confirmed، مدیران
۳۶٬۸۳۲
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'پژوهشگران' به 'پژوهشگران') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
'''فقه''' دانش به احکام شرعی فرعی از ادله تفصیلی است. در تعریف معروف فقه با عنوان اصطلاحی آن آوردهاند که: «روشی که بهوسیلهٔ آن [[احکام شرعی]] را از ادلهٔ تفصیلی به دست میآوریم. «دلایل تفصیلی» از نظر بیشتر علمای مسلمان عبارتند از: قرآن، سنّت، اجماع و عقل. فقه، به معنای فهمیدن و درک کردن میباشد که به استنباط احکام شرع کمک میکند. منظور از فقه، قوانین الزامی و غیر الزامی است که از طرف خداوند متعال برای بشر وضع گردیده است. علم فقه علمی است که از منظرهای مختلف و متعدد به بررسی این قوانین میپردازد و در پیرامون آن بحث میکند. موضوعات فقهی مثل [[نماز]]، [[روزه]]، [[حج]]، معاملات و بسیاری از موضوعاتی که در فقه مورد بحث و بررسی قرار میگیرد. | '''فقه''' دانش به احکام شرعی فرعی از ادله تفصیلی است. در تعریف معروف فقه با عنوان اصطلاحی آن آوردهاند که: «روشی که بهوسیلهٔ آن [[احکام شرعی]] را از ادلهٔ تفصیلی به دست میآوریم. «دلایل تفصیلی» از نظر بیشتر علمای مسلمان عبارتند از: قرآن، سنّت، اجماع و عقل. فقه، به معنای فهمیدن و درک کردن میباشد که به استنباط احکام شرع کمک میکند. منظور از فقه، قوانین الزامی و غیر الزامی است که از طرف خداوند متعال برای بشر وضع گردیده است. علم فقه علمی است که از منظرهای مختلف و متعدد به بررسی این قوانین میپردازد و در پیرامون آن بحث میکند. موضوعات فقهی مثل [[نماز]]، [[روزه]]، [[حج]]، معاملات و بسیاری از موضوعاتی که در فقه مورد بحث و بررسی قرار میگیرد. | ||
=مقدمه= | == مقدمه == | ||
ارتباط انسان با خودش و با محیط بیرون از او، منشا نیازهای متعدد است. طبیعتاً سازماندهی و پاسخگویی به این نیازها، محتاج قانونمندی و داشتن قوانینی است که بتواند انسان را به مقصود و مقصدش برساند. نیازهای مختلف بشر جنبههای مختلف جسمی، روحی، فردی و اجتماعی دارد که باید در زیر چتر حمایتی و راهبردی یک سلسله قوانین منطقی و صحیح تامین گردد. | ارتباط انسان با خودش و با محیط بیرون از او، منشا نیازهای متعدد است. طبیعتاً سازماندهی و پاسخگویی به این نیازها، محتاج قانونمندی و داشتن قوانینی است که بتواند انسان را به مقصود و مقصدش برساند. نیازهای مختلف بشر جنبههای مختلف جسمی، روحی، فردی و اجتماعی دارد که باید در زیر چتر حمایتی و راهبردی یک سلسله قوانین منطقی و صحیح تامین گردد. | ||
خط ۴۸: | خط ۴۷: | ||
[[اسلام]] کاملترین و آخرین دینی است که توسط پیامبر برگزیده خدا، محمد (ص) برای بشر تا روز قیامت به ارمغان آورده شده است.<refخمینی، روحالله، صحیفه نور، چ اول، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، ۱۳۶۹ ش، ج۲۱، ص۹۸</ref> | [[اسلام]] کاملترین و آخرین دینی است که توسط پیامبر برگزیده خدا، محمد (ص) برای بشر تا روز قیامت به ارمغان آورده شده است.<refخمینی، روحالله، صحیفه نور، چ اول، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، ۱۳۶۹ ش، ج۲۱، ص۹۸</ref> | ||
=تاریخچه فقه و فقاهت= | == تاریخچه فقه و فقاهت == | ||
