فتاوای تقریبی در دوران معاصر

فتاوای تقریبی درصد ساله اخیر (1)، اولین بخش از مقاله‌ای با همین عنوان است که به بررسی فتاوای صادر شده با رویکرد تقریبی می پردازد.

فتوای مرجعیت عراق :جهاد کفایی در مقابله با جریان تکفیری داعش

بحرانی که درعراق در اثر فتنه گروهک داعش بوقوع پیوست و همچنان ادامه دارد زمینهٔ بروز جریانات و حوادثی گردید که بارزترین آن صدور فتوای سرنوشت ساز مرجعیت عراق مبنی بر وجوب کفایی جهاد علیه جریان تکفیری داعش بود بازتاب این فتوا درعراق و جهان اسلام بگونه‌ای بود که موجب بسیج گسترده مردم عراق اعم از شیعه و سنی و پیروان ادیان دیگرو نیز اعلام آمادگی بسیاری از مسلمانان در کشورهای مختلف در جهت مقابله با تروریست‌ها گردید بگونه‌ای که می توان این فتوا را موجب تقریب بین پیروان مذاهب اسلامی و دیگر ادیان الهی در عراق دانست.

از طرف دیگر صدور این فتوا موجب رعب و وحشت این گروه جنایتکار و حامیان غربی و عربی آنان گردید بهمین دلیل با تمامی امکانات رسانه‌ای و مالی خویش در صدد مقابله با آن بر آمدند حتی برخی از عالمان فریب خورده و شاید مزدور و خودفروخته نظیر قرضاوی‌، رافع الرفاعی و حارث الضاری فتوای آیت الله سیستانی را حرکتی علیه اهل‌سنت دانسته و بدینوسیله سعی در شعله‌ورتر کردن آتش فتنه فرقه‌ای و مذهبی داشتند در حالی که فتوای مرجعیت عراق فارغ از هر نوع گرایش مذهبی و دینی خاص بوده و مخاطبین آن نیز عموم مردم می‌باشند که ازآنان خواسته شده است در جهت حفظ وحدت و یکپارچگی عراق و دفاع از میهن و نوامیس خویش اقدام کنند واساسا در آن اسمی از شیعه یا سنی یا مسیحی و ...برده نشده است.

در قسمتی از از این پیام که توسط نمایندهٔ ایشان بیان گردید آمده است:

مرجعیت دینی از شهروندانی که قادر به حمل سلاح هستند، می‌خواهد داوطلبانه به صفوف نیروهای امنیتی برای دفاع از عراق بپیوندند، عراق با چالش بزرگی روبرو است و مسئولیت مقابله با تروریست‌ها، مسئولیت همگانی است و مختص یک طایفه خاص نیست و ماهیت خطراتی که عراق را در حال حاضر احاطه کرده، مستلزم دفاع از میهن و مردم و نوامیس آن است و این یک واجب کفایی است. 1

اهل سنت عراق و برخی دیگر از کشورهای اسلامی نیز برائت خویش را از چنین اظهارات سخیفی اعلام کرده و همانند برادران شیعه خود ندای مرجعیت را پاسخ دادند.

شیخ خالد الملا رئیس شورای علمای جنوب عراق از اهل‌سنت در رد ادعای امثال قرضاوی می‌گوید: آیت الله سیستانی هنگامی که مرقد امامین عسکریین(ع) هدف عملیات انتحاری انفجاری قرار گرفت، هرگز علیه هیچ طرف یا قشری از ملت عراق فتوا صادر نکرد، بلکه همه را به حفظ آرامش و خودداری از واکنش‌های خشونت آمیز سفارش کردند، اما امروز که موصل شهری که اکثریت جمعیت آن را اهل‌سنت تشکیل می دهند، در معرض حملات داعش قرار گرفت، این فتوا را صادر کرد؛ زیرا خطری را که اهل‌سنت را تهدید می‌کند، درک کرد. بنابراین، فتوای آیت الله سیستانی هرگز علیه اهل‌سنت نیست، بلکه در راستای حمایت از همهٔ ملت عراق از جمله اهل‌سنت صادر شده است.2

ایشان مدتی قبل نیز که آیت الله سیستانی فتوایی صادر کرد مبنی بر حرمت ریخته شدن خون مردم عراق به ویژه اهل‌سنت در عراق اعلام کرد که: مرجع اعلی آقای سیستانی از برادران شیعه خواسته بود از برادران اهل سنت خود دفاع کرده و خطر را از آنها دفع کنند و همچنین به علمای امت دربارهٔ طرح‌های دشمنان که به دنبال تفرقه و دودستگی میان مردم عراق هستند، هشدار داده بود.3

این شخصیت اهل‌سنت می‌گوید  : آقای سیستانی گفته‌اند من خدمتگزار همه عراقی‌ها هستم و هیچ فرقی میان سنی یا شیعی یا کردی یا مسیحی وجود ندارد.4

