۸۵٬۹۶۳
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'مدتها ' به 'مدتها '
جز (جایگزینی متن - 'جریان ها' به 'جریان‌ها') |
جز (جایگزینی متن - 'مدتها ' به 'مدتها ') |
||
| (۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
معین‌الدین در ۵۶۱، پس از سفرهای طولانی، سرانجام به اجمیر رفت. <ref>حامدبن فضل‌اللّه جمالی دهلوی، سیرالعارفین، ج۱، ص ۵، چاپ سنگی دهلی ۱۳۱۱.</ref><ref>محمدقاسم‌بن غلامعلی فرشته، تاریخ فرشته (گلشن ابراهیمی)، ج ۲، ص ۳۷۷، (لکهنو (: مطبع منشی نولکشور، (بی‌تا).</ref> | معین‌الدین در ۵۶۱، پس از سفرهای طولانی، سرانجام به اجمیر رفت. <ref>حامدبن فضل‌اللّه جمالی دهلوی، سیرالعارفین، ج۱، ص ۵، چاپ سنگی دهلی ۱۳۱۱.</ref><ref>محمدقاسم‌بن غلامعلی فرشته، تاریخ فرشته (گلشن ابراهیمی)، ج ۲، ص ۳۷۷، (لکهنو (: مطبع منشی نولکشور، (بی‌تا).</ref> | ||
او با انتخاب شهر اجمیر به عنوان پایگاه چشتیه، از سنّت پایه‌گذاران سلسله چشتیه تبعیت کرد که برای | او با انتخاب شهر اجمیر به عنوان پایگاه چشتیه، از سنّت پایه‌گذاران سلسله چشتیه تبعیت کرد که برای فعالیتهای خود، به‌جای مراکز مهم قدرت سیاسی در ایران و آسیای مرکزی، شهرهای دورافتاده را انتخاب می‌کردند <ref>رضوی، ج ۱، ص ۱۲۲ـ۱۲۳.</ref> بنابراین، اهالی اجمیر و بسیاری از هندوان دیگر، سال‌ها پیش از آشنایی با دیگر سلسله‌های تصوف، با چشتیه آشنا شدند. <ref>محمدقاسم‌بن غلامعلی فرشته، تاریخ فرشته (گلشن ابراهیمی)، ج ۲، ص ۳۷۷، (لکهنو (: مطبع منشی نولکشور، (بی‌تا).</ref><ref>غلامعلی آریا، طریقه چشتیه در هند و پاکستان، ج۱، ص ۶۹ـ۷۰، تهران ۱۳۶۵ ش.</ref> | ||
در قرن هفتم، پس از اجمیر، ناگور (ناحیه‌ای در راجستان هند) با حضور حمیدالدین صوفی سعیدی ناگوری و یکی از اخلافش به نام خواجه حسین ناگوری، و دهلی با حضور قطب‌الدین بختیار کاکی، از مراکز مهم تصوف چشتی شدند. <ref>رضوی، ج ۱، ص ۱۲۷ـ۱۳۴.</ref> | در قرن هفتم، پس از اجمیر، ناگور (ناحیه‌ای در راجستان هند) با حضور حمیدالدین صوفی سعیدی ناگوری و یکی از اخلافش به نام خواجه حسین ناگوری، و دهلی با حضور قطب‌الدین بختیار کاکی، از مراکز مهم تصوف چشتی شدند. <ref>رضوی، ج ۱، ص ۱۲۷ـ۱۳۴.</ref> | ||
پس از قطب‌الدین بختیار، شیخ‌بدرالدین و شیخ فریدالدینِ گنج‌شکر در اجودهن، <ref>شریف التواریخ، ج ۱: تاریخ الاقطاب، گجرات ۱۳۹۹/۱۹۷۹.</ref> خواجه نظام‌الدینِ اولیاء و دو خلیفه وی <ref>بزم‌صوفیه، چاپ مسعود علی‌صاحب ندوی، اعظم گره ۱۳۶۹/۱۹۴۹.</ref> در بنگال و دکن، شیخ‌نصیرالدین محمود، معروف به چراغ دهلی در دهلی، و سید محمد گیسودراز و اخلاف وی در نواحی دکن، سبب گسترش سلسله چشتیه در سرزمین هند و نیز ترویج زبان فارسی شدند و برای تجدید روابط فرهنگی بین گروه‌های مختلف فضای مطلوبی ایجاد کردند. | پس از قطب‌الدین بختیار، شیخ‌بدرالدین و شیخ فریدالدینِ گنج‌شکر در اجودهن، <ref>شریف التواریخ، ج ۱: تاریخ الاقطاب، گجرات ۱۳۹۹/۱۹۷۹.