دیوبندیه در افغانستان: تفاوت میان نسخه‌ها

از علمای افغانستانی که در سطح جهان معروف هستند شیخ محمد انور بدخشانی است که ایشان استاد حدیث در دارالعلوم اسلامی نیوتاین، هستند. ایشان از بدخشان است و در پاکستان از شخصیتهای معروف است. نیز افراد دیگر همچو مولانا غلام‌‌‌‌‌‌رسول دروازی، و مولانا نورالدین بدخشانی دیوبندی بودند. در بدخشان مسلکِ دیوبند رواج دارد اما دیگر تفکرات مانند سلفیه، صوفیه و اهل تشیع نیز هستند. علماء نامبرده شخصیت‌های برجسته از افغانستان در پاکستان هستند.

دیوبندیه و سلفیه دو مسلک از اهل سنت است. بنابراین اختلاف اینها در داخل اهل سنت و در مسائل فرعی است. اختلاف اینها را میتوان از نوعِ اختلافات اهل رای و اهلِ حدیث شمرد. یعنی اختلافاتی که در قدیم درمیان محدثین و فقها روان بوده است امروزه بین اینها ریشه دوانده است.

دیوبندیه از معتزلیان چیزی نمی گیرند بلکه در طول تاریخ یک جهت مبارزه با همین معتزلیان بوده است، البته بعض گروه‌ها همانند جماعت اسلامی پاکستان، جماعت اخوان‌المسلمین مصر، و کسانیکه از عقلانیون در افغانستان هستند، بیشتر تمایل به اعتزال دارند. عقل‌گرایی محض مورد نظر و مورد پسند دیوبندیه نیست.

امام ابو منصور ماتریدی میگوید: همانا شریعت بمثابه جسم، طریقت بمثابه قلب، و حقیقت بمثابه روحِ انسان است. آیا قلب از این قالبِ جسم بیرون است؟ آیا تاثیر عمل قلبی از قالبِ جسم خارج شده میتواند؟ نخیر. پس تصوف و طریقت همان است که در قالب شریعت مقید باشد. اما بعضی مجالسی که صوفیان دارند، بعضی خرافاتی که در مجالس‌شان صورت میگیرد، بعضی باورهایی که ایشان دارند قابل تایید نیستند.  

اصل اولیه نزد دیوبندیه تکفیر نیست. بلکه اصل، نزد آنان تا آخرین مرحله تاویل است. البته در حق منحرفین لفظ “گمراه” را استفاده می‌کنند لیکن این بمعنای تکفیر نیست. البته بعضی گروه‌ها و احزاب کوچک و بزرگ هستند که خود را به دیوبندیه منسوب می‌کنند ولی خلاف نظر علماء عمل می‌کنند. مثلا سپاه صحابه پاکستان که به دیوبندیه منسوب می‌کنند. ممکن است کسی عملکرد آنها را دیده مسلکِ دیوبندیه را متهم کند، ولی این‌ غلط است، چون به اساس عملکرد بعض منتسبین، نمیتوان بر منهج و مسلکی انتقاد کرد.

برخلاف تصور رایجی که وجود دارد مبنی بر این که طالبان از مدارس دیوبندیه متولد است و شاید در خیلی از کشورها دیوبندی‌ها و طالبان مساوی قلمداد شوند باید گفت این تصور اشتباه بوده و هیچ یک از دارالعلوم‌های بزرگ دیوبندی مثل نیوتاون و دارالعلوم کراچی ارتباط مستقیمی با حرکت طالبان ندارند. بله می‌توان گفت که برخی از طلاب این مدارس در تحریک طالبان نقش داشته اند و ممکن است برخی از طلاب دیوبندیه در میان طالبان بوده باشند یا همفکر سیاسی آنان باشند اما به صورت کلی نمی‌توان گفت که طالبان، دیوبندی هستند و تحت رهبری مستقیم بزرگان دیوبندی حرکت خود را پیش می‌برند.

طالبان نیز پای‌بند به مذهب حنفی هستند ولی از این لازم نمی‌آید که ایشان پابند مسلک دیوبندی هم باشند. هر چند می‌توان گفت که حدود 50 درصد آنان از افکار دیوبندیه تاثیر پذیرفته اند اما در مجموع باید گفت که طالبان یک گروه سیاسی است و دیوبندیه یک مسلک فکری و بین آنها تلازم و تساوی وجود ندارد.

[[رده:مقالات]]

[[رده:اهل‌سنت]]