دیوبندیه مماتی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''دیوبندیه مماتی''' گروهی از مسلمانان حنفی هستند که با تیعیت از برخی دانش آموختگان مدرسه دارالعلوم دیوبند و در ایالت پنجاب پاکستان، دیوبندی نامیده می شوند. دیوبندی ها بنابر اختلاف عقیده ای که در خصوص حیات پس از وفات پیامبر (ص) دارند به دو دسته مماتی و حیاتی تقسیم می شوند. | '''[[دیوبندیه]] مماتی''' گروهی از مسلمانان حنفی هستند که با تیعیت از برخی دانش آموختگان مدرسه دارالعلوم دیوبند و در ایالت پنجاب پاکستان، دیوبندی نامیده می شوند. دیوبندی ها بنابر اختلاف عقیده ای که در خصوص حیات پس از وفات پیامبر (ص) دارند به دو دسته مماتی و حیاتی تقسیم می شوند. | ||
=ایجاد نگرش مماتی= | =ایجاد نگرش مماتی= | ||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
=مبانی اعتقادی نگرش مماتی= | =مبانی اعتقادی نگرش مماتی= | ||
حسین علی مردم را به رد استغاثه به غیر الله و عدم علم غیب برای پیامبر اکرم(ص) دعوت میکرد.<ref>عبد الحي بن فخر الدين حسني طالبي، نزهة الخواطر وبهجة المسامع والنواظر، ج8، ص1217</ref> نگرش او در مسائل توحید بگونه ای شده بود که طبق گفته مولوی احمد علی لاهوری، مردم پنجاب او را با لقب وهابی خطاب می کردند. میانوالی به شدّت با مردم برخورد می کرد و برخی از علمای حنفی مدافع استغاثه و توسل را تکفیر می کرد. | حسین علی مردم را به رد استغاثه به غیر الله و عدم علم غیب برای پیامبر اکرم(ص) دعوت میکرد.<ref>عبد الحي بن فخر الدين حسني طالبي، نزهة الخواطر وبهجة المسامع والنواظر، ج8، ص1217</ref> نگرش او در مسائل توحید بگونه ای شده بود که طبق گفته مولوی احمد علی لاهوری، مردم پنجاب او را با لقب وهابی خطاب می کردند. میانوالی به شدّت با مردم برخورد می کرد و برخی از علمای حنفی مدافع استغاثه و توسل را تکفیر می کرد. | ||
برخلاف دیوبندی های حیاتی که قائل به حیات دنیوی و عنصری برای پیامبراکرم و دیگر انبیاء هستند، دیوبندی های مماتی این اندیشه را نپذیرفته و حیات انبیاء را صرفاً برزخی قلمداد میکنند که هیچ ارتباطی با دنیا ندارند. غلام الله خان در تفسیر آیه ﴿فَأَمَاتَهُ اللَّهُ مِائَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ﴾<ref>بقره: 259</ref> قائل است که ارواح انبیاء در بدنهایشان بعد از موتشان وجود ندارد و موت آنان به نحو حقیقی بوده و حیاتشان در قبور به نحو حیات برزخی میباشد نه دنیوی و ناسوتی؛ لذا انبیاء نه از اتّفاقات اطراف خود خبری دارند و نه این که کلام بندگان را می شنوند.<ref> غلام الله خان، جواهر القرآن، ج1، ص127</ref> | |||
مماتی ها که به پنج پیریها مشهورند، درباره حدیث متفق علیه بخاری و مسلم: «إن المیت لیسمع قرع نعالهم»<ref>محمّد بن اسماعيل بخاري، صحيح بخاري، ج2، ص190؛ مسلم بن حجّاج نيشابوري، صحیح مسلم، ج4، ص2200</ref> و همچنین حدیث «قلیب بدر»<ref>محمّد بن اسماعيل بخاري، صحيح بخاري، ج5، ص77؛ مسلم بن حجّاج نيشابوري، صحیح مسلم، ج4، ص2203</ref> و احادیث دیگر که دلالت بر شنیدن اموات در قبر دارد، قائلند که این روایات از اخبار آحاد و ظنی الصدور هستند و دلالت آنان مخالف با آیات قطعی الصدور که دالّ بر عدم سماع اموات است و برفرض قبول این روایات، رویات ظنی بوده و در مباحث اعتقادی ظنیات هیچ اعتباری ندارد.<ref>شمس الدين بن محمّد افغاني، جهود علماء الحنفية في إبطال عقائد القبورية، ج2، ص884</ref> | |||
=ترویج اعتقادات مماتی= | =ترویج اعتقادات مماتی= | ||
حسین علی میانوالی در حدود40 سال در ترویج اندیشه خود به تدریس و تربیت شاگردان پرداخت و تعدادی از علماء [[هند|هندوستان]] و [[پاکستان]] و همچنین [[مالزی]]، [[اندونزی]]، [[آفریقا]]، [[افغانستان]] و [[ایران]] از وی تاثیر پذیرفتند.<ref>سجاد بخاری، مقدّمه جواهر القرآن، ص5.</ref> از مبرزترین شاگردان حسین علی که روش تفسیری او را ادامه داد، غلام الله خان بود که کتاب تفسیری «جواهر القرآن» وی به نحوی تقریرات درس تفسیر میانوالی به شمار می رود.<ref>عبد العلی دامنی، بلوچستان در آیینه تاریخ، ص523</ref> | حسین علی میانوالی در حدود40 سال در ترویج اندیشه خود به تدریس و تربیت شاگردان پرداخت و تعدادی از علماء [[هند|هندوستان]] و [[پاکستان]] و همچنین [[مالزی]]، [[اندونزی]]، [[آفریقا]]، [[افغانستان]] و [[ایران]] از وی تاثیر پذیرفتند.<ref>سجاد بخاری، مقدّمه جواهر القرآن، ص5.</ref> از مبرزترین شاگردان حسین علی که روش تفسیری او را ادامه داد، غلام الله خان بود که کتاب تفسیری «جواهر القرآن» وی به نحوی تقریرات درس تفسیر میانوالی به شمار می رود.<ref>عبد العلی دامنی، بلوچستان در آیینه تاریخ، ص523</ref> | ||
غلام الله خان دیوبندی پاکستانی، در تفسیر خود به مقابله با برخی از علماء دیوبندی و بریلوی پرداخته و کارهای آنان را شرک آلود | =مقابله دیوبندیه با نگرش مماتی= | ||
غلام الله خان دیوبندی پاکستانی، در تفسیر خود به مقابله با برخی از علماء دیوبندی و بریلوی پرداخته و کارهای آنان را شرک آلود می خواند. این تفکر در مقابل رویکرد جمهور دیوبندیه قرار گرفت و جمهور دیوبندیان در صدد ردّیه برآمدند و در این مورد شیخ عبدالشکور کتاب «هدایة الحیران فی جواهر القرآن» را در رد عقائد غلام الله خان نوشت و اندیشه غلام الله همانند استادش حسین علی را خروج از اندیشه دیوبندیان دانست.<ref>شمس الدين بن محمّد افغاني، جهود علماء الحنفية في إبطال عقائد القبورية، ج2، ص779</ref> | |||
=بزرگان نگرش مماتی= | |||
==حسین علی میانوالی== | |||
در میان نسل دوّم دانش آموختگان مدرسه دارالعلوم دیوبند و در ایالت پنجاب پاکستان، حسین علی میانوالی از شاگردان رشید احمد گنگوهی<ref>محمد یوسف حسینی بنوری، تكلمة البنوري لفقه أهل العراق للكوثري، ص80</ref> که در حیات علمی اش بیشترین تأثیر را از اندیشه شاه اسماعیل دهلوی پذیرفته بود، روش خاصّی در تفسیر قرآن با محوریت توحید شروع کرد که نتیجه آن مشرک دانستن مسلمانان و کافر تلقی کردن مردم بود. | |||
==غلام الله خان== | |||
شمس الدین افغانی، غلام الله خان را از معدود علمای دیوبندی معرفی می کند که متأثر از دعوت محمّد بن عبد الوهّاب گشت و در برابر برخی از معتقدات دیوبندیان و بریلویان ایستادگی کرد. لذا دیوبندیان، چون عقائد وی را در مقابل جمهور دیوبندیان دیدند، افکارش را ملحق به عقائد وهابیت کردند.<ref>همان، ج2، ص779</ref> | |||
==عبدالغنی جاجرودی== | |||
