سید احمد خان هندی

سید احمد خان
نام کامل	سید احمد خان
نام‌های دیگر	سر سید
اطلاعات شخصی
محل تولد	هند
دین	اسلام، سنی
آثار	ترجمه کتاب تفسیر القرآن و هو الهدی و الفرقان
فعالیت‌ها	موسسه هیات انجمن ترجمه

سید احمد خان هندی دانشمند اصلاح طلب، مفسر قرآن و مفسر مادی گرای هندی بود. وی آثاری زیادی در موضوعات مختلف اسلامی داشته است وی چندین مدارس و دانشگاه علیگره را تأسیس کرد.

زندگی نامه

سید احمد، در پنجم ذی‌الحجه 1232هجری/ 1817م در دهلی به دنیا آمد او شجرنامه داشت و نسب خود را به رسول اکرم می رساند و بدین امر افتخار می‌کرد . وی پسر سیّد محمّد متّقی خان بود. اجداد او از عربستان به هرات آمده و در زمان سلطنت اکبر شاه از آنجا به هند رفته بودند. وی نوزده سالگی یتیم شد و یکسال بعد در خدمت دولت هند در آمد. مأموریت اوّل او شغل منشی در اداره‌ی محاکم جنایات دهلی بود. در سنه 1257 به درجه‌ی مُنِصف یعنی معاون قاضی در فتح پور سکری از نواحی آگرا ترقی یافت و چند سال بعد کتابی در خصوص آثار قدیمه‌ی دهلی موسوم به آثار الصّنادید تألیف کرد.. وی با انگلیسی‌های اشغالگر هند ارتباط داشت و در نوشته‌های خود نگاه مادی به دیانت داشته است. او در پنجاه و دو سالگی که دو فرزندش را برای ادامه تحصیلات به انگلستان برد، دیدن ترقیات شگرفت اروپائی‌ها از نزدیک،‌ اندیشه‌اش را در مهم شمردن تعلیم و تربیت به سبک جدید و نو و با الهام از فرهنگ غربی، ریشه‌دارتر کرد وی بعد از بازگشت، انجمن علمی - ادبی و دانشگاهی به سبک دانشگاه‌های اروپایی در علیگره هند تاسیس کرد که بر محور آن دانشگاه و فارغ التحصیلان آن، گرایش فکری پیشتازی بوجود آمد.

دیدگاه

وی یکی از شخصیت‌های هندی است که در راه انطباق دادن یافته‌های علمی جدید با موازین اسلامی، تلاش گسترده‌ای انجام داد. او در میان جوانان اصلاح جو شهرت یافت. طولی نکشید که رهبری ایشان را به عهده گرفت.به عقیدۀ او، مشکل مردم هند، انگلیسی‌ها نیستند، فقر فرهنگی خودشان است؛ از این رو، برای رشد وتعالی فرهنگ سرزمین خود به تأسیس مدارس و دانشگاه‌هایی اقدام کرد:احداث مدرسه‌ای در بگنورد(1859م)، مدرسه‌ای درغازی پور (1864م) دانشگاه مهر (بزرگ‌ترین دانشگاه اسلامی جهان) (1775م) ونیز بیمارستان علیگر (1867م)سید جمال الدین اسدآبادی بزرگترین شخصیت مخالف سید احمد خان است و نگاه مادی او به دین و تفسیر قرآن را مذمت می‌کند. سید جمال الدین در دوران اقامت خود در هند (۱۲۹۶) با افکار سید احمد خان آشنا شد و دو رساله یکی در رد افکار طبیعت گرای سید احمد خان و دیگری در رد تفسسیر او نوشت و رساله نیچریه سید جمال پاسخی به افکار سید احمد بود . در خاموش کردن مسالمت آمیز در یک شورش انقلابی که هندیان در طی آن، به جان انگلیسی‌ها افتادند، به نفع انگلیسی‌ها کوشید . توصیه سیاسی مهم وی برای مسلمانان همین بود که آنها باید با تمسک به ذیل عنایت اسلام، خود یک ملت مستقل و واحدی باشند. اما این تمسک به ذیل اسلام، در عمل، توسل به ذیل عنایت دولت علیه بریتانیا شد. انگلیسی‌ها عنوان پر افتخار سر که در سال ۱۳۰۵ ق/ ۱۸۸۸ م به سیداحمدخان دادند در جهت تحکیم مبانی اسلام و تحقق امت واحده اسلامی بوده باشد.

تأسیس دانشگاه

دانشگاه علگیره هند توسط سید احمد خان تأسیس شده‌ است.این دانشگاه بزرگترین دانشگاه اسلامی هند است که در آن علاوه بر زبانهای هندی ،انگلیسی، فارسی و عربی نیز آموزش داده می‌شود و علوم اسلامی و علوم اروپائی هر دو در آن تدریس می‌شود و علوم و فنون اغلب به زبان‌های شرقی تحصیل می‌شود. این دانشگاه قریب هزار نفر شاگرد و عدّه‌ی زیادی معلّمین بزرگ دارد و تنها مدرسه‌ی عالی است در هند که فقط به همّت و پول خود بومیان تأسیس شده است. این دانشگاه یک کتابخانه‌ی مهم و یک مطبعه و یک مسجد دارد و همچنین یک روزنامه‌ی هفتگی به دو زبان اردو و انگلیسی موسوم به مجلّه‌ی دارالعلم دارد. وی به تحت تأثیر علوم غربی قرار داشت که نوگرایی علمی بود. او جامعه مسلمانان هند را به فراگیری علوم جدید فرا می‌خواند. با ترویج علوم جدید، انجمن ترجمه را در سال ۱۸۶۳ تأسیس کرد و سپس دانشگاه «علیگیره» در سال ۱۸۷۷ افتتاح کرد. در این دانشگاه، علوم جدید و علوم اسلامی در کنار هم تدریس می‌شد. به اعتقاد او، عامل اصلی عقب ماندگی مسلمانان، خودداری از فراگیری دانش‌های زمان است.

آثار

از وی تقریباً ۳۹ اثر به جای مانده است و برخی از آنها را بیان می کنیم:

• تفسیر القرآن
• الخطبات احمدیه فی العرب و سیرت المحمدیه
• رساله اطعام اهل کتاب
• الدعا و الاستجابه
• اصول فی اصول التفسیر
• تفسیر الجن و الجان علی ما فی القرآن
• جام جم
• انتخاب الاخوین
• جلاء القلوب بذکر المحبوب
• تحفه حسن، ترجمه باب دهم و دوازدهم تحفه اثنی عشر .

منابع

1. عارفی، جنبش اسلامی پاکستان، قم، مؤسسه بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
2. امین مصری، احمد، زعماء الاصلاح فی العصر الحدیث، شرکة نوابغ الفکر - قاهره - مصر، ۱۴۲۹ق.
3. پی هاردی، مسلمانان هند بریتانیا، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد، آستان قدس رضوی۱۳۶۹.
4. مرعشی، سید محمد حسین، مجموعه آثار سر سید احمد خان و نگاهی به کتاب جام جم، پیام بهارستان، ش۲۱، ۱۳۹۱۲ش.