محمد بن همام اسکافی: تفاوت میان نسخه‌ها

محمد بن همام اسکافی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۸ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۱۴

۴ بایت حذف‌شده ، ‏۱۸ اکتبر ۲۰۲۳

←‏شاگردان

S.m.salehi.kh

confirmed

۳٬۸۹۵

ویرایش

@@ خط ۶۴: / خط ۶۴: @@
 در میان شاگردان ابن همام باید از ابوالحسن ابن جندی، ابوغالب زراری، جعفر بن محمد ابن قولویه، محمد بن احمد صفوانی، محمد بن ابراهیم نعمانی، محمد بن احمد بن داوود قمی، محمد بن عباس ابن حجام، ابوالمفضل محمد بن عبدالله شیبانی، ابوالجیش مظفر بن محمد بلخی، هارون بن موسی تلعُکبری و معافی بن زکریا ابن طرار را نام برد<ref>نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ج۱، ص۲۴</ref><ref>ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، ج۱، ص۱۳۷</ref><ref>ابوغالب زراری، احمد بن محمد، رساله فی ذکر آل اعین، ج۱، ص۱۷۶</ref><ref>غضائری، حسین بن عبیدالله، تکلمة رساله ابی غالب، ج۱، ص۱۹۰</ref><ref>شیخ مفید، الامالی، ج۱، ص۳۱۰</ref><ref>نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، ج۱، ص۳۸۰</ref><ref>شیخ طوسی، الغیبه، ص ۴۰۸</ref><ref>شیخ طوسی، الفهرست، ج۱، ص۲۱۷</ref><ref>شیخ طوسی، الفهرست، ج۱، ص۲۱۷</ref><ref>ابن طاووس، علی بن موسی، الیقین، ج۱، ص۳۶۲</ref>.
 در نسخه موجودِ تفسیر [[علی بن ابراهیم قمی]] <ref>قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر علی بن ابراهیم، ج۲، ص۱۰۲</ref> <ref>قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر علی بن ابراهیم، ج۲، ص۱۰۲</ref>روایاتی هست که دلالت بر استفاده مؤلف از ابن همام دارد، اما با توجه به طبقه رجالی علی بن ابراهیم و ابن همام، احتمال می‌رود که این روایات از اضافات جامع این تفسیر بوده باشد.
-همچنین روایتِ با واسطه کشی از ابن همام که در اختیار معرفه الرجال <ref>شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۲۵۸</ref> دیده می‌شود، نیز شایان تأمل است.
+همچنین روایتِ با واسطه کشی از ابن همام که در اختیار معرفه الرجال <ref>شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۲۵۸</ref>دیده می‌شود، نیز شایان تأمل است.
 ==تالیفات==
 در منابع متقدم تنها نجاشی <ref>نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، ج۱، ص۳۸۰</ref> به یک اثر ابن همام با عنوان الانوار فی تاریخ الائمه (علیهم‌السلام) اشاره کرده است.
-از کتاب الانوار که بنابر برخی منقولات موجود، اثر مهمی در زمینه تاریخ ائمه (علیهم‌السلام) بوده است، امروزه نشانی در دست نیست، اما منقولاتی از آن در عیون المعجزات منسوب به حسین بن عبدالوهاب ــ از مؤلفان سده ۵ق ــ دیده می‌شود<ref>ابن عبدالوهاب شعرانی، حسین بن عبدالوهاب، عیون المعجزات، ج۱، ص۳۶</ref>.
+از کتاب الانوار که بنابر برخی منقولات موجود، اثر مهمی در زمینه تاریخ ائمه (علیهم‌السلام) بوده است، امروزه نشانی در دست نیست، اما منقولاتی از آن در عیون المعجزات منسوب به حسین بن عبدالوهاب ــ از مؤلفان سده ۵ق ــ دیده می‌شود<ref>ابن عبدالوهاب شعرانی، حسین بن عبدالوهاب، عیون المعجزات، ج۱، ص۳۶</ref>. همچنین این کتاب در سده ۶ق مورد استفاده [[ابن شهرآشوب]]<ref>ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب (علیه‌السلام)، ج۳، ص۶۶</ref> و [[ابن ادریس حلی|ابن ادریس]] <ref>ابن ادریس حلی، السرائر، ج۱، ص۶۵۶، قم، ۱۴۱۰ق</ref> و در سده ۷ق مورد استفاده عبدالکریم بن طاووس <ref>ابن طاووس، عبدالکریم بن احمد، فرحه الغری، ج۱، ص۱۳۴</ref> قرار گرفته است. منتخبی از آن نیز نزد مجلسی <ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱، ص۱۷، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م</ref> موجود بوده است.
-همچنین این کتاب در سده ۶ق مورد استفاده [[ابن شهرآشوب]]<ref>ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب (علیه‌السلام)، ج۳، ص۶۶</ref> و [[ابن ادریس حلی|ابن ادریس]] <ref>ابن ادریس حلی، السرائر، ج۱، ص۶۵۶، قم، ۱۴۱۰ق</ref> و در سده ۷ق مورد استفاده عبدالکریم بن طاووس <ref>ابن طاووس، عبدالکریم بن احمد، فرحه الغری، ج۱، ص۱۳۴</ref> قرار گرفته است. منتخبی از آن نیز نزد مجلسی <ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱، ص۱۷، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م</ref> موجود بوده است.
