۸۷٬۵۶۷
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۴۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده:سجده.jpg |جایگزین= سجده|بندانگشتی|سجده]]</div> | |||
'''سجده''' در لغت به معنای تذلٌل و خوار شدن آمده است و در اصطلاح فقهی گذاشتن پیشانی بر زمین را سجده میگویند. در [[روایات]] زیادی سجده به عنوان بهترین حالت انسان معرفی شده است. سجود در لغت به معنای فروتنی، افتادگی و … آمده است. در شرع مقدس به معنای نهادن مقداری از پیشانی بر زمین یا غیر آن در حالی که چیزی بین پیشانی و چیزی که بر آن سجده میشود، حایل و فاصله نباشد. | |||
| | |||
در [[فقه]] [[شیعه]] سجده در [[نماز]] تنها بر زمین و روییدنیهای آن صحیح است؛ ولی [[اهلسنت]] سجده بر فرش و مانند آن را نیز جایز شمردهاند. به باور همه [[مسلمانان]] سجده برای غیر خدا [[حرام]] است. | |||
== سجده در لغت و اصطلاح == | |||
«سَجدَه» اسم مصدر «سجَدَ» و مصدر آن «سجود» میباشد و آن در لغت به معنی خضوع و تذلّل است و در شرع عبارتست از پیشانی به خاک نهادن به منظور تعظیم پروردگار. | |||
سجده به قصد عبادت و پرستش مسجود خاص خداوند است و سجده به غیرخدا [[کفر]] است، اما به قصد تکریم و تعظیمِ صرف به غیرخدا نیز روا باشد؛ چنان که در [[قرآن]] در مورد [[حضرت آدم(ع)|حضرت آدم (علیهالسلام)]] {{متن قرآن |وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ |سوره = بقره |آیه = ۳۴}} و نیز در مورد [[حضرت یعقوب]] و [[حضرت یوسف]] علیهماالسلام {{متن قرآن |وَخَرُّوا لَهُ سُجَّدًا |سوره = یوسف |آیه = ۱۰۰}} آمده است. | |||
سجده را نزد [[خداوند]] مکانتی عظیم و شأنی والا است و در شأن آن همین بس که خداوند خطاب به بندهاش میفرماید: «سجده کن و به من نزدیک آی<ref>سوره علق: ۱۹</ref>». | |||
== تعریف سجده == | |||
سجده در لغت به معنای تذلٌل و خوار شدن آمده است<ref>راغب، اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص 396، چاپ اول، دار القلم، دمشق، 1416 هـ ق</ref>. و در اصطلاح فقهی گذاشتن پیشانی بر زمین را سجده میگویند<ref>ابن اثیر، النهایة فی غریب الحدیث، ج 2، ص 213، چاپ چهارم، مؤسسه اسماعیلیان، قم 1364هـ ش</ref> در روایات زیادی سجده به عنوان بهترین حالت انسان معرفی شده است. [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)]] میفرماید: «بنده به چیزی با فضیلتتر از سجده پنهانی، به خداوند نزدیک نشده است<ref>مجیدی، غلام حسین، نهج الفصاحة، ج 1، ص 461، چاپ اول، مؤسسة انصاریان، قم، 1379</ref>». | |||
و نیز گفتهاند: سجود در لغت به معنای فروتنی، افتادگی و … آمده است. در شرع مقدس به معنای نهادن مقداری از پیشانی بر زمین یا غیر آن در حالی که چیزی بین پیشانی و چیزی که بر آن سجده میشود، حایل و فاصله نباشد. دلیل آن روایتی است که میگوید: “هنگامی که سجده میکنی پیشانی ات را بر زمین بگذار و سریع به زمین نزن؛ (مانند نوک زدن کلاغ بر زمین)”<ref>ابن حبان، صحیحه، ج 1، ص 264</ref>. | |||
سجده | به اجماع تمام علما و فقها سجده در برخی از موارد واجب است؛ چرا که خدای متعال میفرماید: “ای کسانی که ایمان آوردهاید: رکوع کنید و سجده به جا آورید…”<ref> حج، 77</ref>. | ||
= | == سجده در روایات == | ||
یکی از مسائلی که از سوی مخالفان شیعیه مطرح میشود و از این طریق شیعه را مورد حمله قرار میدهند مسئلۀ سجده بر خاک است، اما بنابر عقیدۀ شیعیان، شیعه بر خاک سجده میکند، نه برای خاک و اگر برای خاک باشد، بدون تردید این حالتی از حالات [[شرک]] است و [[مذهب شیعه|شیعه]] این نوع از سجده را [[حرام]] میداند؛ برای این که سجود این چنینی برای غیر خدا است و اثباتش نیاز به براهین و تلاش زیاد ندارد. | |||
اخبار و روایات وارده در باب سجود را میشود به سه قسم تقسیم نمود: | |||