</ref> خواجه نظام‌الدینِ اولیاء و دو خلیفه وی <ref>بزم‌صوفیه، چاپ مسعود علی‌صاحب ندوی، اعظم گره ۱۳۶۹/۱۹۴۹.</ref> در بنگال و دکن، شیخ‌نصیرالدین محمود، معروف به چراغ دهلی در دهلی، و سید محمد گیسودراز و اخلاف وی در نواحی دکن، سبب گسترش سلسله چشتیه در سرزمین هند و نیز ترویج زبان فارسی شدند و برای تجدید روابط فرهنگی بین گروه‌های مختلف فضای مطلوبی ایجاد کردند. | ||
افزون بر این، سهم مشایخ چشتیه در ترویج اسلام در شبه‌قاره، به عنوان اصلاحگران اجتماعی و مبلّغان | افزون بر این، سهم مشایخ چشتیه در ترویج اسلام در شبه‌قاره، به عنوان اصلاحگران اجتماعی و مبلّغان ارزشهای اسلامی، درخور توجه و اهمیت بسیار است. <ref>داراشکوه بابری، سفینه الاولیا، ج۱، ص۱۰۱، کانپور ۱۳۱۸.</ref><ref>رضوی، ج ۱، ص ۱۸۳ـ۱۸۴.</ref><ref>غلامعلی آریا، طریقه چشتیه در هند و پاکستان، ج۱، ص۳۰، تهران ۱۳۶۵ ش.</ref><ref>غلامعلی آریا، طریقه چشتیه در هند و پاکستان، ج۱، ص ۱۷۷ـ ۱۷۹، تهران ۱۳۶۵ ش.</ref> | ||
این سلسله در اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم، در دوره نصیرالدین چراغ دهلی، به اوج معنوی رسید و با مرگ وی، این اعتلا رو به انحطاط و زوال نهاد و از آن پس، کمتر پیر یا مرشدی توانسته است موجبات پیشرفت و شهرت پیشین چشتیه را فراهم سازد. <ref>رضوی، ج ۱، ص ۱۸۷.</ref><ref>خلیق احمد نظامی، تاریخ مشایخ چشت، ج ۱، ص ۲۴۱، ج ۱، دهلی ۱۹۸۰.</ref> | این سلسله در اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم، در دوره نصیرالدین چراغ دهلی، به اوج معنوی رسید و با مرگ وی، این اعتلا رو به انحطاط و زوال نهاد و از آن پس، کمتر پیر یا مرشدی توانسته است موجبات پیشرفت و شهرت پیشین چشتیه را فراهم سازد. <ref>رضوی، ج ۱، ص ۱۸۷.</ref><ref>خلیق احمد نظامی، تاریخ مشایخ چشت، ج ۱، ص ۲۴۱، ج ۱، دهلی ۱۹۸۰.</ref> | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
به‌طور کلی، سلسله چشتیه در دوره اعتلای خود دارای چند خصوصیت عمده بود که با از دست دادن آنها از ترقی باز ایستاد، از جمله:: | به‌طور کلی، سلسله چشتیه در دوره اعتلای خود دارای چند خصوصیت عمده بود که با از دست دادن آنها از ترقی باز ایستاد، از جمله:: | ||
۱) تا دوره شیخ‌نصیرالدین چراغ دهلی این سلسله دارای نظامی متمرکز بود که همه امور سلسله، شامل | ۱) تا دوره شیخ‌نصیرالدین چراغ دهلی این سلسله دارای نظامی متمرکز بود که همه امور سلسله، شامل فعالیتهای روحانی و معنوی و تربیت مریدان و امور معیشت، را زیرنظر داشت و همه مریدان متوجه یک مرکز بودند که از همین مرکز، خواه دهلی‌خواه اجمیر، خلفایی برای ارشاد مردم به دیگر نواحی هند فرستاده می‌شد. | ||
