ابوبصیر مرادی: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
== درگذشت: == | == درگذشت: == | ||
او قبل از سال 183هـ. زنده بوده است . | او قبل از سال 183هـ. زنده بوده است . | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
نسخهٔ ۲۶ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۲۹
| ابو بصیر مرادی | |
|---|---|
| نام کامل | لیث بن بختری |
| اطلاعات شخصی | |
| محل تولد | کوفه |
| روز درگذشت | 183 ق |
| فعالیت‌ها | از اصحاب امام باقر (علیه‌السلام)، امام صادق (علیه‌السلام) و امام کاظم(علیه‌السلام) و از اصحاب اجماع |
ابوبصیر؛ لیث بن بختری مرادی ابوبصیر، از راویان بزرگ و عالیقدر شیعه و نامش لیث بن بَخْتَر مرادى است. از خاصّان حضرت باقر و امام صادق(ع) است. کشى وى را در عدد اصحاب اجماع برشمرده است.
زندگی‌نامه
ابوبصیر لیث بن بختری مرادی از رجال امامی کوفه در نیمۀ نخست سدۀ ۲ ق / ۸ م. است. کنیۀ اصلی او را ابن‌غضائری [۱] و نجاشی [۲] «ابومحمد» و ابن ندیم [۳] و طوسی [۴] «ابویحیی» آورده‌اند و طوسی [۵] او را از اهل کوفه شمرده است.
مصاحبت با معصوم
وی در منابع رجالی هم از اصحاب امام باقر (ع) و هم از اصحاب امام صادق (ع) محسوب شده است [۶] ولی در اسانید روایات، نمونه‌ای قطعی برای روایت او از امام باقر (ع) دیده نمی‌شود [۷] ابوبصیر مرادی همچنین از برخی راویان حدیث اهل‌بیت چون عبدالکریم بن عتبۀ هاشمی (از اصحاب امامان صادقین و کاظم (ع)) روایت کرده است [۸] در سلسلۀ سند حدیثی از المحاسن برقی [۹] روایت لیث مرادی از ابوبصیر (شاید اسدی) دیده می‌شود و باتوجه به آنچه ذکر شد و اینکه نجاشی [۱۰] لیث مرادی را «ابوبصیر اصغر» خوانده است، دور نیست که وی قدری نسبت به ابوبصیر اسدی تأخر طبقه داشته باشد.
ابوبصیر مرادی و فطحیه
ابوبصیر مرادی، همان‌طور که شعیب عقرقوفی اظهار داشته است [۱۱]، وفات امام صادق (ع) را درک کرده است، ولی گزارش صریحی در مورد موضع‌گیری او در قبال فطحیه دیده نمی‌شود. روایت عقرقوفی حاکی است که ابوبصیر مرادی به امامت امام کاظم (ع) باور نداشته است [۱۲] و گفتار ابن غضائری، رجال‌شناس اثناعشری اشارت دارد که مذهب وی مستقیم نبوده است [۱۳] در مورد رابطۀ او با امام کاظم (ع)، اگرچه طوسی در الفهرست [۱۴] و رجال [۱۵] او را در زمرۀ اصحاب آن حضرت آورده است، ولی این نکته در کلام برقی، کشی و نجاشی تأیید نشده و در اسانید روایات نیز روایت او از امام کاظم (ع) به اثبات نرسیده است. اگر شواهد پراکندۀ یاد شده را در کنار روایات ستایش‌آمیز فطحیان دربارۀ ابوبصیر مرادی قرار دهیم، به نتیجه‌گیری دربارۀ گرایش مذهبی ابوبصیر مرادی کمک خواهد کرد. از آن جمله باید به روایتی به نقل از علی بن اسباط فطحی اشاره کرد که در آن نام ابوبصیر مرادی در شمار چند تن از اصحاب امامان باقر و صادق (ع) یاد شده و در انتخاب شخصیت‌ها تأثیر دیدگاه فطحی احساس می‌شود [۱۶] در روایتی دیگر از طریق علی بن اسباط، ابوبصیر مرادی یکی از چهار تن دانسته شده که در حیات و ممات، زینت و آبروی اهل‌بیت بوده، از مصادیق قوّامون به قسط، سابقون و مقرّبون شمرده می‌شدند [۱۷] در روایت دیگر نیز از طریق علی بن اسباط و علی بن حدید فطحی، ابوبصیر مرادی در عداد چهار تن اوتاد زمین و اعلام دین محسوب شده است [۱۸] اما از دیدگاه منابع غیرفطحی در بادی‌امر باید به روایات پراکنده‌ای توجه کرد که کشی نقل کرده و این در حالی است که خود در تمییز ابوبصیرها (دست‌کم براساس نسخۀ موجود از کتاب وی) به شدت دچار خلط بوده است. کشی علاوه بر روایات علی بن اسباط و علی بن حدید فطحی که یاد شد، دو روایت دیگر نقل کرده که در آنها ابوبصیر مرادی یکی از چهار تن «مخبتین» مژده‌ور به بهشت و نیز از احیاکنندگان حدیث اهل حدیث (ع) و امانتداران حلال و حرام خداوند دانسته شده است [۱۹] باتوجه به قراین مختلف، ازجمله وجود روایتی دیگر با همین مضمون [۲۰] که در آن نام ابوبصیر (بدون قید) آمده است، می‌توان گفتۀ کشی را درست دانست، با این احتمال که قید «لیث مرادی» و «لیث بن بختری مرادی» در روایت پیشین از افزوده‌های بعدی بوده باشد. کشی همچنین یادآور شده که بعضی در شمار ۶ تن «اصحاب اجماع» از یاران امام باقر و امام صادق (ع) به جای ابوبصیر اسدی، ابوبصیر مرادی را قرار داده‌اند [۲۱] از دیگر رجال‌شناسان امامیه ابن غضائری ضمن اینکه مذهب او را مورد طعن دانسته، یادآور شده است که اعتبار روایی او مورد طعن نیست [۲۲] و نجاشی در شرح احوال وی هم در گرایش مذهبی و هم در اعتبار رجالی او سکوت کرده است [۲۳]
تعابیر اسانید از ابو بصیر مرادی
تعابیری که مراد از آنها این راوی بزرگوار است این تعابیر هستند:
- ليث بن البختري المرادي ابومحمد؛
- ليث بن البختري المرادي وقيل ابوبصير الأصغر؛
- ليث بن البختري المرادي ابوبصير كوفي؛
- ليث بن البختري المرادي ابويحيي؛
- ليث المرادي مكني ابابصير؛
- ابوبصير ليث المرادي البرقي؛
- أبوبصير.
ابو بصیر مرادی در کلام رجالیون
ابو بصیر مرادی شخصیتى است که محمد بن مسلم با همه عظمت در راه مکه به اتفاق جمعى از یاران به او اقتدا کرد و نماز را به امامت او به جاى آورد [۲۴] عموم رجالیون وی را ثقه می دانند:
- نجاشی گفته که دارای کتاب است[۲۵]؛
- برخی او را از اصحاب اجماع دانسته اند[۲۶]؛
- علامه حلی او را ثقه و قول و روایتش را مقبول شمرده است[۲۷]
- ابن داود هم او را از اصحاب اجماع می داند که کاملا مورد وثوق هستند[۲۸]؛
- گرچه برخى چون ابن غضائرى[۲۹] و نجاشى[۳۰] مذهب او را مستقیم ندانسته‌اند؛ اما به دلیل وثاقت او اعتبار روایى او حتی از طرف آنان مورد طعن نیست؛
- تنقیح المقال او را در غایت وثاقت دانسته است[۳۱]؛
- سيد خوئی و محقق مامقانی هم ایشان را ثقه می‌دانند.
مصاحبت با معصوم
برقی وی را از اصحاب امام باقر شمرده است [۳۲] اما شیخ طوسی او را مصاحب امامان باقر [۳۳] و صادق [۳۴] و کاظم [۳۵] (ع) شمرده است
مشایخ و راویان
راویان
از مهم‌ترین شاگردان ابوبصیر مرادی که روایات زیادی از او نقل کرده است، ابوجمیله مفضل بن صالح اسدی است و در درجۀ بعد می‌توان از عبدالله بن مسکان، عبدالله بن بکیر و عبدالکریم بن عمرو خثعمی یاد کرد که روایت آنان از ابوبصیر مرادی مورد تصریح قرار گرفته است [۳۶]
روایات و آثار
او کتابى داشته است که جمعى از راویان آن را روایت می‌کنند. [۳۷] تنها اثر یاد شده از ابوبصیر مرادی کتابی در مسائل فقهی است که بیشتر به روایت ابن فضال فطحی از ابوجمیله مفضل بن صالح از وی شهرت داشته است [۳۸] این کتاب در سطح محدودی مورد استفادۀ محدثان چون برقی در المحاسن [۳۹]، کلینی در الکافی [۴۰]، ابن‌بابویه در فقیه [۴۱]، طوسی در تهذیب [۴۲] و همو در الاستبصار [۴۳] قرار گرفته و آنگونه که از موارد نقل بر می‌آید، مشتمل بر پاسخهای امام صادق (ع) به سؤالات ابوبصیر مرادی است. [۴۴]
درگذشت:
او قبل از سال 183هـ. زنده بوده است .
