افزودن پیوند

    اسحاق فرحان: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌وحدت
    بدون خلاصۀ ویرایش
    جز (جایگزینی متن - 'اهل‌سنت' به 'اهل سنت')
     
    (۴۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class="references" style="margin: 0px 0px 10px 0px; max-height: 300px; overflow: auto; padding: 3px; font-size:95%; background: #FFA500; line-height:1.4em; padding-bottom: 7px;"><noinclude>
    [[پرونده:Ambox clock.svg|60px|بندانگشتی|راست]]
    <br>
    '''''نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است. '''''<br>


    '''یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید. '''
    {{جعبه اطلاعات شخصیت
    <br>
    | عنوان = اسحاق فرحان
    ''آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ''{{#time:H:i، j F Y|{{REVISIONTIMESTAMP}}}}؛
    | تصویر = اسحاق فرحان.jpg
    | نام =
    | نام‌های دیگر =
    | سال تولد = 1905 م
    | تاریخ تولد =
    | محل تولد = [[اردن]]
    | سال درگذشت = 2018 م
    | تاریخ درگذشت =
    | محل درگذشت = [[اردن]]
    | استادان =
    | شاگردان =
    | دین = [[اسلام]]
    | مذهب = [[اهل سنت]]
    | آثار =
    | فعالیت‌ها =  {{فهرست جعبه افقی |همکاری با [[اخوان‌المسلمین]]| وزیر آموزش و پرورش |رئیس دانشگاه اردن  }}
    | وبگاه =
    }}


    <noinclude>
    '''اسحاق فرحان''' در سال 1934 م، در شهر [[عین کریم]] به دنیا آمد. و در سال 1953 م، برای تحصیل در رشته شیمی به دانشگاه آمریکایی [[بیروت]] اعزام شد و در آنجا مدرک کارشناسی‌ارشد خود را در رشته شیمی به پایان رساند. در کارهای سیاسی و وکالتی فعالیت داشت و از شیمی، [[زبان عربی]] و تعلیم و تربیت بهره‌ها برد و در حکمت شخصیت ایشان رشد پیدا کرد. در سال 1960 م، دولت [[اردن]] او را برای اخذ مدرک کارشناسی‌ارشد در زبان‌ عربی به دانشگاه [[کلمبیا]] فرستاد و سپس در سال 1964 در رشته آموزش تحصیل کرد.
    </div>
    <div class="wikiInfo">[[پرونده:احمد قضاة.jpg|جایگزین=احمد قضاة|بندانگشتی|احمد قضاة]]
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |نام


    ! نام
    == از وزارت تا اخوان ==
    |اسحاق فرحان
    ایشان به رتبه علمی عالی دست یافت که او را قادر ساخت تا در مناصب آموزشی در وزارت آموزش و پرورش پیشرفت کند تا اینکه در اکتبر 1970 م، دولت [[وصفی التل]] سمت وزیر را بر عهده گرفت. او یکی از اولین اسلام‌گرایان بود که در آن زمان قد علم کرد.
    |-
    |زاده
    |1905 م / [[مصر]]
    |-
    |درگذشت
    |1974 م/ [[مصر]]
    |-
    |دین و مذهب
    |[[اسلام]]، [[تسنن]]
    |-
    |فعالیت‌ها
    |همکاری با [[اخوان‌المسلمین]]
    |}
    </div>
    '''اسحاق فرحان''' در کارهای سیاسی و وکالتی افزوده کیفی بود و از تحصیلات شیمی، زبان عربی و تعلیم و تربیت بهره برد که در حکمت شخصیت ایشان نمود پیدا کرد.


    وی در سال 1934 در شهر عین کریم به دنیا آمد و در پی نکبت 1948 به عنوان پناهنده به امان آمد و در سال 1953 برای تحصیل در رشته شیمی به دانشگاه آمریکایی بیروت اعزام شد و در آنجا مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته شیمی به پایان رساند. 1957.
    این مشارکت باعث شد تا ایشان به عضویت [[اخوان‌المسلمین]] که در دوران تحصیل به آن علاقۀ زیادی داشت، درآید. سپس در سال 1973 م، به دولت [[زید الرفاعی]] پیوست و در سال 1975 م، به ریاست انجمن رفت و پس از آن رئیس دانشگاه [[اردن]] شد.


    همکار او در دوران تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در همان دانشگاه، نخست وزیر سابق، دکتر عبدالرئوف الروابده، که دانشجوی مقطع کارشناسی بود، و همچنین نخست وزیر سابق، دکتر عبدالله انصور، وزیر سابق علی الصحیمت بود. و وزیر پیشین منصور بن طریف که همگی دانشجوی یک دانشگاه بودند اما در مقاطع مختلف تحصیلی بودند.
    او یکی از تاثیرگذارترین وزرای آموزش و پرورش از طریق اصلاح برنامه‌های درسی و همچنین تلاش‌هایش در عربی سازی تدریس در دوران ریاست خود بر دانشگاه [[اردن]] به شمار می‌رود. او در طول شش دهه کار سیاسی توانست چهرۀ مذهبی معتدل، موافق و منطقی را تثبیت کند و از زمان بازگشتش به جنبش اسلامی در سال 1980 م، جریان معتدل را در جنبش اسلامی به سمت گشودن به حکومت هدایت کرد.


    در سال 1960، دولت اردن او را برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد در زبان عربی به دانشگاه کلمبیا فرستاد و سپس در سال 1964 در رشته آموزش تحصیل کرد.
    == فعالیت‌ها ==
    ایشان علاوه بر نقش سیاسی خود، از طریق مشارکت خود در کتابخانه عربی با تالیف بیش از بیست کتاب در علوم اسلامی که بطور کامل بر آموزش و توسعه متمرکز بود، ظهور کرد.
    ایشان به افتخارات بسیاری از جمله: مدال تعلیم و تربیت عالی (وزارت معارف در اردن) و مدال درجه یک استقلال اردن (دربار سلطنتی اردن) دست یافت. تدریس در سطوح مقدماتی و متوسطه در دبیرستان السلط در سال‌های (1958-1960 م) و معلم علوم عمومی و شیمی در مؤسسه معلمان در امان در سال 1960 م. از جمله فعالیت‌های دیگر ایشان، می‌توان موارد ذیل را برشمرد:


