۸۸٬۱۹۲
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' نمی ک' به ' نمی‌ک') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
| محل درگذشت = حضرموت، یمن | | محل درگذشت = حضرموت، یمن | ||
| استادان = {{فهرست جعبه عمودی | پدرش علی بن محمد صاحب مرباط | عمویش علوی بن محمد صاحب مرباط | عبدالله بن عبدالرحمن باعبید | أحمد بن محمد باعیسى}} | | استادان = {{فهرست جعبه عمودی | پدرش علی بن محمد صاحب مرباط | عمویش علوی بن محمد صاحب مرباط | عبدالله بن عبدالرحمن باعبید | أحمد بن محمد باعیسى}} | ||
| شاگردان = {{فهرست جعبه عمودی | عبدالله القدیم بن محمد باعباد | | شاگردان = {{فهرست جعبه عمودی | عبدالله القدیم بن محمد باعباد | عبدالرحمن بن محمد باعباد | عبدالله بن إبراهیم باقشیر | سعید بن عمر بالحاف}} | ||
| دین = اسلام | | دین = اسلام | ||
| مذهب = اهل سنت | | مذهب = اهل سنت | ||
| خط ۲۱: | خط ۱۸: | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
}} | }} | ||
'''محمد بن علی باعلوی''' (۵۷۴-۶۵۳ ه.) امام، [[فقیه]] و [[راوی]] [[حدیث]] با نفوذی مردمی و گسترده از مشهورترین چهره‌های | '''محمد بن علی باعلوی''' (۵۷۴-۶۵۳ ه.) امام، [[فقیه]] و [[راوی]] [[حدیث]] با نفوذی مردمی و گسترده از مشهورترین چهره‌های سادات آل باعلوی منتسب به [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|رسول الله]] صلی الله علیه و آله است<ref> الزرکلی, خیر الدین (2002). الأعلام (PDF). الجزء السادس. بیروت، لبنان: دار العلم للملایین. صفحة 282. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 7 أبریل 2020.</ref> و از بزرگان فقها است تا جایی که به او لقب «الفقیه المقدم» و «استاد اعظم» داده شد و پیش از او کسی به این عنوان‌ها ملقب نشده بود. او پرچم‌دار [[تصوف]] در [[حضرموت]] بود و با این نگاه، جریان فکری زمان خود و پس از آن را دگرگون ساخت و اولین کسی بود که در حضرموت به صوفی گرایی شناخته شد. او بنیان‌گذار آموزه‌های [[طریقه باعلوی|طریقه صوفیه باعلوی]] است که این آموزه‌ها را در بسیاری از کشورهای جهان گسترش داد. | ||
==نسب== | == نسب == | ||
محمد بن علی بن محمد صاحب مرباط بن علی خالع قسم بن علوی بن محمد بن علوی بن عبیدالله بن أحمد المهاجر بن عیسى بن محمد النقیب بن علی العریضی بن [[ | محمد بن علی بن محمد صاحب مرباط بن علی خالع قسم بن علوی بن محمد بن علوی بن عبیدالله بن أحمد المهاجر بن عیسى بن محمد النقیب بن علی العریضی بن [[جعفر بن محمد (صادق)|جعفر الصادق]] بن [[محمد بن علی (باقر العلوم)|محمد‌الباقر]] بن علی [[علی بن الحسین (زین العابدین)|زین‌العابدین]] بن [[حسین بن علی (سید الشهدا)|الحسین]] بن [[علی بن ابی طالب|علی بن أبی‌طالب]]، و امام علی همسر [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|فاطمه]] دختر [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|محمد]] صلی الله علیه و آله است. | ||
