۸۶٬۰۹۳
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'اهل‌سنت' به 'اهل سنت'
جز (جایگزینی متن - 'جریان ها' به 'جریان‌ها') |
جز (جایگزینی متن - 'اهل‌سنت' به 'اهل سنت') |
||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
این مقاله به جریان مذهبی و گرایش‌های جمعیت اهل سنت (حنفی، شافعی، سلفی‌ها و وهابی‌ها و طرفداران جنبش گولن) و رهبران و افراد تاثیر‌گذار در این مذاهب و تبیین برخی از اقدامات هریک از آنها توجه دارد. | این مقاله به جریان مذهبی و گرایش‌های جمعیت اهل سنت (حنفی، شافعی، سلفی‌ها و وهابی‌ها و طرفداران جنبش گولن) و رهبران و افراد تاثیر‌گذار در این مذاهب و تبیین برخی از اقدامات هریک از آنها توجه دارد. | ||
= | =اهل سنت جمهوری آذربایجان= | ||
اهل سنت در جمهوری آذربایجان در اقلیت‌اند. اکثریت آنان حنفی و تعدادی هم حنبلی شافعی هستند. (البته مجامع طرفدار نقشبندی، مجامع دینی ترکیه و جمعیت‌های نورچی هم هستند). سنی‌ها در طول تاریخ در قسمت شمالی آذربایجان حایز اکثریت بوده‌اند و امروزه سنی‌های بومی یا قدیمی آذربایجان در مناطق مرزی زندگی می‌کنند. <ref>ولی جباری، شیعیان جمهوری آذربایجان، قم: انتشارات شیعه‌شناسی، 1389.</ref> محل تمرکز فعالیت‌های اهل سنت در باکو، مسجد تاریخی [[اژدربیگ]] است. ترکیه، کویت و عربستان سعودی از چند دهه به این سو، فعالیت‌هایی برای ترویج عقاید مذهبی موردنظر خود در آذربایجان داشته و دارند.<br> | |||
رفتار آنان با شیعیان بسیار خوب است. تعداد کمی از آنان در جنوب و بخش عمده آنان در شمال زندگی می‌کنند. آنان مثل شیعیان مراسم خاص پرشکوهی ندارند. با این حال، اکنون آنان فعالیت بیشتری دارند و روز به روز زیادتر می‌شوند. حاج سلمان موسی‌اف معاون رئیس اداره مسلمانان قفقاز، رهبر سنّی‌های جمهوری آذربایجان است. | رفتار آنان با شیعیان بسیار خوب است. تعداد کمی از آنان در جنوب و بخش عمده آنان در شمال زندگی می‌کنند. آنان مثل شیعیان مراسم خاص پرشکوهی ندارند. با این حال، اکنون آنان فعالیت بیشتری دارند و روز به روز زیادتر می‌شوند. حاج سلمان موسی‌اف معاون رئیس اداره مسلمانان قفقاز، رهبر سنّی‌های جمهوری آذربایجان است. | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
==3. سلفی‌ها و وهابیون == | ==3. سلفی‌ها و وهابیون == | ||
بعضی از | بعضی از پژوهشگران حوزه قفقاز معتقدند، در هیچ دوره تاریخی جریان سلفی در جمهور آذربایجان موجود نبوده است. اما، از اواخر عمر شوروی و بخصوص از اوایل دوره استقلال جمهوری آذربایجان جریان وهابی و سلفی با مساعدت‌هایی که از طرف عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عرب و نیز مصر و احیانا برخی دیگر از کشورهای عربی انجام شد و می‌شود، در این کشور شکل گرفته است. بنای اولیه جریان سلفی را شخصی بنام شیخ سلیم که یک فلسطینی الاصل و اهل غزّه بود ودر دوران شوروی در دانشکده باکو و در رشته حقوق تحصیل می‌کرد، گذاشته است. این جریان فعالیت و تبلیغات خود را از سال‌های 89-1988 که آن زمان ناشناخته بود، در باکو آغاز کرد. <ref>جباری، همان، صص 69.</ref> <br> | ||
