حقوق بشر: تفاوت میان نسخه‌ها

حقوق بشر (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۶ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۴۳

۱۵ بایت حذف‌شده ، ‏۱۶ اکتبر ۲۰۲۳

←‏دیدگاه و جایگاه ذر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

Hoosinrasooli

confirmed، مدیران

۳۷٬۴۸۵

ویرایش

@@ خط ۱۸۳: / خط ۱۸۳: @@
 بحث حقوق بشر که حقوق طبیعی و بنیادین هر انسان تلقی می‌شود، سابقه‌ای بس طولانی دارد. از لحاظ تاریخی بیشتر مربوط به حقوق مدنی ـ سیاسی بوده است، اما در دوران معاصر دامنه آن گسترش یافته و حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را نیز در بر نمی‌گیرد ـ این حقوق که به طور سنتی از طریق قوانین اساسی کشورها برای شهروندان تضمین می‌شد. در عصر جدید حتی از طریق اقدامات بین‌المللی توسط سازمان ملل و سازمان‌های منطقه‌ای تکمیل و بعضاً مورد حمایت قرار نمی‌گیرد.
-درک دیدگاه [[قانون اساسی |قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] درباره حقوق بشر و تبیین جایگاه آن حائز اهمیت است، زیرا نظام جمهوری اسلامی ایران چه از نظر مبنای ایدئولوژی و چه از حیث سابقه تاریخی ملی و تمدن باستانی نمی‌تواند نسبت به موازین حقوق بشر بی‌تفاوت بماند.
+درک دیدگاه [[قانون اساسی |قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] درباره حقوق بشر و تبیین جایگاه آن حائز اهمیت است، زیرا نظام [[جمهوری اسلامی ایران]] چه از نظر مبنای [[ایدئولوژی]] و چه از حیث سابقه تاریخی ملی و تمدن باستانی نمی‌تواند نسبت به موازین حقوق بشر بی‌تفاوت بماند.
 به همین دلیل در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به مفاهیم و موازین حقوق بشر و آزادی‌های اساسی با حفظ معیارهای دینی توجه مناسبی شده است. به نظر می‌رسد برای دستیابی به پاسخ مناسب بهترین و کوتاه‌ترین راه این است که به روال اعلامیه جهانی حقوق بشر به قانون اساسی نگاه کنیم.
 در این صورت می‌بینیم، قانون اساسی از یک سو به کرامت و ارزش ذاتی انسان پرداخته و از سوی دیگر، حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مهم را به طور خاص مورد تاکید قرار داده و رعایت آنها را لازم دانسته است، در عین حال از ذکر عوامل محدود کننده اجرای حقوق و آزادی‌ها نیز غافل نمانده است، چون حقوق بشر اسلامی منشأ الهی دارد، یعنی حقوقی است که خداوند به انسان عطا کرده است، طبعاً دارای محدودیت‌های خاص خود است، و نه حقوق ذاتی که در هیچ شرایطی محدود و یا سلب نشود. نیز باید خاطر نشان کرد که میان حقوق و تکالیف رابطه ملازمی وجود دارد که در کنار هر حقی تکلیفی هم بالتبع وجود دارد که نمی‌توان از کار آن بی‌تفاوت گذشت لذا دیدگاه فقط حق خود را طلبیدن بدون اینکه مسئولیتی در قبال تکلیف متقابل داشته باشد در مکتب اسلام و قانون اساسی پذیرفته نیست. اینک به طور اجمال به هر یک از محورهای سه گانه اشاره می‌کنیم:
-<big>1. کرامت انسانی:</big>
+=== کرامت انسانی ===
 بدون شک، اعتقاد به کرامت و ارزش انسانی، شرط اولیه شناسایی حقوق و آزادی‌های اساسی برای انسان است. اندیشه کرامت انسانی در ادیان حقه الهی به خصوص اسلام از جایگاه والایی برخوردار است<ref> اسراء/70</ref> و منشأ این کرامت رابطه انسان با خداست<ref>. اسراء/ص/72</ref> و حقوق بشر ناشی از «تکریم الهی از انسان» است<ref>الزحیلی، محمد، حقوق الانسان فی الاسلام، دار بن کثیر، چاپ دوم، 1422ق، ص134-130</ref>. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که مبیّن حقوق بشر بر اساس اصول و ضوابط اسلامی است، [[ایمان]] به کرامت و ارزش انسانی را جزء مبانی اصلی نظام جمهوری اسلامی ایران و در ردیف اعتقاد به توحید، و وحی و معاد، عدل خدا در تشریع وغیره بر می‌شمارد<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل دوم</ref> دلیل آن نیز روشن است حقوق بشر در اسلام ارتباط تنگاتنگ با عقیده صحیح ایمان به خدا و شریعت منزله و... دارد. کسی یا نظامی که خدا را خالق و مشرّع می‌داند، نه تنها حقوق او را رعایت می‌کند، بلکه حقوق بندگان خدا را نیز درک و مراعات می‌نماید، چون او باور دارد که خداوند خالق بشر است و همه انسان‌ها مخلوق خداوند بوده و از حقوق مساوی برخوردارند، و تأمین این حقوق بر هر مسلمان و بر نظام اسلامی واجب است. در قانون اساسی، اضافه بر تکریم انسان، اصل حاکم بودن انسان بر سرنوشت خود نیز به رسمیت شناخته شده و این امر به عنوان یک حق خدادادی غیر قابل سلب مورد تأکید قرار گرفته است.<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل56</ref>
-. حقوق مدنی و آزادی‌های اساسی:
+=== حقوق مدنی و آزادی‌های اساسی ===
 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصول مختلف و به ویژه در فصل سوم، تحت عنوان حقوق ملت، به حقوق و آزادی‌های اساسی متعددی اشاره نموده و رعایت آنها را لازم دانسته است:
 که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
-الف) تساوی: در اصول متعددی به تساوی عموم افراد ملت در برابر قانون، و دادگاه، و تساوی در بهره‌گیری از امکانات و رفع تبعیض تصریح شده است<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل20، اصل19، اصل3 بند 9 و 14</ref>.