از میان شاگردان غلام الله، عبدالغنی جاجروی از جایگاه ویژه ای برخوردار بود. در نقلی آمده است که غلام الله خان میگفت: «من بیشتر از همه شاگردانم به عبد الغنی اعتماد دارم» رابطه او با استاد آنقدر صمیمانه بود که اهل علم رابطه او با استادش را همانند رابطه ابویوسف با ابوحنیفه و ابن قیم با ابن تیمیه قیاس میکردند.<ref>عبد الغنی جاجروی، گزیده مقدمه کتاب التوحید، ص19</ref> | از میان شاگردان غلام الله، عبدالغنی جاجروی از جایگاه ویژه ای برخوردار بود. در نقلی آمده است که غلام الله خان میگفت: «من بیشتر از همه شاگردانم به عبد الغنی اعتماد دارم» رابطه او با استاد آنقدر صمیمانه بود که اهل علم رابطه او با استادش را همانند رابطه ابویوسف با ابوحنیفه و ابن قیم با ابن تیمیه قیاس میکردند.<ref>عبد الغنی جاجروی، گزیده مقدمه کتاب التوحید، ص19</ref> | ||
==محمد طاهر بن آصف== | |||
از دیگر شاگردان حسین علی، محمد طاهر بن آصف (م1407) متولد منطقه پنج پیرِ ولایت سرحدّ پاکستان است که نزد میانوالی درس خواند و سپس به حجاز رفت و بعد از بازگشت از عربستان در سال1357ق «جماعت اشاعة التوحید و السنة» را تأسیس کرد.<ref>محمد خير بن رمضان بن إسماعيل يوسف، تكملة معجم المُؤلفين، ص723-724</ref> جماعت اشاعة التوحید از فروعات مسلک دیوبندیه است که تفکرات نزدیک به وهابیت در بحث توحید و شرک را در شبه قاره هند ترویج می کند.<ref>شمس الدين بن محمّد افغاني، عداء الماتریدیة للعقیدة السلفیة، ج1، ص292-291</ref> | از دیگر شاگردان حسین علی، محمد طاهر بن آصف (م1407) متولد منطقه پنج پیرِ ولایت سرحدّ پاکستان است که نزد میانوالی درس خواند و سپس به حجاز رفت و بعد از بازگشت از عربستان در سال1357ق «جماعت اشاعة التوحید و السنة» را تأسیس کرد.<ref>محمد خير بن رمضان بن إسماعيل يوسف، تكملة معجم المُؤلفين، ص723-724</ref> جماعت اشاعة التوحید از فروعات مسلک دیوبندیه است که تفکرات نزدیک به وهابیت در بحث توحید و شرک را در شبه قاره هند ترویج می کند.<ref>شمس الدين بن محمّد افغاني، عداء الماتریدیة للعقیدة السلفیة، ج1، ص292-291</ref> | ||
محمد طاهر پنج پیری و جماعت وی در باب توحید الوهی متأثر از تفکرات ابن تیمیه و ابن قیم جوزیه و محمّد بن عبد الوهاب بوده و دیوبندیان، آنان را ملحق به وهابیت می کنند.<ref>شمس الدين بن محمّد افغاني، جهود علماء الحنفية في إبطال عقائد القبورية، ج2، ص772 و780</ref> محمد طاهر با این اندیشه شاگردان زیادی را در مناطق پیشاور پاکستان و افغانستان تربیت کرد. شاگردان این مکتب در اواخر عمر محمد طاهر در حدود سه هزار نفر بوده که بعد از وفات پنج پیری و با در دست گرفتن زعامت این جماعت توسط محمد طیب طاهری و ادامه دادن کرسی درس پدر، تعداد دانش آموختان این مکتب به شش هزار نفر رسیده است.<ref>محمد خير بن رمضان بن إسماعيل يوسف، تكملة معجم المُؤلفين، ص723-724</ref> گرچه خود محمد طاهر در کتاب نیل السائرین تصریح دارد که در حدود چهل هزار نفر از کرسی درس وی بهره بردهاند<ref>محمد طاهر پنجپیری، نیل السائرین في طبقات المفسرین، ص451</ref>. | محمد طاهر پنج پیری و جماعت وی در باب توحید الوهی متأثر از تفکرات ابن تیمیه و ابن قیم جوزیه و محمّد بن عبد الوهاب بوده و دیوبندیان، آنان را ملحق به وهابیت می کنند.