    = وزارت =
    # او همچنین به‌عنوان رئیس بخش آماده سازی و توانبخشی معلمان در وزارت آموزش و پرورش در سال‌های (1964-1965 م) و به‌عنوان مدرس پاره وقت در کالج شریعت و کالج آموزش در دانشگاه [[اردن]] در سال‌های (1964-1970 م) فعالیت داشت.
    # او بر روند تدوین برنامه‌های درسی و کتاب‌های درسی در [[اردن]] بین سال‌های 1964 تا 1973 م، نظارت داشت که شامل حدود سیصد کتاب درسی و راهنمای معلمان برای آموزش عمومی بود.
    # وی همچنین در سال 1965 م، به‌عنوان رئیس اداره برنامه‌های درسی و کتب درسی وزارت آموزش و پرورش، مدیر خدمات آموزشی و مدیر کل اداره برنامه‌های درسی و کتب درسی وزارت آموزش و پرورش، تا سال 1970 م، منصوب شد.
    # وی در سال 1978 م، به‌عنوان وزیر آموزش و پرورش و وزیر اوقاف و امور اسلامی و عتبات عالیات در وزارت [[وصفی التل]] منصوب شد و سپس به‌عنوان وزیر آموزش و پرورش و اوقاف در اولین وزارت آقای احمد اللوزی منصوب شد. و سپس در سال 1973 م، به‌عنوان وزیر اوقاف، عتبات و شئون اسلامی در وزارت زید الرفاعی منصوب شد و پس از پنج ماه استعفا داد.
    # او در طول سال (1975-1976 م) به‌عنوان مشاور، و سپس رئیس انجمن علمی سلطنتی منصوب شد.
    # او به‌عنوان استاد آموزش و پرورش و رئیس دانشگاه [[اردن]] از سال 1976-1978 م، کار کرد.
    # او همچنین به‌عنوان استاد تمام وقت آموزش و برنامه‌ریزی درسی در دانشگاه یرموک (1978- 1989 م) کار کرد.
    # او رئیس کمیته عالی توسعه برنامه‌های درسی و کتاب‌های درسی برای سلطنت [[عمان]] از سال 1978 تا 1987 م، برای تمام سطوح آموزش ابتدایی و متوسطه و کالج‌های جامعۀ دانشگاهی متوسط ​​بود که شامل حدود سیصد کتاب درسی و معلم بود.
    # ایشان به عضویت اولین شورای مشورتی منصوب شد، سپس پس از پنج ماه استعفا داد و به تدریس در دانشگاه پرداخت او به مدت چهار سال به عضویت مجلس سنا منصوب شد.
    # ایشان تجربیاتی را در برنامه‌های آموزشی [[عربستان]]، [[قطر]] و [[امارات]] در دهه شصت ارائه کرد.
    # او عضو فعال تعدادی از شوراهای آموزشی و علمی بود، بویژه در هیئت امنای دانشگاه‌ها و دانشکده‌های اجتماعی در [[اردن]] و [[جهان عرب]] و [[اسلام]]، مانند هیئت امنای دانشکده جامعه اسلامی، هیئت امناء متولیان دانشگاه اردن، دانشگاه یرموک در اردن، دانشگاه اسلامی در [[عربستان سعودی]] و دانشگاه بین‌المللی اسلامی در [[پاکستان]].
    # او یکی از بنیان‌گذاران حزب جبهه عمل اسلامی در اردن بود و از زمان تأسیس آن از سال 1992 تا 1998 م، دبیرخانه آن را بر عهده داشت و از سال 1998 تا 2002 م، ریاست مجلس شورای این حزب را بر عهده داشت. وی رئیس دانشگاه ملی زرقاء بوده و از زمان تأسیس، عضو هیئت امنای آن بوده است.
    # وی همچنین عضو هیئت مدیره شرکت آموزش و سرمایه‌گذاری زرقاء و رئیس هیئت مدیره شرکت آموزش و سرمایه‌گذاری زرقاء بوده است.
    # او رئیس انجمن مطالعات و تحقیقات اسلامی، از زمان تأسیس آن در سال 1979 م. وی همچنین ریاست شورای علمی مؤسسه بین‌المللی اندیشه اسلامی، دفتر امان، از سال 1980 م، را بر عهده داشت.
    # وی از سال 1980 م، ریاست هیئت امنای دانشکده جامعه اسلامی را بر عهده داشته و از زمان تأسیس آکادمی زبان عربی اردن در سال 1976 م، عضو هیئت مدیره آن بوده است.
    # او در عضویت ویراستاری و مشاوره مجلات علمی داوری، نظارت بر ترجمه کتاب‌های بسیاری، شرکت در صدها کنفرانس علمی و ده‌ها تحقیق علمی منتشر شده در مجلات داوری، و صدها مقاله آموزشی و اسلامی، سیاسی و اجتماعی دارد. ونیز ویرایش گزاره‌های متعددی در روزنامه‌های اردن و عربی، آثار علمی و هنری، ادبیات، تحقیق، گزارش‌های فنی، مقالات علمی و ترجمه ای و سرپرستی بسیاری از پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری در زمینه آموزش و پرورش.


    الفرهان به رتبه علمی عالی دست یافت که او را قادر ساخت تا در مناصب آموزشی در وزارت آموزش و پرورش پیشرفت کند تا اینکه در دولت شهید وصفی التل سمت وزیر را بر عهده گرفت.او یکی از اولین اسلام گرایان بود که در آن زمان قد علم کرد. در اکتبر 1970 به دولت پنجم وصفی التل پیوست.
    == فرحان در کلام دیگران ==
     
    * رهبر نهضت اسلامی دکتر ''عبداللطیف عربیات'' با بیان اینکه آن مرحوم یکی از نمادهای وفادار کشور است که تمام فکر خود را در راه سازندگی ملت و اشتیاق به ادامه کار دفاعی اسلامی گذاشتند، خاطرنشان کردند: ایشان در ساخت بسیاری از مساجد به ویژه دانشگاه [[اردن]] مشارکت داشت.
    این مشارکت باعث شد تا الفرهان او را از عضویت اخوان المسلمین که در دوران تحصیل به آن تعلق داشت، منجمد کند. برنامه های درسی، سپس در سال 1973 به دولت زید الرفاعی پیوست و در سال 1975 به ریاست انجمن رفت و پس از آن رئیس دانشگاه اردن شد.
    * ''عبدالمجید الثنیبات''، ناظر عمومی سابق انجمن [[اخوان‌المسلمین]]، از جلسات مستمری که همراه با جمعی از رهبران نهضت اسلامی در دهۀ نود قرن گذشته در حضور '''فرحان''' به منظور تأسیس حزب جبهه عمل اسلامی که بعد دبیرکل آن شد؛ برگزار می‌گشت یاد کرد. ''عبدالمجید الثنیبات''با اشاره به نقش ایشان در تأسیس دانشگاه [[اردن]] و دانشگاه خصوصی زرقاء گفت: که ایشان مانند یک دولتمرد و واعظی روشن بین بود که توانست تمام افکار محترمانه خود را ارائه دهد.
     
