | ||
خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
=خانقاههای طریقت جلوتیه= | =خانقاههای طریقت جلوتیه= | ||
از زمان فوت هدایی تا بسته شدن خانقاهها (۱۳۰۴ش/ ۱۹۲۵)، ۲۳ شیخ در درگاه مرکزی جلوتیه در اُسکدار، از محلات استانبول، «پوست نشین» شدند <ref>حسن کامل ییلماز، دائرةالمعارف ترک، ج۱، ص۲۵۸.</ref> و آخرین شیخ، عبدالغافر عابد افندی (متوفی ۱۳۲۵ش/ ۱۹۴۶) بود. | از زمان فوت هدایی تا بسته شدن خانقاهها (۱۳۰۴ش/ ۱۹۲۵)، ۲۳ شیخ در درگاه مرکزی جلوتیه در اُسکدار، از محلات استانبول، «پوست نشین» شدند <ref>حسن کامل ییلماز، دائرةالمعارف ترک، ج۱، ص۲۵۸.</ref> و آخرین شیخ، عبدالغافر عابد افندی (متوفی ۱۳۲۵ش/ ۱۹۴۶) بود. | ||
از سی خانقاه استانبول که میدانیم شیخهایی برای | از سی خانقاه استانبول که میدانیم شیخهایی برای آنها تعیین شده، شانزده خانقاه در اسکدار است. نُه خانقاه از این سی خانقاه از ابتدای تأسیس تا دوران اخیر به صورت خانقاه جلوتی باقیماندهاند و برخی از آنها چند بار و برخی دیگر فقط یک بار در دست جلوتیان بوده است. | ||
=موسیقی و شعر در طریقت جلوتیه= | =موسیقی و شعر در طریقت جلوتیه= | ||
خط ۹۲: | خط ۹۲: | ||
(۲۵) Mustafa Bahadiroglu, ""Uftade: Tasavvufi gorusleri ve Celvetiyye tarikati"", M Athesis, UU Sosyal Bilimler Enstitusu, ۱۹۹۰. | (۲۵) Mustafa Bahadiroglu, ""Uftade: Tasavvufi gorusleri ve Celvetiyye tarikati"", M Athesis, UU Sosyal Bilimler Enstitusu, ۱۹۹۰. | ||
=پانویس= | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | |||
[[رده: تصوف]] | [[رده:تصوف]] | ||
[[رده: صوفیه]] | [[رده:صوفیه]] | ||
[[رده: | [[رده:جریانهای مذهبی جهان اسلام]] |