<ref>شمس الدين بن محمّد افغاني، جهود علماء الحنفية في إبطال عقائد القبورية، ج2، ص772 و780</ref> محمد طاهر با این اندیشه شاگردان زیادی را در مناطق پیشاور پاکستان و افغانستان تربیت کرد. شاگردان این مکتب در اواخر عمر محمد طاهر در حدود سه هزار نفر بوده که بعد از وفات پنج پیری و با در دست گرفتن زعامت این جماعت توسط محمد طیب طاهری و ادامه دادن کرسی درس پدر، تعداد دانش آموختان این مکتب به شش هزار نفر رسیده است.<ref>محمد خير بن رمضان بن إسماعيل يوسف، تكملة معجم المُؤلفين، ص723-724</ref> گرچه خود محمد طاهر در کتاب نیل السائرین تصریح دارد که در حدود چهل هزار نفر از کرسی درس وی بهره بردهاند<ref>محمد طاهر پنجپیری، نیل السائرین في طبقات المفسرین، ص451</ref>. | ||
شمس الدین محمّد افغانی که خود قبلاً در این جماعت بوده و از شاگردان محمد طاهر محسوب | شمس الدین محمّد افغانی که خود قبلاً در این جماعت بوده و از شاگردان محمد طاهر محسوب می شد، این گروه از دیوبندیه را از نزدیکترین گروه به وهابیت در باب توحید می خواند.<ref>http://www.dorar.net</ref> پنج پیری همانند ابن عبد الوهاب کفر و شرک مسلمین اهل زمانه خود را از مشرکین عرب های دوران جاهلیت بدتر دانسته<ref>محمد طاهر پنج پیری، البصائر للمتوسلین بأهل المقابر، ص85، به نقل از: جهود علماء الحنفية في إبطال عقائد القبورية، ج2، ص1192</ref> و به صرف این ادّعا که مشرکین زمان پیامبراکرم خداوند را فقط در شدائد ندا میدادند، امّا مشرکین زمان ما در همه امور غیرالله را ندا میدهند از مشرکان زمان پیامبر بدترند.<ref>محمد طاهر پنج پیری، ضیاء النور من احیاء السنة لدحض الفجور واماتة البدعة، مقدمه ناشر، صفحه الف</ref> | ||
==پنج پیری== | |||
«پنج پیریه» یا «اشاعة التوحید والسنة» همگی صوفیان نقشبندی مسلک بوده<ref>شمس الدين بن محمّد افغاني، جهود علماء الحنفية في إبطال عقائد القبورية، ج2، ص782</ref> و بدین منظور شاگردان خود را توصیه به ورود به طرق تصوف میکنند.<ref>همان، ج2، ص783</ref> این گروه همانند دیگر گروههای دیوبندیه در باب صفات الهی پیرو اندیشه ماتریدی هستند و در مدارس خود کتب ماتریدان را تعلیم میدهند و در مسائل فقهی حنفی مذهب بوده و در پیروی از مذهب خود تعصب دارند و عدول از مذهب حنفی به مذاهب دیگر فقهی را جایز نمی دانند<ref>همان، ج2، ص804</ref> و در این مسأله با جماعت غیرمقلد و اهل حدیث در مناطق خود رابطه خصمانهای دارند به طوریکه این جماعت را برادران قادیانیه خطاب میکنند.<ref>مجموعة من الباحثين بإشراف الشيخ علوي بن عبد القادر السقاف، موسوعة الفرق المنتسبة للإسلام، موقع الدرر السنية على الإنترنت dorar.net</ref> | |||
=پانویس= | =پانویس= | ||
نسخهٔ ۱۴ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۵۳
دیوبندیه مماتی گروهی از مسلمانان حنفی هستند که با تیعیت از برخی دانش آموختگان مدرسه دارالعلوم دیوبند و در ایالت پنجاب پاکستان، دیوبندی نامیده می شوند. دیوبندی ها بنابر اختلاف عقیده ای که در خصوص حیات پس از وفات پیامبر (ص) دارند به دو دسته مماتی و حیاتی تقسیم می شوند.
