توهین به مقدسات (مقاله)

لزوم اتحاد مسلمانان در برابر اهانت به مقدسات اسلامی

توهین (اهانت) به مقدسات اسلامی و یا مقدسات پیروان مذاهب اسلامی در واقع عنوانی است عام که شامل هر گونه توهین ساده، توهین مشدّد و یا افتراء فعلی و یا قولی می گردد و در واقع از جهت فقهی و حقوقی برای مرتکب آن مجازات تعیین گردیده است.

توهین به مقدسات از جهت فقهی - حقوقی

جرم اهانت به مقدسات یکی از مسائل بسیار مهم در فقه و جوامع اسلامی است. مقدسات شامل مواردی است که مورد احترام جامعه اسلامی است و آنها عبارت است از: ذات باریتعالی، قرآن کریم، پیامبراکرم(ص)، ائمه اطهار(ع)، مکانها و زمانهای مقدس، ولی فقیه، مراجع عظام، مومنان و بطور کلی تمامی اشخاصی که از هرگونه ناپاکی منزه بوده و رعایت حرمت آنها ضرورت دارد. در این مقاله دیدگاه فقها و حقوقدانان را درباره توهین به مقدسات و مجازات مربوط به آن را کشف نماید. این جرم اهانت به مقدسات در کتب قواعد فقه در قالب قاعده «حرمه اهانه المحترمات» تحت عنوان تعظیم شعائر اسلامی بیان گردیده است، در قانون مجازات اسلامی هم در ماده ی ۵۱۳ این جرم و همچنین مصداق بارز آن یعنی جرم ساب النبی نیز بیان گردیده است. این نوشتار جرم اهانت به مقدسات را از بعد فقهی و حقوقی مورد بررسی قرار داده و مجازات مربوط به آن را مشخص کرده تا ابعاد مجهول و ناشناخته و عواقب ارتکاب توهین به مقدسات برای عموم مردم شناخته شود.

برگرفته از پایگاه مقالات علمی مگیران

توهین در لغت به معنی «سست گردانیدن» و در اصطلاح حقوقی عبارت از نسبت دادن هر فعل یا ترک فعلی که عرفاً‌ مخالف حیثیت و احترام طرف تلقی شود

عنوان توهین مفهوم کلی است و شامل افتراء نیز می‌شود. وجه مشترک عمل مجرمانه توهین و افتراء هتک حیثیت طرف جرم است. با این وجود بین این دو، وجوه افتراقی وجود دارد:

الف) توهین غالباً به وسیله الفاظ و گفتار و حرکات رکیک واقع می‌شود در صورتی که افتراء با استفاده از وسایل خاصی نظیر اوراق چاپی یا خطی، نشریات و امثال آن صورت می‌گیرد؛

ب) توهین به ویژه فحاشی از جرائم صرفاً مادی است و تحقق آن موکول به اثبات قصد مجرمانه نیست ولی در افتراء تحقق قصد مجرمانه شرط است؛

ج) توهین غالباً ‌به صورت حضوری است و موارد غیابی آن خیلی اندک است ولی افتراء غالباً بدون حضور طرف صورت می‌گیرد.

به طور کلی توهین به اعتبار شخصیت طرف جرم و وسیلۀ ارتکاب جرم به توهین ساده، مشدد و توهین به‌ وسیله مطبوعات تقسیم می‌شود.

عناصر اختصاصی توهین ساده:

عنصر مادی

برای تحقق جرم لازم است که مرتکب با انجام عمل مادی خود به صورت گفتار یا نوشتار موجبات هتک حرمت دیگری را فراهم نماید و نیز توهین متوجه شخص یا اشخاص معینی باشد.

2- عنصر روانی: توهین و فحاشی از جرایم عمدی است و منظور از عمد، علم و آگاهی مرتکب به وهن‌آور بودن کردار یا گفتاری است که به حیثیت طرف لطمه‌ وارد می‌کند.

توهین مشدّد: در پاره‌ای اوقات جرم توهین به اعتبار شخصیت و مقام و منصب طرف توهین و یا وسیلۀ ارتکاب آن با عکس العمل شدید قانون‌گذار مواجه می‌شود. عمده‌ترین توهین‌های‌ مشدد در حال حاضر عبارتند از:

1- توهین به رئیس جمهور و سایر مقامات مملکتی و رسمی و نمایندگان سیاسی کشورهای خارجی.