    * ناظر عمومی [[اخوان‌المسلمین]] دکتر ''شرف القدسه'' گفت: '''اسحاق فرحان''' بهترین مسلمان، بهترین متفکر، بهترین برادر در فهم و کاربرد، بهترین واعظ با رفتار و اخلاق والای اسلامی پیش از سخنانش، مربی با علم و تدبیر، مسئول و بهترین کارمند برای اسلام، در بسیاری از زمینه‌های کاری در اردن و جهان. اخلاص به دین و وطن و دعوتش و اعتدال و اعتدال را در فهم اسلام و دعوت به آن می‌دانستم و از برجسته‌ترین پیشوایان اندیشه و وکالت اسلامی بود.
    او یکی از تاثیرگذارترین وزرای آموزش و پرورش از طریق اصلاح برنامه های درسی و همچنین تلاش هایش در عربی سازی تدریس در دوران ریاست خود بر دانشگاه اردن به شمار می رود. او در طول شش دهه کار سیاسی توانست چهره مذهبی معتدل، موافق و منطقی را تثبیت کند و از زمان بازگشتش به جنبش اسلامی در سال 1980، جریان معتدل را در جنبش اسلامی به سمت گشودن به حکومت هدایت کرد.
     
    مشارکت ها و آثار او
     
    الفرهان علاوه بر نقش سیاسی خود، از طریق مشارکت خود در کتابخانه عربی با بیش از بیست کتاب در علوم اسلامی که به طور کامل بر آموزش و توسعه متمرکز بود، ظهور کرد. الفرهان رحمه الله به افتخارات بسیاری از جمله: مدال تعلیم و تربیت عالی (وزارت معارف در اردن) و مدال درجه یک استقلال اردن (دربار سلطنتی اردن) دست یافت و به عنوان علمی فعالیت کرد. معلم در سطوح مقدماتی و متوسطه در دبیرستان نمک (1958-1960) و معلم علوم عمومی و شیمی در مؤسسه معلمان در امان در سال 1960. او همچنین به عنوان رئیس بخش آماده سازی و توانبخشی معلمان در وزارت کار کرد. آموزش و پرورش (1964-1965) و به عنوان مدرس پاره وقت در کالج شریعت و کالج آموزش در دانشگاه اردن در سال های (1964-1970) کار کرد.
     
    او بر روند تدوین برنامه‌های درسی و کتاب‌های درسی در اردن بین سال‌های 1964 تا 1973 نظارت داشت که شامل حدود سیصد کتاب درسی و راهنمای معلمان برای آموزش عمومی بود.
     
    وی همچنین در سال 1965 میلادی به عنوان رئیس اداره برنامه های درسی و کتب درسی وزارت آموزش و پرورش، مدیر خدمات آموزشی و مدیر کل اداره برنامه های درسی و کتب درسی وزارت آموزش و پرورش، تا سال 1970 منصوب شد.
     
    وی در سال 1359 به عنوان وزیر آموزش و پرورش و وزیر اوقاف و امور اسلامی و عتبات عالیات در وزارت شهید وصفی التل منصوب شد و سپس در سال 1350 به عنوان وزیر آموزش و پرورش و اوقاف در اولین وزارت آقای احمد اللوزی منصوب شد. در سال 1972 این سمت را در وزارت دوم احمد اللوزی حفظ کرد و سپس در سال 1973 به عنوان وزیر اوقاف، عتبات و شئون اسلامی در وزارت زید الرفاعی منصوب شد و پس از پنج ماه استعفا داد.
     
    او در طول سال (1975-1976) به عنوان مشاور، و سپس رئیس انجمن علمی سلطنتی منصوب شد. او به عنوان استاد آموزش و پرورش و رئیس دانشگاه اردن از سال 1976-1978 کار کرد. او همچنین به عنوان استاد تمام وقت آموزش و برنامه ریزی درسی در دانشگاه یرموک (1978-1989) کار کرد. او همچنین رئیس کمیته عالی توسعه برنامه‌های درسی و کتاب‌های درسی برای سلطنت عمان از سال 1978 تا 1987 میلادی، برای تمام سطوح آموزش ابتدایی و متوسطه و کالج‌های جامعه دانشگاهی متوسط ​​بود که شامل حدود سیصد کتاب درسی و معلم بود. راهنماها
     
    دکتر الفرهان در سال 1357 به عضویت اولین شورای مشورتی منصوب شد، سپس پس از پنج ماه استعفا داد و به تدریس دانشگاه پرداخت و در سال 1368 به مدت چهار سال تا سال 1372 به عضویت مجلس سنا منصوب شد. .
     
    خدا رحمتش کند، تجربیاتی را در برنامه های آموزشی عربستان، قطر و امارات در دهه شصت ارائه کرد.
     
    او عضو فعال تعدادی از شوراهای آموزشی و علمی بود، به ویژه در هیئت امنای دانشگاه ها و دانشکده های اجتماعی در اردن و جهان عرب و اسلام، مانند هیئت امنای دانشکده جامعه اسلامی، هیئت امناء متولیان دانشگاه اردن، دانشگاه یرموک در اردن، دانشگاه اسلامی در عربستان سعودی و دانشگاه بین المللی اسلامی در پاکستان.
     
    او یکی از بنیانگذاران حزب جبهه عمل اسلامی در اردن بود و از زمان تأسیس آن از سال 1992 تا 1998 دبیرخانه آن را بر عهده داشت و از سال 1998 تا 2002 ریاست مجلس شورای این حزب را بر عهده داشت. وی رئیس دانشگاه ملی زرقاء از سال 1373 تا 1386 بوده و از زمان تأسیس در سال 1373 عضو هیئت امنای آن بوده است.
     
