confirmed
۵٬۸۵۶
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
== تفسیر محمد بخاری در خلق افعال عباد == | == تفسیر محمد بخاری در خلق افعال عباد == | ||
محمد بخاری(194-256 ق) از پیشگامان و بزرگان اهل حدیث است. وی در تفسیر جبر و اختیار و نحوه ارتباط آن با افعال بندگان، استناد حقیقی افعال به عباد را ثابت میکند. <ref>ر، ک، بخاری، محمد، خلق افعال العباد و الرد علی الجهمیه، عربستان، ریاض، انتشارات دار اطلس الخضر، ج1، ص 293</ref> بخاری این نکته را در قالب قیاسی منطقی بیان میکند و میگوید: اگر انسان فاعل افعال خویش نباشد، پس مستحق جزا نیز نخواهد نبود، ولی چون مستحق جزا است، پس معلوم میشود که فاعل واقعی فعل خویش است و فعل به طور واقعی از او صادر میشود. وی معتقد است که خلق افعال از طرف عباد نمیتواند صرفا یک اتفاق باشد، بلکه خلق افعال عباد، یک استناد حقیقی میان عباد و افعالش است، با این توضیح که خداوند خالق افعالی است که بندگان با جوارح و جوانح خود انجام می دهند، اما اعمال مربوط به بندگان مثل [[نماز]] که ترکیبی از قرائت، رکوع، سجود، ایمان، اسلام، شهادت و احسان است، به طور حقیقی فعل عباد به شمار میرود.<ref>بخاری، محمد، خلق افعال العباد و الرد علی الجهمیه، عربستان، ریاض، انتشارات دار اطلس الخضر، ج1، ص 300</ref> | محمد بخاری(194-256 ق) از پیشگامان و بزرگان اهل حدیث است. وی در تفسیر جبر و اختیار و نحوه ارتباط آن با افعال بندگان، استناد حقیقی افعال به عباد را ثابت میکند. <ref>ر، ک، بخاری، محمد، خلق افعال العباد و الرد علی الجهمیه، عربستان، ریاض، انتشارات دار اطلس الخضر، ج1، ص 293</ref> بخاری این نکته را در قالب قیاسی منطقی بیان میکند و میگوید: اگر انسان فاعل افعال خویش نباشد، پس مستحق جزا نیز نخواهد نبود، ولی چون مستحق جزا است، پس معلوم میشود که فاعل واقعی فعل خویش است و فعل به طور واقعی از او صادر میشود. وی معتقد است که خلق افعال از طرف عباد نمیتواند صرفا یک اتفاق باشد، بلکه خلق افعال عباد، یک استناد حقیقی میان عباد و افعالش است، با این توضیح که خداوند خالق افعالی است که بندگان با جوارح و جوانح خود انجام می دهند، اما اعمال مربوط به بندگان مثل [[نماز]] که ترکیبی از قرائت، رکوع، سجود، ایمان، اسلام، شهادت و احسان است، به طور حقیقی فعل عباد به شمار میرود.<ref>بخاری، محمد، خلق افعال العباد و الرد علی الجهمیه، عربستان، ریاض، انتشارات دار اطلس الخضر، ج1، ص 300</ref> | ||
این متکلم اهل حدیث به روایتی از پیامبر صلوات الله علیه اشاره میکند که فرمود من نماز را به دو قسمت تقسیم | این متکلم اهل حدیث به روایتی از پیامبر صلوات الله علیه اشاره میکند که فرمود من نماز را به دو قسمت تقسیم میکنم که یک قسمت آن برای من و قسمت دیگرش برای بنده من است نسبت به آن چیزی که مسئلت میکند. عبد میگوید سپاس مخصوص پروردگار دو عالم است، خدا میگوید که بندهام در حال سپاس من است. عبد میگوید خداوند بخشنده و مهربان است، خداوند میگوید که بندهام در حال ثناگویی من است. عبد میگوید خداوند مالک روز جزا است، خداوند میگوید که بندهام در حال تمجید من است. عبد