# روایاتی که تأکید میکنند به ضرورت سجده بر زمین. | |||
# روایاتی که اشاره دارند به سجده بر گیاهان؛ مانند حصیر. | |||
# روایاتی که اشاره دارند به سجده بر پیراهن (پارچه) پنبه ای یا پشمی<ref>علامه امینی، السجود علی التربة الحسینیة، ص 13</ref>. | |||
به | === روایاتی که بر سجود روی زمین تأکید میکنند === | ||
روایات در این زمینه فراوان است و با تعابیر متفاوت و مختلف در کتابهای روایی نقل شده است که ما در این جا به ذکر چند نمونه اکتفا میکنیم: | |||
# از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که فرمود: “جعلت لی الارض مسجداً و طهوراً”؛ زمین برای من محل سجده و پاک کننده قرار داده شد. این روایت در کتاب مسلم این گونه آمده است: “تمام زمین برای ما محل سجده قرار داده شد و خاکش برای ما پاک کننده (طهور)، در صورتی که آب یافت نشود”. | |||
# در سنن ترمذی این گونه آمده است: “تمام زمین برای من مسجد و طهور قرار داده شد”. در کلام بیهقی چنین نقل شده است: “زمین برای من طهور و مسجد قرار داده شد” در کلام بیهقی با این بیان نیز ملاحظه میشود: “زمین برای من پاک و [[مسجد]] قرار داده شد و هر کجا که هنگام نماز شد نماز میخوانم هر طور که باشد”<ref>صحیح البخاری، ج 1، ص 113(نیاز به تکمیل دارد)؛ صحیح مسلم، ج 2، ص 64(نیاز به تکمیل دارد)؛ صحیح النسائی، ج 2، ص 32</ref>. | |||
# [[ابوذر غفاری|اباذر]] نقل میکند که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: “زمین برای تو محل سجده است. پس هر کجا که وقت نماز شد، نماز بخوان”. <ref>صحیح النسائی، ج 2، ص 37</ref> | |||
# [[ابن عباس]] میگوید: “پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بر سنگ سجده کرد”<ref>حاکم در مستدرک آن روایت را نقل کرده و ذهبی آن را تصحیح نموده است، ج 3، ص 473</ref>. | |||
# ابو سعید خدری روایت میکند: “من با چشمان خودم دیدم که بر پیشانی و بینی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) اثر خاک و گل بود”<ref>صحیح البخاری، ج 1، ص 2- 198- 163- 253- 256- 258- 259؛ سنن ابی داود، ج 1، ص 143 و 144؛ السنن الکبری، ج 2، ص 106</ref>. | |||
# [[جابر بن عبدالله انصاری|جابربن عبدالله]] میگوید: “من با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نماز ظهر میخواندم. به خاطر شدت گرما و حرارت یک تکه سنگ در دست خود گذاشتم تا این که سرد شود و بر آن سجده کنم”. | |||
# [[انس بن مالک]] میگوید: “ما با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در گرمای شدید [[نماز]] میخواندیم، هر یکی از ما سنگ بر میداشتیم و در دست خود نگه میداشتیم تا این که خنک شود، وقتی سرد شد میگذاشتیم و بر آن سجده میکردیم”<ref>السنن الکبری، ج 2، ص 106</ref>. | |||
# [[عمر بن خطاب]] میگوید: “در شب بارانی برای [[نماز صبح]] خارج شدیم؛ چون زمین گل آلود شده بود، هر یک از ما مقداری سنگ جمعآوری کردیم و در حیاط مسجد فرش کردیم و بر آن نماز گزاردیم، وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) متوجه این مسئله شد، فرمود: چه چیز خوبی، پس این شروع نماز خواندن با سجده بر سنگ بود”<ref>سنن ابوداود؛ ج 1، ص 75؛ السنن الکبری، ج 2، ص 440</ref>. | |||
# عیاض بن عبدالله قرشی نقل میکند: “چون پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دید مردی بر عمامه ای که بر سرش است، سجده میکند، اشاره فرمود عمامه ات را به عقب بکش و اشاره فرمود با پیشانی ات سجده کن”<ref> السنن الکبری، ج 2، ص 105</ref>. | |||
# اینها نمونهای از روایات فراوانی است که بیان میکند سجود باید بر خاک و زمین باشد. بیهقی میگوید: … اگر سجود بر پارچه و لباس جایز بود، باید در روایات به آن اشاره میشد؛ چرا که سجده بر آن از برداشتن سنگ و خنک کردن در دست برای سجود راحت تر بود<ref>مسند احمد حنبل، ج 1، ص 321</ref>. | |||
= | === روایاتی که میگویند سجود بر غیر زمین بدون عذر جایز است === | ||
