فصلنامه اندیشه تقریب شماره 3

فصلنامه اندیشه تقریب (شماره سوم)

نام مجله	اندیشه تقریب
صاحب امتیاز	مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
زیر نظر	آیت‌الله محمد علی تسخیری
مدیر مسئول	علی‌اصغر اوحدی
شورای سردبیری	سید حسین هاشمی، عزّالدین رضا نژاد، مرتضی محمدی
مشاوران علمی	عليرضا اعرافى؛ عباس برومند اعلم؛ سيّداحمدرضا حسينى؛ سيّدمنذر حكيم؛ سيّدهادى خسروشاهى؛ محمّدحسن زمانى؛ محمّدرضا غفوريان؛ ناصر قربان‌نيا؛ نجف لک‌زايى؛ محمدهادى يوسفى غروى.
مدیر اجرایی	محمدعلی ملاهاشم
شمارگان	3
سال نشر	سال اول، تابستان، 1384
زبان	فارسی
ISSN	1735-7101

فصلنامه اندیشه تقریب شماره 3 سومین شمارگان از فصلنامه اندیشه تقریب می‌باشد که به اهتمام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی منتشر شده است. این شماره در فصل تابستان سال 1384 منتشر شده است.

سرمقاله

11 سپتامبر: مبارزه با تروریسم یا توجیه سیاست جنگ‌طلبانه

حادثه 11 سپتامبر 2001 در آمریکا که در آن برج‌هاى دوقلوى مرکز تجارى و چند محل دیگر مورد حمله قرار گرفت، یکى از حوادث غم بارى بود که طى آن هزاران نفر کشته شدند و خسارت‌هاى زیادى را به جاى گذاشت. در پى این حوادث دولت آمریکا با اصرار بر تعقیب و مجازات عاملان این حوادث، شرایط کشور را جنگى اعلام کرد. در این که عاملان و مقصران واقعى این حمله چه کسانى بودند، به نظر مى‌رسد هنوز در هاله‌اى از ابهام قرار دارد و شاید اقدامات بعدى دولت آمریکا و ارائه برخى نظریه‌ها، بتواند ردپایى از آن به دست دهد.

اولین اقدام دولت آمریکا پس از این حادثه، حمله یک‌جانبه به کشور افغانستان و سرنگونى گروه طالبان و نهایتاً جاى گزینى یک دولت موقت بود. این حمله در حالى صورت گرفت که نه تنها حمایت همه جانبه بین‌المللى را نداشت بلکه افکار عمومى جهان آن را محکوم مى‌کرد. پس از آن نیز به بهانه وجود سلاح هسته‌اى که خود دولت آمریکا و برخى دیگر از کشورهاى غربى در جنگ علیه ایران به عراق داده بودند، به کشور عراق حمله و تقریباً بدون هرگونه مقاومتى از ناحیه نیروهاى صدام حسین، عراق را اشغال کردند و تا به امروز نیز نیروهاى نظامى آمریکا در این کشورها مستقرند.
آیا مى‌توان بین این اقدامات و حادثه 11 سپتامبر ارتباطى برقرار کرد؟ براى پاسخ به این سؤال لازم است کمى به عقب برگردیم. در حالى که در قرون وسطا و پس از آن اصل توسل به زور، مطابق «نظریه جنگ عادلانه» مشروع و عادلانه تلقى مى‌شد، در حقوق بین‌الملل معاصر به ویژه بعد از جنگ جهانى دوم، به دلیل زیان‌هاى هولناک آن، جامعه جهانى تلاش مجدانه‌اى براى از میان برداشتن پدیده جنگ از خود نشان داد و آن را فاقد هرگونه توجیه اخلاقى دانست. بدین منظور در مقدمه و مواد منشور سازمان ملل براى حفظ نسل‌هاى آینده و مصون ماندن آنان از زیان‌ها و خسارت‌هاى جنگ، بر مذموم بودن جنگ و ترغیب به صلح تأکید فراوان شده‌است.
البته نباید اصل توسل به زور یا نظریه جنگ عادلانه را با دفاع مشروع مندرج در ماده 51 منشور ملل متحد خلط کرد، زیرا در حالى که دفاع مشروع در زمان وقوع یک حمله جدى است، اما جنگ عادلانه یا اصل توسل به زور در مقابل یک تهدید بالقوه و احتمالى است. علاوه بر منشور، کنوانسیون‌ها و معاهده‌ها، بسیارى بر عدم توسل به زور تأکید دارند از این رو خلط آن یک اشتباه فاحش است. بنابراین حمله به افغانستان و عراق توسط دولت آمریکا را نمى‌توان با عنوان دفاع مشروع توجیه کرد.
نکته مهم این است که خود دولت آمریکا قبل از این دوره‌ها هر گونه توسل به زور را براى حل اختلافات رد نموده‌است و دادستان وقت آمریکا در دادگاه بین‌المللى نورنبرگ مى‌گوید: موضع ما آن است که به رغم هرگونه ناراحتى و مصیبتى که یک ملت ممکن است متحمل شود، توسل به جنگ یک ابزار غیرقانونى براى حل این مصیبت و یا جاى گزینى آن مى‌باشد. دولت آمریکا بارها بر این امر تأکید کرد و در صحنه‌هاى بین‌المللى نیز بر ممنوع بودن جنگ‌هاى بازدارنده اصرار داشتند و به همین مبنا نیکسون معاون رئیس‌جمهور آمریکا در سال 1956 دولت‌هاى کمونیستى را به دلیل این که این نوع حملات را جایز مى‌شمردند، محکوم مى‌کرد و ترومن مى‌گفت که ما معتقد به جنگ‌هاى بازدارنده نیستیم، چرا که این نوع جنگ‌ها ابزار دیکتاتورها مى‌باشد. حال با توجه به اجماع جهانى پس از جنگ جهانى دوم بر نفى هرگونه جنگ، توسل به زور و وجود معاهده‌ها و اعلامیه‌هاى فراوانى که در این زمینه در سطح جهانى و منطقه‌اى وجود دارد و اعلام مواضع صریح دولت مردان آمریکا بر هر گونه جنگ‌هاى بازدارنده، سؤال این است که چگونه دولت بوش مى‌تواند براى حضور نظامى در منطقه خاورمیانه، به افغانستان و عراق حمله کند و مواضع صریح قبلى این کشور و اجماع جهانى را زیر پا بگذارد؟!
ظاهراً بروز حادثه‌اى مانند 11 سپتامبر که موجب جریحه دار شدن افکار عمومى جهان شد بهانه مناسبى براى زیرپا گذاشتن قواعد و مقررات بین‌المللى از طرف دولت بوش و توجیه اقدام‌هاى بعدى است. به دنبال این حادثه، برخى از نظریه پردازان آمریکایى براى توجیه حمله آمریکا به افغانستان نظریه متروک و منسوخ «جنگ عادلانه» را مطرح کردند و با بازگشت به قرون وسطا، اصل توسل به زور و جنگ را مجاز شمردند. به دلیل نبود یک دادگاه بین‌المللى کیفرى دایمى با صلاحیت رسیدگى به جرایم تروریستى، دولت بوش با عنوان مبارزه با تروریسم پس از حادثه 11 سپتامبر، خود وارد عمل مى‌شود و به کشور افغانستان به بهانه نابودى بن لادن حمله مى‌کند؛ بن لادنى که به اعتراف خود غربى‌ها، سال‌ها با آژانس آمریکایى در خلال جنگ افغانستان همکارى مى‌کرد. و براى ادامه اقدامات جنگ طلبانه، امضاى خود را از معاهده رم مربوط به تشکیل دیوان کیفرى بین‌المللى پس مى‌گیرد. به گفته گیلبرت اخگر مدرس سیاست و روابط بین‌الملل در دانشگاه پاریس و نویسنده کتاب «برخورد بربریت 11 سپتامبر و ایجاد بى‌نظمى نوین جهانى»، به طور قطع 11سپتامبر شرایط سیاسى را براى واشنگتن فراهم آورد که این کشور را مصمم به گسترش امور نظامى کرد. گسترشى که بدون حادثه 11 سپتامبر امکان‌پذیر نبود... . در بعد بین‌المللى، 11 سپتامبر شرایط سیاسى را براى مشروعیت بخشى ایدئولوژیک به وجود آورد و آن چیزى نبود جز بهانه جنگ علیه تروریسم... . در حالى که اسناد زیادى مبنى بر مطلع بودن بوش و همدستان او از حمله 11 سپتامبر وجود دارد و به همین دلیل نیز خانم رایس براى اداى سوگند مبنى بر اطلاع نداشتن از قریب الوقوع بودن حمله به کمیسیون تحقیق فراخوانده مى‌شود، «ریچارد کلارک» رئیس سابق بخش ضدتروریسم مى‌گوید که توجه بیش از حد «جورج بوش» به عراق مانع از آن شد تا وى به اخطارهاى جدى سازمان‌هاى اطلاعاتى آمریکا به قریب الوقوع بودن حمله به اهدافى در آمریکا از طریق هواپیما توجه کند. این توجیهات و دست و پا زدن‌ها خود نشان روشنى از مطلع بودن دولت بوش از این حمله دارد.
استفاده دیگر دولت بوش از حادثه 11 سپتامبر تغییر در بسیارى از مفاهیم است، از جمله مفهوم امنیت که دولت بوش براى مقابله با آسیب‌پذیرى خود به تحریف آن پرداخت. براى حفظ قدرت آمریکا و پیشگیرى از حملات آینده، دولت آمریکا براى خود حق جدیدى تحت قوانین بین‌المللى براى خلع سلاح از طریق «دفاع از خود یا حق پیشگیرى» نسبت به هر کشورى که تهدیدى به شمار مى‌رود قائل شده‌است و حتى مفهوم آزادى را به «آزادى از ترس» بدل کرده و آن را مهم‌ترین آزادى و سیاست حقوق بشر آمریکا شمردند. بوش مى‌گوید: «ما از زندگى کردن در ترس پرهیز مى‌کنیم».
در بخش حقوق کیفرى و شیوه برخورد با متهمان حوادث تروریستى و جرایم سازمان یافته نیز، تئورى پردازان آمریکایى مفاهیم جدیدى را به وجود آورده‌اند. به عنوان نمونه، حقوق جزاى شهروندمحور را به حقوق جزاى دشمن محور تبدیل کردند و حقوق جزاى عدالت محور را به فراموشى سپرده و به ترویج تئورى حقوق جزاى امنیت‌محور روى‌آوردند. در حال حاضر زندانیان افغانى در گوانتانامو و زندانیان عراقى در ابوغریب بر اساس قواعد حقوق جزاى دشمن محور در فجیع‌ترین وضع ممکن قرار دارند. آمریکاییان با این دسته از زندانیان نه به مانند شهروند برخورد مى‌کنند تا حقوق شهروندى در حق آنان اعمال شود و نه آنان را اسیر جنگى تلقى مى‌کنند تا بر اساس کنوانسیون ژنو رفتار شود.
به نظر مى‌رسد هدف اصلى تغییر نگرش‌ها و تحریف مفاهیم در پس حادثه 11 سپتامبر را باید مقابله با جهان اسلام و مسلمانان دانست، چرا که بیشترین فشار را به مسلمانان و کشورهاى اسلامى وارد کرده و تمام حملات نیز در کشورهاى مسلمان (افغانستان و عراق) صورت پذیرفته‌است. به رغم این که آمریکا سه کشور عراق و ایران و کره شمالى را محور شرارت اعلام کرده و به بهانه وجود سلاح‌هاى هسته‌اى به اعمال فشار به این کشورها پرداخته‌است اما ظاهراً تنها عراق و ایران که کشورهاى مسلمان هستند، مورد هجوم انواع حملات مستقیم و غیرمستقیم قرار گرفتند! به همین جهت است که برخى از رسانه‌هاى غربى در صدد برآمدند تا حادثه 11 سپتامبر را حمله اسلام به غرب تلقّى نمایند.
از همه مهم‌تر این که نباید از دخالت رژیم غاصب اسرائیل در این حادثه غافل بود و خطرى که از جهان اسلام احساس مى‌کند فشار و جنایت‌هایى که در پس از این حادثه بر مردم فلسطین آورده، نشانه دخالت اسرائیل و منافع او در بروز این حادثه است.
از این رو در گزارش 68 صفحه‌اى ارتش آمریکا، دست داشتن موساد در این حادثه تروریستى مورد تأکید قرار گرفت و نشانه‌هاى آن، دستگیرى چند اسرائیلى در حال فیلم‌بردارى از اولین حمله به مرکز تجارت جهانى و خروج چهار هزار تن از شهروندان اسرائیلى قبل از این حملات مى‌باشد.
دور از واقعیت نیست که «تیرى مارى دیدیه میسان» نویسنده فرانسوى کتاب «نیرنگ هولناک 2002» در این خصوص مى‌گوید: در حقیقت مرکز تجارت جهانى در آمریکا مورد اصابت موشک‌هاى ارتش آمریکا قرار گرفت... و مى‌توان گفت که این حادثه یک کودتاى داخلى بود که منجر به نظامى‌گرى کامل دولت آمریکا گردید.
کوتاه سخن این که تأمین منافع اسرائیل و آمریکا بهانه‌اى براى زیر پا گذاشتن همه قواعد و مقررات بین‌المللى گردیده‌است که نه تنها جهان اسلام بلکه تمام جهان را با آینده‌اى تاریک روبه رو مى‌سازد، چرا که هیچ منطق و اخلاقى نمى‌تواند این اقدامات خلاف مقررات بین‌المللى را توجیه کند. در این راستا کشورهاى اسلامى که هدف اول اهداف آمریکا و اسرائیل به شمار مى‌روند، باید در جهت ائتلاف و اتحاد جهان اسلام بر ضد این سیاست‌هاى جنگ طلبانه، طرحى نو دراندازند و گامى تازه بردارند.

منابع و مآخذ

1. کدخدایى، عباسعلى، «حوادث 11 سپتامبر و رویکرد نوین آمریکا به نظریه جنگ عادلانه»، نامه مفید، شماره 33؛
2. روزنامه جام جم؛
3. روزنامه ایران؛
4. روزنامه مردم‌سالارى؛
5. روزنامه آفتاب یزد؛
6. روزنامه سیاست روز.

مقالات اندیشه‌ای

1. ابعاد تمدنى میانه‌روى اسلامى (مقاله)/ آیت‌الله محمد على تسخیرى
2. اجتهاد فقهى و تأثیر آن در تقریب مذاهب اسلامى (مقاله) / دکتر عبدالستار ابراهیم الهیتى
3. رسالت مجمع تقریب و افق‌هاى آن (مقاله) / دکتر شیخ احسان بعدرانى
4. شریعت صلح و رحمت (مقاله) / سید مصطفى میرمحمدی
5. طرح خاورمیانه بزرگ، غرب و کشورهاى مسلمان زمینه‌ها، چیستى و پیامدها (مقاله) / مرتضى شیرودى

پيشگامان تقريب

1. الف) شیخ محمد جواد مغنیه، فقیهى نوگرا (مقاله) ‏
2. ب) شیخ محمد غزالی، پرچمدار اصلاح (مقاله)

سرزمين‌هاى جهان اسلام

اسلام در مالزی (مقاله)/ عبدالمجيد ناصرى داوودى

گزارشی از یک کتاب

تدارک جنگ بزرگ بر اساس پیشگویی‌های انبیای بنی اسرائیل (معرفی و نقد کتاب)

اخبار فرهنگی

• برگزارى چهاردهمین اجلاس کمیته هماهنگى فعالیت‌هاى مشترک اسلامى در امر تبیلغ در طرابلس
  

چهاردهمین اجلاس کمیته هماهنگى فعالیت‌هاى مشترک اسلامى در امر تبلیغ با حضور دکتر اکمل الدین احسان اغلو دبیر کل سازمان کنفرانس اسلامى، دکتر محمد احمد الشریف دبیر کل جمعیت دعوت اسلامى و جمع کثیرى از علما و اندیشمندان جهان اسلام از کشورهاى مصر، عربستان، لیبى، آمریکا، اندونزى، مالزى، لبنان، ایران و هم چنین اعضاى کمیته هماهنگى فعالیت‌هاى مشترک اسلامى از 14ـ16 خرداد ماه 1384 به مدت سه روز در طرابلس پایتخت لیبى برگزار شد. در پایان این اجلاس با صدور بیانیه اى 20 ماده اى بر ضرورت ادامه هماهنگى بین مؤسسات و سازمان‌هاى اسلامى فعال در زمینه تبلیغ تحت نظر سازمان کنفرانس اسلامى و تلاش در راستاى تحکیم روابط بین آنها و اتخاذ مواضع یکسان و واحد در گفت‌وگوى دینى و فرهنگى، تأکید شد.
به گزارش روابط عمومى مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، در این بیانیه تقویت راه کارهاى اعتدال و میانه روى در شیوه محاوره و گفت‌وگو بین مسلمانان و اشتراکات اسلامى مورد تأکید قرار گرفت.
هم چنین این بیانیه با اشاره به فرضیه توجیه ناپذیر تنفر و ترس از اسلام که حاصل جهل و تلاش خصمانه بوق‌هاى تبلیغاتى ضد اسلام است، تلاش گسترده براى معرفى چهره واقعى اسلام و فرهنگ و تمدن اصیل و حیات بخش آن را خواستار شد.
در این بیانیه با اشاره به توجه به مسائل جوانان مسلمانان، آینده سازان امت اسلامى و ادامه دهندگان تمدن اسلامى از طریق مشارکت فکرى آنان و برنامه ریزى براى فعالیت‌هاى فرهنگى، بر ایجاد ارتباط بین مؤسسات و سازمان‌هاى متولى امور جوانان و ورزش در جهان اسلام تأکید شد.
این اجلاس خواستار اهتمام به مسئله اقلیت‌هاى مسلمانان و اندیشمندان مهاجر و تحکیم ارتباط با آنها جهت بهره‌مندى از تلاش‌هاى علمى و روابط گسترده آنها در جوامع مختلف به منظور معرفى صحیح چهره اسلام در غرب و تبلور مشارکت مسلمانان در تمدن اسلامى شد.

• برپایى انجمن گفت‌وگو میان شیعه و سنى با حضور نماینده علامه فضل الله و دیگر علما در بیروت
  

با دعوت دومین گردهمایى مؤسسه‌ها و انجمن‌هاى خصوصى حمایت سنى در بیروت، انجمن گفت‌وگو در هتل شرایتون براى وحدت مسلمانان در لبنان منعقد گردید. در این انجمن اندیشمندانى سخن گفتند:
آقاى شیخ حسین به نمایندگى از آیت‌الله سید محمد حسین فضل‌الله بر تمسک به ارکان اصلى وحدت که همان ایمان به پیامبر(صلى الله علیه وآله) و قرآن است تأکید ورزید. ایشان لبنان را نمونه‌اى جالب براى وحدت ذکر کردند که با ترور رفیق حریرى، وحدت ضرورتى بیشتر پیدا کرده است.
شیخ ماجد درویش نیز به نقشه آمریکایى براى شعله‌ور کردن جنگ‌هاى نژادپرستانه در منطقه و تلاش براى ایجاد فتنه شیعى ـ سنى، در عراق اشاره کردند و گفتند اسلامى که توانسته صفوف طوایف مختلف عرب و اقلیت‌ها را در گذشته متحد سازد، مى‌تواند تفرقه را در امت اسلامى به وحدت بکشاند.
این انجمن با اعلان تعدادى از مشترکات، به کار خود پایان داد که بارزترین آنها تأکید بر مرجعیت قرآن و پیامبر(صلى الله علیه وآله) بود. نیز در این گردهمایى عالمان شیعه و سنى براى استمرار جلسات گفت‌وگو دعوت شدند.

• درخواست رهبران مسلمان اسپانیا براى تأسیس مراکز فرهنگى اسلامى در این کشور
  

به گزارش خبرگزارى جمهورى اسلامى، رهبران مسلمان اسپانیا خواهان تأسیس مراکز فرهنگى و یک دانشکده علوم اسلامى در این کشور شدند.
محمد چائیب تنها نماینده مسلمان مجلس ایالت خودمختار کاتالونیا و منیر محمود على المصرى امام جماعت مسجد بزرگ مادرید، ایجاد مراکز اسلامى در اسپانیا را گام مهمى در جهت تنویر افکار مسلمانان و انسجام آنان عنوان کردند.
چائیب به روزنامه «ال پاییس» گفت: تأسیس مسجد در بارسلونا مرکز ایالت کاتالونیا براى به رسمیت شناختن جامعه مسلمانان، مراکز فرهنگى آنها و امام جمعه‌هاى این ایالت امرى ضرورى است.
وى افزود: هزینه ساخت این مسجد نباید به تنهایى توسط یک کشور عربى همانند عربستان که خواستار آن است، تأمین شود؛ هر چند مسلمانان این منطقه هر گونه کمک مالى را از کشورهاى عربى مى‌پذیرند.
نماینده سوسیالیست مجلس کاتالونیا در شمال شرقى اسپانیا از دولت این کشور و شهردارى بارسلونا خواست تا اجراى پروژه بناى مسجد را خود به دست گیرند. وى افزود: این مسجد نباید تنها یک مرکز مذهبى و عبادى باشد، بلکه باید از مراکز فرهنگى و تجارى همچون داشتن کتابخانه، رستوران و مغازه‌هاى اسلامى نیز برخوردار باشد تا به عنوان مرکز دائمى اجتماع مسلمانان در آید.
چائیب تصریح کرد که انتخاب ائمه جماعت مساجد نیز باید از سوى مردم و جامعه مسلمان هر شهر صورت گیرد.
امام جماعت مسجد بزرگ مادرید هم چنین خواستار آن شد که کنگره خردمندان مسلمان با هدف ایجاد شوراى اسلامى به منظور تنظیم و تصمیم‌گیرى درباره موضوعات مذهبى در اسپانیا تشکیل شود.
وى در این زمینه پیشنهاد کرد یک دانشکده علوم اسلامى نیز در اسپانیا همانند فرانسه و انگلیس دایر شود.
المصرى همانند چائیب این اظهارات را در پى رویدادهاى مربوط به انفجار چهار قطار مسافربرى در مادرید عنوان کرد که تاکنون بیش از بیست نفر مسلمان عرب به اتهام دست داشتن در آن دستگیر شده‌اند.
با این حال مردم اسپانیا رفتار عاملان حملات را از جامعه مسلمانان این کشور جدا دانسته و از هر گونه رفتار منفى و نادرست با مسلمانان خوددارى مى‌کنند. امام جماعت مسجد بزرگ مادرید در این زمینه از رفتار «بردبارانه و آگاهانه» مردم اسپانیا در برابر انفجارهاى 11 مارس ستایش کرد. مائول مارین، رئیس سوسیالیست کنگره جدید اسپانیا نیز از مردم این کشور خواست که رفتار چند فرد تروریست را به حساب همه مسلمانان نگذارند و روابط مبتنى بر احترام خود را با آنان ادامه دهند.

• برگزارى اردوى آموزشى سفیران تقریب در تهران
  

اردوى آموزشى سفیران تقریب به منظور ارتقاى سطح علمى روحانیون کاروان‌هاى حج اهل سنت با حضور دویست نفر از طلاب و روحانیون اهل سنت شافعى و حنفى از استان‌هاى هرمزگان، لارستان فارس، کردستان، گلستان و خراسان از یازدهم الى پانزدهم تیرماه در دانشگاه مذاهب اسلامى در تهران برگزار شد. به گزارش روابط عمومى مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، در این دوره از اردوى آموزشى سفیران تقریب، دروس آشنایى با اماکن مقدس مکه و مدینه، بررسى و تحلیل مسائل سیاسى جهان اسلام در عصر حاضر، مباحث مناسک حج، کلام مقارن، فقه مقارن و نقد و بررسى آیین وهابیت و وظایف روحانیون کاروان‌هاى حج مطرح شد.
روش آموزش در کلاس‌ها به صورت ارائه مطالب از سوى اساتید و سپس پرسش و پاسخ و مباحثه میان دانش پژوهان و اساتید بود و از اساتید برجسته اى چون حجج الاسلام مسیح مهاجرى، ربانى گلپایگانى، دکتر بى آزار شیرازى، زمانى، علم الهدى و آقایان دکتر بلخارى، قائدان و مولوى اسحاق مدنى نیز استفاده شد.
گفتنى است در مراسم افتتاح این اردو، آیت‌الله تسخیرى دبیر کل مجمع نیز طى سخن رانى خود خاطرنشان کردند که: «حج مسئله اى است که انسان‌ها را به انسانیت خود باز مى‌گرداند و وحدت، پیام تمامى ادیان است که باید در ایام حج تبیین شود».
ایشان در ادامه یادآور شدند: «اسلام با پذیرش تمامى اختلاف‌ها، آن را مایه پیشرفت و توسعه مى‌داند، پس اختلاف فکر نباید باعث تفرقه و جدایى‌ها شود».
در مراسم اختتامیه این اردو، حجت‌الاسلام والمسلمین رى شهرى نماینده مقام معظم رهبرى در سازمان حج متذکر شدند: «زیارت خانه خدا یک فرصت استثنایى براى خود سازى و سازندگى است و اگر روحانیون از این فرصت استفاده نکنند نزد خداوند متعال مسئول هستند.» ایشان اضافه نمودند که: «برگزارى اردوهاى آموزشى براى طلاب و روحانیون اهل سنت، بنیان‌گذار ظرفیت‌هاى سیاسى، اجتماعى، اقتصادى و فرهنگى براى حل مشکلات جوامع اسلامى و غیر اسلامى و از برکت‌هاى برنامه حج است».