    وی همچنین از سال 1371 عضو هیئت مدیره شرکت آموزش و سرمایه گذاری زرقاء و از سال 1381 تا سال 1383 رئیس هیئت مدیره شرکت آموزش و سرمایه گذاری زرقاء بوده است.
     
    رئیس انجمن مطالعات و تحقیقات اسلامی، از زمان تأسیس آن در سال 1979. وی همچنین ریاست شورای علمی مؤسسه بین المللی اندیشه اسلامی، دفتر امان، از سال 1980 را بر عهده داشت.
     
    وی از سال 1980 ریاست هیئت امنای دانشکده جامعه اسلامی را بر عهده داشته و از زمان تأسیس آکادمی زبان عربی اردن در سال 1976 عضو هیئت مدیره آن بوده است.
     
    او در عضویت ویراستاری و مشاوره مجلات علمی داوری، نظارت بر ترجمه کتاب‌های بسیاری، شرکت در صدها کنفرانس علمی و ده‌ها تحقیق علمی منتشر شده در مجلات داوری، و صدها مقاله آموزشی و اسلامی، سیاسی و اجتماعی دارد. گزاره های متعددی در روزنامه های اردن و عربی، آثار علمی و هنری، ادبیات، تحقیق، گزارش های فنی، مقالات علمی و ترجمه ای و سرپرستی بسیاری از پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکتری در زمینه آموزش و پرورش.
     
    رهبر نهضت اسلامی دکتر عبداللطیف عربیات با بیان اینکه آن مرحوم یکی از نمادهای وفادار کشور است که تمام فکر خود را در راه سازندگی ملت و اشتیاق به ادامه کار دفاعی اسلامی گذاشتند، خاطرنشان کردند: مرحوم فرحان در ساخت بسیاری از مساجد به ویژه دانشگاه اردن. با اشاره به خدمات دینی، آموزشی و فکری او در یک دوره طولانی.»
     
    عبدالمجید الثنیبات، ناظر عمومی سابق انجمن اخوان المسلمین، از جلسات مستمری که همراه با جمعی از رهبران نهضت اسلامی در دهه نود قرن گذشته در حضور الفرهان، می گذرد، یاد کرد. خدا رحمتش کند؛ به منظور تأسیس حزب جبهه عمل اسلامی که دبیرکل آن شد.
     
    الثنیبت با اشاره به نقش خود در تأسیس دانشگاه اردن و دانشگاه خصوصی زرقاء گفت که الفرهان مانند یک دولتمرد و واعظی روشن بین بود که توانست تمام افکار محترمانه خود را ارائه دهد.
     
    ناظر عمومی اخوان المسلمین دکتر شرف القدسه گفت: دکتر اسحاق الفرهان  بهترین مسلمان، بهترین متفکر، بهترین برادر در فهم و کاربرد، بهترین واعظ با رفتار و اخلاق والای اسلامی پیش از سخنانش، مربی با علم و تدبیر، مسئول و بهترین کارمند برای اسلام، در بسیاری از زمینه های کاری در اردن و جهان. اخلاص به دین و وطن و دعوتش و اعتدال و اعتدال را در فهم اسلام و دعوت به آن می دانستم و از برجسته ترین پیشوایان اندیشه و وکالت اسلامی بود.
    او ضرورت مشارکت سیاسی را چه در مجلس و چه در دولت می‌دید و عملاً در چندین وزارتخانه شرکت می‌کرد و به همین دلیل از برخی تندروهای نهضت اسلامی اتهامات و خصومت‌ها و تحریف‌ها را متحمل می‌شد.
    او ضرورت مشارکت سیاسی را چه در مجلس و چه در دولت می‌دید و عملاً در چندین وزارتخانه شرکت می‌کرد و به همین دلیل از برخی تندروهای نهضت اسلامی اتهامات و خصومت‌ها و تحریف‌ها را متحمل می‌شد.


    دکتر قداح تأیید می کند که آن مرحوم از مناصب سیاسی یا دانشگاهی که بر عهده گرفته بود علاقه شخصی نداشت، بلکه هدفش خدمت به کشورش اردن بود و بیش از یک بار از مناصب مهم استعفا داد زیرا با برخی از سیاست های دولت در این کشور مطابقت نداشت. زمان، و در هر موقعیتی اثرات عالی و خوبی از خود به جای گذاشت.
    * دکتر ''قداح'' تأیید می‌کند که ایشان از مناصب سیاسی یا دانشگاهی که بر عهده گرفته بود علاقه شخصی نداشت، بلکه هدفش خدمت به کشورش اردن بود و بیش از یک بار از مناصب مهم استعفا داد؛ زیرا با برخی از سیاست‌های دولت در این کشور مطابقت نداشت. ایشان در هرزمان و موقعیتی اثرات عالی و خوبی از خود به جای گذاشت.
     
    رئیس جمعیت مرکز خیریه اسلامی دکتر جمیل الذیسط معتقد است که دکتر الفرهان یکی از رهبران نهضت اسلامی اجماعی است که ملت را با اندیشه و وجدان خود حمل کرد و هر چه داشت در راه خود گذاشت. خدمات، ارتفاع و رفاه. او به حکمت الفرهان اشاره کرد که در یک دوره زمانی به مهار بسیاری از اختلافات و پرداختن به مسائل ملی به خاطر اردن که او عاشق آن بود کمک کرد.
    * رئیس جمعیت مرکز خیریه اسلامی دکتر ''جمیل الذیسط'' معتقد است که ایشان یکی از رهبران نهضت اسلامی اجماعی است که ملت را با اندیشه و وجدان خود هدایت کرد... .
     
    * دکتر غرایبه می‌گوید: ایشان از شخصیت‌های برجسته‌ای است که دارای ویژگی‌های درخشنده‌ای از جمله: هوش تیز، جسارت علمی، ادب عالی و اخلاق والا است.
    دکتر راحیل غرایبه دبیرکل حزب کنگره ملی زمزم گفت که ملت عربی و اسلامی پروفسور دکتر اسحاق احمد فرحان از مردان وفادار اردن، از رهبران نهضت اسلامی و یکی از پرچمداران را از دست داده است. تعلیم و تربیت در جهان عرب و اسلام که یکی از نمادهای اعتدال، اعتدال و اندیشه روشنگرانه محسوب می شود که اصالت، هم عصر بودن، قوت نظر و کامل بودن شخصیت علمی را در هم می آمیزد.
     
