حوزه علمیه اصفهان: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class="wikiInfo">[[پرونده:حوزه علمیه اصفهان.jpg |جایگزین=حوزه علمیه اصفهان]]

</div>

براساس آنچه در تاریخ نقل گردیده، نخستین دوره از ادوار حوزه علمیه اصفهان به زمان سلطنت [[آل بویه]] می‌­رسد. زمانی که ابو جعفر علاءالدوله کاکویه فرمانروای اصفهان بود، «ابن سینا» نزد وی رفت<ref>آل بویه، فقیهی، ص 301.</ref>. مدرسه اصفهان یادگار آن دوره است.

شیخ‌­الرئیس رساله­ای در عشق به نام او نوشته و درباره او چنین گفته است:

«ابو عبدالله منی بمنزلة ارسطاطالیس من افلاطون. «ابو عبدالله در نزد من همان مقامی را داراست که ارسطو پیش افلاطون داشت<ref>اصفهان، دکتر لطف­الله هنرفر، ص 210 و 211.</ref>.»

به پیروی از غازان­خان قریب صدهزار نفر از مغول اسلام آوردند<ref>تاریخ مغول، عباس اقبال آشتیانی، ص 256.</ref> و جانشین وی اولجایتو (703-716) به مناسبت تعلقی که به [[مذهب شیعه]] داشت، از سوی [[شیعیان]]، [[محمد خدابنده]] لقب یافت<ref>همان، ص 308.</ref>.

بدین ترتیب تا انقراض سلسله ایلخان ایران، آیین اسلام مذهب رسمی دولت و حکومت ایلخان و براساس شرع و آداب اسلامی مبتنی گردید و اطاعتی که تا این تاریخ ایلخانان ایران نسبت به قاآن خانبالیغ داشتند از میان رفت و به تدریج رابطه بین خانبالیغ و دربار ایلخانی مقطوع گردید<ref>همان، ص 259.</ref>.

# مدرسه خواجه ملک مستوفی  

این دوره یکی از پر رونق­‌ترین دوره­‌های حوزه علمیه اصفهان است. با دعوت علما و دانشمندان [[جبل عامل]] به ایران و مرکزیّت یافتن اصفهان در عهد صفوی، حوزه علمیه اصفهان به اوج شکوفایی رسید. نقطه مقابل دوره دوم – که نهضت احداث مدارس از سوی خواجه نظام­‌الملک برای ترویج مذهب شافعی به وجود آمده بود – در سومین دوره از حوزه اصفهان نهضت احداث مدارس علمیه شیعی روی داد و ده‌ها مدرسه در دورافتاده­‌ترین نقاط ایران بنیان نهاده شد. لیکن شیوع خرافات و فساد اخلاق و روی آوری به دنیا و مظاهر مادّی، بی­‌توجهی به علوم و ادبیّات عوامل انحطاط [[صفویه]] را فراهم ساخت.

جبل عامل که از دیرباز دانشگاه [[شیعه امامیه]] و مرکز پرورش دانشمندان و فرزانگان در علوم مختلف اسلامی چون [[حدیث]] و [[فقه]]، [[تفسیر]] و [[کلام]] و [[اخلاق]] بود، با گرایش [[شاه اسماعیل]] به تشیّع و دعوت فقهای شیعه از آن سامان، زمینه ­ساز رونق تفکر شیعی گردید. هرچند سابقه تشیّع در ایران از قرن اوّل و دوم هجری است و [[شهید اول]] کتاب «اللمعةالدمشقیة» را در مقابل درخواست حاکم [[خراسان]] «نجم­الدین، علی بن المؤید علوی طوسی» حاکم بین سال‌های 766-783 هجری به ایران ارسال نمود<ref>الهجرة العاملیة الی ایران فی العصر الصفوی، جعفر المهاجر، ص 66.</ref>، لیکن این بار به دعوت ایرانیان پاسخ مثبت داده شد و دانشمندانی از آن دیار به ایران آمدند. از آن جمله­‌اند:

# [[وسائل الشیعة]] الی تحصیل مسائل الشریعة، [[شیخ حر عاملی|محمد بن الحسن الحر العاملی]] (1033-1104 ق.)

# فقهای امامیه به عنوان نایب [[امام زمان(عج)|امام عصرعجل الله فرجه الشریف]]

چنان‌که در دوره نخست حوزه علمیه اصفهان اشاره شد، [[ابوعلی سینا|شیخ­‌الرئیس ابوعلی سینا]] مدتی در اصفهان به تدریس علوم عقلی پرداخته است و در واقع از قرن چهارم و پنجم هجری اصفهان با علوم عقلی آشناست. همان­گونه که [[حوزه علمیه همدان]] در این قرن به برکت وجود شیخ، مرکز ثقل فلسفه را از [[بغداد]] به [[همدان]] انتقال داده است. لیکن به جهت اقامت محدود بوعلی در اصفهان حوزه فلسفی اصفهان در این دوره چندان درخشان نیست.

