۸۶٬۱۰۷
ویرایش
جز
جایگزینی متن - '[[امیرالمؤمنین' به '[[علی بن ابی طالب '
جز (جایگزینی متن - '== منبع ==' به '== منابع ==') |
جز (جایگزینی متن - '[[امیرالمؤمنین' به '[[علی بن ابی طالب ') |
||
| (۶ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''تهمت به''' گمان بد بردن به کسی، کسی را به بدی متهم کردن، بهتان | '''تهمت به''' گمان بد بردن به کسی، کسی را به بدی متهم کردن، بهتان گفته می‌شود. تهمت از [[گناه|گناهان کبیره]] و در [[قرآن]] مجید به شدت از آن نهی شده و عذاب شدیدی برای آن ذکر گردیده است. | ||
== مفهوم‌شناسی == | == مفهوم‌شناسی == | ||
بهتان و افتراء عبارتست از اینکه انسان در حق غیر به چیزی که راضی نیست دروغ بگوید به عبارت دیگر چیزی را به دروغ به دیگری نسبت دهد و شخصی که مرتکب گناه و عمل زشتی نشده به انجام آن متهم کند و یا عیب و نقصی را که در او نیست به او بچسباند و فرقی نیست که این نسبت دروغ در حضور او باشد یا در غیاب. بهتان و تهمت از گناهان کبیره است و در قرآن مجید به شدت از آن نهی و عذاب شدیدی برای آن ذکر گردیده که به آن اشاره خواهد شد. | بهتان و افتراء عبارتست از اینکه انسان در حق غیر به چیزی که راضی نیست دروغ بگوید به عبارت دیگر چیزی را به دروغ به دیگری نسبت دهد و شخصی که مرتکب گناه و عمل زشتی نشده به انجام آن متهم کند و یا عیب و نقصی را که در او نیست به او بچسباند و فرقی نیست که این نسبت دروغ در حضور او باشد یا در غیاب. بهتان و تهمت از گناهان کبیره است و در قرآن مجید به شدت از آن نهی و عذاب شدیدی برای آن ذکر گردیده که به آن اشاره خواهد شد. | ||
در حقیقت بهتان بدترین نوع دروغ است و چنانچه اتهام شخص در غیاب وی باشد غیبت هم بشمار می‌آید و انسان در واقع مرتکب دو [[گناه]] شده است یکی دروغ و دیگری [[غیبت]] و بزرگترین ظلم در حق برادر [[مؤمن]] آنست که او را متهم به ارتکاب گناهی کنی که هرگز آنرا انجام نداده است. بهتان باصطلاح همین برچسب زدن به این و آن است که متاسفانه همواره در جوامع بشری مطرح بوده و امروزه نیز | در حقیقت بهتان بدترین نوع دروغ است و چنانچه اتهام شخص در غیاب وی باشد غیبت هم بشمار می‌آید و انسان در واقع مرتکب دو [[گناه]] شده است یکی دروغ و دیگری [[غیبت]] و بزرگترین ظلم در حق برادر [[مؤمن]] آنست که او را متهم به ارتکاب گناهی کنی که هرگز آنرا انجام نداده است. بهتان باصطلاح همین برچسب زدن به این و آن است که متاسفانه همواره در جوامع بشری مطرح بوده و امروزه نیز بزرگترین ابزار دشمنان و مخالفان است. | ||
== حکم تهمت == | == حکم تهمت == | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
== آثار سوء اجتماعی == | == آثار سوء اجتماعی == | ||
نتیجه بهتان و افتراء به این و آن اینست که نظام اجتماعی دیر یا زود از هم بپاشد و عدالت اجتماعی از بین برود. حق، باطل و باطل، حق جلوه کند، بی‌گناهان متهم و گرفتار، و گناهکاران تبرئه و آزاد باشند، حسن‌ظن به سوء‌ظن نسبت یکدیگر تبدیل گردد و اعتماد عمومی مردم از یکدیگر سلب شود و زمینه هرج و مرج فراهم گردد و ناامنی و نارضایتی رشد یابد، دوستی و صمیمیت جایش را به کینه و عداوت بدهد، مردم پراکنده و متفرق و بدون ارتباط با یکدیگر زندگی کنند و از تجمع و تشکل و انسجام خبری نباشد. بدون شک چنین جامعه‌ای نمی‌تواند دوام و بقاء داشته باشد بلکه بزودی سقوط خواهد کرد و مردم آن هلاک و گرفتار انواع مشکلات و بلایا خواهند شد. و لذا [[ | نتیجه بهتان و افتراء به این و آن اینست که نظام اجتماعی دیر یا زود از هم بپاشد و عدالت اجتماعی از بین برود. حق، باطل و باطل، حق جلوه کند، بی‌گناهان متهم و گرفتار، و گناهکاران تبرئه و آزاد باشند، حسن‌ظن به سوء‌ظن نسبت یکدیگر تبدیل گردد و اعتماد عمومی مردم از یکدیگر سلب شود و زمینه هرج و مرج فراهم گردد و ناامنی و نارضایتی رشد یابد، دوستی و صمیمیت جایش را به کینه و عداوت بدهد، مردم پراکنده و متفرق و بدون ارتباط با یکدیگر زندگی کنند و از تجمع و تشکل و انسجام خبری نباشد. بدون شک چنین جامعه‌ای نمی‌تواند دوام و بقاء داشته باشد بلکه بزودی سقوط خواهد کرد و مردم آن هلاک و گرفتار انواع مشکلات و بلایا خواهند شد. و لذا [[جعفر بن محمد (صادق)]] (علیه‌السّلام) فرمود: «اذا اتهم المؤمن اخاه انماث الایمان من قلبه کما ینماث الملح فی الماء؛ هر گاه مؤمنی برادر مؤمن خویش را متهم سازد و به او تهمت بزند ایمان از قلب او محو می‌شود همچنان‌که نمک در آب ذوب می‌گردد.»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۲، ص۳۶۱. </ref><ref>بحرانی، سیدهاشم، البرهان، ج۴، ص۲۰۸.</ref> | ||
و وقتی ایمان مؤمن ذوب شد و دیگر اثری از ایمان در قلبش باقی نماند جایگاهش [[دوزخ]] است چنانکه [[ | و وقتی ایمان مؤمن ذوب شد و دیگر اثری از ایمان در قلبش باقی نماند جایگاهش [[دوزخ]] است چنانکه [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)]] (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «من بهت مؤمنا او مؤمنه او قال فیه ما لیس فیه اقامه الله تعالی یوم القیامه علی تل من نار حتی یخرج مما قال فیه؛ هر کس به مرد یا زن باایمانی بهتان بزند یا درباره کسی چیزی بگوید که در او نیست خداوند در قیامت او را بر تلی از آتش قرار می‌دهد تا از آنچه گفته است خارج شود. و از عهده گفته خود بیرون آید.»<ref>حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل‌الشیعه، ج۱۲، ص۲۸۸. </ref><ref>صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، ب۳۰، ج۱، ص۳۷. </ref> در [[قرآن کریم]] بیش از چهل آیه درباره تهمت و بهتان به مردم در رابطه با جریانات مختلفی نازل شده که چند نمونه مهم آن ذکر می‌شود. | ||
== انواع تهمت == | == انواع تهمت == | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
== حمل فعل بر صحت == | == حمل فعل بر صحت == | ||