• برگزارى کنفرانس «حقیقت اسلام و نقش آن در جامعه معاصر» در اردن
  

کنفرانس بین‌المللى «حقیقت اسلام و نقش آن در جامعه معاصر» از سوى مؤسسه بین‌المللى آل‌البیت به مدت سه روز از 13ـ15 تیرماه 1384 و با حضور بیش از 170 اندیشمند اسلامى از چهل کشور جهان، با سخنان ملک عبدالله پادشاه اردن در امان پایتخت اردن برگزار شد.
به گزارش روابط عمومى مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، دبیر کل مجمع به همراه هیأتى متشکل از اعضاى شوراى عالى این مجمع و عضو کمیسیون کمیته فرهنگى مجلس شوراى اسلامى در این اجلاس پیرامون موضوع «تنوع مذهبى، عامل همگرایى» سخن‌رانى کرد.
گفتنى است بررسى ویژگى‌هاى اساسى تعامل اسلام با جامعه انسانى، چالش‌هاى فراروى اسلام و راه‌هاى مقابله با آن، ارائه چهره واقعى از اسلام در سطح جهان، روابط بین‌الملل و احترام به پیمان‌ها و میثاق‌ها در اسلام، مشارکت مسلمانان در ایجاد تمدن اسلامى، اعتدال و میانه روى در اسلام و شیوه‌هاى آماده کردن مبلغان در دوران معاصر از موضوعات و محورهاى مهم مورد بررسى در این کنفرانس بود.
در بیانیه پایانى این کنفرانس بر اساس دیدگاه‌هاى فقهى آیت‌الله سیستانى، شیخ ازهر، مفتى مصر، مراجع مختلف شیعه (اعم از جعفرى و زیدى)، مفتى عمان، مجمع فقه اسلامى وابسته به سازمان کنفرانس اسلامى، مجلس اعلاى امور دینى ترکیه، فقهى اردن و هیأت صدور فتوا و شیخ یوسف قرضاوى منتشر شده آمده است: 1ـ آنچه براى رضاى خدا و بر اساس بحث و تحقیق در این کنفرانس به آن رسیدیم طى توافقى که در ذیل مى‌آید اعلام مى‌نماییم.
هر کس که پیرو یکى از مذاهب چهارگانه اهل سنت و جماعت (حنفى، مالکى، شافعى و حنبلى)، مذهب جعفرى، زیدى، اباضى و ظاهرى باشد مسلمان است و تکفیر او جایز نیست. ریختن خون او و تعرض به مال و ناموس او حرام است کما اینکه (طبق فتواى شیخ ازهر) تکفیر اصحاب عقیده اشعرى، پیروان تصوف حقیقى و اهل اندیشه صحیح سلفى مجاز نیست.
از این رو هیچکس حق تکفیر گروه‌هاى مسلمانى که ایمان به خداوند متعال، پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)، ارکان ایمان و احترام به ارکان اسلام در خود دارد و در عین حال منکر مسلمات و بدیهیات دین نیست را ندارد.
2ـ مذاهب هشتگانه بیش از اینکه اختلافاتى میان آنها باشد، مشترکات فراوانى دارند و پیروان این مذاهب در مبادى اساسى اسلامى متفق القولند. همگى به خداى یگانه، قرآن کریم و حضرت محمد(صلى الله علیه وآله) بعنوان فرستاده خدا براى همه بشریت ایمان دارند. ضمن این‌که در باب ارکان پنجگانه اسلام یعنى شهادتین، نماز، زکات، روزه و حج اتفاق نظر دارند و نسبت به ارکان ایمان یعنى ایمان به خدا، ملائکه، کتاب‌ها، پیامبران، آخرت، مقدرات نیک و بد هم عقیده هستند. اما اختلاف علما در این مذاهب اختلافاتى است در فروع و نه در اصول و این خود رحمت است زیرا در گذشته گفته‌اند: اختلاف علماء در راى امر خوبى است.
3ـ پیروى از مذاهب اسلامى به معنى التزام به راه صحیح و مشخص در فتواهاست، لذا هیچکس، بدون هرگونه شایستگى که آن مذهب آن را تأیید مى‌کند ـ حق قرار گرفتن در جایگاه فقهى را ندارد و مجاز به صدور فتوا بدون تبعیت از راه صحیح نیست. ضمن اینکه کسى حق ندارد در صدد تشکیل و تأسیس مذهب جدید و اصدار فتواى غیرقابل قبول و به دور از قواعد شریعت باشد.
4ـ خلاصه موضوع پیام «امان» که در شب قدر در سال 1425 هـ. ق. صادر و در مسجد هاشمیین قرائت شد همان التزام به مذاهب و طریق صحیح آن است. در این میان به رسمیت شناختن مذاهب و اصرار و تأکید بر گفتمان و دیدار میان علماء و پیروان مذاهب با یکدیگر ضامن اعتدال و میانه روى، گذشت، رحمت و گفتگو با دیگران خواهد شد.
5ـ از مسلمانان مى‌خواهیم اختلافات را کنار گذاشته، موضعگیرى‌ها را نزدیک به هم و وحدت کلمه را در پیش بگیرند. آنها باید در احترام به یک‌دیگر، تقویت همبستگى میان ملت و دولت‌هاى خود، تقویت روابط برادرى که موجب محبت براى رضاى الهى مى‌شود تلاش نمایند و فرصت و بهانه اى براى بروز هرگونه فتنه میان آنها ندهند. چرا که خداوند فرموده است: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَینَ أَخَوَیکمْ وَ اتَّقُوا اللّهَ لَعَلَّکمْ تُرْحَمُونَ»
در پایان این بیانیه، به دو نکته مهم اشاره شده است. اول آنکه شرکت‌کنندگان در این اجلاس بر تلاش همه جانبه براى حمایت از مسجد الاقصى (بعنوان اولین قبله و سومین حرم شریف) بخاطر خطراتى که آن را تهدید مى‌کند و براى پایان دادن به اشغال و آزادسازى مقدسات تأکید مى‌نمایند.
دوم آنکه شرکت‌کنندگان بر ضرورت عمق بخشیدن به معانى و احترام به رأى و نظر دیگران در سراسر جهان اسلام تأکید مى‌نمایند.
هیأت ایرانى شرکت کننده در همایش با ملک عبدالله دوم پادشاه اردن، عبدالسلام العبادى وزیر اوقاف و امور دینى، امیر حمزه ولیعهد سابق اردن، عزّالدین الخطیب التمیمى و قاضى القضات اردن دیدار و گفت‌وگو کردند.
درگذشت علامه فاتح قریب الله مدافع تقریب در سودان به گزارش مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، دکتر حسن فاتح قریب الله از رهبران طریق سمانیه درگذشت. طریق سمانیه یکى از طرق بزرگ عرفانى سودان است که در قرن دوازدهم هجرى توسط سید محمد بن عبدالکریم السمانى در مدینه تأسیس و توسط شیخ طیب بن بشیر به سودان وارد شد. مردم این کشور داراى گرایش عرفانى و پیرو یکى از طریقت‌هاى تصوف‌اند.
این شخصیت بزرگوار تلاش و فعالیت‌هاى علمى بى‌شمارى در راستاى نزدیک کردن دل‌ها و قلوب مسلمانان، تقریب مذاهب اسلامى و اتحاد جهان اسلام انجام داده است. آیت‌الله تسخیرى دبیر کل مجمع جهانى تقریب مذاهب در نامه‌اى خطاب به محمد حسن فاتح قریب الله فرزند ایشان، خواستار ادامه راه آن عالم گران‌قدر و مشعل‌دارى این حرکت اسلامى نورانى شدند.

• برگزارى «سى امین اجلاس شوراى بانک توسعه اسلامى» در مالزى
  

سى امین اجلاس شوراى بانک توسعه اسلامى در روز پنج‌شنبه و جمعه 2 و 3 تیرماه 1384 در مرکز همایش‌هاى بین المللى پوترا در شهر پوتراجایا مالزى برگزار شد. در مراسم گشایش این اجلاس نخستوزیر مالزى و رئیس دوره اى سازمان کنفرانس اسلامى گفت: دولت مالزى مبلغ پنجاه میلیون دلار جهت پیشرفت بررسى‌هاى فقهى بانکدارى اسلامى و پژوهش‌هاى اقتصاد اسلامى اختصاص داده است.