2-توهین از طریق مطبوعات. لکن باید دانست که اولا: هر نوع اهانتی مستوجب اعدام نیست. ثانیا: اهانت به هر امر مقدسی مجازات اعدام به همراه ندارد. ثالثا: اگر شخصی هم مستحق اعدام باشد اجرای اعدام درباره او شرایط متعددی دارد و هر کسی مجاز به اجرای آن نیست.

عنصر معنوی

جرم توهین و فحاشی از جمله جرائم عمدی است و منظور از آن علم و آگاهی مرتکب، به وهن آور بودن کردار یا گفتار یا نوشتاری است که به حیثیت و شرافت طرف لطمه وارد می‌سازد. به طور کلی سوء نیت در جرم توهین و فحاشی مفروض می‌باشد و احتیاج به اثبات ندارد و اثبات خلاف آن به عهده متهم می‌باشد. در توهین مشدد شخص مرتکب علاوه بر داشتن قصد اهانت باید شخصیت طرف توهین را بشناسد و از سمت و مقام او نیز آگاهی داشته باشد و گرنه عمل او توهین ساده تلقی خواهد شد.

گفتنی است که توهین به افراد عادی، توهین ساده و از جرایم قابل گذشت، ولی توهین به ماموران رسمی و مقامات دولتی، توهین مشدد و از جرایم غیرقابل گذشت می‌باشد. برگرفته از مقاله سید جعفر رحیمی درباره توهین

مجازات جرم توهین

مجازات توهین به افراد عادی، چنان‌چه موجب حدّ قذف نباشد، شلاق تا 74 ضربه و یا پنجاه‌هزار ریال تا یک میلیون ریال جزای نقدی است و مجازات توهین به مقامات و مسئولین، حبس از سه تا شش ماه یا شلاق تا 74 ضربه و یا جزای نقدی از پنجاه هزار تا یک میلیون ریال می‌باشد و اگر مرتکب، ضمن عمل توهین، اقدام به ایراد ضرب یا جرح به مأمور نماید، این مورد طبق ماده 614 قانون مجازات اسلامی از موارد تعدد جرم محسوب می‌شود.

نهی از توهین حتی به دشمنان در اسلام

در آیین اسلام، اصل آن است که تمام جان­ها حرمت داشته باشند و آبروها و حیثیت­ها حفظ گردند. بدون شک ادبیات گفتاری و رفتاری مسلمانان، مشحون از نکات اخلاقی و تربیتی است و به شدت با دشنام، بدزبانی و دشمن ­تراشی مخالف است. البته بدیهی است دینی که پیروانش را از دشنام دادن به پدیده­ های طبیعت (روزگار، شب، روز، باد، زمین، آسمان و...) نهی می­کند، به طریق اولی آنها را از دشنام دادن به یکدیگر و توهین به مقدسات باز می­دارد. و شاهد و دلیل بر مدعای بالا آیه «وَلَا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ کَذَلِکَ زَیَّنَّا لِکُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِم مَّرْجِعُهُمْ فَیُنَبِّئُهُم بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ» (انعام، 108) است.

جرم بودن توهین به مقدسات دینی در فضای مجازی

‌رئیس پلیس فتا استان خوزستان سرهنگ شاهین حسنوند در گفت‌و‌گو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی پلیس فتا اظهار کرد: با رصد فضای مجازی توسط کارشناسان پلیس فتا در جهت کاهش جرایم و تخلفات در این بستر، صفحه‌ای در یکی از شبکه‌های اجتماعی شناسایی گردید که اقدام به توهین به مقدسات و ائمه (ع) کرده و سعی در تحریف افکار عمومی داشته است.