تقریباً میتوان گفت از عصر نبی اکرم و ائمه اطهار (ع) به گونهای فقه و فقاهت آغاز شده و علماء و دانشمندان اسلامی در این زمینه گام برداشتهاند. | تقریباً میتوان گفت از عصر نبی اکرم و ائمه اطهار (ع) به گونهای فقه و فقاهت آغاز شده و علماء و دانشمندان اسلامی در این زمینه گام برداشتهاند. | ||
[[پیامبر اکرم]] (ص) نمایندگانی را در عصر خویش که آگاهتر به مسائل دینی و قرآنی بودند برای بیان احکام و آشنا کردن مردم با اسلام و [[قرآن کریم]] به میان طوائف و اقوام دیگر میفرستادند، همانند مأموریت جعفر بن ابیطالب به حبشه و اعزام مصعب بن عمیر به مدینه. | [[پیامبر اکرم]] (ص) نمایندگانی را در عصر خویش که آگاهتر به مسائل دینی و قرآنی بودند برای بیان احکام و آشنا کردن مردم با اسلام و [[قرآن کریم]] به میان طوائف و اقوام دیگر میفرستادند، همانند مأموریت جعفر بن ابیطالب به حبشه و اعزام مصعب بن عمیر به مدینه. | ||
خط ۶۱: | خط ۵۹: | ||
اما موقعیت خاص و ویژهای که برای مراجع و فقهاء شیعه پیش آمد از سال ۳۲۹ هجری بوده است زیرا از این زمان فقهاء شیعه عهدهدار تشریع و تبیین احکام اسلام و پاسخگوی پرسشهای شیعیان بودهاند و از اینجا بود که مرجعیت شیعه تکوین یافت و پیوند مستحکمی میان شیعیان و مرجعیّت برقرار گردید. <ref>حسنی، سلیم، نقش علمای شیعه در رویارویی با استعمار، ص۸</ref> | اما موقعیت خاص و ویژهای که برای مراجع و فقهاء شیعه پیش آمد از سال ۳۲۹ هجری بوده است زیرا از این زمان فقهاء شیعه عهدهدار تشریع و تبیین احکام اسلام و پاسخگوی پرسشهای شیعیان بودهاند و از اینجا بود که مرجعیت شیعه تکوین یافت و پیوند مستحکمی میان شیعیان و مرجعیّت برقرار گردید. <ref>حسنی، سلیم، نقش علمای شیعه در رویارویی با استعمار، ص۸</ref> | ||
=منابع فقه= | == منابع فقه == | ||
منابع فقه اسلامی عبارتند از مجموعه گزارههایی (اعم از آنکه عقل به این گزارهها پی برده باشد یا فقط توسط شارع بیان شده باشد) که فرد آگاه به علوم لازم (مثل فقه، اصول فقه، علم الحدیث و…) میتواند با استفاده از آنها احکام شرعی فرعی را بدست آورد.<ref> (آیتالله العظمی) خویی، حسین. شرح العروة الوثقی. مقدمه، تعریف اجتهاد</ref> | منابع فقه اسلامی عبارتند از مجموعه گزارههایی (اعم از آنکه عقل به این گزارهها پی برده باشد یا فقط توسط شارع بیان شده باشد) که فرد آگاه به علوم لازم (مثل فقه، اصول فقه، علم الحدیث و…) میتواند با استفاده از آنها احکام شرعی فرعی را بدست آورد.<ref> (آیتالله العظمی) خویی، حسین. شرح العروة الوثقی. مقدمه، تعریف اجتهاد</ref> | ||
از دیدگاه فقهای شیعه، این منابع در اصل دو عددند و عبارتاند از نقل و عقل ما بهطور سنتی و برای مقایسه پذیرتر شدن با سایر مذاهب اسلامی به صورت چهار دسته شمرده شدهاند: کتاب، سنت، عقل و اجماع.<ref>زین الدین العاملی (معروف به شهید ثانی). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة اللمعة الدمشقیة و الرّوضة البهیّة. کتاب القضاء</ref> | از دیدگاه فقهای شیعه، این منابع در اصل دو عددند و عبارتاند از نقل و عقل ما بهطور سنتی و برای مقایسه پذیرتر شدن با سایر مذاهب اسلامی به صورت چهار دسته شمرده شدهاند: کتاب، سنت، عقل و اجماع.<ref>زین الدین العاملی (معروف به شهید ثانی). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة اللمعة الدمشقیة و الرّوضة البهیّة. کتاب القضاء</ref> | ||