ایجاد نگرش مماتی
در میان نسل دوّم دانش آموختگان مدرسه دارالعلوم دیوبند و در ایالت پنجاب پاکستان، حسین علی میانوالی از شاگردان رشید احمد گنگوهی[۱] که در حیات علمی اش بیشترین تأثیر را از اندیشه شاه اسماعیل دهلوی پذیرفته بود، روش خاصّی در تفسیر قرآن با محوریت توحید شروع کرد که نتیجه آن مشرک دانستن مسلمانان و کافر تلقی کردن مردم بود.
مبانی اعتقادی نگرش مماتی
حسین علی مردم را به رد استغاثه به غیر الله و عدم علم غیب برای پیامبر اکرم(ص) دعوت میکرد.[۲] نگرش او در مسائل توحید بگونه ای شده بود که طبق گفته مولوی احمد علی لاهوری، مردم پنجاب او را با لقب وهابی خطاب می کردند. میانوالی به شدّت با مردم برخورد می کرد و برخی از علمای حنفی مدافع استغاثه و توسل را تکفیر می کرد.
برخلاف دیوبندی های حیاتی که قائل به حیات دنیوی و عنصری برای پیامبراکرم و دیگر انبیاء هستند، دیوبندی های مماتی این اندیشه را نپذیرفته و حیات انبیاء را صرفاً برزخی قلمداد میکنند که هیچ ارتباطی با دنیا ندارند. غلام الله خان در تفسیر آیه ﴿فَأَمَاتَهُ اللَّهُ مِائَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ﴾[۳] قائل است که ارواح انبیاء در بدنهایشان بعد از موتشان وجود ندارد و موت آنان به نحو حقیقی بوده و حیاتشان در قبور به نحو حیات برزخی میباشد نه دنیوی و ناسوتی؛ لذا انبیاء نه از اتّفاقات اطراف خود خبری دارند و نه این که کلام بندگان را می شنوند.[۴]
مماتی ها که به پنج پیریها مشهورند، درباره حدیث متفق علیه بخاری و مسلم: «إن المیت لیسمع قرع نعالهم»[۵] و همچنین حدیث «قلیب بدر»[۶] و احادیث دیگر که دلالت بر شنیدن اموات در قبر دارد، قائلند که این روایات از اخبار آحاد و ظنی الصدور هستند و دلالت آنان مخالف با آیات قطعی الصدور که دالّ بر عدم سماع اموات است و برفرض قبول این روایات، رویات ظنی بوده و در مباحث اعتقادی ظنیات هیچ اعتباری ندارد.[۷]
ترویج اعتقادات مماتی
حسین علی میانوالی در حدود40 سال در ترویج اندیشه خود به تدریس و تربیت شاگردان پرداخت و تعدادی از علماء هندوستان و پاکستان و همچنین مالزی، اندونزی، آفریقا، افغانستان و ایران از وی تاثیر پذیرفتند.[۸] از مبرزترین شاگردان حسین علی که روش تفسیری او را ادامه داد، غلام الله خان بود که کتاب تفسیری «جواهر القرآن» وی به نحوی تقریرات درس تفسیر میانوالی به شمار می رود.[۹]
مقابله دیوبندیه با نگرش مماتی
غلام الله خان دیوبندی پاکستانی، در تفسیر خود به مقابله با برخی از علماء دیوبندی و بریلوی پرداخته و کارهای آنان را شرک آلود می خواند. این تفکر در مقابل رویکرد جمهور دیوبندیه قرار گرفت و جمهور دیوبندیان در صدد ردّیه برآمدند و در این مورد شیخ عبدالشکور کتاب «هدایة الحیران فی جواهر القرآن» را در رد عقائد غلام الله خان نوشت و اندیشه غلام الله همانند استادش حسین علی را خروج از اندیشه دیوبندیان دانست.[۱۰]
بزرگان نگرش مماتی
حسین علی میانوالی
در میان نسل دوّم دانش آموختگان مدرسه دارالعلوم دیوبند و در ایالت پنجاب پاکستان، حسین علی میانوالی از شاگردان رشید احمد گنگوهی[۱۱] که در حیات علمی اش بیشترین تأثیر را از اندیشه شاه اسماعیل دهلوی پذیرفته بود، روش خاصّی در تفسیر قرآن با محوریت توحید شروع کرد که نتیجه آن مشرک دانستن مسلمانان و کافر تلقی کردن مردم بود.