رئیس پلیس فتا خوزستان افزود: درج و انتشار هرگونه محتوای اهانت‌آمیز به دین مبین اسلام، مقدسات دینی یا ائمه اطهار(ع) در فضای مجازی و تبلیغ برای گروه‌ها و فرقه‌های ضاله و منحرف در این فضا جرم تلقی شده و پلیس با عاملین آن برخوردی قانونی و قاطع خواهد داشت. این مقام ارشد انتظامی با تاکید مجدد بر جرم بودن انتشار مطالب موهن عنوان کرد: کاربران باید دقت کنند که حتی باز نشر مطالب توهین آمیز و خلاف واقع نیز جرم محسوب شده و مجازات آن در قانون لحاظ شده است. لذا شهروندان باید دقت داشته باشند که ضمن هوشیاری نسبت به عدم باز‌نشر اینگونه مطالب، درصورت عضویت ناخواسته در گروه‌ها و کانال‌های مشکوک و منحرف به سرعت گروه را ترک کرده و آنرا به پلیس فتا گزارش دهند. برگرفته از سایت پلیس فتا

اهانت به مقدسات از منظر جامعه بین الملل

یکی از اصول مسلم اخلاقی و انسانی، احترام به هم نوع است. این اصل نقش مهمی را در تحکیم روابط دوستانه میان جوامع بشری ایفا می کند. احترام گزاردن به هم نوع دایره گسترده ای دارد و شاید بتوان گفت تمام آن چه که دیگران به آن تعلق خاطر دارند را شامل می شود و بسته به میزان تعلق خاطر، انتظار احترام متناسبی را هم طالبند. ارزش های مذهبی نمونه ای است که میزان تعلق خاطر به آن در حدی است که اغلب مذهبیون برای حفظش از جان و مال خویش هم دریغ نمی کنند. از این رو در تعهدات بین المللی برای حفظ ثبات و صلح در جوامع بشری از اهانت به مقدسات مذهبی منع شده است. و حتی برخی از کشورها هم چون انگلستان، نسبت به مقدسات دینی نوعی حمایت های قانونی را اعمال کرده و مجازات هایی را برای اهانت کنندگان به مذهب مسیحیت معین نموده اند. بدون شک احترام گزاردن به ارزش های مذهبی دیگران باعث مصون ماندن مذهب خویش از توهین دیگران است.

فتاوای صادره در خصوص اهانت به مقدسات پیروان مذاهب اسلامی

الازهر و شیخ احمد کریمه

شیخ کریمه گفت: من ۲۲ فتوا از مراجع ایران و عراق و لبنان در اختیار دارم که همگی توهین به صحابه و همسران پیامبر(ص) را حرام می‌دانند و از کسانی که به صحابه و همسران پیامبر(ص) توهین می‌کنند برائت جسته اند. به گزارش شبکه اجتهاد، در حالی که شیخ الازهر برای شرکت در کنفرانس اهل سنت عازم چچن شده، شیخ احمد کریمه استاد فقه الازهر اولین کنفرانس تقریب میان شیعه وسنی و برادری میان مسلمان و مسیحی را با حضور برخی شخصیت‌های شیعی و مسیحی برگزار کرد.

احمد کریمه در سخنان خود در اولین کنفرانس برادری اسلامی و مذهبی از احیاء نقش الازهر در تقریب شیعه وسنی و عدم تکفیر مذاهب اسلامی خبر داد و گفت: الازهر به تنوع مذهبی احترام می‌گذارد و شیعه و اباضیه را تکفیر نمی‌کند و من ۲۲ فتوا از مراجع ایران و عراق و لبنان در اختیار دارم که همگی توهین به صحابه و همسران پیامبر(ص) را حرام می‌دانند و از کسانی که به صحابه و همسران پیامبر(ص) توهین می‌کنند برائت جسته‌اند. به نقل از پایگاه اجتهاد

فتوای مقام معظم رهبری در حرمت اهانت به مقدسات سایر مذاهب اسلامی

فتوای مقام معظم رهبری پیرامون حرمت اهانت به نمادهای اهل‌سنت و همسران پیامبر فتوایی است که طی آن این مرجع تقلید شیعه اهانت به مقدسات اهل سنت و عایشه همسر پیامبر مکرم اسلام و همچنین اهانت به همسران سایر پیامبران را حرام اعلام کرده‌است. این فتوا در پاسخ به استفتائی از سوی جمعی از علمای شیعه منطقه احساء عربستان سعودی به دنبال اهانت‌های یک روحانی کویتی به نام یاسر الحبیب به عایشه، صادر شد. سؤال‌کنندگان در این استفتاء خواستار ارائه نظر فقهی آیت‌الله خامنه‌ای پیرامون «توهین صریح و بدگویی به عایشه در برخی شبکه‌های ماهواره‌ای و اینترنتی» شده بودند. خبرگزاری مهر وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی اولین رسانه‌ای بود که این فتوا را در بخش عربی خود منتشر کرد. صدور این فتوا با بازتاب‌ها و واکنش‌هایی در جهان اسلام و نیز رسانه‌های غربی و عربی خصوصاً کشورهای سنی‌نشین منطقه مواجه شد.