# انس بن مالک نقل میکند: “جده اش (ملیکه) رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را برای غذایی که برای آن حضرت پخت دعوت کرد. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از آن غذا و طعام خورد، سپس فرمود: برخیزید و با من نماز اقامه کنید. انس بن مالک میگوید: پا شدم و حصیری را که بر اثر مرور زمان سیاه شده بود، آبی پاشیدم و نمناکش کردم. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بر آن ایستاد. من پشت سر حضرت و آن پیر زن (جده اش) پشت سر من به نماز ایستادیم<ref>بخاری، صحیحه، ج 1، ص 101؛ صحیح النسائی، ج 2، ص 57</ref>. همچنین از انس روایت دیگری است با این مضمون که میگوید: “یکی از عمههایم برای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) طعامی پخت و خطاب به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) گفت: من دوست دارم در منزل من غذا میل کنی و در آن جا نماز بخوانی! انس میگوید: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد، حصیر بزرگی که در منزل بود دستور داد آن را در گوشه ای از اتاق گذاشتیم و روی آن را آب و جارو کردیم، پس پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بر روی آن به نماز ایستاد و ما پشت سر آن حضرت نماز اقامه کردیم”<ref>ابن ماجه، سنن، ج 1، ص 255</ref>. همچنین از انس بن مالک روایت است که میگوید: “ام سلیم از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) درخواست نمود تا به منزلش بیاید و نماز بخواند، تا وی آن جا را مکان همیشگی نمازش قرار دهد! رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) درخواست ام سلیم را اجابت کرد، به منزل او آمد، حصیری را که در خانهاش بود با آب مرطوب نمودم و پیامبر در آن جا نماز خواند، ام سلیم با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نماز گزارد و آن جا را مصلای خویش قرار داد”<ref>صحیح النسائی، ج 2، ص 57</ref>. | |||
# ابن عباس نقل میکند: “رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بر حصیر کوچک نماز میگزارد”<ref>ترمذی، صحیح، ج 2، ص 126</ref>. | |||
# ابو سعید خدری میگوید: “بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) وارد شدم، دیدم آن حضرت بر روی حصیر نماز میخواند و بر همان حصیر سجده میکند”<ref>صحیح مسلم، ج 2، ص 62، 126</ref>. | |||
# میمونه (همسر پیامبر) نقل میکند: “رسول الله در حال نماز بود و من در کنارش بودم به گونهای که پیراهنش به من میخورد، هنگامی که به سجود میرفت، و بر حصیر نماز میگزارد”<ref>بخاری، صحیح، ج 1، ص 101؛ مسلم، صحیح، ج 2، ص 128</ref>. | |||
روایات در این زمینه فراوان است که به جهت اختصار به همین مقدار اکتفا میکنیم. | |||
[[رده: | |||
[[رده: | === روایاتی که میگویند سجده بر غیر زمین در حال عذر جایز است === | ||
در این قسمت به بیان حدیث انس بن مالک اکتفا میکنیم. انس میگوید: “ما با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نماز میخواندیم. هرگاه یکی از ما به جهت شدت گرما، نمیتوانستیم پیشانی خود را بر زمین بگذاریم، در حال سجده، پیراهن خود را پهن میکردیم و بر آن سجده میکردیم”. | |||
این روایت در منابع مختلف اهل سنت؛ مانند صحیح بخاری و صحیح مسلم با الفاظ و تعابیر مختلف نقل شده است<ref>بخاری، صحیح، ج 1، ص 101؛ مسلم، صحیح، ج 2، ص 109؛ ابن ماجه، السنن، ج 1، ص 321؛ ابوداود، السنن، ج 1، ص 106</ref>. | |||
دو نکته از این روایات برداشت میشود: | |||
اول: سجده باید بر خاک باشد، پس از آن چیزهایی که از زمین میروید، غیر از خوردنیها و پوشیدنیها | |||
دوم: در حال اضطرار بر پیراهن و پارچه میتوان سجده نمود. | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات]] | |||
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]] |