سوره سجده

سوره سجده یا الم سجده یا الم تنزیل، سی و دومین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است. این سوره به سبب آیه‌ پانزدهم که قرائت یا شنیدن آن باعث سجده واجب می‌شود، سجده نام گرفته است. سوره سجده درباره معاد، خلقت هستی در شش زمان و خلقت انسان از گِل سخن می‌گوید و به منکرانِ قیامت هشدار عذاب می‌دهد و ثواب مؤمنان را پاداشی معرفی می‌کند که برای انسان قابل تصور نیست. آیات شانزدهم و هجدهم این سوره را نازل شده در شأن امیرالمؤمنین دانسته‌اند. در فضیلت تلاوت سوره سجده آمده است هر کس این سوره را هر شب جمعه بخواند، خداوند نامه اعمال او را به دست راستش می‌دهد و گذشته او را می‌بخشد و از دوستان حضرت محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل‌بیت خواهد بود.

سجده

گذاشتن پیشانی بر زمین برای اظهار فروتنی و تذلل.

مفهوم کلی سوره

• نشانه‌های توحید؛
• یادآوری رستاخیز؛
• مراحل آفرینش انسان و جهان.

اسامی سوره

1. سجده،
2. الم سجده،
3. مضاجع،
4. الم تنزیل،
5. سجده لقمان،
6. جُرُز.

علت نام‌گذاری

• «سوره سجده»؛ سبب نام‌گذاری این سوره به سجده، آیۀ پانزدهم آن است که دستور سجده در برابر خدا را داده است.
• «سوره الم سجده»؛ از آن‌جا که با حروف مقطعه الم شروع می‌شود، به نام الم سجده نامیده می‌شود.
• «سوره مضاجع»؛ سبب نام‌گذاری آن به مضاجع آیۀ شانزده آن است که در آن سخن از بسترهای خواب شده است.
• «سوره الم تنزیل»؛ به خاطر شروع سوره با این عبارت به این نام نامیده شده است و تنها در این سوره بعد از الم عبارت تنزیل آمده است.
• «سوره سجده لقمان»؛ سبب نام‌گذاری آن به سجد لقمان آن است‌که از سوره حم سجده (یعنی سوره فصلت) باز شناخته شود.
• «سوره جُرُز»؛ در آیۀ بیست‌وهفت آن سخن از زمین جرز (بایر) گفته شده است و بدین مناسبت این سوره را «جرز» هم گفته‌اند.

تعداد آیات و کلمات و حروف

1. سوره سجده سی آیه دارد.
2. سوره سجده سیصدوهشتاد کلمه دارد.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است)
3. سوره سجده هزاروپانصد وهجده حرف دارد.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است)
4. سوره سجده هزاروپانصد وهجده حرف دارد.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است)

اهداف و آموزه‌ها

هدف‌های اساسی سوره سجده عبارت‌اند از:

1. یادآوری توحید و نشانه‌های خدا؛
2. یادآوری قیامت.

محتوا و موضوعات

سوره سجده به حکم آن‌که از سوره‌های مکی است خطوط اصلی سوره‌های مکی یعنی بحث از مبدء و معاد و بشارت و انذار را قویا تعقیب می‌کند و روی هم رفته در آن چند بخش جلب توجه می‌کند:

• قبل از هر چیز سخن از عظمت قرآن، و نزول آن از سوی پروردگار عالمیان، و نفی اتهامات دشمنان از آن است؛
• بحثی پیرامون نشانه‌های خداوند در آسمان و زمین، و تدبیر این جهان دارد؛
• بحث دیگری پیرامون آفرینش انسان از خاک و آب نطفه و روح الهی و اعطای وسائل فراگیری علم و دانش، یعنی چشم و گوش و خرد از سوی خداوند به او می‌باشد؛
• از رستاخیز و حوادث قبل از آن یعنی مرگ و بعد از آن یعنی سؤال و حساب سخن می‌گوید؛
• بحث‌های مؤثر و تکان‌دهنده ای از بشارت و انذار دارد مؤمنان را به جنة‌الماوی نوید می‌دهد و فاسقان را به عذاب آتش تهدید می‌کند؛
• اشاره کوتاهی به تاریخ بنی اسرائیل و سرگذشت حضرت موسی و پیروزی‌های این امت دارد؛
• به تناسب بحث بشارت و انذار، اشاره‌ای به احوال گروهی دیگر از امت‌های پیشین و سرنوشت دردناک آنها می‌کند؛
• بار دیگر به مسئله توحید و نشانه‌های عظمت خدا باز می‌گردد و با تهدید دشمنان لجوج سوره را پایان می‌دهد.