مؤمن نه تنها نباید به برادر و خواهر مؤمن خویش سوء‌ظن داشته باشد و به آن ترتیب اثر بدهد بلکه باید عمل او را حمل بر صحت کند و بکوشد تا سوء‌ظن خویش را به حسن‌ظن تبدیل نماید. | مؤمن نه تنها نباید به برادر و خواهر مؤمن خویش سوء‌ظن داشته باشد و به آن ترتیب اثر بدهد بلکه باید عمل او را حمل بر صحت کند و بکوشد تا سوء‌ظن خویش را به حسن‌ظن تبدیل نماید. | ||
[[ | [[علی بن ابی طالب | ||
|امیر مؤمنان]] (علیه‌السّلام) در این رابطه می‌فرماید: «ضع امر اخیک علی احسنه حتی یاتیک ما یغلبک منه ولاتظنن بکلمه خرجت من اخیک سوء و انت تجدلها فی الخیر محملاً؛ باید گفتار و کردار برادر دینی خود را به بهترین وجه قرار دهی مگر اینکه یقین پیدا کنی و راه توجیه (حمل بر صحت) بر تو بسته باشد. و نباید به سخن برادرت بد گمان باشی در حالی‌که تو محمل خوبی برای توجیه کلام او می‌یابی.»<ref>بحرانی، سیدهاشم، البرهان، ج۴، ص۲۰۹.</ref><ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ص۳۶۲. </ref><ref>صدوق، محمد بن علی، امالی، م۵۰، ص۳۰۴.</ref> | |||
همچنین محمد بن فضیل می‌گوید به امام هفتم عرض کردم: بعضی از افراد موثق برای من خبر آوردند که یکی از برادران دینی درباره من مطلبی گفته که آن را نمی‌پسندم از او در‌این‌باره سؤال کردم، او انکار نمود تکلیف من چیست؟ حضرت فرمود: گوش و چشمت را نسبت به برادرت تکذیب کن بطوری‌که اگر پنجاه عادل در نزد تو گواهی بدهند که فلانی درباره تو چنین مطلب نادرستی را مطرح ساخته تو باید آنان را تکذیب، و برادر ایمانی خود را تصدیق کنی و آنچه را که باعث ریختن آبروی او می‌شود اشاعه ندهی که در غیر این صورت از مصادیق آیه: «ان الذین یحبون ان تشیع الفاحشه فی الذین امنوا.» خواهی بود.<ref>بحرانی، سیدهاشم، البرهان، ج۳، ص۱۲۸.</ref> | همچنین محمد بن فضیل می‌گوید به امام هفتم عرض کردم: بعضی از افراد موثق برای من خبر آوردند که یکی از برادران دینی درباره من مطلبی گفته که آن را نمی‌پسندم از او در‌این‌باره سؤال کردم، او انکار نمود تکلیف من چیست؟ حضرت فرمود: گوش و چشمت را نسبت به برادرت تکذیب کن بطوری‌که اگر پنجاه عادل در نزد تو گواهی بدهند که فلانی درباره تو چنین مطلب نادرستی را مطرح ساخته تو باید آنان را تکذیب، و برادر ایمانی خود را تصدیق کنی و آنچه را که باعث ریختن آبروی او می‌شود اشاعه ندهی که در غیر این صورت از مصادیق آیه: «ان الذین یحبون ان تشیع الفاحشه فی الذین امنوا.» خواهی بود.<ref>بحرانی، سیدهاشم، البرهان، ج۳، ص۱۲۸.</ref> | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۷: | ||
=== عکس‌العمل حضرت نوح === | === عکس‌العمل حضرت نوح === | ||
هنگامی که حضرت نوح مردم را از شرک و بت‌پرستی به توحید و یکتاپرستی دعوت نمود و به آنها فرمود: «و ما نری لکم علینا من فضل بل نظنکم کاذبین؛<ref>هود/سوره۱۱، آیه۲۷. </ref> من پیامبر خدا هستم قومش گفتند: ما فضیلتی برای تو و پیروانت نسبت به خودمان نمی‌بینیم و تو از ما برتر نیستی بلکه ما گمان می‌کنیم شما دروغ می‌گوئید.» و به این ترتیب به حضرت نوح تهمت زدند، حضرت نوح پس از مجادله آنها را از عذاب الهی بیم داد تا شاید