فقهای مذاهب اهل سنت، (از جمله حنفیان)، قیاس و استحسان را نیز از جمله منابع استنباط دانستهاند (اما عقل را از جمله منابع فقه محسوب نکردهاند). | فقهای مذاهب اهل سنت، (از جمله حنفیان)، قیاس و استحسان را نیز از جمله منابع استنباط دانستهاند (اما عقل را از جمله منابع فقه محسوب نکردهاند). | ||
=احکام فقهی= | == احکام فقهی == | ||
در فقه به هر عمل اختیاری که انسان میتواند انجام دهد، یک حکم فقهی را نسبت میدهند. [۹] روش تقسیم احکام فقهی از این قرار است: | در فقه به هر عمل اختیاری که انسان میتواند انجام دهد، یک حکم فقهی را نسبت میدهند. [۹] روش تقسیم احکام فقهی از این قرار است: | ||
خط ۹۶: | خط ۹۲: | ||
بنابر این یک فقیه علاوه بر بدست آوردن روش انجام مناسک شرعی از منابع فقه، باید حکم هر کاری را نیز مشخص کند. اما اگر بعد از آنکه در منابع فقهی جستجوی لازم را انجام داد در حرام بودن چیزی شک کرد، با برقراری شرایط اصل برائت اعلام میشود که مسلمانان میتوانند آن کار را انجام دهند.<ref>سبحانی، جعفر. الموجز فی اصول الفقه. مؤسسه امام صادق ۱۳۸۷. ص ۱۸۰</ref> | بنابر این یک فقیه علاوه بر بدست آوردن روش انجام مناسک شرعی از منابع فقه، باید حکم هر کاری را نیز مشخص کند. اما اگر بعد از آنکه در منابع فقهی جستجوی لازم را انجام داد در حرام بودن چیزی شک کرد، با برقراری شرایط اصل برائت اعلام میشود که مسلمانان میتوانند آن کار را انجام دهند.<ref>سبحانی، جعفر. الموجز فی اصول الفقه. مؤسسه امام صادق ۱۳۸۷. ص ۱۸۰</ref> | ||
=معرفی علم فقه= | == معرفی علم فقه == | ||
علم فقه از آغاز ظهور و گسترش اسلام و تعالیم آن، از نخستین علومی بوده که مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است. فقه اسلامی به مرور زمان دامن خود را گستردهتر کرد و موضوعات مختلفی را در حیطه مباحث علمی خود گرفت و به تدریج از وسیعترین علوم اسلامی گردید که همواره مورد تحصیل و تدریس بوده است. با تلاش و نبوغ فقیهانی یگانه، تالیفات فوقالعاده زیاد و ارزندهای نگاشته شده این آثار زمینههای گوناگون حقوق اساسی، حقوق مدنی، حقوق خانواده، حقوق جزایی، اداری، سیاسی و... مسائل شخصی مثل عبادات را شامل میشود.<ref> الطوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن، کتاب الغیبة، تحقیق عباد الله الطهرانی و علی احمد ناصح، قم: موسسه المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۷ هـ</ref> | علم فقه از آغاز ظهور و گسترش اسلام و تعالیم آن، از نخستین علومی بوده که مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است. فقه اسلامی به مرور زمان دامن خود را گستردهتر کرد و موضوعات مختلفی را در حیطه مباحث علمی خود گرفت و به تدریج از وسیعترین علوم اسلامی گردید که همواره مورد تحصیل و تدریس بوده است. با تلاش و نبوغ فقیهانی یگانه، تالیفات فوقالعاده زیاد و ارزندهای نگاشته شده این آثار زمینههای گوناگون حقوق اساسی، حقوق مدنی، حقوق خانواده، حقوق جزایی، اداری، سیاسی و... مسائل شخصی مثل عبادات را شامل میشود.<ref> الطوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن، کتاب الغیبة، تحقیق عباد الله الطهرانی و علی احمد ناصح، قم: موسسه المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۷ هـ</ref> | ||