    شیخ الفرهان که در دانشگاه آمریکایی علم خوانده بود، تخصص علمی، دینداری عمیق و گرایشات سیاسی خود را در شیمی ترکیب کرد که او را به یک دولتمرد و یک جامعه مرد تبدیل کرد و در سال 1989 به عضویت مجلس سنا انتخاب شد.
     
    این دوره ای است که شاهد آغاز مرحله گذار دموکراتیک و حضور سیاستمداران برای شرکت در انتخابات پارلمانی بود.
     
    دکتر غرایبه می افزاید: مرحوم دکتر الفرهان از شخصیت های برجسته ای است که دارای ویژگی های درخشش اولیه، هوش تیز، جسارت علمی، ادب عالی و اخلاق والا بود.
     
    وی با اشاره به اینکه از دانشوران اندیشه روشن اسلامی بوده و از دوران کودکی که تفکر تمایز، انزوای عاطفی و ناآگاهی جوامع و نظام ها حاکم شده بود، معتقد به روش مشارکت سیاسی در حکومت و اقتدار بوده و مورد اعتماد و اعتماد مردم بوده است. مرحوم ملک حسین روحش قرین رحمت باد و همچنین اکثر دولتمردان.


    الفرهان که از بنیانگذاران و اعضای فعال اخوان المسلمین بود و اولین دبیرکل حزب جبهه عمل اسلامی پس از مرگ دبیرکل مؤسس آن بود، برای او ثبت می کند که این دوران در عصر خود شاهد بهترین ها بوده است. رابطه نهضت اسلامی با حکومت بدون اینکه الفرهان مرد حکومتی باشد شرکت او در مجامع داخلی و خارجی این است که شخصا اهل گفت و گو است که با مخالفان با احترام و آرامش برخورد می کند و از روش ها فاصله می گیرد. بسیج و بسیج بود و به دور از هرگونه حساب و کتابی به مصلحت کشور تعصب داشت.
    == از بنیان‌گذاران و اعضای فعال اخوان‌ ==
    ایشان که از بنیان‌گذاران و اعضای فعال [[اخوان‌المسلمین]] بود. پس از مرگ دبیرکل مؤسس، وی دبیرکل [[حزب جبهه عمل اسلامی]] شد، رابطه نهضت اسلامی با حکومت بدون اینکه ایشان مرد حکومتی باشد و نیز شرکت او در مجامع داخلی و خارجی این است که شخصا اهل گفت و گو بود و با مخالفان با احترام و آرامش برخورد می‌کرد و به دور از هرگونه حساب و کتابی بر مصالح کشور تعصب داشت.


    او در تجربه سیاسی خود، بوروکراسی و تکنوکرات ها را با هم آمیخت، زیرا مرحوم تجربیات مهم و متنوعی در آموزش و مشاغلی که داشتند، داشتند. او در ظاهر رسانه ای زاهد بود و بی صدا کار می کرد و نهضت اسلامی را در دوران حکومت خود ثبت کرد که در انتقال مسالمت آمیز رهبری موفق بود که رهبران اسلامی در مراحل بعدی با شکست سختی مواجه شدند و او برجسته و تأثیرگذار در تثبیت آن از خرد خود بهره می برد. روابط بین رهبران گروه و آوردن نقطه نظرات بین آنها. او با ترسیم وجهه رهبری که با دیگران آشتی و سازگار است و با منطق عقلانی به مسائل می نگرد و با بخشش از ملت کوتاهی نمی کند از دیگران متمایز شد.
    == آثار ==


    === الف.کتاب‌های عمومی ===
    === الف. کتاب‌های عمومی ===
    * نحو خطاب إسلامي معاصر، 2002 م.
      * نحو خطاب إسلامي معاصر، 2002م.
    * الإسلام والعالم، 2003م.
      * الإسلام والعالم، 2003م.
    * البعد الإسلامي للقدس والقضية الفلسطينية، 2003 م.
      * البعد الإسلامي للقدس والقضية الفلسطينية، 2003م.
    * الشباب والتحديات الثقافية (الوقاية والعلاج)، 2003 م.
      * الشباب والتحديات الثقافية (الوقاية والعلاج)، 2003م.
    * مواقف وآراء سياسية في قضايا عربية وإسلامية، 1999 م.
      * مواقف وآراء سياسية في قضايا عربية وإسلامية، 1999م.
    * مواقف وآراء سياسية في قضايا عربية وإسلامية، 2000 م.
      * مواقف وآراء سياسية في قضايا عربية وإسلامية، 2000م.
    * الموقف الإسلامي من المشاركة السياسية، ط1، 1991 م.
      * الموقف الإسلامي من المشاركة السياسية، ط1، 1991م.
    * فلسطين والوعد الحق، 1994م.
      * فلسطين والوعد الحق، 1994م.
    * جبهة العمل الإسلامي المبررات، والمنطلقات والمشروعات، 1994 م.
      * جبهة العمل الإسلامي المبررات، والمنطلقات والمشروعات، 1994م.
    * أزمة التربية والتعليم في الوطن العربي من منظور إسلامي، 1986 م.
      * أزمة التربية والتعليم في الوطن العربي من منظور إسلامي، 1986م.
    * التربية الإسلامية بين الأصالة والمعاصرة، 1986م.
      * التربية الإسلامية بين الأصالة والمعاصرة، 1986م.
    * مشكلات الشباب في ضوء الإسلام، 1979م.
      * مشكلات الشباب في ضوء الإسلام، 1979م.
    * نحو صيغة إسلامية لمناهج التربية والتعليم، ط1، 1979م، ط2، 19880 م.
      * نحو صيغة إسلامية لمناهج التربية والتعليم، ط1، 1979م، ط2، 19880م.
    * العلم والإيمان، 1972م.
      * العلم والإيمان، 1972م.
    * التربية الإسلامية أهدافها وسماتها وتحديات العصر لها، 1968 م.
      * التربية الإسلامية أهدافها وسماتها وتحديات العصر لها، 1968م.


    === ب. کتاب‌های دانشگاهی ===
    === ب. کتاب‌های دانشگاهی ===  
       
    * المرجع في مبادئ التربية، 1993م.
    * المرجع في مبادئ التربية، 1993م.
    * المنهاج التربوي، بالاشتراك مع توفيق مرعي، 1990م.
    * المنهاج التربوي، بالاشتراك مع توفيق مرعي، 1990 م.
    * مفهوم المنهاج التربوي بين الأصالة والمعاصرة، 1984م.
    * مفهوم المنهاج التربوي بين الأصالة والمعاصرة، 1984 م.
    * تعليم المنهاج التربوي أنماط تعليمية معاصرة، 1984م.
    * تعليم المنهاج التربوي أنماط تعليمية معاصرة، 1984 م.
    * تخطيط المناهج وتطويرها، 1985م.
    * تخطيط المناهج وتطويرها، 1985م.
    * أساليب تعليم العلوم، بالاشتراك مع آخرين.
    * أساليب تعليم العلوم، بالاشتراك مع آخرين.
    === ج. کتاب‌های درسی ===
    === ج. کتاب‌های درسی ===
    * شیمی مقدماتی سال سوم راهنمایی.
    * شیمی مقدماتی سال سوم راهنمایی.
    * مبانی شیمی، علوم سال دوم دبیرستان.
    * مبانی شیمی، علوم سال دوم دبیرستان.
    خط ۱۳۴: خط ۹۸:
    * فیزیک سال سوم متوسطه.
    * فیزیک سال سوم متوسطه.
    * مبانی شیمی، دوره اول متوسطه.
    * مبانی شیمی، دوره اول متوسطه.
    * علوم عمومی، سوم متوسطه ادبی.<br>
    * علوم عمومی، سوم متوسطه ادبی.


    == درگذشت ==
    == درگذشت ==
    صبح روز جمعه 6 جولای 2018 / 22 شوال 1439 هجری قمری درگذشت رهبر و وزیر سابق دکتر اسحاق الفرهان اعلام شد و وی در مسجد دانشگاه اردن برای وی دعا کرد. .
    او صبح روز جمعه 6 جولای 2018 / 22 شوال 1439 هجری قمری درگذشت. جنبش [[اخوان‌المسلمین]] با اندوه فراوان سوگوار رهبری برجسته از رهبران جنبش اسلامی [[اردن]] شد.
    اخوان المسلمین عزادار دکتر اسحاق الفرهان است
     
    == منابع ==
    انجمن اخوان المسلمین با اندوه و اندوه بیشتری سوگوار رهبر برجسته رهبران جنبش اسلامی اردن است که صبح امروز جمعه مصادف با ششم جولای 2018 میلادی در جوار پروردگارش حرکت کرد و بنیان نهاد و مکتبی پر از اعتدال و اعتدال را پشت سر گذاشتند مرحوم دکتر اسحاق الفرهان تصویر فوق العاده ای را ثبت کردند که نشان دهنده رابطه عالی اردن و فلسطین است، او با اعتقاد به اردن و مسائل ملی آن رحمه الله زندگی کرد. حاکمیت قانون، وفاداری به رهبری هاشمی تا زمانی که خداوند را برای آن ملاقات کرد، سرزمینش مورد تعرض قرار گرفته و مقدساتش مورد تعرض قرار گرفته و رحمت خدا بر او باقی مانده است و پرچم حق را بر دوش گرفته است. مجرای اوست و نگرانیش ضعیف نشده است و به حسود کینه توز و منتقد نادان اهمیت نمی داد تا اینکه در حالی که بر حق بود خدای متعال را ملاقات کرد.
    * ر. ک: مدخل اسحاق فرحان در ویکی‌اخوان؛ [http://ikhwanwiki.com ikhwanwiki.com.].
     
    مرحوم دکتر اسحاق الفرهان میراث بزرگی از خود به جای گذاشت و تصویری شگفت انگیز از اعتدال را در برنامه های درسی نهضت اسلامی ترسیم کرد و رحمت خداوند خاطره شگفت انگیزی را در وجدان همه اردنی هایی که برنامه های درسی او را دهه ها پیش تنظیم کرده بودند، به یادگار گذاشت. و نسل‌هایی که در دانشگاه‌های اردن فارغ‌التحصیل شد و در آنجا کار کرد.<br>


    =منبع=
    [[رده:شخصیت‌ها]]
    *ر.ک: مدخل اسحاق فرحان در ویکی‌اخوان؛ [http://ikhwanwiki.com ikhwanwiki.com.].
    [[رده:شخصیت‌های مسلمان]]
    [[رده: شخصیت‌ ها]]
    [[رده:اعضای اخوان المسلمین‎‏]]
    [[رده: شخصیت ‌های مسلمان]]
    [[رده:اردن]]
    [[رده: شخصیت ‌های اخوان‌ المسلمین]]
    [[رده: مصر]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۵۹

    اسحاق فرحان
    اسحاق فرحان.jpg
    اطلاعات شخصی
    سال تولد1905 م، ۱۲۸۳ ش‌، ۱۳۲۲ ق
    محل تولداردن
    سال درگذشت2018 م، ۱۳۹۶ ش‌، ۱۴۳۸ ق
    محل درگذشتاردن
    دیناسلام، اهل سنت
    فعالیت‌ها

    اسحاق فرحان در سال 1934 م، در شهر عین کریم به دنیا آمد. و در سال 1953 م، برای تحصیل در رشته شیمی به دانشگاه آمریکایی بیروت اعزام شد و در آنجا مدرک کارشناسی‌ارشد خود را در رشته شیمی به پایان رساند. در کارهای سیاسی و وکالتی فعالیت داشت و از شیمی، زبان عربی و تعلیم و تربیت بهره‌ها برد و در حکمت شخصیت ایشان رشد پیدا کرد. در سال 1960 م، دولت اردن او را برای اخذ مدرک کارشناسی‌ارشد در زبان‌ عربی به دانشگاه کلمبیا فرستاد و سپس در سال 1964 در رشته آموزش تحصیل کرد.

    از وزارت تا اخوان

    ایشان به رتبه علمی عالی دست یافت که او را قادر ساخت تا در مناصب آموزشی در وزارت آموزش و پرورش پیشرفت کند تا اینکه در اکتبر 1970 م، دولت وصفی التل سمت وزیر را بر عهده گرفت. او یکی از اولین اسلام‌گرایان بود که در آن زمان قد علم کرد.

    این مشارکت باعث شد تا ایشان به عضویت اخوان‌المسلمین که در دوران تحصیل به آن علاقۀ زیادی داشت، درآید. سپس در سال 1973 م، به دولت زید الرفاعی پیوست و در سال 1975 م، به ریاست انجمن رفت و پس از آن رئیس دانشگاه اردن شد.