در اوایل استقلال جمهوری آذربایجان عده‌ای از جوانان مسلمان که در پی هویت دینی خود بودند توسط روحانیون افراطی سلفی و وهابی با این ادعا که صاحب اسلام اصیل هستند بسوی خود جذب کرده و آنها را جهت آموزش به دانشگاه بین‌المللی اسلامی مدینه در عربستان، مرکز اصلی تربیت طلاب و مبلغان وهاب معرفی می‌کردند که اکنون در عرصه تبلیغات مذهبی در جمهور آذربایجان فعالند. | در اوایل استقلال جمهوری آذربایجان عده‌ای از جوانان مسلمان که در پی هویت دینی خود بودند توسط روحانیون افراطی سلفی و وهابی با این ادعا که صاحب اسلام اصیل هستند بسوی خود جذب کرده و آنها را جهت آموزش به دانشگاه بین‌المللی اسلامی مدینه در عربستان، مرکز اصلی تربیت طلاب و مبلغان وهاب معرفی می‌کردند که اکنون در عرصه تبلیغات مذهبی در جمهور آذربایجان فعالند. | ||
عربستان سعودی در پوشش امضای توافق نامه همکاری در زمینه دینی با دولت جمهوری آذربایجان و نیز جلب همکاری اداره مسلمانان قفقاز توانسته است به حمایت از وهابی‌ها در جمهوری آذربایجان پوشش قانونی بدهد. <ref> | عربستان سعودی در پوشش امضای توافق نامه همکاری در زمینه دینی با دولت جمهوری آذربایجان و نیز جلب همکاری اداره مسلمانان قفقاز توانسته است به حمایت از وهابی‌ها در جمهوری آذربایجان پوشش قانونی بدهد. <ref>جنبش‌ها و جریان‌های وهابی و تکفیری در جمهوری آذربایجان، سه شنبه ۱۲ آبان ۱۳۹۴: http://www.iiwfs.com/index.php/fa/iiwfs-news/889-2015</ref><br> | ||
از چهره‌های شاخص آنها، می‌توان به قامت سلیمانوف، رهبر این جریان در آذربایجان و امام جماعت مسجد ابوبکرباکو، علیخان موسی‌اف، ویسل عروج‌اف، سهراب شیخعلی‌اف، ثامن محمدوف و...اشاره کرد که در عرصه اینترنت و فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در تبلیغ آموزه‌های وهابی تحت نام سلفیت مشغول می‌باشند.<ref>همان</ref><br> | از چهره‌های شاخص آنها، می‌توان به قامت سلیمانوف، رهبر این جریان در آذربایجان و امام جماعت مسجد ابوبکرباکو، علیخان موسی‌اف، ویسل عروج‌اف، سهراب شیخعلی‌اف، ثامن محمدوف و...اشاره کرد که در عرصه اینترنت و فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در تبلیغ آموزه‌های وهابی تحت نام سلفیت مشغول می‌باشند.<ref>همان</ref><br> | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، این جنبش تمرکز خود را بر توسعه مذهبی خود در عرصه بین‌المللی نهاد و تلاش‌های خود را در جمهوری‌های تازه استقلال یافته کشورهای مشترک المنافع و جمعیت‌های مسلمان ساکن فدراسیون روسیه متمرکز کردند. این جنبش با گسترش خدمات و آموزشهای خود در این منطقه ترک زبان و کشورهایی که این جنبش در پی گسترش نفوذ خود در آنهاست، عملاً توانسته است طی چندین نسلی که توسط مراکز آموزشی خود تربیت کرده است، بسیاری از افراد با نفوذ را در دایره ارتباطی خود داشته باشد. برعکس کشورهای منطقه که نسبت به حضور این جنبش در کشورخود محتاط هستند، جمهوری آذربایجان همواره نسبت به این جنبش با آغوش باز به استقبال رفته است و این جنبش توانسته است در این کشور، بزرگ‌ترین موفقیت و نفوذ خود را بعد از ترکیه و تا به امروز کسب کند. فلذا، اندکی بعد از سقوط شوروی و استقلال آذربایجان، جنبش گولن در این کشور شروع به فعالیت کرد و جمهوری آذربایجان، بعد از ترکیه نخستین کشوری بود که جنبش گولن مدارس خود را در آنجا و در سال 1992 افتتاح کرد.