بعد از شیخ نصیرالدین چراغ‌دهلی، به‌دلیل عدم تمایل وی در سپردن خرقه به مریدان، <ref>رضوی، ج ۱، ص ۱۸۷.</ref> سجاده‌نشینی دهلی از مرکزیت افتاد و هر خلیفه و سجاده‌نشینی به‌طور مستقل عمل کرد. | بعد از شیخ نصیرالدین چراغ‌دهلی، به‌دلیل عدم تمایل وی در سپردن خرقه به مریدان، <ref>رضوی، ج ۱، ص ۱۸۷.</ref> سجاده‌نشینی دهلی از مرکزیت افتاد و هر خلیفه و سجاده‌نشینی به‌طور مستقل عمل کرد. | ||
۲) از زمان خواجه معین‌الدین چشتی تا بعد از مرگ شیخ‌نصیرالدین، هیچ قطبی فرزند خود را به جانشینی تعیین نمی‌کرد، اما پس از آن سجاده‌نشینی موروثی شد. | ۲) از زمان خواجه معین‌الدین چشتی تا بعد از مرگ شیخ‌نصیرالدین، هیچ قطبی فرزند خود را به جانشینی تعیین نمی‌کرد، اما پس از آن سجاده‌نشینی موروثی شد. | ||
۳) تا آن زمان، اقطاب بزرگ در میان مردم نفوذ معنوی داشتند و کمتر به حکام و سلاطین اعتنا می‌کردند و گرچه غالباً فقیر بودند، خانقاهشان مأوای مردم بود. | ۳) تا آن زمان، اقطاب بزرگ در میان مردم نفوذ معنوی داشتند و کمتر به حکام و سلاطین اعتنا می‌کردند و گرچه غالباً فقیر بودند، خانقاهشان مأوای مردم بود. | ||
در این دوره، دست ارادت به شیخی دادن و با پیران هم‌صحبت شدن از افتخارات غالب امرا و حکام زمان بود؛ اما از دوره نصیرالدین چراغ‌دهلی که وی مدتی، به‌ناچار، به | در این دوره، دست ارادت به شیخی دادن و با پیران هم‌صحبت شدن از افتخارات غالب امرا و حکام زمان بود؛ اما از دوره نصیرالدین چراغ‌دهلی که وی مدتی، به‌ناچار، به فعالیتهای سیاسی و حکومتی نیز اشتغال داشت روش تغییر کرد <ref>عبدالحق دهلوی، اخبار الاخیار فی اسرار الابرار، ج۱، ص ۱۵۴ـ۱۵۵، چاپ علیم اشرف‌خان، تهران ۱۳۸۳ ش.</ref><ref>رضوی، ج ۱، ص ۱۸۶.</ref> و این امر با طبیعت صوفیانه چشتیه ــ که معتقد بود فعالیت سلسله باید دور از مراکز قدرت سیاسی باشد ــ تعارض داشت. | ||
=شاخه‌های فرعی= | =شاخه‌های فرعی= | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
فریدالدین گنج‌شکر نیز شاخه سوم، به نام فریدیه، را بنیان نهاد که از آن دو اهمیت بیشتری داشت. | فریدالدین گنج‌شکر نیز شاخه سوم، به نام فریدیه، را بنیان نهاد که از آن دو اهمیت بیشتری داشت. | ||
پس از مرگ فریدالدین، دو تن از خلفای وی، نظام‌الدین اولیاء ملقب به محبوب الاهی در دهلی و علاءالدین علی‌بن احمد صابر در کلیر، این شاخه را به دو شعبه نظامیه و صابریه تقسیم کردند. <ref>عبدالحی حسنی، الثقافه الاسلامیه فی‌الهند (معارف‌العوارف فی انواع‌العلوم و المعارف)، ج۱، ص ۱۸۱، چاپ ابوالحسن علی حسنی ندوی، دمشق ۱۴۰۳/۱۹۸۳.</ref><ref>سبحان، ج۱، ص۲۲۰.</ref> | پس از مرگ فریدالدین، دو تن از خلفای وی، نظام‌الدین اولیاء ملقب به محبوب الاهی در دهلی و علاءالدین علی‌بن احمد صابر در کلیر، این شاخه را به دو شعبه نظامیه و صابریه تقسیم کردند. <ref>عبدالحی حسنی، الثقافه الاسلامیه فی‌الهند (معارف‌العوارف فی انواع‌العلوم و المعارف)، ج۱، ص ۱۸۱، چاپ ابوالحسن علی حسنی ندوی، دمشق ۱۴۰۳/۱۹۸۳.</ref><ref>سبحان، ج۱، ص۲۲۰.</ref> | ||