منشا این گستردگی را در این میتوان یافت که قوانین اسلامی به نژاد یا قبیله خاص و به زمان یا مکان محدودی اختصاص ندارد، بلکه با توجه به نیازهای بشر و برای همه زمانها و مکانها و با توجه به مصلحتهایی که برای سعادت هر دو جهان وجود دارد، وضع گشته است.<ref> گروه مطالعات اسلامی دائره المعارف انسانشناسی، فرهنگ اصطلاحات فقهی، چ اول، تهران: انجمن قلم ایران، ۱۳۷۷ ش</ref> | منشا این گستردگی را در این میتوان یافت که قوانین اسلامی به نژاد یا قبیله خاص و به زمان یا مکان محدودی اختصاص ندارد، بلکه با توجه به نیازهای بشر و برای همه زمانها و مکانها و با توجه به مصلحتهایی که برای سعادت هر دو جهان وجود دارد، وضع گشته است.<ref> گروه مطالعات اسلامی دائره المعارف انسانشناسی، فرهنگ اصطلاحات فقهی، چ اول، تهران: انجمن قلم ایران، ۱۳۷۷ ش</ref> | ||
=فقه در لغت و اصطلاح= | == فقه در لغت و اصطلاح == | ||
در نگاه بدوی و مراجعه ابتدایی به کلمات و تعبیرات کثیری از اهل لغت، به نظر میرسد که <big>فقه</big> به معنای مطلق فهم باشد. از تعبیراتی نظیر گفتههای ذیل چنین استفادهای میشود: | در نگاه بدوی و مراجعه ابتدایی به کلمات و تعبیرات کثیری از اهل لغت، به نظر میرسد که <big>فقه</big> به معنای مطلق فهم باشد. از تعبیراتی نظیر گفتههای ذیل چنین استفادهای میشود: | ||
خط ۱۱۴: | خط ۱۰۸: | ||
لیکن با تأمل و نگاهی مجدد، خصوصاً به عبارات لغویانی که در مقام تعیین تفاوتهای ظریف بین واژگان متشابه برآمدهاند و فروق اللغه را تدوین کردهاند، به این نتیجه میرسیم که <big>فقه</big> در لغت مطلق فهم نیست، بلکه موشکافی و ریزبینی و فهم دقیق را فقه گویند. | لیکن با تأمل و نگاهی مجدد، خصوصاً به عبارات لغویانی که در مقام تعیین تفاوتهای ظریف بین واژگان متشابه برآمدهاند و فروق اللغه را تدوین کردهاند، به این نتیجه میرسیم که <big>فقه</big> در لغت مطلق فهم نیست، بلکه موشکافی و ریزبینی و فهم دقیق را فقه گویند. | ||
=کلمه فقه در قرآن و حدیث= | == کلمه فقه در قرآن و حدیث == | ||
در قرآن کریم آمده است: «...فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ کلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِیتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَلِینْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَیهِمْ لَعَلَّهُمْ یحْذَرُونَ»؛<ref>سوره توبه، آیه ۱۲۲</ref> چرا از هر گروهى یک دسته کوچ نمى کنند تا در امر دین بصیرت کامل پیدا کنند و پس از بازگشتن، مردم خود را اعلام خطر نمایند، باشد که از ناشایستها حذر نمایند. | در قرآن کریم آمده است: «...فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ کلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِیتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَلِینْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَیهِمْ لَعَلَّهُمْ یحْذَرُونَ»؛<ref>سوره توبه، آیه ۱۲۲</ref> چرا از هر گروهى یک دسته کوچ نمى کنند تا در امر دین بصیرت کامل پیدا کنند و پس از بازگشتن، مردم خود را اعلام خطر نمایند، باشد که از ناشایستها حذر نمایند. | ||
