confirmed
۲٬۱۹۰
ویرایش
←دوره هشتم:عصر نوآورى‌هاى فقهى
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۴۴: | خط ۳۴۴: | ||
=== دوره هشتم:عصر نوآورى‌هاى فقهى === | === دوره هشتم:عصر نوآورى‌هاى فقهى === | ||
این دوره، از نیمه قرن سیزدهم آغاز شد و بر اثر این | این دوره، از نیمه قرن سیزدهم آغاز شد و بر اثر این تلاشها و بالندگى و رشد خطّ فکرى محقّق بهبهانى، زمینه ظهور حرکت جدید علمى به همراه ابداع اسلوبى جدید و روشهاى تازه در فقه و اصول پدید آمد. | ||
پیشواى این حرکت بدیع در فقه و اصول، شیخ مرتضى انصارى (م 1281) بود. <ref>ر.ک: اعیان الشیعه، همان، ج 10، ص 117-119.</ref>وى شاگرد فقیهان گرانقدرى چون سیّد محمّدبن سیّد على (معروف به سیّد مجاهد) (م 1243) نویسنده کتاب المناهل فى الفقه <ref>همان، ج 9، ص 443. و شریف العلماى مازندرانى (م1245) همان، ج 7، ص 338 و339.</ref> و ملاّ احمد نراقى (م 1245) و شیخ على بن شیخ جعفر کاشف الغطا (م 1254) و شیخ محمّد حسن نجفى (صاحب جواهر) (م 1266) بود. | پیشواى این حرکت بدیع در فقه و اصول، شیخ مرتضى انصارى (م 1281) بود. <ref>ر.ک: اعیان الشیعه، همان، ج 10، ص 117-119.</ref>وى شاگرد فقیهان گرانقدرى چون سیّد محمّدبن سیّد على (معروف به سیّد مجاهد) (م 1243) نویسنده کتاب المناهل فى الفقه <ref>همان، ج 9، ص 443. و شریف العلماى مازندرانى (م1245) همان، ج 7، ص 338 و339.</ref> و ملاّ احمد نراقى (م 1245) و شیخ على بن شیخ جعفر کاشف الغطا (م 1254) و شیخ محمّد حسن نجفى (صاحب جواهر) (م 1266) بود. | ||
پس از ارتحال صاحب جواهر، مرجعیّت عامه شیعه به شیخ مرتضى انصارى منتقل شد که به مدّت 15 سال زعامت حوزه‌هاى علمیّه و مرجعیت شیعه را عهده دار بود. | پس از ارتحال صاحب جواهر، مرجعیّت عامه شیعه به [[شیخ مرتضى انصارى]] منتقل شد که به مدّت 15 سال زعامت حوزه‌هاى علمیّه و مرجعیت شیعه را عهده دار بود. | ||
شیخ انصارى در کتاب اصولى معروف خویش به نام «الفرائد» که به رسائل مشهور است و بیش از یک قرن است که از | شیخ انصارى در کتاب اصولى معروف خویش به نام «الفرائد» که به رسائل مشهور است و بیش از یک قرن است که از کتابهاى درسى حوزه‌هاى علمیّه شیعى است، ابداعات اصولى فراوانى را عرضه نمود. | ||
در فقه نیز کتاب ارزشمند «المکاسب» را نوشت که همچنان از | در فقه نیز کتاب ارزشمند «المکاسب» را نوشت که همچنان از کتابهاى درسى حوزه‌هاى علمیّه است. | ||
این کتاب از احکام کسبهاى حرام، احکام مختلف خرید و فروش، احکام خیارات، شرط شرعى و غیر شرعى و احکام قبض و نقد و نسیه بحث می‌کند. و در آن شیوه‌هاى تازه و بدیعى را در استنباط احکام فقهى به کار گرفت. | این کتاب از احکام کسبهاى حرام، احکام مختلف خرید و فروش، احکام خیارات، شرط شرعى و غیر شرعى و احکام قبض و نقد و نسیه بحث می‌کند. و در آن شیوه‌هاى تازه و بدیعى را در استنباط احکام فقهى به کار گرفت. | ||