هرچند این دو شعبه نیز | هرچند این دو شعبه نیز انشعابهایی دارند، اما مردم آنها را به نام دو شاخه اصلی، نظامیه و صابریه، می‌شناسند. <ref>غلامعلی آریا، طریقه چشتیه در هند و پاکستان، ج۱، ص ۱۲۹ـ۱۳۰، تهران ۱۳۶۵ ش.</ref><ref>غلامعلی آریا، طریقه چشتیه در هند و پاکستان، ج۱، ص ۱۵۸، تهران ۱۳۶۵ ش.</ref> | ||
== برخی از شاخه‌های فرعی چشتیه== | == برخی از شاخه‌های فرعی چشتیه== | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
== رابطه مرید و مراد == | == رابطه مرید و مراد == | ||
ساده بودن روابط مرید و مراد در بعضی از شاخه‌های این سلسله و | ساده بودن روابط مرید و مراد در بعضی از شاخه‌های این سلسله و راههای آسان برای پذیرش مرید، یکی از عوامل تمایل مردم به این سلسله بوده است. | ||
گرچه بعضی از اقطاب، مانند بابافرید گنج‌شکر، روش غیابی را مردود دانسته‌اند، اما بعضی دیگر، مانند سیدمحمد گیسودراز، معتقد بودند که لازم نیست مرید و طالب، مرشد و پیر را زیارت کنند، بلکه غیابی هم می‌توان با وی بیعت کرد. | گرچه بعضی از اقطاب، مانند بابافرید گنج‌شکر، روش غیابی را مردود دانسته‌اند، اما بعضی دیگر، مانند سیدمحمد گیسودراز، معتقد بودند که لازم نیست مرید و طالب، مرشد و پیر را زیارت کنند، بلکه غیابی هم می‌توان با وی بیعت کرد. | ||
در گذشته برای ورود به این سلسله آداب دیگری نیز وجود داشت، از جمله مرید می‌بایست | در گذشته برای ورود به این سلسله آداب دیگری نیز وجود داشت، از جمله مرید می‌بایست مدتها در خانقاه در خدمت شیخ می‌بود و اعمالی هم که جنبه ریاضت داشت، انجام می‌داد، اما به مرور زمان این قبیل آداب دگرگون شد. <ref>محمدبن مبارک میرخورد، سیرالاولیاء در احوال و ملفوظات مشایخ چشت، ج۱، ص۳۳۰ـ۳۳۴، لاهور ۱۳۵۷ ش.</ref><ref>محمدبن مبارک میرخورد، سیرالاولیاء در احوال و ملفوظات مشایخ چشت، ج۱، ص ۳۴۳ـ۳۵۱، لاهور ۱۳۵۷ ش.</ref> | ||
در این سلسله وقتی سالک قدم در سیروسلوک می‌گذارد، ابتدا باید توبه و خود را از معاصی «تخلیه» کند تا شایستگی آن را داشته باشد که نفس را به حلیه عبادت آراسته سازد. <ref>غلامعلی آریا، طریقه چشتیه در هند و پاکستان، ج۱، ص ۱۹۶ـ۱۹۷، تهران ۱۳۶۵ ش.</ref> | در این سلسله وقتی سالک قدم در سیروسلوک می‌گذارد، ابتدا باید توبه و خود را از معاصی «تخلیه» کند تا شایستگی آن را داشته باشد که نفس را به حلیه عبادت آراسته سازد. <ref>غلامعلی آریا، طریقه چشتیه در هند و پاکستان، ج۱، ص ۱۹۶ـ۱۹۷، تهران ۱۳۶۵ ش.</ref> | ||