پانویس
- ↑ (نک: علامۀ حلّی، ۱۳۷)
- ↑ (ص ۳۲۱)
- ↑ (ص ۲۷۵)
- ↑ (رجال، ۲۷۸)
- ↑ (همان، ۱۳۴)
- ↑ (برقی، الرجال، ۱۳، ۱۸؛ کشی، ۱۷۰؛ مفید، الاختصاص، ۸۳؛ طوسی، همان، ۱۳۴، ۲۷۸؛ نجاشی، همانجا).
- ↑ (برای موارد قابل‌تردید، نک: مفید، المقنعة، ۳۸، سطر ۲۷؛ فخار بن محمد، ۸۴؛ قس: کلینی، ۳ / ۵۰۹؛ مجلسی، ۳۵ / ۱۱۲).
- ↑ (ابن بابویه، محمد، «مشیخة»، ۵۵).
- ↑ (ص ۳۷)
- ↑ (همانجا)
- ↑ (کشی، ۱۷۲)
- ↑ (کشی، همانجا، شم ۲۹۳، نیز شم ۲۹۲؛ طوسی، تهذیب، ۱۰ / ۲۵)
- ↑ (نک: علامۀ حلی، همانجا).
- ↑ (ص ۱۳۰)
- ↑ (ص ۳۵۸)
- ↑ (نک: کشی، ۹-۱۰؛ مفید، الاختصاص، ۶۱-۶۲).
- ↑ (کشی، ۱۷۰، شم ۲۸۷، نیز ۲۳۸- ۲۳۹، شم ۴۳۲).
- ↑ (همو، ۲۳۸، شم ۴۳۲).
- ↑ (ص ۱۳۶، شم ۲۱۹، نیز ۱۷۰، شم ۲۸۶).
- ↑ (همو، ۱۳۶، شم ۲۱۸)
- ↑ (ص ۲۳۸).
- ↑ (علامۀ حلی، همانجا)
- ↑ (همانجا).
- ↑ فروع الکافى، ج1، ص89؛ وسائل الشیعة، ج4، ص973.
- ↑ نجاشی : ۳۲۱ ر ۸۷۶
- ↑ كشی : ۲۳۸ ر ۴۳۱
- ↑ خلاصة الأقوال في معرفة الرجال: ۱۳۷ ر ۲
- ↑ رجال ابی داود ۲۰۹ فصل ۱ من الخاتمة
- ↑ الرجال (ابن الغضائرى، طبع جديد) ؛ ص111.
- ↑ رجال النجاشي ؛ ص321.
- ↑ تنقيح : ۲ / ۴۶ ر ۹۹۹۷.
- ↑ البرقي ص 13 .
- ↑ رجال شیخ : ۱۳۴ ر ۱.
- ↑ رجال شیخ : ۲۷۸ ر ۱ .
- ↑ رجال شیخ: ۳۵۸ ر ۲
- ↑ نک: کلینی، ۲ / ۶۰، ۷ / ۳۱۰.
- ↑ رجال النجاشى، ص321، شماره 876
- ↑ (همانجا؛ نیز نک: ابن‌ندیم، همانجا؛ طوسی، الفهرست، همانجا).
- ↑ (ص ۳۳۷)
- ↑ (۳ / ۴۶۰، ۴ / ۳۴۲، جم )
- ↑ (۲ / ۲۷۴)
- ↑ (۱ / ۱۶۵، ۱۸۰، جم )
- ↑ (۱ / ۱۵۴، جم )
- ↑ براى اطلاع بیشتر درباره او به این منابع مراجعه کنید: اتقان المقال، ص111؛ احسن التراجم، ج2، ص39 ـ 42؛ الاختصاص، ص62؛ اضبط المقال، ص539؛ ایضاح الاشتباه، ص70؛ بهجة الآمال، ج6، ص136؛ تاسیس الشیعة، ص409؛ تتمة المنتهى، ص172؛ التحریر الطاووسى، ص230؛ تنقیح المقال، ج2، ص24؛ توضیح الاشتباه، ص256؛ جامع الرواة، ج2، ص34؛ جامع المقال، ص86؛ رجال بحرالعلوم، ج4، ص121؛ رجال البرقى، ص12 و 18؛ رجال العلامة الحلى، ص136؛ رجال ابن داوود، ص157 و 214؛ رجال الطوسى، ص144 و 275؛ رجال الکشى، ص10، 136، 148، 169 و 170؛ رجال النجاشى، ص225؛ ریحانة الادب، ج7، ص34؛ سفینة البحار، ج1، ص85؛ الفهرست، شیخ طوسى، ص130؛ الکنى والالقاب، ج1، ص18؛ مجمع الرجال، ج5، ص82 ـ 87؛ معالم العلماء، ص94؛ معجم الثقات، ص98؛ معجم رجال الحدیث، ج14، ص140؛ منتهى المقال، ص249؛ منهج المقال، ص270؛ نقدالرجال، ص278؛ هدایة المحدّثین، ص136؛ هدیة الاحباب، ص5؛ الوجیزة فى علم الدرایة، ص64؛ وسائل الشیعة، ج20، ص305.