به گزارش روابط عمومى مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، عبدالله احمد بداوى گفت: بانک توسعه اسلامى، با هدف ترویج فعالیت‌هاى تجارى میان کشورهاى اسلامى، ایجاد همکارى‌هاى مالى تجارت بین الملل اسلامى را تصویب کرد. ایشان خاطر نشان کرد، تشکیلات مربوط به همکارى مالى تجارت بین‌الملل اسلامى در میان تشکیلات بانک توسعه اسلامى ایجاد خواهد شد.
نخستوزیر مالزى، سرمایه تصویب شده براى این نهاد مالى ـ تجارى بانک توسعه اسلامى را سه میلیارد دلار و سرمایه تعهد شده آن را پانصد میلیون دلار عنوان کرد و افزود: مقر اصلى تشکیلات تجارى بین المللى اسلامى بانک توسعه اسلامى در جده (عربستان سعودى) و اولین شعبه آن در دوبى خواهد بود که در صورت نیاز شعبه‌هاى بیش‌ترى در دیگر کشورهاى عضو ایجاد خواهد شد.
وى هم چنین به مصوبات تازه بانک توسعه اسلامى براى تخصیص درصدهایى از درآمد خالص (پیش بینى شده) آن براى سال‌هاى مالى 1426 و 1427 ق در کمک به تأمین مالى ـ تجارى کشورهاى اسلامى اشاره کرد.

• همایش «گفت‌وگوى مذاهب، تمدن‌ها و فرهنگ‌ها» با حضور آیت‌الله تسخیرى در ساحل عاج
  

همایش «گفت‌وگوى مذاهب، تمدن‌ها و فرهنگ‌ها» با حضور بیش از یکصد تن از رهبران سیزده دین و مذهب موجود در کشور ساحل عاج، سفرا و دیپلمات‌هاى کشورهاى اسلامى، اندیشمندان و دانشگاهیان 16 و 17 تیرماه طى مراسمى در مرکز همایش‌هاى ابیجان پایتخت این کشور برگزار شد.
به گزارش روابط عمومى مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، آیت‌الله تسخیرى دبیرکل مجمع، مولوى اسحاق مدنى مشاور رئیس‌جمهورى در امور اهل سنت و نایب رئیس شوراى عالى مجمع و حجت الاسلام و المسلمین میرآقایى معاون بین‌الملل مجمع، وزیر ادیان ساحل عاج، امام ادریس قدوس رهبر مسلمانان ساحل عاج، اسقف اعظم کاردینال اگره یکى از هشت اسقف افریقایى در کمیته انتخاب پاپ حضور داشتند و جمعى از حاضران پیرامون لزوم گفت‌وگو بین دانشمندان پیرو ادیان الهى جهت رسیدن به امنیت و صلح عادلانه بین المللى سخن رانى کردند.
آیت‌الله تسخیرى دبیرکل مجمع، گفت‌وگو را عامل بنیادینو بهترین راه کار براى بازگشت صلحودوستى و برادرى برشمرد و براى بازگشت هر چه سریع تر صلح و برادرى به ساحل عاج ابراز امیدوارى کرد.
ایشان، ضمن تقبیح هرگونه عملیات تروریستى دولتى و غیردولتى، ریشه این گونه اعمال را تجاوز، اشغال، ظلم و بى‌عدالتى دانست که اروپاییان نسبت به جهان سوم روا مى‌دارند.
دبیرکل مجمع طى سخنانى، خواستار برخورد جدى با ریشه تروریسم و عوامل به‌وجودآورنده آن شد.
وى، چالش‌هاى روبه روى جهان اسلام را تجاوز و اشغال، فقر و بى سوادى، سکولاریسم و جهانى‌سازى دانست و بر لزوم برنامه‌ریزى براى مقابله با آن تأکید ورزید.
ایشان هم چنین وزراى ادیان و فرهنگ، مفتى مسلمانان و جمعى از علماى ساحل عاج را در محل سفارت جمهورى اسلامى ایران در ساحل عاج به حضور پذیرفت و با آنها در مورد راه‌هاى گسترش روابط دو کشور و تلاش براى ارتقاى وضعیت مسلمانان گفت‌وگو کرد.
نیز آیت‌الله تسخیرى با هیأت همراه در نماز جمعه ابیجان شرکت و در جمع نمازگزاران پیرامون پیام معنوى انقلاب اسلامى و آرمان‌هاى بلند امام خمینى(رحمه الله) و رهبر معظم انقلاب اسلامى سخن‌رانى کردند.
این همایش با همکارى مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى و وزارت امور ادیان ساحل عاج برگزار شد.

مأخذ شناسی اندیشه تقریب

أ. آثار منشر شده به وسیله مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی؛

* ایده‌هاى گفت‌وگو با دیگران

مؤلف: محمد على تسخیرى، مترجم: محمد مقدس، چاپ اول/ 1383 / 2000 نسخه، وزیرى/ شومیز
بازگشت به حکومت‌هاى دینى، تأثیر به سزایى بر روابط بین‌المللى برجاى خواهد گذاشت؛ روحیه همکارى‌هاى مشترک براى نشر اخلاق پسندیده حکم‌فرما و از پتانسیل‌هاى نهضت انسانى استفاده خواهد شد و زندگى بر پایه‌هاى متین و هماهنگ با فطرت آدمى، شکل خواهد گرفت.
در همین راستا در دوره اخیر عوامل بسیارى سبب اقبال و استقبال جهانى از اسلام شده است و هر حقیقت‌بینى کاملاً درک مى‌کند که ما در آستانه جهانى قرار داریم که حکومت قرآن کریم، آن را فراگرفته است. مهم‌ترین عوامل این اقبال جهانى به اسلام از این قرارند:

1. آموزه‌هاى کاملاً هماهنگ اسلام با فطرت انسان‌ها نیازهاى وجدان را برطرف مى‌سازد، باعث اعتلاى اخلاق مى‌گردد، با طبیعت انسانى برخوردى واقع گرایانه دارد، انسان را همچون یک مجموعه مى‌نگرد و در پى حل مشکلات و معضلات اوست و سرانجام این که میان جنبه‌هاى عقیدتى، عاطفى و رفتارى، هماهنگى و هم‌نوایى برقرار مى‌سازد.
2. ناکامى بخش اعظم مکتب‌هاى غیر مذهبى در برآوردن نیازهاى معنوى و حتى مادى انسان و محقق نشدن سعادتى که مشتاق آن است.
3. موفقیت‌هاى برخى تجربه‌هاى اسلامى در برخى مناطق و پیشاپیش آنها تجربه انقلاب بزرگ و شکوهمند اسلامى در ایران به رهبرى امام راحل، خمینى کبیر(قدس سره).

بدین ترتیب آینده نهضت اسلامى، آینده بسیار درخشانى است؛ به ویژه اگر به عناصر پویا و خلاق این نهضت، امکانات مادى و معنوى، ایمان توده‌هاى مسلمان به آینده و فرهنگ ایثار و فداکارى که از آن برخوردار است، توجه داشته باشیم. کتاب حاضر که به منظور تشویق گفتوگوى اسلامى ـ اسلامى و سپس اسلامى ـ دیگران، مطالبى در خور دارد، اصول انسانى اسلام را روشن مى‌سازد، نقاط مشترک آن را نشان مى‌دهد و راه را براى همکارى‌هاى انسانى و داراى تأثیر سازنده بر همه بشریت هموار مى‌سازد.

* جایگاه اهل بیت(علیهم السلام) در جوامع اسلامى
مؤلف: محمد واعظ‌زاده خراسانى، چاپ دوم 1380 / 1000 نسخه، رقعى / 46 ص / شومیز. این کتاب که به مناسبت چهاردهمین کنفرانس بین‌المللى وحدت اسلامى منتشر شد، جایگاه اهل بیت(علیهم‌السلام) و ذریه پیغمبر اکرم(صلى‌الله‌علیه‌وآله) وبه طور کلى سادات را در جوامع اسلامى ترسیم مى‌نماید و ضمن بیان مناطقى از جهان که سادات در آن‌جا مستقرند، به احصاى تقریبى تعداد سادات مى‌پردازد. در ادامه ضمن پیشنهادى درباره تجدید مقام نقابت، برخى از شخصیت‌هاى برجسته خاندان پیغمبر(صلى الله علیه وآله)از ملوک وامرا ومشایخ طریقت را بر مى‌شمارد.
در پایان این نتیجه مطرح مى‌شود که محبت به اهل بیت(علیهم السلام)، یکى از ارکان وحدت اسلامى و از مشترکات قطعى همه مذاهب اسلامى است و لازم است وحدت اسلامى بر اساس آن مستحکم گردد.