چهارمین دوره از حوزه علمیه اصفهان برابر است با حکومت‌های افشار، [[زند]]، [[قاجار]] و [[پهلوی]]. حُکّام این رژیم‌ها، افرادی نالایق و فرومایه و توجهی به فرهنگ و علوم نداشته‌­اند و بلکه تنها هدف‌شان «انباشتن خزاین»<ref>ژنرال گاسپار دروویل که مدتها در ایران حضور داشت و با فتحعلی شاه از نزدیک آشنا بود، در مورد خست او می­گوید: «بخل و خست فتحعلی شاه نام نتها است، گویی لذتی جز روی هم انباشتن خزاین ندارد. او همه ساله ده تا دوازده میلیون فرانک جواهر گران‌بها می­‌خرد و آنها را در صندوق‌ها روی هم می‌­ریزد. ضمناً طلای بی­‌حسابی نیز جمع­ آوری می­‌کند. از این ­رو شکی نیست که به زودی زود کشور خویش را دچار ورشکستگی خواهد کرد.» سفرنامه دروویل، ترجمه جواد یحیی، ص 181.</ref> و «دادن امتیاز»<ref>از جمله امتیازات، اعطای امتیاز رویتر بود که به نهضت تنباکو انجامید.</ref> به کشورهای خارجی است. فقر اقتصادی منجر به قبول هر نوع قراردادی با دولت‌های بیگانه شد و تهاجم فرهنگی را به همراه خود روانه کشور کرد. از جمله قراردادها قبول تأسیس مدارس خارجی در ایران بود که برخی از کشورها چون [[انگلیس]]، [[آلمان]]، [[فرانسه]] و [[روسیه]] در ایران دایر کردند.

البته باید خاطرنشان ساخت که دانشمندان تقواپیشه و فرزانگان اصفهان در این دوره بسان شمع سوختند تا پرچم علم و دین را افراشته نگاه دارند و استوار چون کوه به حیات علمی خویش ادامه دادند، چنان‌که بزرگانی نیز چون آیةالله مجاهد شهید [[سید حسن مدرس]] و [[سید حسین بروجردی|آیةالله العظمی بروجردی]] را در خود پرورید و به جهان ارزانی داشت.

وی از دانشمندان عهد صفوی است که در احیای احادیث [[اهل بیت (علیهم السلام)|اهل‌بیت علیه السلام]] تلاشی بسیار نموده است. علامه مجلسی به شرح و تفسیر کتب اربعه چون اصول کافی دست زد که «مرأةالعقول فی شرح اخبار آل الرسول» از این نوع است. وی دست به تألیف کتاب وزین «[[بحارالانوار]]» که جهانی از چنین همتی حیران است.

کتاب بحارالانوار بالغ بر یکصد جلد است که در آن احادیث [[حضرت محمد (ص)|پیامبر خداصلی الله علیه وآله وسلم]] و [[ائمه اطهار(ع)|ائمه طاهرین علیه السلام]] جمع ­آوری شده است. وی برای نشر مذهب تشیع علاوه بر تألیف کتب عربی، برخی از تألیفاتش را به زبان فارسی نگاشت. «حق الیقین»، «عین الحیوة» «حلیةالمتقین»، «حیوةالقلوب»، «مشکوةالانوار» و «جلاءالعیون» از آن قسم است.

