confirmed
۳٬۸۹۵
ویرایش
←فعالیت‌های سیاسی، مذهبی و فرهنگی
| خط ۲۸۴: | خط ۲۸۴: | ||
==فعالیت‌های سیاسی، مذهبی و فرهنگی== | ==فعالیت‌های سیاسی، مذهبی و فرهنگی== | ||
در ایران ماقبل صفوی جنبش مرعشی مورد جالبی از جاه‌طلبی‌های سیاسی ست که فاقد عنصر «مهدویت» است. برخلاف سربداران سبزوار که مهدویتی نظامی را دنبال می‌کردند، این جنبش گرچه شیعی ست، در چارچوب صوفیه می‌ماند. البته اشارات اندکی از دکترین مرعشی بین قرون هشتم تا دهم وجود دارد، زمانی که مشغول بسط یا دفاع از قدرتشان بودند. (آثار مذهبی یا ادبی اندکی بازمانده‌است) | در ایران ماقبل صفوی جنبش مرعشی مورد جالبی از جاه‌طلبی‌های سیاسی ست که فاقد عنصر «مهدویت» است. برخلاف سربداران سبزوار که مهدویتی نظامی را دنبال می‌کردند، این جنبش گرچه شیعی ست، در چارچوب صوفیه می‌ماند. البته اشارات اندکی از دکترین مرعشی بین قرون هشتم تا دهم وجود دارد، زمانی که مشغول بسط یا دفاع از قدرتشان بودند. (آثار مذهبی یا ادبی اندکی بازمانده‌است)تعالیم میربزرگ، جوهره‌ای از اصول نبوی و تشریعی از فقه شیعهٔ اثنی‌العشری و آیین فتوت فتیان و مبلغهٔ درخشانی از عرفان ایرانی داشت. مرعشیان پس از آنکه صاحب دشت‌ها و جلگه‌های طبرستان گشتند، توانستند عدالت اجتماعی را گسترش دهند<ref>میرجعفری، حسین (بهار و تابستان ۱۳۸۳). «حمله تیمور به مازندران و عوامل سقوط مرعشیان». فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه اصفهان). اصفهان: دانشگاه اصفهان (۳۶ و ۳۷): ۱۷-۳۶]</ref> | ||
مصونیت سادات مرعشی به عنوان سید، آن‌ها را از نابودی توسط تیمور در امان نگه داشت. ولی فساد قدرت، کاریزمای مؤسسانش، یعنی میربزرگ و فرزندانش، را تهدید کرد. پس از مرگ تیمور بازماندگان مرعشی به گروه‌های رقیب تبدیل شدند و بر سر کنترل ساری، آمل، بارفروش‌ده و سرحدات (کاراتوغان، رستمدار در غرب، کوهپایه‌ها در جنوب) که در کنار گیلان پناهگاه مدعیان موقتی دورافتاده از قدرت شده‌بودند، نزاع کردند. تأثیر آنان که از شرق محدود بود، بیشتر به غرب به سمت متحدانشان در گیلان، خصوصاً لاهیجان که آنان به سید علی کیا در استقرار قدرتش به عنوان رهبر بیه پیش و بسط کنترلش تا قزوین، طارم و شمیران کمک کردند، گسترش یافت. رقابت‌ها با توجه به حمایت قدرت‌های زمانه چون تیموریان، صفویان و قویونلوها از برخی مدعیان و این که دیگران خواهان عدم اتحاد و استقلال بودند، پیچیده شده بود. برخی آثار مهم سلطه مرعشیان در مازندران که منطقه‌ای دچار زلزله‌های زیاد است، باقی مانده‌اند. مقبره یا مسجد میربزرگ در آمل ساخته ۷۸۱، تخریب شده به دست اسکندر و بنا شده دوباره پس از مرگ تیمور، تزیین شده با کاشی و طلا در عهد شاه عباس یکم، در میانه قرن نوزدهم به روایت رابینو ویران بود. گنبد ناصرالحق در آمل توسط علی بن کمال‌الدین ساخته شد. بین بناهای ساری، امام‌زاده زین العابدین مقبره دو پسر کمال‌الدین بن محمد است. | مصونیت سادات مرعشی به عنوان سید، آن‌ها را از نابودی توسط تیمور در امان نگه داشت. ولی فساد قدرت، کاریزمای مؤسسانش، یعنی میربزرگ و فرزندانش، را تهدید کرد. پس از مرگ تیمور بازماندگان مرعشی به گروه‌های رقیب تبدیل شدند و بر سر کنترل ساری، آمل، بارفروش‌ده و سرحدات (کاراتوغان، رستمدار در غرب، کوهپایه‌ها در جنوب) که در کنار گیلان پناهگاه مدعیان موقتی دورافتاده از قدرت شده‌بودند، نزاع کردند. تأثیر آنان که از شرق محدود بود، بیشتر به غرب به سمت متحدانشان در گیلان، خصوصاً لاهیجان که آنان به سید علی کیا در استقرار قدرتش به عنوان رهبر بیه پیش و بسط کنترلش تا قزوین، طارم و شمیران کمک کردند، گسترش یافت. رقابت‌ها با توجه به حمایت قدرت‌های زمانه چون تیموریان، صفویان و قویونلوها از برخی