<br> | پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، این جنبش تمرکز خود را بر توسعه مذهبی خود در عرصه بین‌المللی نهاد و تلاش‌های خود را در جمهوری‌های تازه استقلال یافته کشورهای مشترک المنافع و جمعیت‌های مسلمان ساکن فدراسیون روسیه متمرکز کردند. این جنبش با گسترش خدمات و آموزشهای خود در این منطقه ترک زبان و کشورهایی که این جنبش در پی گسترش نفوذ خود در آنهاست، عملاً توانسته است طی چندین نسلی که توسط مراکز آموزشی خود تربیت کرده است، بسیاری از افراد با نفوذ را در دایره ارتباطی خود داشته باشد. برعکس کشورهای منطقه که نسبت به حضور این جنبش در کشورخود محتاط هستند، جمهوری آذربایجان همواره نسبت به این جنبش با آغوش باز به استقبال رفته است و این جنبش توانسته است در این کشور، بزرگ‌ترین موفقیت و نفوذ خود را بعد از ترکیه و تا به امروز کسب کند. فلذا، اندکی بعد از سقوط شوروی و استقلال آذربایجان، جنبش گولن در این کشور شروع به فعالیت کرد و جمهوری آذربایجان، بعد از ترکیه نخستین کشوری بود که جنبش گولن مدارس خود را در آنجا و در سال 1992 افتتاح کرد.<br> | ||
از زمان ورود این گروه به جمهوری آذربایجان، تلاش شده است که فرزندان نخبگان این کشور را جذب مراکز آموزشی این جنبش نمایند و نیز تلاش کرده‌اند که جوانانی را که در آینده احتمال دارد تبدیل به تکنوکراتها، تاجران و نخبگان سیاسی گردند، را به خود جلب نمایند و گفته‌ها و شنیده‌ها حاکی است که در این کار موفقیت بسیاری هم کسب کرده است. پیام جنبش گولن که ترکیبی از اسلام متعادل و ایده برادری ترک‌هاست برای بسیاری از آذری‌ها جذابیت دارد و محبوبیت این گروه مخصوصاً در بین نسل جوان که این گروه را به عنوان بدیلی برای رژیم سکولار باکو، اسلام سلفی وهابی عربستان سعودی و اسلام شیعه ایرانی در نطر می‌گیرند، بیشتر است. بنا به ادعای برخی از شواهد موجود، امروزه تعدادی از نمایندگان احزاب مختلف در پارلمان، مقامات رده بالای دفتر | از زمان ورود این گروه به جمهوری آذربایجان، تلاش شده است که فرزندان نخبگان این کشور را جذب مراکز آموزشی این جنبش نمایند و نیز تلاش کرده‌اند که جوانانی را که در آینده احتمال دارد تبدیل به تکنوکراتها، تاجران و نخبگان سیاسی گردند، را به خود جلب نمایند و گفته‌ها و شنیده‌ها حاکی است که در این کار موفقیت بسیاری هم کسب کرده است. پیام جنبش گولن که ترکیبی از اسلام متعادل و ایده برادری ترک‌هاست برای بسیاری از آذری‌ها جذابیت دارد و محبوبیت این گروه مخصوصاً در بین نسل جوان که این گروه را به عنوان بدیلی برای رژیم سکولار باکو، اسلام سلفی وهابی عربستان سعودی و اسلام شیعه ایرانی در نطر می‌گیرند، بیشتر است. بنا به ادعای برخی از شواهد موجود، امروزه تعدادی از نمایندگان احزاب مختلف در پارلمان، مقامات رده بالای دفتر ریاست‌جمهوری و دیگر ارگانهای حکومتی به این شبکه وابسته و یا از آن حمایت می‌کنند.<ref>احمد نکویی و میر هادی موسوی قرالری، جنبش گولن و عملکرد آن در جمهوری آذربایجان از منظر نظریه بسیج منابع مالی و تعهد اجتماعی، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 88، سال 1393، ص125.</ref> | ||