شاگردان شیخ انصارى: | شاگردان شیخ انصارى: | ||
از مکتب شیخ انصارى نیز شاگردان توانمندى به جهان اسلام عرضه شد که مهم ترین آنها عبارتند از: | از مکتب شیخ انصارى نیز شاگردان توانمندى به جهان اسلام عرضه شد که مهم ترین آنها عبارتند از: | ||
1. سیّد حسین کوه | 1. [[سیّد حسین کوه کمره‌ای]] (م 1299). <ref>همان، ج 6، ص 146- 148.</ref> | ||
2. میرزا محمّد حسن شیرازى (م 1312). | 2. [[میرزا محمّد حسن شیرازى]] (م 1312). | ||
وى از مشهورترین شاگردان شیخ انصارى بود که پس از رحلت شیخ، زعیم شیعه گردید و پس از مشکلاتى که در نجف پیش آمد، به سامرا رفت و حوزه علمیّه بزرگى را در آنجا تأسیس کرد. <ref>همان، ج 5، ص 306-304 ؛ نقباء البشر، تهرانى، آقا بزرگ، ج 1، ص 436-441.</ref> | وى از مشهورترین شاگردان شیخ انصارى بود که پس از رحلت شیخ، زعیم شیعه گردید و پس از مشکلاتى که در نجف پیش آمد، به سامرا رفت و حوزه علمیّه بزرگى را در آنجا تأسیس کرد. <ref>همان، ج 5، ص 306-304 ؛ نقباء البشر، تهرانى، آقا بزرگ، ج 1، ص 436-441.</ref> | ||
3. میرزا حبیب الله رشتى (م1312).(133) | 3. [[میرزا حبیب الله رشتى]] (م1312).(133) | ||
4. شیخ محمّدحسن آشتیانى (م1319). <ref>ر.ک: اعیان الشیعه، همان، ج 5، ص 37و38 ؛ نقباء البشر، همان، ج 1، ص 389و390.</ref> | 4. شیخ محمّدحسن آشتیانى (م1319). <ref>ر.ک: اعیان الشیعه، همان، ج 5، ص 37و38 ؛ نقباء البشر، همان، ج 1، ص 389و390.</ref> | ||
5. شیخ محمّدرضا همدانى (م1322)؛ نویسنده کتاب مصباح الفقیه. <ref>ر.ک: اعیان الشیعه، همان، ج 7، ص 19-23.</ref> | 5. [[شیخ محمّدرضا همدانى]] (م1322)؛ نویسنده کتاب مصباح الفقیه. <ref>ر.ک: اعیان الشیعه، همان، ج 7، ص 19-23.</ref> | ||
6. شیخ محمّدکاظم خراسانى (م 1329). | 6. [[شیخ محمّدکاظم خراسانى]] (م 1329). | ||
آخوند خراسانى پس از ورود به نجف، در درسهاى شیخ انصارى و پس از وى در درسهاى میرزاى شیرازى حاضر شد. وى از بزرگان علماى شیعه به شمار می‌آید که افزون بر استفاده از افکار بلند شیخ انصارى، خود نیز داراى ابداعات و نوآورى‌هایى در «اصول فقه» است. | آخوند خراسانى پس از ورود به نجف، در درسهاى شیخ انصارى و پس از وى در درسهاى میرزاى شیرازى حاضر شد. وى از بزرگان علماى شیعه به شمار می‌آید که افزون بر استفاده از افکار بلند شیخ انصارى، خود نیز داراى ابداعات و نوآورى‌هایى در «اصول فقه» است. | ||
آخوند خراسانى از مدرسان چیره دستى بود که در پاى درس وى، بیش از هزار نفر حاضر می‌شدند. کتاب اصولى وى به نام کفایة الاصول حدود یک قرن است که در سطوح عالى حوزه‌ها تدریس می‌شود. <ref>ر.ک: همان، ج 9، ص 5و6؛ مقدّمه کفایة الاصول، آخوند خراسانى محمّد کاظم، تحقیق: مؤسّسه آل البیت.</ref> | آخوند خراسانى از مدرسان چیره دستى بود که در پاى درس وى، بیش از هزار نفر حاضر می‌شدند. کتاب اصولى وى به نام کفایة الاصول حدود یک قرن است که در سطوح عالى حوزه‌ها تدریس می‌شود. <ref>ر.ک: همان، ج 9، ص 5و6؛ مقدّمه کفایة الاصول، آخوند خراسانى محمّد کاظم، تحقیق: مؤسّسه آل البیت.</ref> | ||
| خط ۳۷۲: | خط ۳۷۲: | ||
فقهاى بزرگى در این دوره پا به عرصه وجود گذاشتند و با واسطه از مکتب شیخ بهره مند شده و منشأ آثار و برکات و نوآوریهاى فراوانى شدند، بلکه تعداد قابل توجّهى از آنان، هر کدام صاحب سبک و مدرسه‌ای گردیدند. جمعى از آنان از این قرار است: | فقهاى بزرگى در این دوره پا به عرصه وجود گذاشتند و با واسطه از مکتب شیخ بهره مند شده و منشأ آثار و برکات و نوآوریهاى فراوانى شدند، بلکه تعداد قابل توجّهى از آنان، هر کدام صاحب سبک و مدرسه‌ای گردیدند. جمعى از آنان از این قرار است: | ||
1. سیّد محمّدکاظم یزدى (م1337) صاحب کتاب معروف العروة الوثقى که از مراجع بزرگ زمان خود بود. | 1. [[سیّد محمّدکاظم یزدى]] (م1337) صاحب کتاب معروف العروة الوثقى که از مراجع بزرگ زمان خود بود. | ||
2. شیخ عبدالکریم حائرى (م1355) مؤسّس حوزه جدید علمیّه قم که شاگردان بزرگى پرورش داد مانند: امام خمینى؛ آیة‌الله گلپایگانى و آیة‌الله اراکى(قدس سرهم). | 2. [[شیخ عبدالکریم حائرى]] (م1355) مؤسّس حوزه جدید علمیّه قم که شاگردان بزرگى پرورش داد مانند: امام خمینى؛ آیة‌الله گلپایگانى و آیة‌الله اراکى(قدس سرهم). | ||
3. میرزا محمّدحسین نائینى (م 1355) که آثار فراوانى را به جامعه اسلامى اهل‌بیت(علیهم‌السلام)عرضه کرد. بسیارى از آثار وى به قلم شاگردانش نوشته شده، از جمله: | 3. [[میرزا محمّدحسین نائینى]] (م 1355) که آثار فراوانى را به جامعه اسلامى اهل‌بیت(علیهم‌السلام)عرضه کرد. بسیارى از آثار وى به قلم شاگردانش نوشته شده، از جمله: | ||
* فوائد الاصول به قلم شیخ محمّدعلى کاظمى(م1365). | * فوائد الاصول به قلم شیخ محمّدعلى کاظمى(م1365). | ||
| خط ۳۸۲: | خط ۳۸۲: | ||
* اجود التقریرات، به قلم فقیه توانا حضرت آیة‌الله خویى (م 1413). <ref>اعیان الشیعه، همان، ج 6، ص 54-56؛ نقباء البشر، همان، قسم دوم از جزء اوّل، ص 593-595.</ref> | * اجود التقریرات، به قلم فقیه توانا حضرت آیة‌الله خویى (م 1413). <ref>اعیان الشیعه، همان، ج 6، ص 54-56؛ نقباء البشر، همان، قسم دوم از جزء اوّل، ص 593-595.</ref> | ||
4. شیخ ضیاء الدین عراقى (م 1361) که داراى شاگردان برجسته‌ای مانند آیة‌الله سیّد محسن حکیم (م 1390) است. | 4. [[شیخ ضیاء الدین عراقى]] (م 1361) که داراى شاگردان برجسته‌ای مانند آیة‌الله سیّد محسن حکیم (م 1390) است. | ||
5. شیخ محمّدحسین اصفهانى (م 1361). | 5. [[شیخ محمّدحسین اصفهانى]] (م 1361). | ||
وى نیز از شاگردان مرحوم آخوند خراسانى بود و شاگردان برجسته‌ای پرورش داد از جمله: | وى نیز از شاگردان مرحوم آخوند خراسانى بود و شاگردان برجسته‌ای پرورش داد از جمله: | ||
* الف) شیخ محمّدرضا مظفر (م 1384) مؤلّف کتاب اصول فقه (معروف به اصول مظفر) که از کتابهاى درسى حوزه‌هاى علمى شیعى است. | * الف) [[شیخ محمّدرضا مظفر]] (م 1384) مؤلّف کتاب اصول فقه (معروف به اصول مظفر) که از کتابهاى درسى حوزه‌هاى علمى شیعى است. | ||
* ب) آیة‌الله سیّد محمّدهادى میلانى (م 1394) که مرجع و زعیم مسلمانان در منطقه خراسان بود. | * ب) آیة‌الله سیّد محمّدهادى میلانى (م 1394) که مرجع و زعیم مسلمانان در منطقه خراسان بود. | ||
* ج) علاّمه سیّد محمّدحسین طباطبایى(م 1401) صاحب تفسیر معروف و مشهور المیزان فى تفسیر القرآن که در بیست جلد منتشر شده است. | * ج) علاّمه سیّد محمّدحسین طباطبایى(م 1401) صاحب تفسیر معروف و مشهور المیزان فى تفسیر القرآن که در بیست جلد منتشر شده است. | ||
6. آیة‌الله سیّد ابوالحسن اصفهانى (م 1365). | 6. [[آیة‌الله سیّد ابوالحسن اصفهانى]] (م 1365). | ||
کتاب وسیلة النجاة وى یک دوره فقه است که همه کتب فقهى ـ جز قضا وشهادات وحدود ودیات ـ را در برمى گیرد. <ref>ر.ک: اعیان الشیعه، همان، ج 2، ص 331-335؛ نقباء البشر، همان، ج 1، ص 41.</ref> | کتاب وسیلة النجاة وى یک دوره فقه است که همه کتب فقهى ـ جز قضا وشهادات وحدود ودیات ـ را در برمى گیرد. <ref>ر.ک: اعیان الشیعه، همان، ج 2، ص 331-335؛ نقباء البشر، همان، ج 1، ص 41.</ref> | ||
7. آیة‌الله سیّدحسین بروجردى (م 1380). | 7. [[آیة‌الله سیّدحسین بروجردى]] (م 1380). | ||
وى در سال 1364 قمرى به قم آمد و زعامت حوزه‌هاى علمیّه و مرجعیت شیعیان را عهده دار گردید و سالها زعامت مطلق شیعیان را بر عهده داشت. <ref>ر.ک: اعیان الشیعه، همان، ج 6، ص 92-94؛ سیماى فرزانگان، سبحانى، جعفر، ج 1، ص 477-510.</ref> | وى در سال 1364 قمرى به قم آمد و زعامت حوزه‌هاى علمیّه و مرجعیت شیعیان را عهده دار گردید و سالها زعامت مطلق شیعیان را بر عهده داشت. <ref>ر.ک: اعیان الشیعه، همان، ج 6، ص 92-94؛ سیماى فرزانگان، سبحانى، جعفر، ج 1، ص 477-510.</ref> | ||
8. آیة‌الله سیّد احمد خوانسارى (م 1405). | 8. [[آیة‌الله سیّد احمد خوانسارى]] (م 1405). | ||
مهمترین اثر علمى او در فقه ـ که مورد توجّه محقّقان است ـ جامع المدارک فى شرح المختصر النافع نام دارد که در هفت جلد منتشر شده است. <ref>ر.ک: مجلّه نور علم، شماره هشتم، بهمن 1363، ص 12 به بعد.</ref> | مهمترین اثر علمى او در فقه ـ که مورد توجّه محقّقان است ـ جامع المدارک فى شرح المختصر النافع نام دارد که در هفت جلد منتشر شده است. <ref>ر.ک: مجلّه نور علم، شماره هشتم، بهمن 1363، ص 12 به بعد.</ref> | ||
9. امام خمینى (م 1409). | 9. [[امام خمینى]] (م 1409). | ||
آیة‌الله سیّد روح الله فرزند سیّد مصطفى، معروف به «امام خمینى» پیشواى بزرگ و رهبر عالیقدر جهان اسلام که در تاریخ فقهاى شیعه شخصیتى است کم نظیر. | آیة‌الله سیّد روح الله فرزند سیّد مصطفى، معروف به «امام خمینى» پیشواى بزرگ و رهبر عالیقدر جهان اسلام که در تاریخ فقهاى شیعه شخصیتى است کم نظیر. | ||
از امام خمینى آثار فقهى و اصولى ارزشمندى به یادگار مانده است که از جمله آنان است: | از امام خمینى آثار فقهى و اصولى ارزشمندى به یادگار مانده است که از جمله آنان است: | ||
| خط ۴۰۷: | خط ۴۰۷: | ||
* ب) تحریر الوسیلة؛ که اصل آن از مرحوم سیّد ابوالحسن اصفهانى است و امام خمینى آن را به شیوه تازه‌ای تدوین و تکمیل و تحریر کرد. | * ب) تحریر الوسیلة؛ که اصل آن از مرحوم سیّد ابوالحسن اصفهانى است و امام خمینى آن را به شیوه تازه‌ای تدوین و تکمیل و تحریر کرد. | ||
* ج) چند دوره اصول که به قلم خود ایشان و شاگردانش تدوین شده است و یکى از آنها تهذیب الاصول نام دارد که توسط آیة‌الله جعفر سبحانى تدوین گردیده است. <ref>ر.ک: سیماى فرزانگان، همان، ج 1، ص 607-629. | * ج) چند دوره اصول که به قلم خود ایشان و شاگردانش تدوین شده است و یکى از آنها تهذیب الاصول نام دارد که توسط آیة‌الله جعفر سبحانى تدوین گردیده است. <ref>ر.ک: سیماى فرزانگان، همان، ج 1، ص 607-629. | ||
10. آیة‌الله سیّد ابوالقاسم خویى (م 1413).</ref> | 10. [[آیة‌الله سیّد ابوالقاسم خویى]] (م 1413).</ref> | ||
آیة‌الله سیّد ابوالقاسم خویی. آثار علمى فراوانى از او به یادگار مانده که برخى به قلم خود او و برخى دیگر به قلم شاگردانش فراهم آمده است. از جمله این آثار عبارتند از: | |||
اجود التقریرات که تقریرات استاد وى محقّق نائینى است، التنقیح، مستند العروة، مصباح الاصول، محاضرات فى الاصول. این چهار کتاب تقریرات خارج اصول و به قلم شاگردان اوست. | اجود التقریرات که تقریرات استاد وى محقّق نائینى است، التنقیح، مستند العروة، مصباح الاصول، محاضرات فى الاصول. این چهار کتاب تقریرات خارج اصول و به قلم شاگردان اوست. | ||
هم اکنون آثار فقهى و اصولى و تفسیرى او تحت عنوان موسوعة الامام الخویى در 50 جلد و موسوعه گسترده رجالى او با نام معجم الرجال الحدیث در 23 جلد منتشر شده است. <ref>همان ، ص 645-679 ؛ موسوعة الامام الخویى، خویی، سید ابو القاسم، ج 1، مقدّمه، ص 5-35.</ref> | هم اکنون آثار فقهى و اصولى و تفسیرى او تحت عنوان موسوعة الامام الخویى در 50 جلد و موسوعه گسترده رجالى او با نام معجم الرجال الحدیث در 23 جلد منتشر شده است. <ref>همان ، ص 645-679 ؛ موسوعة الامام الخویى، خویی، سید ابو القاسم، ج 1، مقدّمه، ص 5-35.</ref> | ||
1۱. آیة‌الله [[سیّد محمّدرضا گلپایگانى]] (م1414). | |||
آیة‌الله گلپایگانى از شاگردان بزرگ آیة‌الله شیخ عبدالکریم حائرى بود. از ایشان آثارى در فقه به جاى مانده است از جمله: | آیة‌الله گلپایگانى از شاگردان بزرگ آیة‌الله شیخ عبدالکریم حائرى بود. از ایشان آثارى در فقه به جاى مانده است از جمله: | ||