+ظاهراً منقولاتی که در زمینه تاریخ ائمه (علیهم‌السلام) از ابن همام در آثاری همچون الغیبه طوسی <ref>شیخ طوسی، الغیبه، ج۱، ص۲۶۳</ref> و دلائل الامامه منسوب به ابن رستم طبری <ref>ابن رستم طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ج۱، ص۲۴۶</ref> نقل شده، برگرفته از همین کتاب است<ref>حسینی جلالی، سید محمدرضا، تاریخ اهل البیت، (علیه‌السلام)، ج۱، ص۱۲۴-۱۲۵</ref>. [[شیخ حر عاملی|حر عاملی]] در [[وسائل الشیعه |وسائل الشیعه]] <ref>حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۲۰، ص۴۸</ref> کتابی با عنوان المزار به ابن همام نسبت داده که مستند آن دانسته نیست؛ تنها می‌دانیم که روایاتی در خصوص زیارات و ادعیه به نقل از ابن همام در کامل الزیارات [[ابن قولویه]] <ref>ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، ج۱، ص۱۳۷</ref> المزار ابن داوود قمی<ref>ابن طاووس، عبدالکریم بن احمد، فرحه الغری، ج۱، ص۱۲۰</ref> المزار [[شیخ مفید]] <ref>شیخ مفید، المزار، ج۱، ص۴۸-۴۹</ref> و برخی آثار دیگر نقل شده است.
-ظاهراً منقولاتی که در زمینه تاریخ ائمه (علیهم‌السلام) از ابن همام در آثاری همچون الغیبه طوسی <ref>شیخ طوسی، الغیبه، ج۱، ص۲۶۳</ref> و دلائل الامامه منسوب به ابن رستم طبری <ref>ابن رستم طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ج۱، ص۲۴۶</ref> نقل شده، برگرفته از همین کتاب است<ref>حسینی جلالی، سید محمدرضا، تاریخ اهل البیت، (علیه‌السلام)، ج۱، ص۱۲۴-۱۲۵</ref>.
-[[شیخ حر عاملی|حر عاملی]] در [[وسائل الشیعه |وسائل الشیعه]] <ref>حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۲۰، ص۴۸</ref> کتابی با عنوان المزار به ابن همام نسبت داده که مستند آن دانسته نیست؛ تنها می‌دانیم که روایاتی در خصوص زیارات و ادعیه به نقل از ابن همام در کامل الزیارات [[ابن قولویه]] <ref>ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، ج۱، ص۱۳۷</ref> المزار ابن داوود قمی<ref>ابن طاووس، عبدالکریم بن احمد، فرحه الغری، ج۱، ص۱۲۰</ref> المزار [[شیخ مفید]] <ref>شیخ مفید، المزار، ج۱، ص۴۸-۴۹</ref> و برخی آثار دیگر نقل شده است.
 درباره کتاب التمحیص که به ابن همام منسوب شده <ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱، ص۱۷</ref> و در [[قم]] (۱۴۰۴ق) به چاپ رسیده است، نمی‌توان به قطع سخن گفت، زیرا افزون بر این‌که در آثار متقدمان اشاره‌ای به عنوان چنین اثری از ابن همام نشده است، در خود کتاب نیز قرینه استواری بر این انتساب وجود ندارد.
 نام ابن همام که در آغاز سند نخستین کتاب آمده است<ref>التمحیص، منسوب به ابن همام اسکافی، ج۱، ص۳۰، قم، ۱۴۰۴ق</ref> نمی‌تواند دلیل کافی بر انتساب تألیف کتاب به ابن همام بوده باشد.
@@ خط ۸۱: / خط ۷۹: @@
 ==تاریخ وفات==
-ابن همام به گفته [[خطیب بغدادی]] <ref>خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۱۳۶</ref> و طوسی <ref>شیخ طوسی، رجال طوسی، ج۱، ص۴۹۴</ref> در ۳۳۲ق و به گفته نجاشی <ref>نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، ج۱، ص۳۸۰</ref> در ۳۳۶ق درگذشته است، اما به جهت دقتی که در گفتار نجاشی دیده می‌شود، تاریخ اخیر مرجح می‌نماید.
+ابن همام به گفته [[خطیب بغدادی]] <ref>خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۱۳۶</ref> و طوسی <ref>شیخ طوسی، رجال طوسی، ج۱، ص۴۹۴</ref> در ۳۳۲ق و به گفته نجاشی <ref>نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، ج۱، ص۳۸۰</ref> در ۳۳۶ق درگذشته است، اما به جهت دقتی که در گفتار نجاشی دیده می‌شود، تاریخ اخیر مرجح می‌نماید.خطیب بغدادی <ref>خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۱۳۶</ref> همچنین یادآور شده است که ابن همام در بغداد درگذشت و در مقابر قریش به خاک سپرده شد.
-خطیب بغدادی <ref>خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۱۳۶</ref> همچنین یادآور شده است که ابن همام در بغداد درگذشت و در مقابر قریش به خاک سپرده شد.
 == پانویس ==