غلام الله خان
شمس الدین افغانی، غلام الله خان را از معدود علمای دیوبندی معرفی می کند که متأثر از دعوت محمّد بن عبد الوهّاب گشت و در برابر برخی از معتقدات دیوبندیان و بریلویان ایستادگی کرد. لذا دیوبندیان، چون عقائد وی را در مقابل جمهور دیوبندیان دیدند، افکارش را ملحق به عقائد وهابیت کردند.[۱۲]
عبدالغنی جاجرودی
از میان شاگردان غلام الله، عبدالغنی جاجروی از جایگاه ویژه ای برخوردار بود. در نقلی آمده است که غلام الله خان میگفت: «من بیشتر از همه شاگردانم به عبد الغنی اعتماد دارم» رابطه او با استاد آنقدر صمیمانه بود که اهل علم رابطه او با استادش را همانند رابطه ابویوسف با ابوحنیفه و ابن قیم با ابن تیمیه قیاس میکردند.[۱۳]
محمد طاهر بن آصف
از دیگر شاگردان حسین علی، محمد طاهر بن آصف (م1407) متولد منطقه پنج پیرِ ولایت سرحدّ پاکستان است که نزد میانوالی درس خواند و سپس به حجاز رفت و بعد از بازگشت از عربستان در سال1357ق «جماعت اشاعة التوحید و السنة» را تأسیس کرد.[۱۴] جماعت اشاعة التوحید از فروعات مسلک دیوبندیه است که تفکرات نزدیک به وهابیت در بحث توحید و شرک را در شبه قاره هند ترویج می کند.[۱۵]
محمد طاهر پنج پیری و جماعت وی در باب توحید الوهی متأثر از تفکرات ابن تیمیه و ابن قیم جوزیه و محمّد بن عبد الوهاب بوده و دیوبندیان، آنان را ملحق به وهابیت می کنند.[۱۶] محمد طاهر با این اندیشه شاگردان زیادی را در مناطق پیشاور پاکستان و افغانستان تربیت کرد. شاگردان این مکتب در اواخر عمر محمد طاهر در حدود سه هزار نفر بوده که بعد از وفات پنج پیری و با در دست گرفتن زعامت این جماعت توسط محمد طیب طاهری و ادامه دادن کرسی درس پدر، تعداد دانش آموختان این مکتب به شش هزار نفر رسیده است.[۱۷] گرچه خود محمد طاهر در کتاب نیل السائرین تصریح دارد که در حدود چهل هزار نفر از کرسی درس وی بهره بردهاند[۱۸].