او نوه شانزدهم محمد پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است. | او نوه شانزدهم محمد پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است. | ||
==تولد و تربیت== | == تولد و تربیت == | ||
او در سال ۵۷۴ه. ق در [[تریم|تریمِ]] [[حضرموت]] به دنیا آمد و مادرش از آل باخطفان بود. در محیطی که پر از امامان و علمای بزرگ بود رشد یافت و نزد آنان تربیت شد و آموزش دید. به دلیل استعداد بالایی که داشت به استادی متخصص در علوم عربی و و ادبی و غیر آن بدل گشت.<ref>السقاف, أحمد بن عبدالرحمن. الأمالی. تریم، الیمن: دار الأصول. صفحة 81.</ref> او با ادامه تلاش در تحصیل و کسب علم درجات علمی را بالا رفت تا جایی که شهره آفاق گردید و در علوم عقلی و نقلی و استخراج فروع از اصول بر سایرین برتری یافت و به مقام [[اجتهاد]] مطلق رسید. | او در سال ۵۷۴ه. ق در [[تریم|تریمِ]] [[حضرموت]] به دنیا آمد و مادرش از آل باخطفان بود. در محیطی که پر از امامان و علمای بزرگ بود رشد یافت و نزد آنان تربیت شد و آموزش دید. به دلیل استعداد بالایی که داشت به استادی متخصص در علوم عربی و و ادبی و غیر آن بدل گشت.<ref>السقاف, أحمد بن عبدالرحمن. الأمالی. تریم، الیمن: دار الأصول. صفحة 81.</ref> او با ادامه تلاش در تحصیل و کسب علم درجات علمی را بالا رفت تا جایی که شهره آفاق گردید و در علوم عقلی و نقلی و استخراج فروع از اصول بر سایرین برتری یافت و به مقام [[اجتهاد]] مطلق رسید. | ||
استادش علی بن احمد بامروان درباره او گفت: «شرایط پیشوایی عظیم در او جمع شده است».<ref>الحامد, صالح بن علی (1423 هـ). تاریخ حضرموت. الجزء الثانی. صنعاء، الیمن: مکتبة الإرشاد. صفحة 709.</ref> | استادش علی بن احمد بامروان درباره او گفت: «شرایط پیشوایی عظیم در او جمع شده است».<ref>الحامد, صالح بن علی (1423 هـ). تاریخ حضرموت. الجزء الثانی. صنعاء، الیمن: مکتبة الإرشاد. صفحة 709.</ref> | ||
==اساتید== | == اساتید == | ||
او علم شریعت و فقه شافعی، اصول فقه و علوم عقلی، تفسیر، حدیث، [[تصوف|صوفی گری]]، حقایق و علوم دیگر را نزد علمای تریم و غیر ایشان آموخت. از جمله اساتید او عبارتند از:<ref>الحبشی, عیدروس بن عمر (1430 هـ). عقد الیواقیت الجوهریة. الجزء الثانی. تریم، الیمن: دار العلم والدعوة. صفحة 1093.</ref> | او علم شریعت و فقه شافعی، اصول فقه و علوم عقلی، تفسیر، حدیث، [[تصوف|صوفی گری]]، حقایق و علوم دیگر را نزد علمای تریم و غیر ایشان آموخت. از جمله اساتید او عبارتند از:<ref>الحبشی, عیدروس بن عمر (1430 هـ). عقد الیواقیت الجوهریة. الجزء الثانی. تریم، الیمن: دار العلم والدعوة. صفحة 1093.</ref> | ||
#پدرش علی بن محمد صاحب مرباط | |||
#عمویش علوی بن محمد صاحب مرباط | |||
#عبدالله بن عبدالرحمن باعبید | |||
#أحمد بن محمد باعیسى | |||
#علی بن أحمد بامروان | |||
#محمد بن أحمد بن أبی‌الحب | |||
#سالم بن فضل | |||
#سالم بن بصری | |||
#علی بن محمد بن جدید | |||