    او یکی از تاثیرگذارترین وزرای آموزش و پرورش از طریق اصلاح برنامه‌های درسی و همچنین تلاش‌هایش در عربی سازی تدریس در دوران ریاست خود بر دانشگاه اردن به شمار می‌رود. او در طول شش دهه کار سیاسی توانست چهرۀ مذهبی معتدل، موافق و منطقی را تثبیت کند و از زمان بازگشتش به جنبش اسلامی در سال 1980 م، جریان معتدل را در جنبش اسلامی به سمت گشودن به حکومت هدایت کرد.

    فعالیت‌ها

    ایشان علاوه بر نقش سیاسی خود، از طریق مشارکت خود در کتابخانه عربی با تالیف بیش از بیست کتاب در علوم اسلامی که بطور کامل بر آموزش و توسعه متمرکز بود، ظهور کرد. ایشان به افتخارات بسیاری از جمله: مدال تعلیم و تربیت عالی (وزارت معارف در اردن) و مدال درجه یک استقلال اردن (دربار سلطنتی اردن) دست یافت. تدریس در سطوح مقدماتی و متوسطه در دبیرستان السلط در سال‌های (1958-1960 م) و معلم علوم عمومی و شیمی در مؤسسه معلمان در امان در سال 1960 م. از جمله فعالیت‌های دیگر ایشان، می‌توان موارد ذیل را برشمرد:

    1. او همچنین به‌عنوان رئیس بخش آماده سازی و توانبخشی معلمان در وزارت آموزش و پرورش در سال‌های (1964-1965 م) و به‌عنوان مدرس پاره وقت در کالج شریعت و کالج آموزش در دانشگاه اردن در سال‌های (1964-1970 م) فعالیت داشت.
    2. او بر روند تدوین برنامه‌های درسی و کتاب‌های درسی در اردن بین سال‌های 1964 تا 1973 م، نظارت داشت که شامل حدود سیصد کتاب درسی و راهنمای معلمان برای آموزش عمومی بود.
    3. وی همچنین در سال 1965 م، به‌عنوان رئیس اداره برنامه‌های درسی و کتب درسی وزارت آموزش و پرورش، مدیر خدمات آموزشی و مدیر کل اداره برنامه‌های درسی و کتب درسی وزارت آموزش و پرورش، تا سال 1970 م، منصوب شد.
    4. وی در سال 1978 م، به‌عنوان وزیر آموزش و پرورش و وزیر اوقاف و امور اسلامی و عتبات عالیات در وزارت وصفی التل منصوب شد و سپس به‌عنوان وزیر آموزش و پرورش و اوقاف در اولین وزارت آقای احمد اللوزی منصوب شد. و سپس در سال 1973 م، به‌عنوان وزیر اوقاف، عتبات و شئون اسلامی در وزارت زید الرفاعی منصوب شد و پس از پنج ماه استعفا داد.
    5. او در طول سال (1975-1976 م) به‌عنوان مشاور، و سپس رئیس انجمن علمی سلطنتی منصوب شد.
    6. او به‌عنوان استاد آموزش و پرورش و رئیس دانشگاه اردن از سال 1976-1978 م، کار کرد.
    7. او همچنین به‌عنوان استاد تمام وقت آموزش و برنامه‌ریزی درسی در دانشگاه یرموک (1978- 1989 م) کار کرد.
    8. او رئیس کمیته عالی توسعه برنامه‌های درسی و کتاب‌های درسی برای سلطنت عمان از سال 1978 تا 1987 م، برای تمام سطوح آموزش ابتدایی و متوسطه و کالج‌های جامعۀ دانشگاهی متوسط ​​بود که شامل حدود سیصد کتاب درسی و معلم بود.
    9. ایشان به عضویت اولین شورای مشورتی منصوب شد، سپس پس از پنج ماه استعفا داد و به تدریس در دانشگاه پرداخت او به مدت چهار سال به عضویت مجلس سنا منصوب شد.
    10. ایشان تجربیاتی را در برنامه‌های آموزشی عربستان، قطر و امارات در دهه شصت ارائه کرد.
    11. او عضو فعال تعدادی از شوراهای آموزشی و علمی بود، بویژه در هیئت امنای دانشگاه‌ها و دانشکده‌های اجتماعی در اردن و جهان عرب و اسلام، مانند هیئت امنای دانشکده جامعه اسلامی، هیئت امناء متولیان دانشگاه اردن، دانشگاه یرموک در اردن، دانشگاه اسلامی در عربستان سعودی و دانشگاه بین‌المللی اسلامی در پاکستان.
    12. او یکی از بنیان‌گذاران حزب جبهه عمل اسلامی در اردن بود و از زمان تأسیس آن از سال 1992 تا 1998 م، دبیرخانه آن را بر عهده داشت و از سال 1998 تا 2002 م، ریاست مجلس شورای این حزب را بر عهده داشت. وی رئیس دانشگاه ملی زرقاء بوده و از زمان تأسیس، عضو هیئت امنای آن بوده است.
    13. وی همچنین عضو هیئت مدیره شرکت آموزش و سرمایه‌گذاری زرقاء و رئیس هیئت مدیره شرکت آموزش و سرمایه‌گذاری زرقاء بوده است.
    14. او رئیس انجمن مطالعات و تحقیقات اسلامی، از زمان تأسیس آن در سال 1979 م. وی همچنین ریاست شورای علمی مؤسسه بین‌المللی اندیشه اسلامی، دفتر امان، از سال 1980 م، را بر عهده داشت.
    15. وی از سال 1980 م، ریاست هیئت امنای دانشکده جامعه اسلامی را بر عهده داشته و از زمان تأسیس آکادمی زبان عربی اردن در سال 1976 م، عضو هیئت مدیره آن بوده است.
    16. او در عضویت ویراستاری و مشاوره مجلات علمی داوری، نظارت بر ترجمه کتاب‌های بسیاری، شرکت در صدها کنفرانس علمی و ده‌ها تحقیق علمی منتشر شده در مجلات داوری، و صدها مقاله آموزشی و اسلامی، سیاسی و اجتماعی دارد. ونیز ویرایش گزاره‌های متعددی در روزنامه‌های اردن و عربی، آثار علمی و هنری، ادبیات، تحقیق، گزارش‌های فنی، مقالات علمی و ترجمه ای و سرپرستی بسیاری از پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری در زمینه آموزش و پرورش.