خط ۱۲۶: | خط ۱۱۹: | ||
ائمه اطهار مکرر این کلمه را بکار بردهاند و بعضى از اصحاب خود را امر به تفقه کردهاند و یا آنها را فقیه خواندهاند. شاگردان مبرز ائمه اطهار در همان عصرها به عنوان <sub>فقهاء شیعه</sub> شناخته مى شدهاند.<ref>مطهری، آشنایى با علوم اسلامى، ج۳، ص۶۸و۶۹</ref> | ائمه اطهار مکرر این کلمه را بکار بردهاند و بعضى از اصحاب خود را امر به تفقه کردهاند و یا آنها را فقیه خواندهاند. شاگردان مبرز ائمه اطهار در همان عصرها به عنوان <sub>فقهاء شیعه</sub> شناخته مى شدهاند.<ref>مطهری، آشنایى با علوم اسلامى، ج۳، ص۶۸و۶۹</ref> | ||
=فقه سیاسی= | == فقه سیاسی == | ||
اصطلاح '''فقه سیاسى''' به عنوان واژهای نوپدید در عرصه فقه، مشتمل بر مجموعهاى از مباحث فقهى است که با رفتار سیاسی و دانش سیاست مرتبط بوده و تکالیف شرعى زندگى سیاسى مؤمنان بلکه شهروندان را تعیین کرده و آیین اداره مطلوب را بر اساس منابع و ادله معتبر شرعى، تبیین و توصیه مىکند. | اصطلاح '''فقه سیاسى''' به عنوان واژهای نوپدید در عرصه فقه، مشتمل بر مجموعهاى از مباحث فقهى است که با رفتار سیاسی و دانش سیاست مرتبط بوده و تکالیف شرعى زندگى سیاسى مؤمنان بلکه شهروندان را تعیین کرده و آیین اداره مطلوب را بر اساس منابع و ادله معتبر شرعى، تبیین و توصیه مىکند. | ||
خط ۱۳۶: | خط ۱۲۸: | ||
</ref> | </ref> | ||
=ادله اربعه= | == ادله اربعه == | ||
ادلّه اربعه یا <big>دلایل چهارگانه</big> اصطلاحی در علم اصول فقه است که به منابع چهارگانه معتبر فقهی برای استنباط احکام شرعی اطلاق میشود. این منابع عبارتاند از کتاب، سنت، اجماع و عقل. فقیه بر اساس این منابع معتبر، حکم شرعی را استنباط میکند. اعتبار و حجیت این چهار دلیل در مبحث حجج اصول فقه اثبات میشود. | ادلّه اربعه یا <big>دلایل چهارگانه</big> اصطلاحی در علم اصول فقه است که به منابع چهارگانه معتبر فقهی برای استنباط احکام شرعی اطلاق میشود. این منابع عبارتاند از کتاب، سنت، اجماع و عقل. فقیه بر اساس این منابع معتبر، حکم شرعی را استنباط میکند. اعتبار و حجیت این چهار دلیل در مبحث حجج اصول فقه اثبات میشود. | ||
== دلیل == | === دلیل === | ||
دلیل در فقه به معنای چیزی است که برای اثبات حکم شرعی بدان استدلال میشود. برای دلیل تقسیماتی ذکر شده است: | دلیل در فقه به معنای چیزی است که برای اثبات حکم شرعی بدان استدلال میشود. برای دلیل تقسیماتی ذکر شده است: | ||
خط ۱۵۵: | خط ۱۴۵: | ||
دلیل لفظی دلیل است که از نوع الفاظ است مانند خبر.<ref>مظفر، اصول الفقه، ج ۱، ص ۱۴۰</ref> | دلیل لفظی دلیل است که از نوع الفاظ است مانند خبر.<ref>مظفر، اصول الفقه، ج ۱، ص ۱۴۰</ref> | ||
== کتاب (قرآن) == | === کتاب (قرآن) === | ||
منظور از کتاب در ادله اربعه، [[قرآن]] است. آیات الاحکام حدود ۵۰۰ آیه از قرآن را تشکیل میدهد. پژوهشگران قرآن را از جهات گوناگونی نگاه کردهاند مانند مباحث تاریخی، تفسیری، کلامی و ... در فقه با توجه به موضوع، به آیات الاحکام استناد میشود. در اصول فقه سخن از حجیت و اعتبار ظواهر این آیات است. | منظور از کتاب در ادله اربعه، [[قرآن]] است. آیات الاحکام حدود ۵۰۰ آیه از قرآن را تشکیل میدهد. پژوهشگران قرآن را از جهات گوناگونی نگاه کردهاند مانند مباحث تاریخی، تفسیری، کلامی و ... در فقه با توجه به موضوع، به آیات الاحکام استناد میشود. در اصول فقه سخن از حجیت و اعتبار ظواهر این آیات است. | ||