جز خدا را نپرستند اما اندرز و انذار مؤثر واقع نشد و گفتند: ای نوح اگر راست می‌گوئی پس عذابی که به ما وعده داده بودی بیاور و هنگامی که آنها در کفر و شرک خویش اصرار ورزیدند خداوند به نوح (علیه‌السّلام) فرمود: «قل ان افتریته فعلی اجرامی و انا بریء مما تجرمون؛<ref>هود/سوره۱۱، آیه۳۵. </ref> به آنها بگو اگر من دروغ می‌گویم و بدروغ دعوی نبوت می‌کنم پس جرم و گناه من بر خود من است و من از گناهان شما بیزارم.» و به این ترتیب از تهمت‌زنندگان تبری جست. بنابراین مومنی که مورد تهمت دیگران واقع می‌شود باید: | هنگامی که حضرت نوح مردم را از شرک و بت‌پرستی به توحید و یکتاپرستی دعوت نمود و به آنها فرمود: «و ما نری لکم علینا من فضل بل نظنکم کاذبین؛<ref>هود/سوره۱۱، آیه۲۷. </ref> من پیامبر خدا هستم قومش گفتند: ما فضیلتی برای تو و پیروانت نسبت به خودمان نمی‌بینیم و تو از ما برتر نیستی بلکه ما گمان می‌کنیم شما دروغ می‌گوئید.» و به این ترتیب به حضرت نوح تهمت زدند، حضرت نوح پس از مجادله آنها را از عذاب الهی بیم داد تا شاید جز خدا را نپرستند اما اندرز و انذار مؤثر واقع نشد و گفتند: ای نوح اگر راست می‌گوئی پس عذابی که به ما وعده داده بودی بیاور و هنگامی که آنها در کفر و شرک خویش اصرار ورزیدند خداوند به نوح (علیه‌السّلام) فرمود: «قل ان افتریته فعلی اجرامی و انا بریء مما تجرمون؛<ref>هود/سوره۱۱، آیه۳۵. </ref> به آنها بگو اگر من دروغ می‌گویم و بدروغ دعوی نبوت می‌کنم پس جرم و گناه من بر خود من است و من از گناهان شما بیزارم.» و به این ترتیب از تهمت‌زنندگان تبری جست. بنابراین مومنی که مورد تهمت دیگران واقع می‌شود باید: | ||
اولاً در مقام دفاع از خود برآید و تهمت‌زننده را متوجه اشتباه خود سازد و او را ارشاد و نصحیت نماید. | اولاً در مقام دفاع از خود برآید و تهمت‌زننده را متوجه اشتباه خود سازد و او را ارشاد و نصحیت نماید. | ||
ثانیاً تهمت‌زننده را به عقوبت این گناه بزرگ متوجه، و از خشم الهی بیم دهد. | ثانیاً تهمت‌زننده را به عقوبت این گناه بزرگ متوجه، و از خشم الهی بیم دهد. | ||
ثالثاً اگر بیم و انذار، و نصیحت و ارشاد مفید واقع نشد از او تبری جوید. | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | == منابع == | ||
[https://www.pasokh.org/fa/article/view/7838/%d8%a8%d9%87%d8%aa%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%aa%d9%87%d9%85%d8%aa سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «بهتان و تهمت»] | [https://www.pasokh.org/fa/article/view/7838/%d8%a8%d9%87%d8%aa%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%aa%d9%87%d9%85%d8%aa سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «بهتان و تهمت»] | ||
[http://lib.eshia.ir/23017/2/672/%D9%85%D8%AA%D9%91%D9%87%D9%85 فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۲، ص۶۷۲-۶۷۴.] | |||
[[رده:اصطلاحات | [[رده:مفاهیم و اصطلاحات]] | ||