علاوه بر دیگر مقامات دولتی، این جنبش، شبکه ای را برای دانش آموختگان نهادهای آموزشی و همچنین تجاری که روابط دوستانه‌ای با جنبش دارند، ایجاد کرده است. | علاوه بر دیگر مقامات دولتی، این جنبش، شبکه ای را برای دانش آموختگان نهادهای آموزشی و همچنین تجاری که روابط دوستانه‌ای با جنبش دارند، ایجاد کرده است. | ||
جنبش‌گولن که یکی از اهداف راهبردی خود را تربیت نسل طلایی معلمی (حدود 5 ملیون نفر در جهان)قرار داده در راستای تحقق آن، امروزه صدها شخصیت علمی در رشته‌های مختلف پرورش داده است. هرچند که فتح الله گولن پیروانش را از ورود به سیاست بر حذر می‌دارد، واقعیت این است که این جنبش سیاست را در ”خارج از دنیای سیاست“ جستجو می‌کند. بی‌شک در دهه‌های آینده در بخش‌هایی از جهان اسلام طرفداران و پیروان جنبش گولن از مرحله اثرگذاری، به مرحله روند سازی و در نهایت قدرت سازی نهادینه شده خواهند رسید همان‌طوری که امروزه در ترکیه به این سطح رسیده‌اند.<br> | جنبش‌گولن که یکی از اهداف راهبردی خود را تربیت نسل طلایی معلمی (حدود 5 ملیون نفر در جهان)قرار داده در راستای تحقق آن، امروزه صدها شخصیت علمی در رشته‌های مختلف پرورش داده است. هرچند که فتح الله گولن پیروانش را از ورود به سیاست بر حذر می‌دارد، واقعیت این است که این جنبش سیاست را در ”خارج از دنیای سیاست“ جستجو می‌کند. بی‌شک در دهه‌های آینده در بخش‌هایی از جهان اسلام طرفداران و پیروان جنبش گولن از مرحله اثرگذاری، به مرحله روند سازی و در نهایت قدرت سازی نهادینه شده خواهند رسید همان‌طوری که امروزه در ترکیه به این سطح رسیده‌اند.<br> | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
مخالفین جنبش معتقدند که ادعای جنبش مبنی بر تلاش برای ادغام در جامعه سکولار فریبی بیش نیست و این جنبش به دنبال این است که با استفاده از سرمایه‌های مالی، سیاسی و اجتماعی قدرت و نفوذ بیشتری به دست آورد تا بتواندبعداً به اسلامی‌کردن سیستیم قانونگذاری و جامعه مدنی بپردازد.<br> | مخالفین جنبش معتقدند که ادعای جنبش مبنی بر تلاش برای ادغام در جامعه سکولار فریبی بیش نیست و این جنبش به دنبال این است که با استفاده از سرمایه‌های مالی، سیاسی و اجتماعی قدرت و نفوذ بیشتری به دست آورد تا بتواندبعداً به اسلامی‌کردن سیستیم قانونگذاری و جامعه مدنی بپردازد.<br> | ||
اما به رعم این دغدغه‌ها و نگرانی، تاکنون مدرک محکمی مبنی بر وجود یک دستور کار سیاسی پنهان در این شبکه در دست نیست. درواقع رهبران جنبش با نخبگان سیاسی تعامل داشته و | اما به رعم این دغدغه‌ها و نگرانی، تاکنون مدرک محکمی مبنی بر وجود یک دستور کار سیاسی پنهان در این شبکه در دست نیست. درواقع رهبران جنبش با نخبگان سیاسی تعامل داشته و آشکارا از حکومت الهام علی اف حمایت کرده و با آن همکاری می‌کنند. به همین دلیل است که دولت دلیلی برای تشکیک در تمایلات و گرایشات سکولاریستی این جنبش و یا وفاداری سیاسی‌اش ندارد. | ||
بنا به دلایل زیادی حکومت آذربایجان مانع فعالیت‌های این جنبش نمی‌شوند. <br> | بنا به دلایل زیادی حکومت آذربایجان مانع فعالیت‌های این جنبش نمی‌شوند. <br> | ||
نخست اینکه به خاطر نفوذی که این جنبش در | نخست اینکه به خاطر نفوذی که این جنبش در دستگاههای بروگکراتیک ترکیه دارد، هرگونه ناملایمتی با این شبکه می‌تواند آثار زیانباری بر روابط دو کشور داشته باشد. <br> | ||