مدعیان و این که دیگران خواهان عدم اتحاد و استقلال بودند، پیچیده شده بود. برخی آثار مهم سلطه مرعشیان در مازندران که منطقه‌ای دچار زلزله‌های زیاد است، باقی مانده‌اند. مقبره یا مسجد میربزرگ در آمل ساخته ۷۸۱، تخریب شده به دست اسکندر و بنا شده دوباره پس از مرگ تیمور، تزیین شده با کاشی و طلا در عهد شاه عباس یکم، در میانه قرن نوزدهم به روایت رابینو ویران بود. گنبد ناصرالحق در آمل توسط علی بن کمال‌الدین ساخته شد. بین بناهای ساری، امام‌زاده زین العابدین مقبره دو پسر کمال‌الدین بن محمد است. | ||
آن‌ها که به طرزی فزاینده توسط قدرت‌های محلی تهدید می‌شدند، در پی اتحاد و پس از پایان قرن هشتم، حتی ازدواج با خاندان‌های تأثیرگذار برآمدند (کیایی، جلال، کار کیا، پازواری، رستمداری و...). آن‌ها که در اوایل قرن دهم تحت الشعاع روزافزون سوادکوه در قلمرویشان بودند به هیچ عنوان در موقعیتی نبودند که با قدرت فزاینده صفویان رقابت کنند. دیگر قدرت شیعی، از آن امیرحسین کیا چلاوی بود که برای ایجاد یک قدرت متزلزل بر مازندران در ۹۰۹ مجبور به مقابله با شاه اسماعیل شد. شاه عباس با ادعای حقوق موروثی اش به عنوان نوه میر عبدالله خان مرعشی (از طریق مادر) بود که در ۱۰۰۵ کنترل مازندران را در دست گرفت؛ سران محلی چون سید مظفر مرتضایی و الوند دیو و خصوصاً ملک بهمن لاریجانی مجبور به پذیرش شکست و اطاعت از فرمانده او فرهاد خان قهرمانلو شدند. | آن‌ها که به طرزی فزاینده توسط قدرت‌های محلی تهدید می‌شدند، در پی اتحاد و پس از پایان قرن هشتم، حتی ازدواج با خاندان‌های تأثیرگذار برآمدند (کیایی، جلال، کار کیا، پازواری، رستمداری و...). آن‌ها که در اوایل قرن دهم تحت الشعاع روزافزون سوادکوه در قلمرویشان بودند به هیچ عنوان در موقعیتی نبودند که با قدرت فزاینده صفویان رقابت کنند. دیگر قدرت شیعی، از آن امیرحسین کیا چلاوی بود که برای ایجاد یک قدرت متزلزل بر مازندران در ۹۰۹ مجبور به مقابله با شاه اسماعیل شد. شاه عباس با ادعای حقوق موروثی اش به عنوان نوه میر عبدالله خان مرعشی (از طریق مادر) بود که در ۱۰۰۵ کنترل مازندران را در دست گرفت؛ سران محلی چون سید مظفر مرتضایی و الوند دیو و خصوصاً ملک بهمن لاریجانی مجبور به پذیرش شکست و اطاعت از فرمانده او فرهاد خان قهرمانلو شدند. | ||
مرعشیان با گسترش آداب و سنن مذهبی و با برپایی بناهایی برای امامزاده‌ها و سادات مرعشی، علاوه بر یادآوری حکومت علویان طبرستان از این اماکن برای انجام فرایض دینی و مراسم شیعی بهره گرفته و از بدین ترتیب جایگاهی مردمی یافتند. براساس اسناد و مدارک قدیمی، بناهای بسیاری در این دوره ساخته شده‌بود، اما الآن در بخش تاریخی ساری، تنها پانزده بنا باقی مانده‌است. تعداد فراوان این مقابر می‌تواند نمایانگر آن باشد که این بناها نقش مهمی در قدرت مرعشیان ایفا کرده و با توجه به جنبهٔ تبلیغیشان به عنوان عواملی سیاسی-مذهبی تلقی می‌شدند. | مرعشیان با گسترش آداب و سنن مذهبی و با برپایی بناهایی برای امامزاده‌ها و سادات مرعشی، علاوه بر یادآوری حکومت علویان طبرستان از این اماکن برای انجام فرایض دینی و مراسم شیعی بهره گرفته و از بدین ترتیب جایگاهی مردمی یافتند. براساس اسناد و مدارک قدیمی، بناهای بسیاری در این دوره ساخته شده‌بود، اما الآن در بخش تاریخی ساری، تنها پانزده بنا باقی مانده‌است. تعداد فراوان این مقابر می‌تواند نمایانگر آن باشد که این بناها نقش مهمی در قدرت مرعشیان ایفا کرده و با توجه به جنبهٔ تبلیغیشان به عنوان عواملی سیاسی-مذهبی تلقی می‌شدند<ref>عسگری، سپیده (بهار و تابستان ۱۳۸۰). «معماری محلی مازندران (سه امام زاده شهر ساری)». میراث جاویدان. تهران (۳۳-۳۴)</ref>. | ||
==بازماندگان== | ==بازماندگان== | ||