* حکومت از دیدگاه مذاهب اسلامى(مجموعه مقالات)
تنظیم: سید جلال میرآقایى، چاپ اول 1377 / 1000 نسخه، وزیرى /612 ص / شومیز.
در این مجموعه، متن 23 مقاله فارسى ارائه شده در دهمین کنفرانس بین‌المللى وحدت اسلامى به طبع رسیده است.
عناوین برخى از مقالات از این قرار است: «حاکمیت خداوندى» / محمدتقى جعفرى؛ «جهان اسلام و مشکلات آن» / واعظ زاده خراسانى؛ «بیدارى مسلمانان و اثر تقریب در این بیدارى» / سید جعفر شهیدى؛ «خلافت یا ولایت فقیه از نظر مذاهب اسلامى» / عبدالکریم بى‌آزار شیرازى، «سیر تکوین و تطور اندیشه حکومت دینى در آثار اندیشمندان اسلامى» / محمدجواد صاحبى و «علامه نائینى و تحریر مشروطیت» / سید محمد ثقفى.

• الاقلیات الاسلامیة و علاقاتها بمجتمعاتها
  

مؤلف: محمد على تسخیرى، چاپ اول/ 1382 / 2000 نسخه، رقعى / 136 ص / شومیز.
اقلیت‌هاى اسلامى یک سوم جمعیت مسلمانان را در جهان تشکیل مى‌دهند. اغلب این اقلیت‌ها در قاره اروپا، آمریکا و برخى از کشوهاى آسیایى و آفریقایى پراکنده‌اند.
از آن‌جا که این اقلیت‌ها داراى فرهنگى اصیل، عمیق و ریشه‌دار و نشئت گرفته از شریعت اسلامى هستند، حضور آنان در کنار دیگر فرهنگ‌ها و پیروان ادیان مقوله‌اى قابل مطالعه و بررسى را تشکیل مى‌دهد واز سوى دیگر متناسب با رویارویى تمدن‌ها و فرهنگ‌ها این حضور در کشورهاى مذکور ممکن است با خطرها و آسیب‌هایى نیز روبه‌رو باشد.
این کتاب شامل مجموعه مباحث نماینده مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى در کنفرانس‌هایى است که در اسپانیا، فرانسه، بلغارستان، غنا و دیگر کشورها برگزار گردید.

* فضائل اهل البیت(ع) من کتاب فضائل‌الصحابة لأحمد بن حنبل
تحقیق: محمد کاظم محمودى، چاپ اول/ 1425 / 2000 نسخه، وزیرى/ 399ص / گالینگور.
کتاب حاضر برگرفته از اثر احمد بن حنبل، در مورد فضایل صحابه است. به‌رغم فشارهاى زیادى که از جانب حکومت‌هاى وقت متوجه وى بود، فصل کاملى از کتاب را به اخبار و روایات بیان‌کننده فضایل امام على ابن ابى طالب(ع) و حضرت فاطمه(س) و دو سبط پیامبر اکرم(ص) اختصاص داده است.
مرکز تحقیقات مجمع نیز به توثیق مصادر و ارجاع این دسته از روایات به منابع دیگر اقدام نموده است.

ب. سایر آثای منشر شده در زمینه‌اندیشه تقریب ؛

* الصحوة الاسلامیة بین الاختلاف المشروع و التفرق المذموم
یوسف قرضاوى، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ سوم، 1422 ق / 2001 م، 160 صفحه، وزیرى.
نویسنده از چهره‌هاى سرشناس معاصر اهل سنت، داراى تألیفات فراوان، از اساتید دانشگاه کشورهاى حوزه خلیج فارس و داراى مقام افتا مى‌باشد و انگیزه وى از نوشتن این کتاب آن است که جهان اسلام و جبهه اسلامى که از گسترده‌ترین جبهه‌ها مى‌باشد در یک صف قرار گرفته و انواع اختلافات را بشناسد و بداند که اختلافات فقهى نه تنها ضررى نمى‌رساند بلکه خود رحمت و موجب رشد و بالندگى فقه اسلامى مى‌باشد.
در این جا آن‌چه دردآور است و خواب و آرامش را از جامعه اسلامى دور مى‌کند آن است که جامعه اسلامى در درون دشمنانى داشته باشد که با یک‌دیگر درگیر باشند و علیه هم از نیرنگ و خدعه استفاده کنند.
این کتاب از سه باب تشکیل یافته است: باب اول به واجب بودن وحدت و حرام بودن تفرقه با توجه به قرآن و متون دینى پرداخته و به شرح حدیث «افتراق الأمة إلى ثلاث و سبعین فرقة» مى‌پردازد.
اختلاف فقهى و فروعات دینى موضوع باب دوم کتاب مى‌باشد که با توجه به حدیث نبوى(صلى الله علیه وآله)«اختلاف امتى رحمة» سامان یافته و توجه علما و مسلمانان را به بحث از اختلاف در فروع جلب مى‌نماید.
باب سوم کتاب، مراعات اصول اخلاقى در اختلافات فقهى و دورى از هرگونه تعصب و حسن ظن به دیگران و ترک طعن و مراعات ادب را با ذکر نمونه‌هایى از دانشمندان بزرگ اسلامى ذکر مى‌کند. نویسنده در پایان کتاب آرزو مى‌کند مسلمانان به دنبال وحدت باشند و در صف واحد قرار گیرند.
* صورة الاسلام فى الإعلام الغربی
محمد بشارى، دمشق، دارالفکر، چاپ اول، 1425ق، 176 صفحه، وزیرى.
چهره‌اى از اسلام که در رسانه‌هاى غربى اعم از روزنامه، مجله‌ها و کانال‌هاى تلویزیونى و ماهواره‌اى و اینترنت در قالب گزارش و خبر و مقاله و فیلم و سؤال و... به نمایش در مى‌آید، عمدتاً چهره‌اى ناپسند است و اکنون در مقطعى از زمان قرار داریم که حملات زیادى توسط رسانه‌هاى غربى متوجه اسلام و مسلمانان مى‌باشد و پس از 11 سپتامبر 2001 این حملات افزایش یافته است. نویسنده گرچه نگارش کتاب را قبل از 11 سپتامبر آغاز نموده است ولى این حادثه سبب شد که او به کارش سرعت ببخشد. کتاب از پنج فصل تشکیل یافته است که فصل اول به چهره اسلام در رسانه‌هاى اروپایى اختصاص دارد و رسانه‌هاى سه کشور آلمان و فرانسه و انگلستان را بررسى مى‌کند بعضى از موضوعات این فصل عبارت‌اند از: قضیه سلمان رشدى، پرونده دختران محجبه در فرانسه و آلمان و سوئیس، زن در اسلام، جهاد اسلامى و تروریست اسلامى.
فصل دوم به چهره اسلام پس از حادثه 11 سپتامبر مى‌پردازد و نویسنده در آن بعضى از سخنان مسئولان سیاسى مانند برلوسکونى نخست‌وزیر ایتالیا و گزارشگران روزنامه‌ها و مجله‌ها اروپایى چون ایتالیا، فرانسه، انگلستان و آمریکا را بیان مى‌کند.
عنوان فصل سوم چهره اسلام در فیلم‌ها و شبکه اینترنت مى‌باشد که با سه محور چهره اسلام در فیلم‌هاى اروپایى، آمریکایى و در شبکه اینترنت توضیح داده شده است. فصل چهارم به دلایل ترس از اسلام و چکیده نظرات رسانه‌هاى غربى درباره اسلام اختصاص دارد.
در آخرین فصل نیز راه‌ها و ابزار لازم جهت تصحیح چهره اسلام در غرب مطرح شده است. موضوعات این فصل عبارت‌اند از: 1ـ توجه به تمام کانال‌ها و رسانه‌هاى غربى و بررسى محتواى برنامه‌هایى که درباره اسلام است اعم از این که با دید مثبت یا منفى باشند و برگزارى کنگره‌هاى سالانه و دعوت از رسانه‌هاى غربى و عقد قرارداد براى معرفى صحیح اسلام; 2ـ تشکیل مؤسساتى که اعضاى آن نویسندگان و کارگردانان و فیلمسازان مسلمان و افراد آگاه دانشگاهى و سران سیاسى و دینى باشند تا به ترویج و تبلیغ چهره اسلام بپردازند; 3ـ رسانه‌هاى اسلامى را تقویت نموده تا بتوانند در جهان اخبار و گزارش‌هاى صحیحى از جهان اسلام ارائه نمایند; 4ـ توجه به نقش اقلیت‌هاى اسلامى در جهان، موضوع پایانى این فصل است.
* دعوة التقریب، تاریخ و وثائق
المجلس الأعلى للشؤون الاسلامیة، قاهره، 1412 ق / 1991 م، 246 صفحه، وزیرى.
این کتاب توسط شوراى عالى امور اسلامى وزارت اوقاف مصر انتشار یافته و شامل تاریخ شکل‌گیرى و اسناد و مدارک دعوت به تقریب مى‌باشد.
کتاب یاد شده توضیح مى‌دهد که دعوت به تقریب چگونه آغاز شد و چه مردان بزرگى در آن سهیم بوده‌اند و نمونه‌اى از آرا و نظریات و نامه‌هاى آنان را در دسترس محققان قرار مى‌دهد تا ضمن ضبط و ثبت تلاش گذشتگان، راه‌کارى براى معاصران و آیندگان باشد که در وحدت جامعه اسلامى مى‌کوشند و امیدوارند که مصداق آیه شریفه «خَیرَ أُمَّة أُخْرِجَتْ لِلنّاسِ ...» باشند. دعوة التقریب شش فصل دارد:
در فصل اول با عنوان «قصة التقریب» از مقالات شیخ محمود شلتوت مفتى اسبق الأزهر و شیخ محمدتقى قمى استفاده شده است.
«رسالة التقریب» عنوان فصل دوم است که سه مقاله از شیخ محمد تقى قمى و مقالاتى از محمدعلى علوبه باشا، شیخ محمدحسین آل کاشف الغطا و محمد عبدالله محمد و شیخ حسنین محمد مخلوف مفتى اسبق الأزهر مصر را در بر دارد.
در فصل سوم با عنوان «صوت التقریب» شامل مقاله‌اى با همین عنوان از مجله «رسالة الأسلام» است.
ـ عنوان فصل چهارم «افکار على الطریق» مى‌باشد که مقالاتى از عبدالمتعال الصعیدى، عبدالمجید سلیم، محمد عبدالطیف دراز، احمد امین بک، محمدجواد مغنیه و شیخ محمدتقى قمى را در خود جاى داده است.
نویسندگان فصل پنجم با عنوان «التقریب فى المسائل الأختلافیة»، محمدجواد مغنیه، محمد الغزالى القا، محمدتقى القمى، عبدالمجید سلیم و شیخ عبدالعزیز محمد عیسى مى‌باشند.
عنوان فصل آخر که طولانى‌ترین فصل کتاب مى‌باشد «مسیرة التقریب» است و در آن نامه‌ها و مقالات شیخ محمدحسین آل کاشف‌الغطاء، شیخ محمد مصطفى المراغى مفتى سابق الأزهر، محمد بن اسماعیل العمرانى، محمد محمد المدنى و بیانیه علماى پاکستان و نامه مفتى الأزهر شیخ محمود شلتوت به حضرت آیت‌الله بروجردى(رحمه‌الله) و چند مقاله کوتاه دیگر آمده است.
* تاریخ فتوحات مسلمانان در اروپا (فرانسه، سوئیس، ایتالیا و جزایر دریاى مدیترانه)
شکیب ارسلان، ترجمه على دوانى، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، چاپ ششم، 1376، 416 صفحه، وزیرى.
کتاب «تاریخ فتوحات مسلمانان در اروپا» شرحى است بر افتخارات و مجد و عظمت اسلام در گذشته و پژوهشى است تاریخى مربوط به فتوحات و متصرفات مسلمانان در سرزمین‌هاى اروپایى مانند: فرانسه، ایتالیا و جزایر مدیترانه که در قرن‌هاى نخست اسلامى به وقوع پیوست. کتاب از موضوعات و سرفصل‌هاى مختلف تشکیل شده که از آن جمله است:
تمدن اسلامى در دنیاى غرب، آغاز فتوحات مسلمانان در فرانسه، سرگذشت مسلمانان در جنوب فرانسه، سَمَحْ بن مالک خولانى، عبدالرحمن غافقى، میدان شهیدان اسلام در فرانسه، ناوگان دریایى اسلام در آب‌هاى اسپانیا و آفریقا، چگونگى فتوحات مسلمانان و اقامت آنان در جزایر دریاى مدیترانه، سیسیل، ردس، وارواد، پیاده شدن مسلمانان در پروونس، عبدالرحمن سوم و فتوحات او در ایتالیا و فرانسه، آغاز ملوک الطوایف و علل انحطاط مسلمانان در اروپا، گفتار خاورشناس فرانسوى راجع به علل انحطاط مسلمانان در اروپا که موجب بیدارى فرانسه و ترقى پیشرفت اروپا شد، اوضاع عمومى فتوحات اسلامى و نتایجى که از آن به دست آمد، مسلمانان مجار و هنگرى، آثار تمدن اسلامى در اروپا، تأثیر ادبیات و روحیات مسلمانان در مردم فرانسه، فتوحات مسلمانان در اروپا و جزایر دریاى مدیترانه و فتح جزیره مالت توسط مسلمانان. در صفحات پایانى کتاب فهرست راهنما، شامل: اشخاص، اماکن، قبایل، کتاب‌ها، آیات، احادیث و اشعار به طبع رسیده است.
گفتنى است مترجم محترم در مقدمه مفصل خود با استفاده از منابع تاریخى و گسترده مطالب ارزشمندى در موضوعاتى چون: دورنماى مسیحیت اروپا قبل از اسلام، فتوحات مسلمانان، فتح اسپانیا به دست مسلمانان، گوشه‌اى از تمدن اسلامى در اسپانیا، پیشرفت تمدن اسلامى در اسپانیا، قرطبه مهد تمدن اسلامى، غروب آفتاب اسلام در اندلس، محکمه تفتیش عقاید و شکنجه مسلمانان، تمدن اسلامى در دوران فاطمیان و... و به ویژه شخصیت علمى و سیاسى نویسنده بزرگ کتاب آقاى «شکیب ارسلان» افزوده است که مطالعه آن براى محققان و پژوهشگران توصیه مى‌شود.