+# تساوی: در اصول متعددی به تساوی عموم افراد ملت در برابر قانون، و دادگاه، و تساوی در بهره‌گیری از امکانات و رفع تبعیض تصریح شده است<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل20، اصل19، اصل3 بند 9 و 14</ref>.
+# آزادی: آزادی در قانون اساسی از جایگاه والایی برخوردار است؛ در اهمیت آن این بس که «... هیچ مقامی حق ندارد به نام حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور، آزادی‌های مشروع را هر چند با وضع قوانین و مقررات سلب کند<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 9</ref>. در اصول قانون اساسی، آزادی‌های گوناگون از قبیل: آزادی بیان<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 24</ref>، آزادی شرکت در اجتماعات،<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل23،اصل14،اصل13</ref> آزادی عقیده،<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 3، بند 7</ref> آزادی انتخاب شغل و امثال آن با صراحت آمده و مورد حمایت دولت اعلام شده است.<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 156</ref> و احیای آزادی‌های مشروع از وظایف قوه قضائیه ذکر شده است<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 37</ref>.
-ب) آزادی: آزادی در قانون اساسی از جایگاه والایی برخوردار است؛ در اهمیت آن این بس که «... هیچ مقامی حق ندارد به نام حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور، آزادی‌های مشروع را هر چند با وضع قوانین و مقررات سلب کند<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 9</ref>.
+# اصل برائت: اصل برائت یکی از اصول مهم و مسلم حقوق بشری در قانون اساسی مورد تاکید قرار گرفته است.
+# حق محاکمه عادلانه: در قانون اساسی به منظور تضمین محاکمه عادلانه و احقاق حق و مورد ستم قرار نگرفتن مردم، تمهیداتی پیش‌بینی شده است، از جمله: حق دادخواهی و دسترسی به دادگاه‌ها<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 32 و 33</ref>، منع توقیف یا تبعید غیرقانونی<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 35</ref>، حق برخورداری از وکیل مدافع،<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 165، اصل 168</ref>علنی بودن محاکمات،<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 36</ref> اصل قانونی بودن جرم و مجازات،<ref>، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 169</ref> عطف به ماسبق نشدن قانون<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 159</ref> پرهیز از دادگاه‌های اختصاصی<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 171</ref>، جبران خسارت و اعاده حیثیت کسی که به اشتباه محکوم شده باشد<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بند 8، اصل 3، اصل 6، اصل 7، اصل 59، اصل 100</ref>. تمهیدات یاد شده، همانند موازین و مفاهیمی است که در اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین‌المللی حقوق مدنی – سیاسی آمده است.
-در اصول قانون اساسی، آزادی‌های گوناگون از قبیل: آزادی بیان<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 24</ref>، آزادی شرکت در اجتماعات،<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل23،اصل14،اصل13</ref> آزادی عقیده،<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 3، بند 7</ref> آزادی انتخاب شغل و امثال آن با صراحت آمده و مورد حمایت دولت اعلام شده است.<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 156</ref> و احیای آزادی‌های مشروع از وظایف قوه قضائیه ذکر شده است<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 37</ref>.
-ج) اصل برائت: اصل برائت یکی از اصول مهم و مسلم حقوق بشری در قانون اساسی مورد تاکید قرار گرفته است.
-د) حق محاکمه عادلانه: در قانون اساسی به منظور تضمین محاکمه عادلانه و احقاق حق و مورد ستم قرار نگرفتن مردم، تمهیداتی پیش‌بینی شده است، از جمله: حق دادخواهی و دسترسی به دادگاه‌ها<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 32 و 33</ref>، منع توقیف یا تبعید غیرقانونی<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 35</ref>، حق برخورداری از وکیل مدافع،<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 165، اصل 168</ref>علنی بودن محاکمات،<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 36</ref> اصل قانونی بودن جرم و مجازات،<ref>، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 169</ref> عطف به ماسبق نشدن قانون<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 159</ref> پرهیز از دادگاه‌های اختصاصی<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 171</ref>، جبران خسارت و اعاده حیثیت کسی که به اشتباه محکوم شده باشد<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بند 8، اصل 3، اصل 6، اصل 7، اصل 59، اصل 100</ref>. تمهیدات یاد شده، همانند موازین و مفاهیمی است که در اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین‌المللی حقوق مدنی – سیاسی آمده است.
 ه‍) حق شرکت در اداره عمومی کشور: در قانون اساسی بر نقش مردم در تعیین سرنوشت کشور به وضوح تاکید شده است<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 10، اصل 21</ref>.