دوم این است که این جنبشبیش از پیش درخاج از ترکیه قدرتمند و بانفوذ شده است که بر جمعیت ترک‌هایی که در اروپا، آمریکا و سایر کشوره زندگی می‌کنند، تأثرگذار است.<br> | دوم این است که این جنبشبیش از پیش درخاج از ترکیه قدرتمند و بانفوذ شده است که بر جمعیت ترک‌هایی که در اروپا، آمریکا و سایر کشوره زندگی می‌کنند، تأثرگذار است.<br> | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۲: | ||
چهارم، این است که این جنبش، شبکه‌ای بسیار موفق از نهادهای آموزشی را اداره می‌کند که بسیاری از فرزندان نخبگان سیاسی جمهوری آذربایجان در این نهادها به تحصیل مشغولند<br> | چهارم، این است که این جنبش، شبکه‌ای بسیار موفق از نهادهای آموزشی را اداره می‌کند که بسیاری از فرزندان نخبگان سیاسی جمهوری آذربایجان در این نهادها به تحصیل مشغولند<br> | ||
و در نهایت، اینکه تجارت و حساب و کتاب‌های بسیاری بین مقامات آذربایجانی، الیگارشی‌ها و سازمان‌های مرتبط با گولن درجریان است که بقای این جمهوری را در این کشور تضمین می‌کند.<ref>همان</ref> | و در نهایت، اینکه تجارت و حساب و کتاب‌های بسیاری بین مقامات آذربایجانی، الیگارشی‌ها و سازمان‌های مرتبط با گولن درجریان است که بقای این جمهوری را در این کشور تضمین می‌کند.<ref>همان</ref> | ||
رابطه جنبش گولن و سایر گروه‌های مذهبی هم پرتنش است. فعالان شیعه معتقدند که این جنبش بیش از اندازه منفعل و سکولاراست و آن را متهم به ریاکاری و فقدان تقوای لازم می‌کنند و نیز این جنبش را متهم به تقیه صرفا برای دستیابی به قدرت سیاسی در آذربایجان می‌کنند. اسلام‌گرایان اهل سنت نیز به صورت خاص از این جنبش انتقاد دارند و آن را متهم به ایجاد بدعت در دین و نامسلمان خطاب می‌کنند. بنا به استانداردهای وهابیون برای اسلام ناب، تمایلات صوفیانه این جنبش و نیز | رابطه جنبش گولن و سایر گروه‌های مذهبی هم پرتنش است. فعالان شیعه معتقدند که این جنبش بیش از اندازه منفعل و سکولاراست و آن را متهم به ریاکاری و فقدان تقوای لازم می‌کنند و نیز این جنبش را متهم به تقیه صرفا برای دستیابی به قدرت سیاسی در آذربایجان می‌کنند. اسلام‌گرایان اهل سنت نیز به صورت خاص از این جنبش انتقاد دارند و آن را متهم به ایجاد بدعت در دین و نامسلمان خطاب می‌کنند. بنا به استانداردهای وهابیون برای اسلام ناب، تمایلات صوفیانه این جنبش و نیز تلاشهایی که این شبکه برای ادغام در یک جامعه سکولار انجام می‌دهد به عنوان تخطی آشکار از اسلام درنظر گرفته می‌شود. اما به رغم این انتقادات برخی از وهابیون به خاطر توسعه اسلام سنی به وسیله نهادهای سکولار بواسطه این جنبش وهمچنین به چالش کشیدن مفاهیم غالب و سنتهای شیعه توسط آن خشنود‌اند.<br> | ||
=سازمان‌ها و نهادهای حامی وهابیت در جمهوری آذربایجان= | =سازمان‌ها و نهادهای حامی وهابیت در جمهوری آذربایجان= | ||
| خط ۱۲۴: | خط ۱۲۴: | ||