شمس الدین محمّد افغانی که خود قبلاً در این جماعت بوده و از شاگردان محمد طاهر محسوب می شد، این گروه از دیوبندیه را از نزدیکترین گروه به وهابیت در باب توحید می خواند.[۱۹] پنج پیری همانند ابن عبد الوهاب کفر و شرک مسلمین اهل زمانه خود را از مشرکین عرب های دوران جاهلیت بدتر دانسته[۲۰] و به صرف این ادّعا که مشرکین زمان پیامبراکرم خداوند را فقط در شدائد ندا میدادند، امّا مشرکین زمان ما در همه امور غیرالله را ندا میدهند از مشرکان زمان پیامبر بدترند.[۲۱]
پنج پیری
«پنج پیریه» یا «اشاعة التوحید والسنة» همگی صوفیان نقشبندی مسلک بوده[۲۲] و بدین منظور شاگردان خود را توصیه به ورود به طرق تصوف میکنند.[۲۳] این گروه همانند دیگر گروههای دیوبندیه در باب صفات الهی پیرو اندیشه ماتریدی هستند و در مدارس خود کتب ماتریدان را تعلیم میدهند و در مسائل فقهی حنفی مذهب بوده و در پیروی از مذهب خود تعصب دارند و عدول از مذهب حنفی به مذاهب دیگر فقهی را جایز نمی دانند[۲۴] و در این مسأله با جماعت غیرمقلد و اهل حدیث در مناطق خود رابطه خصمانهای دارند به طوریکه این جماعت را برادران قادیانیه خطاب میکنند.[۲۵]
پانویس
- ↑ محمد یوسف حسینی بنوری، تكلمة البنوري لفقه أهل العراق للكوثري، ص80
- ↑ عبد الحي بن فخر الدين حسني طالبي، نزهة الخواطر وبهجة المسامع والنواظر، ج8، ص1217
- ↑ بقره: 259
- ↑ غلام الله خان، جواهر القرآن، ج1، ص127
- ↑ محمّد بن اسماعيل بخاري، صحيح بخاري، ج2، ص190؛ مسلم بن حجّاج نيشابوري، صحیح مسلم، ج4، ص2200
- ↑ محمّد بن اسماعيل بخاري، صحيح بخاري، ج5، ص77؛ مسلم بن حجّاج نيشابوري، صحیح مسلم، ج4، ص2203
- ↑ شمس الدين بن محمّد افغاني، جهود علماء الحنفية في إبطال عقائد القبورية، ج2، ص884
- ↑ سجاد بخاری، مقدّمه جواهر القرآن، ص5.
- ↑ عبد العلی دامنی، بلوچستان در آیینه تاریخ، ص523
- ↑ شمس الدين بن محمّد افغاني، جهود علماء الحنفية في إبطال عقائد القبورية، ج2، ص779
- ↑ محمد یوسف حسینی بنوری، تكلمة البنوري لفقه أهل العراق للكوثري، ص80
- ↑ همان، ج2، ص779
- ↑ عبد الغنی جاجروی، گزیده مقدمه کتاب التوحید، ص19
- ↑ محمد خير بن رمضان بن إسماعيل يوسف، تكملة معجم المُؤلفين، ص723-724
- ↑ شمس الدين بن محمّد افغاني، عداء الماتریدیة للعقیدة السلفیة، ج1، ص292-291
- ↑ شمس الدين بن محمّد افغاني، جهود علماء الحنفية في إبطال عقائد القبورية، ج2، ص772 و780
- ↑ محمد خير بن رمضان بن إسماعيل يوسف، تكملة معجم المُؤلفين، ص723-724
- ↑ محمد طاهر پنجپیری، نیل السائرین في طبقات المفسرین، ص451
- ↑ http://www.dorar.net
- ↑ محمد طاهر پنج پیری، البصائر للمتوسلین بأهل المقابر، ص85، به نقل از: جهود علماء الحنفية في إبطال عقائد القبورية، ج2، ص1192
- ↑ محمد طاهر پنج پیری، ضیاء النور من احیاء السنة لدحض الفجور واماتة البدعة، مقدمه ناشر، صفحه الف
- ↑ شمس الدين بن محمّد افغاني، جهود علماء الحنفية في إبطال عقائد القبورية، ج2، ص782
- ↑ همان، ج2، ص783
- ↑ همان، ج2، ص804
- ↑ مجموعة من الباحثين بإشراف الشيخ علوي بن عبد القادر السقاف، موسوعة الفرق المنتسبة للإسلام، موقع الدرر السنية على الإنترنت dorar.net