* دیار آشنا: ویژگى‌هاى جغرافیایى کشورهاى آسیاى مرکزى
نسرین احمدیان شالچى، مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، چاپ اول، 1378، 422 صفحه، وزیرى.

پس از استقلال کشورهاى آسیاى مرکزى، بسیارى از ممالک جهان با هدف برقرارى روابط سیاسى و اقتصادى با آنها بر سر میز مذاکره نشستند. جمهورى اسلامى ایران نیز با توجه به تاریخ مشترک و موقعیت مناسب خود، در صدد احیاى پیوندهاى دیرین و ایجاد تحکیم روابط نوین برآمد.
بدیهى است موفقیت در این امر مستلزم شناخت و آشنایى با توان‌ها و تنگناهاى محیطى، انسانى و اقتصادى یک‌دیگر است. دانش جغرافیا که عملکرد فعالیت‌هاى انسانى را با ملاحظه عناصر محیطى بررسى مى‌کند، مى‌تواند به امر گسترش روابط میان کشورها کمک فراوان نماید و ضمن تحلیل قابلیت‌ها و دشوارى‌ها، راهبردهاى لازم را ارائه دهد.
کتاب حاضر در هفت فصل با همین هدف تهیه شده است. فصل اول با تعیین محدوده آسیاى مرکزى به بررسى ویژگى‌هاى آسیاى مرکزى اختصاص دارد. فصل‌هاى دوم تا ششم به تبیین جغرافیایى ناحیه آسیاى مرکزى و پنج کشور آن یعنى ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و قزاقستان اختصاص دارد. در فصل هفتم مؤلف ضمن بررسى ابعاد گوناگون روابط ایران و استان خراسان با جمهورى‌هاى آسیاى مرکزى، رهنمودهایى به منظور بهبود گسترش روابط کشورمان با جمهورى‌هاى ناحیه ارائه مى‌دهد.
هم‌چنین در این مجموعه سعى شده است بررسى‌ها در سرفصل‌هاى یکسان براى تمام کشورها ارائه شود که عبارت‌اند از: ویژگى‌هاى طبیعى، موقعیت جغرافیایى، ناهموارى‌ها، آب و هوا، ویژگى‌هاى اجتماعى، پیشینه تاریخى، جمعیت، ترکیب قومى، زبان‌هاى رایج، مذهب، آموزش، رسانه‌هاى گروهى، تقسیمات کشورى، ویژگى‌هاى اقتصادى، کشاورزى، منابع معدنى، صنایع، انرژى، حمل و نقل، بازرگانى خارجى، روابط خارجى، روابط با ایران و نقش خراسان در ارتباط ایران با قرقیزستان.
در صفحات پایانى کتاب، پسگفتار، پى‌نوشت، کتاب‌نامه و نمایه نام اشخاص، حکومت‌ها و مکان‌ها، آمده است.

چکیده مقاله‌ها

در این بخش از فصلنامه مقالات اندیشه‌ای به زبان عربی و انگلیسی ترجمه شده است.

چکیده مقالات به زبان عربی

* الابعاد الحضارية للاعتدال الاسلامي محمد علي التسخيري
ان الهدف من خلق الانسان هو عبادة الله تعالى، و قد ناهض الاسلام ـ منذ ظهوره ـ الطاغوت و التطرف بكافة اشكاله، معتبراً غياب الايمان و الشرك عاملين رئيسين من عوامل الطغيان و زعزعة الأمن، الامر الذي دعاه الى نشر الايمان بغية اتحاف البشرية جمعاء بسلام عادل.
فالمجتمع الذي يرسم ملامحه الاسلام، مجتمع تهيمن عليه عبادة الله و نبذ الطاغوت و سيادة الامن.
و في هذا السياق تنصب مهمة منظمة الامم المتحدة التي تدعو الى سلام عادل في الارض عبر مكافحة الارهاب، و قد تطرق هذا المقال الى الاجراءات الكفيلة بنجاح المنظمة الدولية في تلك المهمة.

المصطلحات الرئيسة: خلق الانسان، الامن، السلام العالمي، العدالة، منظمة الامم المتحدة.

• الاجتهاد الفقهي و تأثيره على التقريب بين المذاهب
  

الدكتور عبدالستار ابراهيم الهيتي
القرآن و السنة النبوية مصدران اساسيان في عملية التنظير الفقهي باتفاق كافة المذاهب الاسلامية، و مع ذلك فقد كانت تطرح ـ و ما تزال ـ فتاوى و آراء متضاربة من قبل الفقهاء انطلاقا من الكتاب و السنة و مقتضيات الاجتهاد في كل زمان، و قد نوه المؤلف بضرورة التمييز بين الوحي الالهى و الافكار البشرية التي يقع فيها الاختلاف، و هذا الاختلاف ظاهرة مباركة معترف بها في الفكر البشري و فى الحديث النبوي الشريف (اختلاف امتي رحمة).
و بلغ المؤلف في الختام هذه النتيجة و هي ان على المذاهب الاسلامية ابداء المزيد من الانفتاح و المرونة تجاه آراء المذاهب الاخرى حتى يكون الاجتهاد اسلوباً للتقريب بين المذاهب، اذ ان التعنت و الاصرار على الاراء و المواقف من شأنه تمهيد ارضية التكفير و تضييق الخناق على المذاهب الاخرى و بالتالي المزيد من التفريق و التشتت.
المصطلحات الرئيسة: الاجتهاد الفقهي، المذاهب، التقريب، الاختلاف، التفرقة، السنة.

* رسالة مجمع التقريب و آفاقها
الدكتور الشيخ احسان البعدراني
ينبغي الالتفات ـ في مسألة التقريب بين المذاهب ـ الى هذه النكتة، و هي ان الاختلاف بين المذاهب امر طبيعي لا سيما و ان آيات الذكر الحكيم و الاحاديث النبوية تستبطن تفاسير عديدة، هذا الاختلاف يسير بموازاة بعضه البعض في الجزئيات و العناصر المتغيرة لا في الكليات و العناصر الثابتة، و قد امضاه ائمة الدين عبر احترام الرأي الآخر، فمن الجدير العمل على نشر هذا الاسلوب بين اوساط الشعب، و مباشرة تنفيذه رهن حضور ثلاث فئات: المبلغون و الشباب و النساء، فمع اعداد مبلغين واعين يمكن رسم المواقع المناسبة للشباب و النساء.
المصطلحات الرئيسة: المذاهب الاسلامية، جذور الاختلاف، العناصر الثابتة و المتغيرة، تفسير النصوص الدينية.

* شريعة السلام و الرحمة
السيد مصطفى ميرمحمدي
بعد حادثة 11 سبتمبر عام 2001 م، كرست وسائل الاعلام المرئية و غير المرئية هذا الانطباع، و هو ان الاسلام دين حرب و عنف، و قد كشف هذا المقال النقاب عن حقيقة الاسلام و انه شريعة ترتكز على السلام و الرحمة استناداً الى القرآن و السنة النبوية و كلمات الفقهاء و المفكرين الاسلاميين، و من ثم بيّن اسباب و دوافع الخصوم من وراء طرح تصوير خاطىء عن الاسلام و المسلمين.
المصطلحات الرئيسة: الحرب و السلام، الحقوق الدولية، الحقوق الدولية الاسلامية.

* مشروع الشرق الاوسط الكبير، الغرب و الدول الاسلامية (الخلفيات، و الماهية، و النتائج)
مرتضى شيرودى
ظهر مصطلح الشرق الاوسط الكبير ـ منذ زمن غير بعيد ـ على مسرح العلوم السياسية حيث لا تجد له اثراً في معاجم تلك العلوم، و قد جندت امريكا ـ باعتبارها الراعية لهذا المشروع ـ و حلفاؤها الاوربيون الطاقات لادخال هذا المشروع حيز التطبيق حتى اضحى كلاماً متداولا في حقل الدبلوماسية و وسائل الاعلام الدولية و المحلية، و مع ذلك فما يزال الغموض يلف هذا المصطلح و يتضح ذلك من خلال الاكتفاء بطرح كليات له، لذا فكان من الطبيعي ان يثير الذهن بشأنه تساؤلات، و قد سعى هذا المقال الى الاجابة عن حقيقة هذا المشروع و التساؤلات المطروحة حوله.
المصطلحات الرئيسة: الاسلام، الدول الاسلامية، الشرق الاوسط، امريكا، اسرائيل، الديمقراطية و الحرية.

چکیده مقالات به زبان انگلیسی

* Dimensions of Moderate Islamic civilization By Mohammad Ali Taskhiri
Worshiping God is the objective of man creation and Islam opposes the idols and things not in moderate way. Two important factor posing threat to human liberty are irreligion and idolatry. What Islam aims at is expand peace through expansion of believing in God.
The society Islam preaches is a secure and safe society in which everyone can sense worshiping God and avoiding idols. In line with this objective of Islam the United Nation is also seeking to destroy terrorism and seeks restoring peace across the globe. This article presents ways of tackling the issue and some suggestions for the United Nation success.
Keywords: Man creation, Security, World Peace, Justice, United Nation.
* Feqhi Jurisprudence and its effects on the closeness of Islamic religions By Dr.Abd al-Satar Ebrahim al-Hyati
Synopsis:
The Quran and Prophet’(pbuh) sayings and behavior are the bases of all Islamic sects for theorizing in jurisprudential ramifications, however; the fatava vary among the mojtahedin. Since Ejtehad is a matter of time in different times the Mojtahedin may give different fatva about the same issue. Here the author thinks the differences are a blessing.

The author at the end concludes each of the Islamic sects should show flexibility towards others so that jurisprudence become a way of reconciling between different Islamic sects. In case each sects persist on being right and lay blame on other sects as being wrong then the ground will never be prepared for reconciliation and they will end up with disunity and discord.
Keywords: feghi jurisprudence, sects, proximity, difference, disunity, the Prophet's (pbuh) sayings and behavior.

• The Proximity Assembly mission and the horizons
  

By Dr. Sheikh Ehsan Badarani
Synopsis:
The variety in interpretations of Quaran and the Prophet’s (pbuh) traditions is understandable and logical. Concerning the religions proximity if this fact is taken into consideration then the existing disagreements would seem natural, partial ,complementary and not about the basic and fundamental issues. Since the religious scholars have accepted these disagreements and they respect their different ideas, the people should be taught to respect other ideas that are different from theirs.
To realize this goal three group of people should be taken heed to. Preachers, the youth, and women. Furthermore through training effective preachers the youth and women should be shown their real place.
Keywords: Islamic sects, the roots of disagreement, the variable and unvarying issues, Islamic text commentary.

• Peace and forgiving religion
  

By Seyed Mostafa Mir Mohammady
Synopsis:
After September 11th all the Western mass media increased their anti-Islamic propagandas saying Islam is a warmonger and aggressive religion.

Based on Quarn and the Holy Prophet’s behavior and sayings the present article first represents a true image of peace seeking and forgiving Islam and then analyses the motives and reasons why the opponents of Islam present a distorted picture of Muslims and Islam.
Keywords: war and peace, international law, Islamic international law

• The large Middle East Plan, West and Islamic Countries (The ground, questions and the consequences)
  

By Morteza Shirodi
Synopsis:
The Large Middle East Plan” has recently been added to political jargon. Being new the word can not be found in political dictionaries.
Since America and her European allies are the ones presented it they endeavor to realize and establish their plan. The jargon is now used extensively in the mass media and diplomatic arena. However, the concept and meaning of the word is yet to be clarified and they have offered merely a general idea about it. Accordingly, a simple question is shaped in a curious mind –What is Large Middle East Plan?- This article is going to answer and explain the raised question.
Keywords: Islam, Islamic Countries, America, Israel, Democracy and Freedom.

پانویس

مطالب مندرج در مقاله برگرفته از فصلنامه اندیشه تقریب، سال اول، شماره 3، تابستان 1384 می‌باشد.