حسن فرحان مالکی یکی از اندیشمندان سعودی نیز در تمجید از حرکت مرجعیت عراق در سخنانی ابراز داشت : « از سال 1923 میلادی تا به امروز، فتوای آیت الله سیستانی اولین فتوای جهاد در عراق به شمار می‌آید. فتوایی که در آن به مقابله با داعش به عنوان دشمن مشترک شیعه و اهل‌سنت حکم شده است. این در حالی است که فتاوای ما ( علمای وهابی) روزی دو بار عوض می شود. یک بار بر له یک مسأله حکم می‌دهیم و همان روز بر علیه همان موضوع حکم می‌کنیم»

ایشان در تحلیلی علت استقبال گستردهٔ مردم عراق اینچنین بیان نمود: « چرا پیروی و استقبال شیعیان از فتاوای علمایشان این چنین قوی و شدید است؟ بگذارید صریح بگویم . چون علمای آنها (شیعیان) از روی مزاج و حال و هوس فتوا نمی‌دهند.ما نمی خواهیم زمام خودمان را به کسانی مانند قرضاوی و عرعور (دو مفتی وهابی) بدهیم که مانند پنکه‌های آلمانی به هر طرف می چرخند».5

علی جمعه" مفتی سابق مصر نیز به نوعی با فتوای آیت الله سیستانی علیه داعش و تروریست‌ها همراهی نشان داد و گفت:

فتاوایی که خواهان تکفیر و کشتار می شود، منشاء آن خوارج و صاحبان اندیشه تکفیری است که وجهه اسلام را مخدوش می‌کند، این افراد قاتلان فاسق و مفسد جنایتکار هستند.

این شخصیت اهل‌سنت مصر می گوید: فتاوای تکفیری خواستار کشتار نیروهای ارتش و پلیس با استناد به تفکرات ابن تیمیه می شوند، تکفیری‌ها واقعیت دورهٔ معاصر ما را به وضعیت مغول و ممالیک(دولت ممالیک در مصر) تشبیه می‌کنند و گمان می‌کنند که حامیان دین هستند و باید با حاکمان و والیان امور بجنگند؛ زیرا به زعم آنها، شرع الهی را پیاده نمی‌کنند.6

باید گفت فتوای مرجعیت عراق در لزوم مقابله با داعش برخاسته از نگرشی عمیق به مسائل سیاسی جوامع اسلامی و نیز مبانی عقیدتی استواری است که در مواضع و بیانات آیت الله سیستانی به شکل‌های گوناگون ذکر شده است در یکی از پیام‌های ایشان که بمناسبت هفته وحدت توسط دفتر ایشان منتشر گردیدآمده است: امت اسلامی در حال حاضر، در شرایطی دشوار به سر می‌برد و بحران‌های بزرگ و چالش‌های مهم ، امروز و آینده‌اش را تهدید می کند و همگان در این شرایط، نیاز به توحید صفوف، نابودی فرقه گرایی و دوری از اختلافات مذهبی را درک کرده‌اند، اختلافاتی که قرن‌ها از آن می گذرد و به نظر می رسد راه حلی که همگان را راضی کند برای آن وجود ندارد؛ بنابراین شایسته نیست به بحث و جدل پیرامون آن خارج از چهارچوب بحث‌های علمی معتبر بپردازیم به ویژه اینکه اینها به اصول دین و ارکان عقیده مربوط نمی شود؛ زیرا همگان به خدای احد واحد، رسالت پیامبر(صلی الله علیه و آله)، قرآن کریم ایمان دارند و سنت نبوی را به عنوان منبع احکام شرعی و نیز مودت اهل‌بیت (علیهم السلام)، نماز، روزه، حج و مانند اینها را پذیرفته‌اند.

در ادامه این پیام آمده است: این مشترکات، اساسی محکم برای وحدت اسلامی است پس باید برای تقویت پیوند محبت و مودت میان فرزندان این امت بر آن تمرکز نمود و برای زندگی مسالمت‌آمیز بر اساس احترام متبادل و به دور از تنازع و مجادله مذهبی و فرقه‌ای با هر عنوانی کوشید. و بر تمام کسانی که به فکر پیشرفت اسلام و مسلمانان هستند واجب است که در راه تقریب و کاستن از حجم آشوب‌های ناشی از برخی سیاست‌ها که باعث تفرقه می‌شود و راه را برای دشمنان طمعکار جهت سلطه بر بلاد اسلامی و ثروت‌هایش باز می‌کند بکوشند.7

همانگونه که ملاحظه می شود در این پیام اثری از تعصبات مذهبی نبوده و خطاب ایشان به امت اسلامی مبنی بر لزوم وحدت و انسجام در برابر تهاجم بیگانگان بر اساس مبانی مشترک عقیدتی –بر گرفته از قرآن و سنت -است. در پایان این نوشتار می‌گوییم: فتوای جهاد کفایی در مبارزه با گروه جنایتکار داعش را د ر استمرار سلسله فتاوایی است که در طول تاریخ عالمان راستین و بیدار امت اسلامی بر اساس مقتضیات زمان خویش ابراز نموده‌اند که در یادداشت‌های بعدی به آنها خواهیم پرداخت.

والسلام

منابع

1- سایت خبر گذاری تسنیم 13تیر 1393 2و 3و 4-همان

5-سایت شبکه جهانی ولایت 28خرداد 1393 6-سایت خبر گذاری تسنیم 14تیر 1393 7-سایت موسسه تحقیقاتی ولی عصر (عج) 29دی 1392