#محمد بن علی‌الخطیب | |||
#سفیان بن عبدالله الیمنی | |||
==شاگردان== | == شاگردان == | ||
برجسته‌ترین افرادی که سیره و روش علمی معنوی را در مکتب فقیه مقدم پیش گرفتند، فرزندانش و تعدادی از اساتید بودند که از جمله ایشان عبارتند از:<ref>الحبشی, أحمد بن زین. شرح العینیة. سنغافورة: مطبعة کرجای المحدودة. صفحة 152.</ref> | برجسته‌ترین افرادی که سیره و روش علمی معنوی را در مکتب فقیه مقدم پیش گرفتند، فرزندانش و تعدادی از اساتید بودند که از جمله ایشان عبارتند از:<ref>الحبشی, أحمد بن زین. شرح العینیة. سنغافورة: مطبعة کرجای المحدودة. صفحة 152.</ref> | ||
# عبدالله القدیم بن محمد باعباد | |||
# عبدالرحمن بن محمد باعباد | |||
# عبدالله بن إبراهیم باقشیر | |||
# سعید بن عمر بالحاف | |||
# إبراهیم بن یحیى بافضل | |||
# علی بن محمد الخطیب | |||
# أحمد بن محمد الخطیب | |||
# سعد بن عبدالله أکدر | |||
# | |||
==تصوف== | == تصوف == | ||
فعالیت صوفیان در سده‌های ۵ و ۶ میلادی به رهبری [[شیخ عبدالقادر گیلانی]] در [[شام]] و شیخ ابی مدین شعیب تلمسانی در [[مغرب]] که هر کدام پیروان و مبلغانی داشتند به اوج خود رسید. | فعالیت صوفیان در سده‌های ۵ و ۶ میلادی به رهبری [[شیخ عبدالقادر گیلانی]] در [[شام]] و شیخ ابی مدین شعیب تلمسانی در [[مغرب]] که هر کدام پیروان و مبلغانی داشتند به اوج خود رسید. | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۰: | ||
اما در نهایت تربیت علمی و اخلاقی فقیه مقدم، طریقه صوفیانه خاصی به وجود آورد. زیرا او دو طریقه یعنی طریقه سلوکی آباء و اجدادی خود تا برسد به رسول الله (ص) و طریقه شیخ ابی مدین مغربی را با هم جمع کرد و روشی عملی و مکتب سیر و سلوک زندگانی مرتبط با سلف صالح و سند متصل سادات به رسول الله(ص) را تاسیس کرد. نفوذ فقیه مقدم بر وطن خود به قدری بود که پس از اندک زمانی تمام اهل حضرموت صوفی شدند. در صورتی که هیچ ارتباط و آگاهی قبلی به تصوف نداشتند و تنها با فقه و حدیث آشنا بودند.<ref>الشلی, محمد بن أبی بکر (1402 هـ). المشرع الروی فی مناقب السادة الکرام آل أبی علوی (PDF). الجزء الثانی (الطبعة الثانیة). صفحة 7. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 4 دیسمبر 2020.</ref> | اما در نهایت تربیت علمی و اخلاقی فقیه مقدم، طریقه صوفیانه خاصی به وجود آورد. زیرا او دو طریقه یعنی طریقه سلوکی آباء و اجدادی خود تا برسد به رسول الله (ص) و طریقه شیخ ابی مدین مغربی را با هم جمع کرد و روشی عملی و مکتب سیر و سلوک زندگانی مرتبط با سلف صالح و سند متصل سادات به رسول الله(ص) را تاسیس کرد. نفوذ فقیه مقدم بر وطن خود به قدری بود که پس از اندک زمانی تمام اهل حضرموت صوفی شدند. در صورتی که هیچ ارتباط و آگاهی قبلی به تصوف نداشتند و تنها با فقه و حدیث آشنا بودند.<ref>الشلی, محمد بن أبی بکر (1402 هـ). المشرع الروی فی مناقب السادة الکرام آل أبی علوی (PDF). الجزء الثانی (الطبعة الثانیة). صفحة 7. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 4 دیسمبر 2020.</ref> | ||
==شکستن شمشیر== | == شکستن شمشیر == | ||
از جمله کسانی که در حضرموت تحت تاثیر تصوف قرار گرفتند شیخ سعید بن عیسى العمودی از دوعن بود. او به تریم رفت و دست در دست فقیه مقدم نهاد و با هم توافق کردند و تصمیم بر شکستن شمشیر و ترک سلاح گرفتند و به جای آن برای اداره جامعه نسبت به تقویت معنویت مردم تلاش بر نشر علم و عمل کنند. | از جمله کسانی که در حضرموت تحت تاثیر تصوف قرار گرفتند شیخ سعید بن عیسى العمودی از دوعن بود. او به تریم رفت و دست در دست فقیه مقدم نهاد و با هم توافق کردند و تصمیم بر شکستن شمشیر و ترک سلاح گرفتند و به جای آن برای اداره جامعه نسبت به تقویت معنویت مردم تلاش بر نشر علم و عمل کنند. | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۱: | ||
ازین رو حمل سلاح را از نظر دیگران آمادگی برای مبارزه دانست، پس شمشیر خود را کنار گذاشت و برای دفع هرگونه احتمالی از جانب دیگران آن را شکست. وقتی شمشیر خود را شکست به صورت غیر قابل باور بسیاری از دوست‌دارانش از او تبعیت کردند تا آنجا که در حضرموت جز تعداد کمی از حاکمان و یاران ایشان دیگر کسی سلاح حمل نمی‌کرد. این‌گونه بود که امنیت در حضرموت گسترده شد و تنگناها و سخت‌گیری‌هایی که بر مردم اعمال می‌شد برداشته شد.<ref>بلفقیه, علوی بن محمد بن أحمد (1415 هـ). من أعقاب البضعة المحمدیة الطاهرة. الجزء الأول. المدینة المنورة، السعودیة: دار المهاجر. صفحة 49.</ref> | ازین رو حمل سلاح را از نظر دیگران آمادگی برای مبارزه دانست، پس شمشیر خود را کنار گذاشت و برای دفع هرگونه احتمالی از جانب دیگران آن را شکست. وقتی شمشیر خود را شکست به صورت غیر قابل باور بسیاری از دوست‌دارانش از او تبعیت کردند تا آنجا که در حضرموت جز تعداد کمی از حاکمان و یاران ایشان دیگر کسی سلاح حمل نمی‌کرد. این‌گونه بود که امنیت در حضرموت گسترده شد و تنگناها و سخت‌گیری‌هایی که بر مردم اعمال می‌شد برداشته شد.<ref>بلفقیه, علوی بن محمد بن أحمد (1415 هـ). من أعقاب البضعة المحمدیة الطاهرة. الجزء الأول. المدینة المنورة، السعودیة: دار المهاجر. صفحة 49.</ref> | ||
==آثار و تالیفات== | == آثار و تالیفات == | ||
فقیه مقدم قواعد طریقه صوفیه علویه (طریقه سادات آل باعلوی) را تنظیم کرد تا راه و روشی علمی تربیتی باشد که بر پایه صدق و راستی و انجام تمام تلاش در اصلاح نفس برای زندگی دینی و دنیایی بنا شده است. این بالاترین اثری است که از او به جای ماند و با بررسی حضرموت در آن زمان تحول عظیم حیات فکری در تمام جامعه انسانی به چشم می‌آید و طریقه علویه از حیث علمی و عملی و ذوقی به شکل بارز در شاگردان و اتباع او هویداست. | فقیه مقدم قواعد طریقه صوفیه علویه (طریقه سادات آل باعلوی) را تنظیم کرد تا راه و روشی علمی تربیتی باشد که بر پایه صدق و راستی و انجام تمام تلاش در اصلاح نفس برای زندگی دینی و دنیایی بنا شده است. این بالاترین اثری است که از او به جای ماند و با بررسی حضرموت در آن زمان تحول عظیم حیات فکری در تمام جامعه انسانی به چشم می‌آید و طریقه علویه از حیث علمی و عملی و ذوقی به شکل بارز در شاگردان و اتباع او هویداست. | ||
| خط ۹۶: | خط ۹۳: | ||
"اللهم انقلنا والمسلمین من الشقاوة إلى السعادة، ومن النار إلى الجنة، ومن العذاب إلى الرحمة، ومن الذنوب إلى المغفرة، ومن الإساءة إلى الإحسان، ومن الخوف إلى الأمان، ومن الفقر إلى الغنى، ومن الذل إلى العز، ومن الإهانة إلى الکرامة، ومن الضیق إلى السعة، ومن الشر إلى الخیر، ومن العسر إلى الیسر، ومن الإدبار إلى الإقبال، ومن السقم إلى الصحة، ومن السخط إلى الرضا، ومن الغفلة إلى العبادة، ومن الفترة إلى الاجتهاد، ومن الخذلان إلى التوفیق، ومن البدعة إلى السنة، ومن الجور إلى العدل. اللهم أعنّا على دیننا بالدنیا، وعلى الدنیا بالتقوى، وعلى التقوى بالعمل، وعلى العمل بالتوفیق، وعلى جمیع ذلک بلطفک المفضی إلى رضاک، المُنْهِی إلى جنتک، المصحوب ذلک بالنظر إلى وجهک الکریم". | "اللهم انقلنا والمسلمین من الشقاوة إلى السعادة، ومن النار إلى الجنة، ومن العذاب إلى الرحمة، ومن الذنوب إلى المغفرة، ومن الإساءة إلى الإحسان، ومن الخوف إلى الأمان، ومن الفقر إلى الغنى، ومن الذل إلى العز، ومن الإهانة إلى الکرامة، ومن الضیق إلى السعة، ومن الشر إلى الخیر، ومن العسر إلى الیسر، ومن الإدبار إلى الإقبال، ومن السقم إلى الصحة، ومن السخط إلى الرضا، ومن الغفلة إلى العبادة، ومن الفترة إلى الاجتهاد، ومن الخذلان إلى التوفیق، ومن البدعة إلى السنة، ومن الجور إلى العدل. اللهم أعنّا على دیننا بالدنیا، وعلى الدنیا بالتقوى، وعلى التقوى بالعمل، وعلى العمل بالتوفیق، وعلى جمیع ذلک بلطفک المفضی إلى رضاک، المُنْهِی إلى جنتک، المصحوب ذلک بالنظر إلى وجهک الکریم". | ||
==فرزندان== | == فرزندان == | ||
او به تاسی از رسول الله (ص) که با زینب بنت خزیمه ازدواج فرمود، با دختر عمویش زینب بنت احمد بن محمد صاحب مرباط ازدواج کرد که به او لقب «ام الفقرا» داده شده بود. از او پنج پسر داشت: علوی الغیور، واحمد الشهید، وعلی، و آنها نسل گسترده‌ای دارند، عبدالله و عبدالرحمن که از آنها نسلی به جا نمانده است.<ref>المشهور, عبدالرحمن بن محمد (1404 هـ). شمس الظهیرة (PDF). الجزء الأول. جدة، المملکة العربیة السعودیة: عالم المعرفة. صفحة 77. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 2 ینایر 2020.</ref> | او به تاسی از رسول الله (ص) که با زینب بنت خزیمه ازدواج فرمود، با دختر عمویش زینب بنت احمد بن محمد صاحب مرباط ازدواج کرد که به او لقب «ام الفقرا» داده شده بود. از او پنج پسر داشت: علوی الغیور، واحمد الشهید، وعلی، و آنها نسل گسترده‌ای دارند، عبدالله و عبدالرحمن که از آنها نسلی به جا نمانده است.<ref>المشهور, عبدالرحمن بن محمد (1404 هـ). شمس الظهیرة (PDF). الجزء الأول. جدة، المملکة العربیة السعودیة: عالم المعرفة. صفحة 77. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 2 ینایر 2020.</ref> | ||
==وفات== | == وفات == | ||
او در شهر تریم در آخرین شب ذی‌الحجه در سال ۶۵۳ه. ق درگذشت<ref>ابن حمید, سالم بن محمد (1424 هـ). تاریخ حضرموت (PDF). الجزء الأول. صنعاء، الیمن: مکتبة الإرشاد. صفحة 86. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 12 دیسمبر 2020.</ref> و در گورستان زنبل به خاک سپرده شد، و به (مقدم التربه) معروف شد؛ زیرا او اولین کسی است که در خاک تریم باید زیارت شود. آنگونه که اساتید عرفان می‌گفتند: «شایسته نیست که زایر قبور زنبل قبل از فقیه محمد بن علی قبری را زیارت کند، حتی اگر استاد، پدر یا خویشاوند او باشد، بلکه ابتدا باید به زیارت او برود و سپس هر را که پس از او می‌خواهد، هر چند اگر زایر عجله داشته باشد.»<ref>خرد, محمد بن علی (2002). غرر البهاء الضوی ودرر الجمال البدیع البهی. القاهرة، مصر: المکتبة الأزهریة للتراث. صفحة 200، 497.</ref> | او در شهر تریم در آخرین شب ذی‌الحجه در سال ۶۵۳ه. ق درگذشت<ref>ابن حمید, سالم بن محمد (1424 هـ). تاریخ حضرموت (PDF). الجزء الأول. صنعاء، الیمن: مکتبة الإرشاد. صفحة 86. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 12 دیسمبر 2020.</ref> و در گورستان زنبل به خاک سپرده شد، و به (مقدم التربه) معروف شد؛ زیرا او اولین کسی است که در خاک تریم باید زیارت شود. آنگونه که اساتید عرفان می‌گفتند: «شایسته نیست که زایر قبور زنبل قبل از فقیه محمد بن علی قبری را زیارت کند، حتی اگر استاد، پدر یا خویشاوند او باشد، بلکه ابتدا باید به زیارت او برود و سپس هر را که پس از او می‌خواهد، هر چند اگر زایر عجله داشته باشد.»<ref>خرد, محمد بن علی (2002). غرر البهاء الضوی ودرر الجمال البدیع البهی. القاهرة، مصر: المکتبة الأزهریة للتراث. صفحة 200، 497.</ref> | ||
==منابع== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | |||
المشهور, أبو بکر بن علی (1422 هـ). [https://ia801302.us.archive.org/12/items/00t12/00t%2012.pdf الأستاذ الأعظم الفقیه المقدم سلسلة أعلام حضرموت 5] (PDF). عدن، الیمن: مرکز الإبداع الثقافی للدراسات وخدمة التراث. | المشهور, أبو بکر بن علی (1422 هـ). [https://ia801302.us.archive.org/12/items/00t12/00t%2012.pdf الأستاذ الأعظم الفقیه المقدم سلسلة أعلام حضرموت 5] (PDF). عدن، الیمن: مرکز الإبداع الثقافی للدراسات وخدمة التراث. | ||
الشاطری, محمد بن أحمد (1415 هـ). أدوار التاریخ الحضرمی. الجزء الثانی. المدینة المنورة، المملکة العربیة السعودیة: دار المهاجر. صفحة 301. مؤرشف من الأصل فی 04 أکتوبر 2018. | الشاطری, محمد بن أحمد (1415 هـ). أدوار التاریخ الحضرمی. الجزء الثانی. المدینة المنورة، المملکة العربیة السعودیة: دار المهاجر. صفحة 301. مؤرشف من الأصل فی 04 أکتوبر 2018. | ||
[[رده:شخصیت‌ها]] | [[رده:شخصیت‌ها]] | ||
[[رده:عالمان]] | |||
[[رده:عالمان اهل سنت]] | |||