منابع
- اصحاب اجماع، ناصر باقری بیدهندی، علوم حدیث 1376 شماره 6
- جهاز راویان موسسه تحقیقاتی ولی عصر(عج)
- آقابزرگ، الذریعة؛ ابن ابی الثلج، محمد بن احمد، «تاریخ الائمة»، مجموعۀ نفیسة، قم، ۱۴۰۶ ق؛
- ابن بابویه، علی بن حسین، الامامة و التبصرة من الحیرة، قم، ۱۴۰۴ ق؛
- ابن بابویه، محمد بن علی، امالی، بیروت، ۱۴۰۰ ق / ۱۹۸۰ م؛
- همو، ثواب الاعمال، نجف، ۱۳۹۲ ق / ۱۹۷۲ م؛
- همو، الخصال، به کوشش علی‌اکبر غفاری، قم، ۱۳۶۲ ش؛
- همو، علل‌الشرائع، نجف، ۱۳۸۵ ق / ۱۹۶۶ م؛
- همو، فقیه من لایحضره الفقیه، به کوشش حس موسوی خرسان، نجف، ۱۳۷۶ ق؛
- همو، کمال‌الدین، به کوشش علی‌اکبر غفاری، تهران، ۱۳۹۰ ق؛
- همو، «مشیخة الفقیه»، همراه ج ۴ فقیه؛
- ابن خشاب، عبداللـه بن نصر، «تاریخ موالید الائمة و وفیاتهم»، مجموعة نفیسة، قم، ۱۴۰۶ ق؛
- ابن‌ندیم، الفهرست؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، نجف، ۱۳۸۵ ق / ۱۹۶۵ م؛
- برقی، احمد بن محمد، الرجال، تهران، ۱۳۴۲ ش؛
- همو، المحاسن، به کوشش جلال‌الدین محدث، قم، ۱۳۷۱ ق؛
- حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، تهران، ۱۳۶۹ ق؛
- خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری، بیروت، ۱۴۰۶ ق / ۱۹۸۶ م؛
- دلائل الامامة، منسوب به ابن‌رستم طبری، نجف، ۱۳۸۳ ق / ۱۹۶۲ م؛
- طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، به کوشش حسن موسوی خرسان، تهران، ۱۳۹۰ ق؛
- همو، امالی، بغداد، ۱۳۸۴ ق / ۱۹۶۴ م؛
- همو، تهذیب الاحکام، به کوشش حسن موسوی خرسان، تهران، ۱۳۹۰ ق؛
- همو، رجال، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۱ ق / ۱۹۶۱ م؛
- همو، عدة الاصول، به کوشش محمد مهدی نجف، قم، ۱۴۰۳ ق / ۱۹۸۳ م؛
- همو، الفهرست، به کوشش محمد صادق بحرالعلوم، نجف، کتابخانۀ مرتضویه؛
- علامۀ حلی، حسن بن یوسف، رجال، نجف، ۱۳۸۱ ق / ۱۹۶۱ م؛
- علوی، علی بن احمد، نصرة الواقفة، به کوشش احمد پاکتچی، منتشر نشده؛
- فخار بن معد موسوی، ایمان ابی‌طالب، به کوشش محمد بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۴ ق / ۱۹۶۵ م؛
- کشی، محمد، معرفة الرجال، اختیار طوسی، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ ش؛
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، به کوشش علی‌اکبر غفاری، تهران، ۱۳۸۸ ق؛
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ ق / ۱۹۸۳ م؛
- مسعودی، علی بن حسین، اثبات الوصیة، نجف، ۱۳۷۴ ق؛
- مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، به کوشش علی‌اکبر غفاری، قم، جماعة المدرسین؛ همو، المقنعة، تهران، ۱۲۷۶ ق؛
- نجاشی، احمد بن علی، رجال، به کوشش موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ ق؛
- نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، بیروت، ۱۴۰۳ ق / ۱۹۸۳ م.