ایشان همچنین درباره اصل اهانت و شرکت در جلسات موهن چنین گفته اند:

- اینجانب همچون بسیاری از علمای اسلام و دلسوزان امّت اسلامی بار دیگر اعلام میکنم که هر گفته و عملی که موجب برافروختن آتش اختلاف میان مسلمانان شود و نیز اهانت به مقدّسات هر یک از گروه‌های مسلمان یا تکفیر یکی از مذاهب اسلامی، خدمت به اردوگاه کفر و شرک و خیانت به اسلام و حرام شرعی است. - آن شیعه‌ای هم که از روی نادانی و غفلت یا گاهی از روی غرض ـ این را هم سراغ داریم و افرادی را هم از بین شیعیان می‌شناسیم که فقط مسأله‌شان مسأله‌ نادانی نیست، بلکه مأموریت دارند برای اینکه ایجاد اختلاف کنند ـ به مقدسات اهل سنت اهانت می‌کند، عرض می‌کنم: رفتار هر دو گروه حرام شرعی و خلاف قانون است.

- هرگونه گفتار یا کردار و رفتاری که در زمان حاضر سوژه و بهانه به دست دشمن بدهد و یا موجب اختلاف و تفرقه بین مسلمین گردد، شرعا حرام اکید است.

فتوای سایر علما و مراجع

آیت‌الله سیستانی:

شیعیان باید پیش از اهل تسنن به دفاع از حقوق اجتماعی و سیاسی سنی‎ها بپردازند. گفتمان ما بر دعوت به وحدت استوار است و بنده بارها گفته و باز هم می گویم که نگویید سنی‎ها برادرانمان هستند بلکه آنها نفس و جان ما هستند. من به خطبه‎های نماز جمعه اهل سنت بیشتر از خطبه‎های شیعیان گوش می دهم.

آیت‌الله بهجت:

آیت الله بهجت درباره برخی از رفتارها به نام عیدالزهرا فرمودند : «چه بسا ... این کارها موجب اذیت و آزار و یا قتل شیعیانی که در بلاد و کشورهای دیگر در اقلیت هستند گردد در اینصورت اگر یک قطره خون از آنها ریخته شود ما مسبب آن و یا شریک جرم خواهیم بود.»

«کسی که وحدت مسلمانان را نخواهد ، مسلمان نیست. ائمه ما (علیه‌السلام) در نماز جماعت آنان شرکت می‌کردند، به جهت اتحاد مسلمانان.»

آیت‌الله جوادی آملی:

سبّ صحابه، اهانت به مقدسات شیعه یا سنی، توهین و تحقیر ظالمانه نسبت به باورهای هرکدام از دو گروه، حرام و ایجاد اختلاف و روشن کردن آتش تفرقه و شقاق و تحطیم و هدم اساس وحدت امت اسلامی، گناهی بزرگ است.

آیت‌الله نوری‌همدانی:

توهین به مقدسات اهل‌سنت جایز نیست.

آیت‌الله موسوی‌ اردبیلی:

مومنین باید از کارهایی که موجب تشدید اختلاف به خصوص در شرایط فعلی و در مقابل کفر و الحاد می شود اجتناب کنند.

آیت‌الله شبیری زنجانی:

مومنین باید از انجام اموری که باعث تفرقه و اختلاف و تضعیف اسلام می‌شود اجتناب کنند.

آیت‌الله مکارم شیرازی:

از توهین به مقدسات سایر مذاهب پرهیز شود تا بهانه برای ریختن خون شیعیان در دیگر مناطق به دست دشمنان ندهیم.در شرایطی که تکفیری‌ها، تبلیغات وسیعی بر ضد شیعیان و همه مسلمانان دارند، شیعه و سنی باید با یکدیگر هماهنگ باشند تا با آنها مقابله کنند.