وی فرزند آیةالله میرزا محمدجواد اصفهانی است که در اصفهان متولد شد و از محضر پدر و برادر خویش کسب فیض نمود و در [[حوزه علمیه تهران]] به تحصیل فقه و اصول و فلسفه و [[عرفان]] پرداخت و از اساتیدی چون «آیةالله میرزاحسن آشتیانی»، «میرزا ابوالحسن حکیم» مشهور به «میرزای جلوه» و «میرزا هاشم گیلانی» بهره برد و به درجه اجتهاد رسید. آن­گاه به [[حوزه علمیه نجف]] رفته، از محضر [[آخوند خراسانی]]، شیخ فتح‌­الله [[شریعت اصفهانی]]، آیةالله میرزا حسن خلیلی کسب فیض کرد و پس از فوت آخوند خراسانی در [[حوزه علمیه سامرا]] به تدریس فقه و اصول و فلسفه پرداخت و خود در درس [[آیةالله میرزا محمدتقی شیرازی]] میرزای دوم حاضر شد.

از آنجایی که ایشان پس از بازگشت به [[تهران]] در خیابان جمهوری اسلامی – شاه­‌آباد سابق – سکنی گزید به «شاه‌­آبادی» معروف گردید. آن­گاه حدود هفت سال در حوزه علمیه قم حضور یافتند و شاگردانی بسان حضرت [[امام خمینی]] – قدس سره – پرورش دادند<ref>از دیگر شاگردان آیةالله شاه­آبادی، آیةالله العظمی مرعشی نجفی، آیةالله العظمی حاج میرزا هاشم آملی، آیةالله حاج میرزا محمد ثقفی تهرانی و حجةالاسلام حاج سید حسن احمدی را می­‌توان نام برد. (همان، ص 51 و 52).

وی فرزند آقا سیّد [[جعفر خادم­‌الشریعه]] بود که در اصفهان متولد یافته و به تحصیل علوم پرداخته است. آن­گاه در پی تکمیل تحصیلات حوزوی راهی نجف اشرف شد و از آیات عظام میرزا [[محمدحسین نایینی]]، [[آقا ضیاءالدین عراقی]] و آقا سیّد [[ابوالحسن اصفهانی]] و آیةالله سیّد ابوتراب خوانساری و آیةالله [[شیخ محمدجواد بلاغی]]، فقه و اصول، رجال، درایه، کلام ملل و نحل را فرا گرفت. در 26 سالگی به مقام اجتهاد نایل آمد و به موطن خویش بازگشت و تدریس خارج فقه و اصول را آغاز کرد. وی معتقد بود «طلبه تا به درس مشغول نشده تحصیل علم برایش واجب کفایی است ولی پس از شروع بدان واجب عینی می‌­شود.»

از زمانی که [[رضاشاه]] اقدام به [[کشف حجاب]] کرد و لباسها را متحدالشکل نمود، آیةالله خادمی در مقابل این اقدامات، شجاعانه قد برافراشت و به مبارزه با او برخاست. در ماجرای [[ملی شدن صنعت نفت]] با [[سید ابوالقاسم کاشانی|آیةالله کاشانی]] و شهید [[نواب صفوی]] رهبر [[فداییان اسلام]] ارتباط نزدیک داشت. وی پس از رضاخان با تشکیل هیأت علمی، رویدادهای هفته را مورد بررسی قرار می‌­داد و در مقابل آن موضع مشخص اتخاذ می‌­کرد و در نهضت امام خمینی – قدس سره – (سالهای 40 و 42) مردم را به شرکت در راهپیمایی­‌های عظیم [[عاشورا]] دعوت کرد و خود در آن روزها پیشاپیش دیگر روحانیون مبارز به راه افتاد. در سال 1342 هنگامی که حضرت امام به دست رژیم دستگیر و به تهران اعزام شد، به پیشنهاد [[آیةالله میلانی]] در تهران پیرامون مرجعیت امام سخن گفت و در پنجم [[رمضان]] 1357 ش. خانه معظم­له از سوی مأموران رژیم شاه تحت محاصره قرار گرفت و عده­ای نزدیک منزل ایشان به شهادت رسیدند. در دوره­های اول و دوم مجلس خبرگان نماینده مردم استان اصفهان گردید تا آنکه در 20 اسفند 1363 ش. – 1405 ق. به دیار ابدی شتافت.

تقریرات فقه مرحوم نایینی در صوم و صلاة، تقریرات اصول و حاشیه بر طهارت و صلاة [[حاج آقا رضا همدانی]] از جمله تألیفات این [[فقیه]] فرزانه است.

#«مکتب فاطمه(علیه السلام)»، که خود ایشان در آن تدریس می‌­کردند.

[[رده:حوزه‌های علمیه ایران]]

[[رده:مراکز فرهنگی جهان اسلام]]

[[رده:مدارس دینی]]