میگوید فقط تو را میپرستم و از تو کمک میگیرم، خداوند میگوید این ارتباط میان من و بندهام میباشد. عبد میگوید خدایا مرا به راه راست هدایت کن، خداوند پاسخ میدهد که این آیه برای بندهام میباشد به آنچه که از من مسئلت میکند. با توجه به جملات بالا، نتیجه میگیریم که این نوع پرسش و پاسخ میان عبد و خالق، ثابت میکند که عبد نسبت به افعالش مختار است و افعالی را که انجام میدهد به طور واقعی به او منسوب است. در نتیجه عبد با اختیارش نماز میخواند در حالی که به تمام ارکان آن توجه کامل دارد و فقط خداوند را میپرستد و فقط از او کمک میخواهد و این تنها مسیری است که در آن ارتباط میان خالق و مخلوق شکل میگیرد و سر انجام آن، دعای عبد است که از خدا میخواهد تا هدایتش کند. <ref>،بخاری، محمد، خلق افعال العباد و الرد علی الجهمیه، عربستان، ریاض، انتشارات دار اطلس الخضر، ج 2، ص 74</ref> باید بیان کرد عباداتی که بندگان در قالب نماز یا دیگر قالبها انجام میدهند به معنای ابداع و خلق نیست تا به آن اشکال شود، بلکه این گونه قالبها صورتی از حقیقت نماز است. حقیقت را خدا خلق میکند و قالب را انسان شکل میدهد. | ||
=== شباهت تفسیر بخاری با امامیه و نسبت آن با اشاعره و ماتریدیه === | === شباهت تفسیر بخاری با امامیه و نسبت آن با اشاعره و ماتریدیه === | ||
محمد بخاری | محمد بخاری نحوه ارتباط عباد با افعال اختیاریشان را از زاویه دو نگاه بررسی میکند که البته تمام متکلمان اهلحدیث و نیز اشاعره و ماتریدیه در این امر شریک اند.1. افعال عباد از نظر خلق آفریده خداوند است و انسان نقشی در ایجاد آن ندارد، زیرا مطابق با ادله توحید، غیر از خداوند آفریدگاری وجود ندارد. 2.هر چند یک خالق وجود دارد که پیدایش همه افعال مربوط به اوست، ولی انسان عامل و مجری واقعی افعال است و فعل به طور واقعی به وی نسبت داده میشود. بخاری معتقد است، هر فردی افعال را با جوارح و جوانح و صفاتی که به آن تعلق دارد، انجام میدهد، به همین جهت میگوییم که انسان، فاعل حقیقی افعال خویش است. مثلا هنگامی که شخص قصد کند که نماز بخواند، حقیقت نماز آفریده میشود و نماز گذار با کمک اعضا و جوارحش، آن حقیقت را در صورت خارجیاش نشان میدهد. با کمی دقت میفهمیم که این نوع تفسیر، شباهت فراوانی به تفاسیر اشاعره و ماتریدیه دارد. آنان نیز اصل خلق را به خدا نسبت میدهند و میگویند شرک نمیتواند در حیطه توحید راه یابد تا بتواند در امر خلق شریک خالق شود، بلکه فاعلِ فعل خواهد بود. بنابراین، مطالب مربوط به اعتقادات اشاعره، این جا نیز درباره بخاری و سایر متکلمان اهل حدیث تکرار میشود که در این مکتب نیز میان خالق و فاعل تفاوت اساسی و مرزبندی جدیای وجود دارد. بخاری در ادامه به مباحث مربوط به جزای عمل بندگان میپردازد و آن را با مشیت الهی همراه میداند و معتقد است عبد فاعل واقعی افعال خویش است و بر همین مبنا افعالش محاسبه خواهد شد. با اینحال فعلی که واقعا به منسوب به عباد است، مقهور قدرت و مشیت الهی نیز میباشد.<ref>بخاری، محمد، خلق افعال العباد و الرد علی الجهمیه. عربستان، ریاض، انتشارات دار اطلس الخضر، ج 2، ص 300 | ||
</ref> | </ref> | ||