بعد از فروپاش شوروی، دولت‌های غربی طرح‌ها و توطئه‌های زیادی مستقیم و غیر مستقیم از قبیل چاپ مقاله‌های تند در روزنامه‌ها از زبان این دو مذهب علیه همدیگر، نتوانستند از همبستگی و وحدت میان مذاهب کاسته و اختلاف ایجاد کنند و امروز شیعیان و اهل سنت در فکر افزایش اتحاد و همبستگی بین خود هستند. <ref>2008 .www.yenisharg.org</ref> | بعد از فروپاش شوروی، دولت‌های غربی طرح‌ها و توطئه‌های زیادی مستقیم و غیر مستقیم از قبیل چاپ مقاله‌های تند در روزنامه‌ها از زبان این دو مذهب علیه همدیگر، نتوانستند از همبستگی و وحدت میان مذاهب کاسته و اختلاف ایجاد کنند و امروز شیعیان و اهل سنت در فکر افزایش اتحاد و همبستگی بین خود هستند. <ref>2008 .www.yenisharg.org</ref> | ||
علاوه بر این‌ها با توجه به روابط پیدا و پنهان فرقه وهابیت با آمریکا و پیوندهای موجود بین وهابیت با صهیونیسم و نیز نظر به خواستگاه استعماری این فرقه، گسترش فعالیت وهابی‌ها در جمهوری آذربایجان، زمینه‌های لازم جهت افزایش | علاوه بر این‌ها با توجه به روابط پیدا و پنهان فرقه وهابیت با آمریکا و پیوندهای موجود بین وهابیت با صهیونیسم و نیز نظر به خواستگاه استعماری این فرقه، گسترش فعالیت وهابی‌ها در جمهوری آذربایجان، زمینه‌های لازم جهت افزایش بهره‌برداری‌های سیاسی، اقتصادی، نظامی و... دولت‌های فرامنطقه‌ای مخصوصاً آمریکا و نیز رژیم صهیونیستی از جمهوری آذربایجان را فراهم خواهد کرد؛ ضمن اینکه ادامه فعالیت این فرقه در جمهوری آذربایجان، این فرصت را برای دولتمردان آذربایجان فراهم می‌کند تا به بهانه مبارزه با وهابیت گروه‌های اصیل اسلامی را مورد تهاجم قرار دهند. همچنین ادامه فعالیت این فرقه می‌تواند در درازمدت حاکمیت جمهوری آذربایجان را با چالش‌های جدی مواجه کند.<br> | ||
علاوه بر موارد گفته شده بایستی به این نکته نیز اشاره کرد که به دلیل اشتراکات فراوان مذهبی، تاریخی و فرهنگی دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان و نیز به دلیل مرزهای طولانی مشترک بین دو کشور گسترش وهابیت در جمهوری آذربایجان منافع ملی جمهوری اسلامی ایران را نیز با چالش جدی مواجه خواهد کرد.<br> | علاوه بر موارد گفته شده بایستی به این نکته نیز اشاره کرد که به دلیل اشتراکات فراوان مذهبی، تاریخی و فرهنگی دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان و نیز به دلیل مرزهای طولانی مشترک بین دو کشور گسترش وهابیت در جمهوری آذربایجان منافع ملی جمهوری اسلامی ایران را نیز با چالش جدی مواجه خواهد کرد.<br> | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۱۳۴: | ||
# [[قامت سلیمانوف]] -وی رئیس سلفی‌های جمهوری آذربایجان و امام جماعت مسجد ابوبکر باکو است. وی تحصیل کرده دانشگاه اسلامی مدینه، یکی از مراکز مهم آموزشی سلفی‌گری است. | # [[قامت سلیمانوف]] -وی رئیس سلفی‌های جمهوری آذربایجان و امام جماعت مسجد ابوبکر باکو است. وی تحصیل کرده دانشگاه اسلامی مدینه، یکی از مراکز مهم آموزشی سلفی‌گری است. | ||
مسجد ابوبکر و شخص قامت سلیمان اف از طرف عربستان و سایر کشورهای عربی حمایت | مسجد ابوبکر و شخص قامت سلیمان اف از طرف عربستان و سایر کشورهای عربی حمایت همه‌جانبه می‌شوند، او حدود پنج سال در شهر مدینه عربستان تحصیل‌کرده است. و پیروان و شاگردان بسیاری هم در اطراف خود دارد. | ||
# [[شیخ علی عسکر]](العسکر) | # [[شیخ علی عسکر]](العسکر) | ||
| خط ۱۵۸: | خط ۱۵۸: | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | |||
[[رده: | [[رده:مقاله‌ها]] | ||
[[رده: | [[رده:اهل سنت]] | ||
[[رده:آذربایجان]] | [[رده:آذربایجان]] | ||