اخباریین با نفی حجیت ظواهر قرآن، باعث توجه بیشتر به این مبحث در کتب اصولی شد. امین استرآبادی نخستین بار در حجیت ظواهر قرآن تردید کرد. او استنباط از ظواهر قرآن را ظنی میدانست و با مبنای خود که برای استنباط باید به علم رسید، در تضاد بود و از این جهت حجیت ظواهر قرآن را نفی کرد. | اخباریین با نفی حجیت ظواهر قرآن، باعث توجه بیشتر به این مبحث در کتب اصولی شد. امین استرآبادی نخستین بار در حجیت ظواهر قرآن تردید کرد. او استنباط از ظواهر قرآن را ظنی میدانست و با مبنای خود که برای استنباط باید به علم رسید، در تضاد بود و از این جهت حجیت ظواهر قرآن را نفی کرد. | ||
== سنت == | === سنت === | ||
سنت به قول، فعل و تقریر معصوم اطلاق میشود. این معنا در میان اهل سنت و شیعیان متفاوت است. اهل سنت تنها گفتار و رفتار و تقریر پیامبر را سنت میدانند و شیعیان به پیامبر، امامان دوازده گانه و حضرت زهرا را ملحق میکنند و معنای سنت را توسعه میدهند.<ref>مظفر، اصول الفقه، ج ۲، ص ۶۴-۶۵</ref> | سنت به قول، فعل و تقریر معصوم اطلاق میشود. این معنا در میان اهل سنت و شیعیان متفاوت است. اهل سنت تنها گفتار و رفتار و تقریر پیامبر را سنت میدانند و شیعیان به پیامبر، امامان دوازده گانه و حضرت زهرا را ملحق میکنند و معنای سنت را توسعه میدهند.<ref>مظفر، اصول الفقه، ج ۲، ص ۶۴-۶۵</ref> | ||
=== انواع سنت === | ==== انواع سنت ==== | ||
'''قول معصوم''' | '''قول معصوم''' | ||
خط ۱۸۹: | خط ۱۷۶: | ||
برای دست یابی به سنت، راههای غیرقطعی گوناگونی میتوان شمرد، نتیجه این راهها غیرقطعی و ظن آور است و برای حجیت و پذیرش آن باید دلیل خاصی اقامه کرد. از میان راههای گوناگون در میان فقهای امامیه تنها خبر واحد ثقه معتبر است. | برای دست یابی به سنت، راههای غیرقطعی گوناگونی میتوان شمرد، نتیجه این راهها غیرقطعی و ظن آور است و برای حجیت و پذیرش آن باید دلیل خاصی اقامه کرد. از میان راههای گوناگون در میان فقهای امامیه تنها خبر واحد ثقه معتبر است. | ||
== اجماع == | === اجماع === | ||
اجماع در نزد امامیه متفاوت از اجماع در میان عامه است. اجماع در این معنا بازگشت به سنت دارد؛ زیرا فقیه از اجماع، قول معصوم علیهالسلام را کشف میکند و چنانچه اجماع کشف از قول معصوم نکند، معتبر نیست.<ref>مظفر، اصول الفقه، ج ۲، ص ۳۵۳</ref> از این رو اجماع دلیل مستقلی به شمار نمیرود و برخی فقها اجماع را بر اتفاق گروهی از فقها که همراه بودن امام علیهالسلام با آنان معلوم است، تعریف کردهاند.<ref>شیخ انصاری، فرائد الاصول، ج ۱، ص ۱۸۷؛ معالم الدین، ص ۱۷۳</ref> اصولیین برای اجماع تقسیماتی را ذکر کردهاند. | اجماع در نزد امامیه متفاوت از اجماع در میان عامه است. اجماع در این معنا بازگشت به سنت دارد؛ زیرا فقیه از اجماع، قول معصوم علیهالسلام را کشف میکند و چنانچه اجماع کشف از قول معصوم نکند، معتبر نیست.<ref>مظفر، اصول الفقه، ج ۲، ص ۳۵۳</ref> از این رو اجماع دلیل مستقلی به شمار نمیرود و برخی فقها اجماع را بر اتفاق گروهی از فقها که همراه بودن امام علیهالسلام با آنان معلوم است، تعریف کردهاند.<ref>شیخ انصاری، فرائد الاصول، ج ۱، ص ۱۸۷؛ معالم الدین، ص ۱۷۳</ref> اصولیین برای اجماع تقسیماتی را ذکر کردهاند. | ||
== عقل == | === عقل === | ||
مشهور اصولیان عقل را در عرض کتاب و سنت یکی از منابع استنباط شمردهاند.<ref>شیخ انصاری، فرائد الاصول، ج ۱، ص ۱۸۷؛ معالم الدین، ص ۱۷۳</ref> در مقابل اخباریان عقل را به عنوان منبع مستقل نپذیرفتهاند. اگرچه عقل در بسیاری از کتب اصولیین ذکر شده است اما معنای روشنی از آن بیان نکردهاند. منظور از دلیل عقل در مقابل کتاب و سنت «هر گزاره عقلی که بتوان از آن به حکم شرعی قطعی رسید» است.<ref>مظفر، اصول الفقه، ج ۲، ص ۱۱۸</ref> | مشهور اصولیان عقل را در عرض کتاب و سنت یکی از منابع استنباط شمردهاند.<ref>شیخ انصاری، فرائد الاصول، ج ۱، ص ۱۸۷؛ معالم الدین، ص ۱۷۳</ref> در مقابل اخباریان عقل را به عنوان منبع مستقل نپذیرفتهاند. اگرچه عقل در بسیاری از کتب اصولیین ذکر شده است اما معنای روشنی از آن بیان نکردهاند. منظور از دلیل عقل در مقابل کتاب و سنت «هر گزاره عقلی که بتوان از آن به حکم شرعی قطعی رسید» است.<ref>مظفر، اصول الفقه، ج ۲، ص ۱۱۸</ref> | ||
خط ۲۱۷: | خط ۲۰۲: | ||
عقل به کمک حکم شرع، به حکم شرعی علم پیدا میکند. مانند حکم عقل به وجوب مقدمه هنگام وجوب ذی المقدمه. وجوب ذی المقدمه حکم شرعی است که با ضمیمه آن به حکم عقل -مقدمه واجب، واجب است- دلیل عقلی شکل میگیرد. <ref>مظفر، اصول الفقه، ج ۱، ص ۱۸۸-۱۸۹</ref>مسأله إِجزاء، مقدمه واجب، ضد و ...از جمله غیرمستقلات عقلی است که در علم اصول فقه بحث میشود. | عقل به کمک حکم شرع، به حکم شرعی علم پیدا میکند. مانند حکم عقل به وجوب مقدمه هنگام وجوب ذی المقدمه. وجوب ذی المقدمه حکم شرعی است که با ضمیمه آن به حکم عقل -مقدمه واجب، واجب است- دلیل عقلی شکل میگیرد. <ref>مظفر، اصول الفقه، ج ۱، ص ۱۸۸-۱۸۹</ref>مسأله إِجزاء، مقدمه واجب، ضد و ...از جمله غیرمستقلات عقلی است که در علم اصول فقه بحث میشود. | ||
=ساختار کتابهای فقهی= | == ساختار کتابهای فقهی == | ||
ساختار کتابهای فقهی بهطور معمول به دو قسمت اصلی تقسیم شدهاست:<ref>حقق حلی (متوفی ۶۷۶) «شرایع الاسلام»</ref> | ساختار کتابهای فقهی بهطور معمول به دو قسمت اصلی تقسیم شدهاست:<ref>حقق حلی (متوفی ۶۷۶) «شرایع الاسلام»</ref> | ||
خط ۲۶۷: | خط ۲۵۱: | ||
کتاب الامر بالعروف و النهی عن المنکر: احکام دعوت به اعمال نیک و دوری از بدیها = امر به معروف و نهی از منکر.<ref> ین الدین العاملی (معروف به شهید ثانی). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة اللمعة الدمشقیة و الرّوضة البهیّة</ref> | کتاب الامر بالعروف و النهی عن المنکر: احکام دعوت به اعمال نیک و دوری از بدیها = امر به معروف و نهی از منکر.<ref> ین الدین العاملی (معروف به شهید ثانی). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة اللمعة الدمشقیة و الرّوضة البهیّة</ref> | ||
=پانویس= | == پانویس == | ||
{{پانویس|2}} | {{پانویس|2}} | ||