    فرحان در کلام دیگران

    • رهبر نهضت اسلامی دکتر عبداللطیف عربیات با بیان اینکه آن مرحوم یکی از نمادهای وفادار کشور است که تمام فکر خود را در راه سازندگی ملت و اشتیاق به ادامه کار دفاعی اسلامی گذاشتند، خاطرنشان کردند: ایشان در ساخت بسیاری از مساجد به ویژه دانشگاه اردن مشارکت داشت.
    • عبدالمجید الثنیبات، ناظر عمومی سابق انجمن اخوان‌المسلمین، از جلسات مستمری که همراه با جمعی از رهبران نهضت اسلامی در دهۀ نود قرن گذشته در حضور فرحان به منظور تأسیس حزب جبهه عمل اسلامی که بعد دبیرکل آن شد؛ برگزار می‌گشت یاد کرد. عبدالمجید الثنیباتبا اشاره به نقش ایشان در تأسیس دانشگاه اردن و دانشگاه خصوصی زرقاء گفت: که ایشان مانند یک دولتمرد و واعظی روشن بین بود که توانست تمام افکار محترمانه خود را ارائه دهد.
    • ناظر عمومی اخوان‌المسلمین دکتر شرف القدسه گفت: اسحاق فرحان بهترین مسلمان، بهترین متفکر، بهترین برادر در فهم و کاربرد، بهترین واعظ با رفتار و اخلاق والای اسلامی پیش از سخنانش، مربی با علم و تدبیر، مسئول و بهترین کارمند برای اسلام، در بسیاری از زمینه‌های کاری در اردن و جهان. اخلاص به دین و وطن و دعوتش و اعتدال و اعتدال را در فهم اسلام و دعوت به آن می‌دانستم و از برجسته‌ترین پیشوایان اندیشه و وکالت اسلامی بود.

    او ضرورت مشارکت سیاسی را چه در مجلس و چه در دولت می‌دید و عملاً در چندین وزارتخانه شرکت می‌کرد و به همین دلیل از برخی تندروهای نهضت اسلامی اتهامات و خصومت‌ها و تحریف‌ها را متحمل می‌شد.

    • دکتر قداح تأیید می‌کند که ایشان از مناصب سیاسی یا دانشگاهی که بر عهده گرفته بود علاقه شخصی نداشت، بلکه هدفش خدمت به کشورش اردن بود و بیش از یک بار از مناصب مهم استعفا داد؛ زیرا با برخی از سیاست‌های دولت در این کشور مطابقت نداشت. ایشان در هرزمان و موقعیتی اثرات عالی و خوبی از خود به جای گذاشت.
    • رئیس جمعیت مرکز خیریه اسلامی دکتر جمیل الذیسط معتقد است که ایشان یکی از رهبران نهضت اسلامی اجماعی است که ملت را با اندیشه و وجدان خود هدایت کرد... .
    • دکتر غرایبه می‌گوید: ایشان از شخصیت‌های برجسته‌ای است که دارای ویژگی‌های درخشنده‌ای از جمله: هوش تیز، جسارت علمی، ادب عالی و اخلاق والا است.

    از بنیان‌گذاران و اعضای فعال اخوان‌

    ایشان که از بنیان‌گذاران و اعضای فعال اخوان‌المسلمین بود. پس از مرگ دبیرکل مؤسس، وی دبیرکل حزب جبهه عمل اسلامی شد، رابطه نهضت اسلامی با حکومت بدون اینکه ایشان مرد حکومتی باشد و نیز شرکت او در مجامع داخلی و خارجی این است که شخصا اهل گفت و گو بود و با مخالفان با احترام و آرامش برخورد می‌کرد و به دور از هرگونه حساب و کتابی بر مصالح کشور تعصب داشت.

    آثار

    الف. کتاب‌های عمومی

    • نحو خطاب إسلامي معاصر، 2002 م.
    • الإسلام والعالم، 2003م.
    • البعد الإسلامي للقدس والقضية الفلسطينية، 2003 م.
    • الشباب والتحديات الثقافية (الوقاية والعلاج)، 2003 م.
    • مواقف وآراء سياسية في قضايا عربية وإسلامية، 1999 م.
    • مواقف وآراء سياسية في قضايا عربية وإسلامية، 2000 م.
    • الموقف الإسلامي من المشاركة السياسية، ط1، 1991 م.
    • فلسطين والوعد الحق، 1994م.
    • جبهة العمل الإسلامي المبررات، والمنطلقات والمشروعات، 1994 م.
    • أزمة التربية والتعليم في الوطن العربي من منظور إسلامي، 1986 م.
    • التربية الإسلامية بين الأصالة والمعاصرة، 1986م.
    • مشكلات الشباب في ضوء الإسلام، 1979م.
    • نحو صيغة إسلامية لمناهج التربية والتعليم، ط1، 1979م، ط2، 19880 م.
    • العلم والإيمان، 1972م.
    • التربية الإسلامية أهدافها وسماتها وتحديات العصر لها، 1968 م.

    ب. کتاب‌های دانشگاهی

    • المرجع في مبادئ التربية، 1993م.
    • المنهاج التربوي، بالاشتراك مع توفيق مرعي، 1990 م.
    • مفهوم المنهاج التربوي بين الأصالة والمعاصرة، 1984 م.
    • تعليم المنهاج التربوي أنماط تعليمية معاصرة، 1984 م.
    • تخطيط المناهج وتطويرها، 1985م.
    • أساليب تعليم العلوم، بالاشتراك مع آخرين.

    ج. کتاب‌های درسی

    • شیمی مقدماتی سال سوم راهنمایی.
    • مبانی شیمی، علوم سال دوم دبیرستان.
    • مبانی شیمی سال سوم متوسطه.
    • فیزیک سال دوم متوسطه.
    • فیزیک سال سوم متوسطه.
    • مبانی شیمی، دوره اول متوسطه.
    • علوم عمومی، سوم متوسطه ادبی.

    درگذشت

    او صبح روز جمعه 6 جولای 2018 / 22 شوال 1439 هجری قمری درگذشت. جنبش اخوان‌المسلمین با اندوه فراوان سوگوار رهبری برجسته از رهبران جنبش اسلامی اردن شد.

    منابع

    • ر. ک: مدخل اسحاق فرحان در ویکی‌اخوان؛ ikhwanwiki.com..
    برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/w/index.php?title=اسحاق_فرحان&oldid=174739»