به این ترتیب هدف اصلی سوره تقویت مبانی ایمان به مبدء و معاد و ایجاد موج نیرومندی از حرکت به سوی تقوا، و بازداری از سرکشی و طغیان و توجه به ارزش مقام والای انسان است که مخصوصا در آغاز حرکت اسلام و در محیط مکه فوق‌العاده لازم بوده.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابی‌بن‌کعب از پیامبر روایت کرده که فرمود: «آنکه سوره الم تنزیل و سوره تبارک الذی ... ، را بخواند گویا شب قدر را احیاء گرفته است».

لیث‌بن‌ابی‌زبیر از جابر روایت کرده که رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) شب‌ها نمی‌خوابید تا این دو سوره «الم تنزیل و تبارک الذی ...» را قرائت می‌نمود. لیث می‌گوید: این روایت را برای طاوس گفتم سپس او گفت که این دو از تمامی سوره‌های قرآن ارجمندتر باشد و هر کس آن دو را بخواند شصت حسنه برای او نوشته شده و شصت گناه محو می‌گردد و منزلتش به شصت درجه بالا می‌رود.

حسین‌بن‌ابی‌العلاء از امام صادق روایت نموده که فرمود: «آن‌که سوره سجده را در هر شب جمعه بخواند خداوند در قیامت نامه عملش را به دست راستش داده و او را به مرحله حساب گناهان نیاورد و از دوستان محمد و اهل‌بیتش خواهد بود».

محل و زمان نزول

• سوره سجده باتفاق تمامی مفسرین در مکه نازل شده بجز سه آیه که در مدینه آمده و آن «أَ فَمَنْ کانَ مُؤْمِناً کَمَنْ کانَ فاسِقاً لا یَسْتَوُونَ» تا آخر آیه سوم می‌باشد.
• سوره سجده اندکی قبل از هجرت نازل شده است.

فضای نزول

فضای نزول سوره سجده همانند بعضی دیگر از سوره‌های مکی پاسخ به شبهات و سم پاشی‌های مشرکان است علت نزول این سوره و فحوای آیات آن این بوده که به مردم بفهماند هدایت و فرستادن پیامبران لازمه خلقت بشر است و اگر تبشیر و انذار نبود، خلقت انسان و هدفداری آن ناقص می‌ماند.

توضیح اینکه در آیۀ سوم این سوره آمده که مشرکان می‌گویند: حضرت محمد قرآن را به خدا بسته است و از جانب خدا نیست». در جواب می‌گوید: نه، بلکه قرآن برای انذار آمده است آنگاه از خلقت آسمان‌ها و زمین و تدبیر امر و خلقت انسان و تقسیم شدن مردم به هدایت یافته و گمراه، سخن رفته است، از این، به نظر می‌آید که نظر عمده در سوره مبارکه به هدایت مردم است و اگر این حقائق به انسان‌ها تذکر داده نمی‌شد در کار خلقت نقص لازم می‌آمد، و نیز اشکال مشرکان درباره معاد از اسباب نزول این سوره است.

ویژگی

سوره سجده نیز با حروف مقطعۀ الم شروع شده این سوره از سور عزائم است و آیۀ پانزده آن سجدۀ واجب دارد که هرکسی این آیه را بشنود یا بخواند، واجب است یک سجده به جا آورد. سور عزائم عبارتند از سوره‌های سجده، فصلت، نجم، علق که خواندن آنها در نماز جائز نیست.

منابع

برگرفته ازسایت معرفی سوره سجده - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir