۸۶٬۱۷۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - '= منبع =' به '== منابع ==') |
جز (جایگزینی متن - '[[ماه محرم الحرام' به '[[محرم الحرام') |
||
(۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات شخصیت | |||
| عنوان = شیخ صفیالدین اردبیلی | |||
| تصویر = شیخ صفیالدین اردبیلی.jpg | |||
| نام = صفیالدین ابوالفتح اسحاق اردبیلی | |||
|نام | | نامهای دیگر = {{فهرست جعبه عمودی |شیخ صفی |شروانشاه خلیل الله، جنید (جدّ شاه اسماعیل) }} | ||
| سال تولد = ۶۵۰ | |||
| | | تاریخ تولد = | ||
| | | محل تولد = | ||
| | | سال درگذشت = | ||
| تاریخ درگذشت = دوشنبه ۱۲ [[محرم الحرام|محرم]]، ۷۳۵ قمری | |||
| محل درگذشت = اردبیل، بقعه شیخ صفیالدین اردبیلی | |||
|۶۵۰ | | استادان = شیخ زاهد گیلانی | ||
| | | شاگردان = | ||
| | | دین = [[اسلام]] | ||
| | | مذهب = [[مذهب شیعه|شیعه]] | ||
| | | آثار = | ||
| فعالیتها = مؤسس طریقت صوفیانه «صفوی» عارف، شاعر | |||
| وبگاه = | |||
| | }} | ||
'''شیخ صفیالدین اردبـیلی''' عارف و شاعر قرن هشتم [[هجری قمری]]، مرید و داماد [[شیخ زاهد گیلانی]]، جدّ بزرگ پادشاهان صفوی و نیای [[شاه اسماعیل]] اول مؤسس [[صفویه|سلسله صفویان]]. یکی از [[تصوف|مشایخ صوفیه]] در زمان [[مغول|ایلخانان مغول]] بود. نیز هشتمین نسل از تبار فیروزشاه زرینکلاه بود. که در منطقه [[مغان]] مقیم شده بود. صفیالدین اشعاری به زبان آذری در کتاب صفوةالصفا و سلسلةالنسب سرودهاست. او پایهگذار [[خانقاه]] صفوی در [[اردبیل]] بود که با گذشت زمان پیروان بسیاری به دست آورد. | |||
|شیخ زاهد گیلانی | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
'''شیخ صفیالدین اردبـیلی''' عارف و شاعر قرن هشتم [[هجری قمری]]، مرید و داماد شیخ زاهد | |||
== زندگینامه == | == زندگینامه == | ||
صفیالدین فرزند مردی زارع بود و در سال ۶۵۰ق در روستای کلخوران، واقع در شمالغربی اردبیل، زاده شد. بهجز مدتی که به [[فارس]] و [[گیلان]] سفر کرد، تا پایان عمر در همان روستا ساکن بود. شیخ صفی در کودکی توجه خاصی به امور مذهبی نشان میداد. در جوانی [[قرآن]] را حفظ کرد و ضمن تحصیل علوم مقدماتی به زهد و ریاضت پرداخت. گاهی در مزار شیخ فرج اردبیلی و گاهی در مرقد شیخ ابوسعید اردبیلی به عبادت مشغول میشد | صفیالدین فرزند مردی زارع بود و در سال ۶۵۰ق در روستای کلخوران، واقع در شمالغربی اردبیل، زاده شد. بهجز مدتی که به [[فارس]] و [[گیلان]] سفر کرد، تا پایان عمر در همان روستا ساکن بود. شیخ صفی در کودکی توجه خاصی به امور مذهبی نشان میداد. در جوانی [[قرآن]] را حفظ کرد و ضمن تحصیل علوم مقدماتی به زهد و ریاضت پرداخت. گاهی در مزار شیخ فرج اردبیلی و گاهی در مرقد شیخ ابوسعید اردبیلی به عبادت مشغول میشد | ||
شیخ صفی در پایان زندگی به [[حج]] رفت و پیش از رفتن، پسرش صدرالدین را به جای خود گماشت. وی در بازگشت از این سفر بیمار شد و پس از دوازده روز بیماری، در صبح روز دوشنبه ۱۲ [[ | شیخ صفی در پایان زندگی به [[حج]] رفت و پیش از رفتن، پسرش صدرالدین را به جای خود گماشت. وی در بازگشت از این سفر بیمار شد و پس از دوازده روز بیماری، در صبح روز دوشنبه ۱۲ [[محرم الحرام|محرم]] ۷۳۵ق در ۸۵ سالگی، در اردبیل زندگی را بدرود گفت. فرزندان او، بهویژه پادشاهان صفوی، بر سر قبر او بنای بسیار باشکوهی ساختند که اکنون به [[بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی]] معروف است و از بناهای باشکوه تاریخی [[ایران]] بهشمار میرود. | ||
== همسران و فرزندان == | == همسران و فرزندان == | ||
خط ۵۰: | خط ۳۰: | ||
== مذهب شیخ صفی == | == مذهب شیخ صفی == | ||
درباره مذهب شیخ صفی، تردیدهایی وجود دارد. بنابر منابع زندگینامه وی، از جمله کتاب صفوةالصفا، نوشته [[ابن بزّاز]]، که مهمترین و قدیمترین کتاب در این باب است، او [[شیعه]] بوده ولی برخی | درباره مذهب شیخ صفی، تردیدهایی وجود دارد. بنابر منابع زندگینامه وی، از جمله کتاب صفوةالصفا، نوشته [[ابن بزّاز]]، که مهمترین و قدیمترین کتاب در این باب است، او [[شیعه]] بوده ولی برخی پژوهشگران معاصر قرائنی بر [[شافعی]] بودن او یافتهاند. ابن بزّاز از اهالی اردبیل و با شیخ صدرالدین موسی پسر شیخ صفیالدین معاصر بوده است. او در این کتاب، حکایتی نقل میکند که گفتهاند اشارتی است بر مذهب شیخ صفیالدین: «از شیخ صفیالدین پرسیدند: شیخ را [[مذهب]] چیست؟ فرمود: که ما مذهب [[ائمه]] داریم و ائمه را دوست داریم.» | ||
آنچه مسلم به نظر میرسد، این است که شیخ صفیالدین دوستدار [[اهل بیت | آنچه مسلم به نظر میرسد، این است که شیخ صفیالدین دوستدار [[اهل بیت|اهلبیت(علیهالسلام)]] بوده و این مطلب در گفتارها و اشعار به جامانده از وی قابل اثبات است. | ||
== طریقت صفوی == | == طریقت صفوی == | ||
خط ۵۹: | خط ۳۹: | ||
درباره سیادت و تشیع صفی الدین، بین مورخان و محققان اختلافاتی وجود دارد. پادشاهان صفوی، بر سر قبر او بنای بسیار باشکوهی ساختند که اکنون به بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی معروف است و از بناهای باشکوه تاریخی ایران بهشمار میرود. | درباره سیادت و تشیع صفی الدین، بین مورخان و محققان اختلافاتی وجود دارد. پادشاهان صفوی، بر سر قبر او بنای بسیار باشکوهی ساختند که اکنون به بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی معروف است و از بناهای باشکوه تاریخی ایران بهشمار میرود. | ||
نسب صفی الدین را با ۱۹ واسطه به [[موسی بن جعفر|امام موسی کاظم( | نسب صفی الدین را با ۱۹ واسطه به [[موسی بن جعفر (کاظم)|امام موسی کاظم(علیهالسلام)]]، [[موسی بن جعفر (کاظم)|امام هفتم]] [[مذهب شیعه|شیعیان]] [[امامیه]] رساندهاند. در ریحانةالادب، صفاتی چون «برهان الاصفیاء»، «قطبالاقطاب» و «شیخالعارفین» برای او ذکر شده است. | ||
ابدال زاهدی(درگذشته ۱۱۰۰ق) در کتاب سلسلة النسب صفویه، نسب شیخ صفیالدین را تا امام کاظم ( | ابدال زاهدی(درگذشته ۱۱۰۰ق) در کتاب سلسلة النسب صفویه، نسب شیخ صفیالدین را تا امام کاظم (علیهالسلام) نام برده است. خواندمیر نیز شجرهنامۀ صفی الدین را همانند زاهدی ذکر کرده با این تفاوت که یکی از اجدادش را به جای «محمد بن حسن»، «محمد بن حسین» نام برده است. | ||
وجود القابی چون سید برای شیخ صفی، در برخی اسناد قدیمی (قبل از تاسیس سلسلۀ صفویه)، نشان از سیادت وی داشته است. القابی که بعضاً در مکاتباتِ مخالفان این خاندان هم یافت میشده است. به عنوان نمونه، شروانشاه خلیل الله، جنید (جدّ [[شاه اسماعیل]]) را در نامهای (که موجود است) از زمره [[سادات]] برشمرده است؛ یا سلطان بایزید دوم [[عثمانی]] نیز، درباره شیخ حیدر از عناوینی استفاده میکند که نشاندهنده سید بودن این خاندان است. | وجود القابی چون سید برای شیخ صفی، در برخی اسناد قدیمی (قبل از تاسیس سلسلۀ صفویه)، نشان از سیادت وی داشته است. القابی که بعضاً در مکاتباتِ مخالفان این خاندان هم یافت میشده است. به عنوان نمونه، شروانشاه خلیل الله، جنید (جدّ [[شاه اسماعیل]]) را در نامهای (که موجود است) از زمره [[سادات]] برشمرده است؛ یا سلطان بایزید دوم [[عثمانی]] نیز، درباره شیخ حیدر از عناوینی استفاده میکند که نشاندهنده سید بودن این خاندان است. | ||
برخی | برخی پژوهشگران معاصر، در سیادت و تشیع شیخ صفی الدین تردید دارند و معتقدند که در دوره [[صفویان]]، برخی منابع مربوط به زندگینامه و نسب شیخ صفی را به صورت هدفمند تحریف کردهاند. ادوارد براون نوشته است که کتاب صفوة الصفا(منبع اصلی زندگینامه صفی الدین) در زمان [[شاه طهماسب]] و به امر او به دست ابوالفتح حسینی تصحیح شد. ابوالفتح رنگ [[تسنن]] را از آن محو کرد و کلمه سید را برای اسامی شاهان صفویه افزود. | ||
اخیرا برخی | اخیرا برخی پژوهشگران مدعی شدهاند که مدارکی دیگر دال بر سیادت صفویان یافتهاند و دراینباره مقالاتی نیز نوشتهاند یک محقق ایرانی نیز اظهار داشته است که قدیمیترین سنگ نوشته مرتبط با گرایش مذهبی و سیادت شیخ صفی را در اردبیل کشف کرده که سیادت او و خاندانش را اثبات میکند. | ||
== آموزش و تدریس == | == آموزش و تدریس == | ||
خط ۸۴: | خط ۶۴: | ||
شیخ صفی از عارفان نامی عهد اولجایتو و پسرش، ابوسعید بهادرخان ایلخانی، بود که با مریدان خود در آن ایام در کلخوران، در اطراف مقبره پدر خود، میزیست. شیخ صفی، به سبب مقام بلند عرفانی خود، همواره از توجه ایلخانان [[مغول]] برخوردار بود. وی در دستگاه [[غازانخان]] به اعتبار مُراد مقتدر خود، شیخ زاهد، قرب و منزلتی داشت. [[خواجه رشیدالدین فضلالله همدانی]] وزیر به او احترام میگذاشت و هر ساله برای مخارج خانوار او نقد و جنس فراوان میفرستاد. خواجه رشیدالدین در مکتوبی به پسر خود، امیراحمد حاکم اردبیل، توصیه کرده است که در معامله خود با مردم اردبیل چنان کند که شیخ صفیالدین از او راضی و شاکر باشد. | شیخ صفی از عارفان نامی عهد اولجایتو و پسرش، ابوسعید بهادرخان ایلخانی، بود که با مریدان خود در آن ایام در کلخوران، در اطراف مقبره پدر خود، میزیست. شیخ صفی، به سبب مقام بلند عرفانی خود، همواره از توجه ایلخانان [[مغول]] برخوردار بود. وی در دستگاه [[غازانخان]] به اعتبار مُراد مقتدر خود، شیخ زاهد، قرب و منزلتی داشت. [[خواجه رشیدالدین فضلالله همدانی]] وزیر به او احترام میگذاشت و هر ساله برای مخارج خانوار او نقد و جنس فراوان میفرستاد. خواجه رشیدالدین در مکتوبی به پسر خود، امیراحمد حاکم اردبیل، توصیه کرده است که در معامله خود با مردم اردبیل چنان کند که شیخ صفیالدین از او راضی و شاکر باشد. | ||
== | == تاثیرات سیاسی == | ||
صفیالدین مؤسس طریقت صوفیانه «صفوی» است که پیروان آن کلاه سرخ دوازده تَرَکی بر سر میگذاشتند و برای همین | صفیالدین مؤسس طریقت صوفیانه «صفوی» است که پیروان آن کلاه سرخ دوازده تَرَکی بر سر میگذاشتند و برای همین [[قزلباش]]، یعنی سرسرخ، نامیده میشوند. صفویه، چون به یاری ایشان به پادشاهی رسیدند، همان کلاه را تاج سلطنت خود کردند. | ||
با رهبری شیخ صفی، بهرغم مخالفتها و کارشکنیهای فرزندان شیخ زاهد و پیروان او، نام [[فرقه زاهدیه]] زیر نام جدید صفویه ظاهر شد و به سبب وسعت و اهمیتی که یافته بود از صورت یک فرقه صوفیانه به شکل نهضتی مذهبی در اردبیل درآمد و به صورت دعوتی در سراسر ایران، [[سوریه]] و آسیای صغیر پراکنده شد و حتی به [[سیلان]] نیز رسید. صفیالدین حتی در دوره حیات خود تأثیر سیاسی بسیاری بر جای نهاد. تعیین پسرش، صدرالدین موسی، به جانشینی خود نشان میدهد که او قصد داشته قدرت سیاسی را در دودمان صفوی حفظ کند | با رهبری شیخ صفی، بهرغم مخالفتها و کارشکنیهای فرزندان شیخ زاهد و پیروان او، نام [[فرقه زاهدیه]] زیر نام جدید صفویه ظاهر شد و به سبب وسعت و اهمیتی که یافته بود از صورت یک فرقه صوفیانه به شکل نهضتی مذهبی در اردبیل درآمد و به صورت دعوتی در سراسر ایران، [[سوریه]] و آسیای صغیر پراکنده شد و حتی به [[سیلان]] نیز رسید. صفیالدین حتی در دوره حیات خود تأثیر سیاسی بسیاری بر جای نهاد. تعیین پسرش، صدرالدین موسی، به جانشینی خود نشان میدهد که او قصد داشته قدرت سیاسی را در دودمان صفوی حفظ کند | ||
== منابع == | |||
[https://ardebil.farhang.gov.ir/fa/person/detail/701 برگرفته از سایت شیخ صفی الدین اردبیلی | اردبیل] | [https://ardebil.farhang.gov.ir/fa/person/detail/701 برگرفته از سایت شیخ صفی الدین اردبیلی | اردبیل] | ||
[[رده: | [[رده:صفویه]] | ||
[[رده: | [[رده:ادیان و آیینها]] | ||
[[رده: | [[رده:ایران]] |