سوره فصلت

سوره فُصِّلَت‌ْ (حم سجده)، چهل و یکمین سوره و از سوره‌های مکی و سجده‌دارِ قرآن که در جزء ۲۴ و ۲۵ قرآن جای گرفته است. واژه «فصلت» به معنای «شیوا بیان شده» در آیه سوم آمده و به همین جهت این سوره به این نام‌ شهرت یافته است‌. سوره فصلت بیشتر درباره روی‌برگرداندن کافران از قرآن سخن می‌گوید. وحدانیت خدا، نبوت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، قیامت و اشاره به سرگذشت قوم عاد و قوم ثمود از دیگر موضوعات مطرح‌شده در آن است.

فصلت

تبیین و تفصیل، فصل فصل شدن.

مفهوم کلی سوره

1. آیات آفاقی وانفسی پروردگار؛
2. رستاخیز، دلایل و هشدارها؛
3. قرآن معجزه ای جاویدان؛
4. مراحل آفرینش جهان؛
5. گذشت برخی پیامبران.

اسامی سوره

• فصلت؛
• حم سجده؛
• مصابیح .
• اقوات؛
• مؤمن.
• سجده.

علت نام‌گذاری

• «سوره فصلت»؛ سبب نام‌گذاری این سوره به فصّلت آیۀ سوم این سوره است که تعبیر «فُصّلت» (تبیین و فصل فصل شدن) در آن آمده
• است.
• «سوره حم سجده»؛ به جهت اینکه این سوره از سور حوامیم و دارای آیه سجده‌دار می‌باشد.
• «سوره مصابیح»؛ به خاطر وجود لفظ مصابیح در آیه دوازدهم این سوره می‌باشد.
• «سوره اقوات»؛ به خاطر وجود لفظ اقوات در آیه دهم این سوره می‌باشد.
• «سوره سجده مؤمن»؛ به خاطر اینکه این سوره از سوره‌های سجده‌دار است، و به خاطر تمییزش از سوره «الم سجده»، این سوره را با اسم سوره ماقبل خودش که مؤمن است به صورت ترکیبی آورده‌اند.
• «سوره سجده»؛ به خاطر آیه سی‌وهفتم این سوره به سوره سجده نام‌گذاری کرده‌اند اما اشتهار این سوره بیشتر حم سجده است تا از سوره الم سجده متمایز باشد.

تعداد آیات و کلمات

• سوره فصلت پنجاه‌و‌چهار آیه دارد.
• سوره فصلت هفتصد‌و‌نودوشش کلمه دارد.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است).

اهداف و آموزه‌ها

هدف‌های اساسی سوره فصلت عبارت‌اند از:

1. یادآوری توحید و ایمان به خدا؛
2. یادآوری رستاخیز و دلایل آن؛
3. مسألۀ وحی و رسالت.

محتوا و موضوعات

محتوای سوره فصلت را می‌توان در چند بخش خلاصه کرد:

توجه به قرآن و بحث‌های فراوانی که پیرامون آن در آیات مختلف این سوره آمده است، و از جمله بقاء حاکمیت قرآن و تسلط منطقی آن در تمام ادوار و اعصار که در آیه چهل‌ویکم و چهل‌ودوم این سوره به آن اشاره شده است، و صریحا می‌گوید: «این کتابی است شکست‌ناپذیر که باطل هرگز بر آن غلبه نخواهد کرد» و در عین حال دلیلی است بر عدم تحریف قرآن در طول تاریخ، و همچنین موضع‌گیری‌های سرسختانه دشمنان در مقابل این کتاب آسمانی تا آنجا که مردم را از شنیدن آیات قرآن نهی می‌کردند؛

توجه به آفرینش آسمان و زمین، مخصوصا آغاز آفرینش جهان از ماده گازی شکل(دخان) و مراحل پیدایش کره زمین و کوه‌ها و گیاهان و حیوانات؛

اشاراتی به سرگذشت اقوام مغرور و سرکش پیشین، از جمله قوم عاد و ثمود، و سرنوشت دردناک آنها و اشاره کوتاهی به داستان موسی (علیه‌السلام)؛

انذار و تهدید مشرکان و کافران مخصوصا با ذکر آیات تکان‌دهنده‌ای درباره قیامت و گواهی اعضای بدن حتی پوست تن انسان و توبیخ شدید پروردگار نسبت به آنها به هنگامی که در برابر عذاب الهی قرار می‌گیرند؛

پاره‌ای از دلائل رستاخیز و قیامت و خصوصیات و ویژگی‌های آن؛

مواعظ و اندرزهای گوناگون که در لابلای مباحث فوق آمده و به آنها روح و حیات بیشتری می‌بخشد، مخصوصا دعوت به استقامت در راه حق و طریقه برخورد منطقی با دشمنان و طرز راهنمایی آنها به آئین خداوند؛

سرانجام سوره را با بحث جالب و کوتاهی پیرامون آیات آفاقی و انفسی پروردگار و بازگشتی بر مساله معاد پایان می‌بخشد.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابی‌بن‌کعب از پیامبر خدا روایت می‌کند: «هر کس سوره حم سجده را بخواند به تعداد هر حرفی از آن ده حسنه به او داده خواهد شد».

ذریح محاربی از حضرت صادق (علیه‌السلام) روایت کرده است که فرمودند: «هر کس سوره حم سجده را بخواند روز قیامت به اندازه دید چشمش نور و سروری خواهد داشت و در این دنیا هم مورد ستایش و غبطه دیگران خواهد بود».

زمان و فضای نزول

سوره فصلت بعد از معراج اندکی قبل از هجرت نازل شده است.

با دقت در محتوا و موضوعات مطرح شده در سوره فصلت می‌توان دریافت که به وقت نزول سوره مبارکه، مشرکان در مجادله و موضع‌گیری در مقابل نبوت کار را از حد گذرانده بودند، انکار و مقابله آنها سبب نزول اینهمه واقعیّات گردیده است، عظمت موضوعات این سوره در حد «یدرک و لا یوصف» می‌باشد و همچنین وقوع لفظ «حم» در اوّل سوره‌های هفت‌گانه حاکی است که مطالب و مقتضای نزول در آنها یکی است.

ویژگی

سوره فصلت از سور " حوامیم" است (حوامیم هفت سوره از قرآن است که با" حم" شروع می‌شود و پشت سر هم قرار گرفته و همه از سوره‌های مکی است). سور حوامیم عبارتند از: مؤمن، فصلّت، شوری، زخرف، دخان، جاثیه و احقاف.

پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: هر چیزی را میوه‌ایست و میوه قرآن حوامیم است چه این سوره‌ها روضه‌های زیبا و معمورند که متصلند بیکدیگر هر که خواهد در مرغزار بهشت چرا کند باید که حوامیم بخواند. و حاکم از ابن مسعود آورده که گفت: حوامیم دیبای قرآن است. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در حدیثی فرمود: مَثَل سوره‌های حم دار در قرآن، مثل لباس حریر در میان لباس‌ها است. سوره فصلت از سور عزائم است و آیۀ سی و هفتم آن سجده واجب دارد که هرکسی این آیه را بشنود یا بخواند، واجب است یک سجده به جا آورد.

سور عزائم عبارتند از سوره‌های

1. سجده،
2. فصلت،
3. نجم،
4. علق که خواندن آنها در نماز جائز نیست.

منابع

برگرفته از سایت معرفی سوره فصلت - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir