وحدت گرایی اسلامی در قرن بیستم: دانشگاه الازهر و تشیع بین همگرایی و واگرایی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

قرن بیستم، به گفته بسیاری، شکوفایی [[وحدت‌گرایی مسیحی|وحدت‌گرایی مسیحی]] را تجربه کرده است. در مقابل، موفقیت جنبش‌های وحدت‌گرای اسلامی غیرممکن به نظر می‌رسد. نویسنده در این کتاب به این جنبه مهم از مطالعات اسلامی پرداخته و یک مرور تاریخی جالب و مفید ارائه داده است. در این کتاب برونر جنبه‌های نهادی (سازمانی) و علمی وحدت‌گرایی اسلامی را بررسی کرده است، بدون اینکه از نظر فلسفی خیلی به سازگاری مفهوم آن با اسلام نگاه کند. اکومنیسم یا وحدت‌گرایی بر اساس تجربه مسیحیت برای کارکرد خود به یک مرجع دینی نیاز دارد در حالی که چنین مقامی در فرقه اقلیت شیعه اسلام وجود دارند، اما در فرقه سنی اکثریت تقریبا نیست. به نظر می‌رسد که از همان ابتدا این کتاب تصور می‌کند که ازهر از چنین اختیاری برخوردار است، در حالی که شاید این آگاهی عمومی باشد که چنین مرجعی مدتها قبل از زمان رئیس جمهور جمال عبدالناصر از بین رفته است. برای جامع بودن این نوع مطالعه، باید استقبال توده‌ها از چنین مفهومی را بررسی کرد. به همین دلیل است که شلتوت هنگامی که می‌خواست وحدت‌گرایی اسلامی طرح کند، به مردم مراجعه کرد <ref>(نگاه کنید به صفحه 287)</ref>.  

فصل 2 "اصلاحات جامعه الازهر و تشیع در آغاز قرن بیستم" یک مرور تاریخی مفید و مرجع است که در آن دوره، در آغاز قرن بیستم، هنگامی که به نظر می‌رسد علمای شیعه و در واقع الازهر یکدیگر را پذیرفته اند، که برای ایشان توافقات کلامی و عقیدتی فراتر از سیاست کوتاه مدت بود.  

فصل هشتم تک قطبی و وحدت‌گرایی و سیاست انقلابی (1952–1957) نگرانی‌های فصل 5 و 6، با نگاه منطقه ای، و تمرکز ویژه بر مصر و رابطه الازهر با عراق و ایران را مطرح می‌کند. نتیجه گیری در این فصل جالب و مفید است.

فصل 9، "پیروزی و شکست تفکر وحدت‌گرایی (1958–1961) با شرح دوره محمد شلتوت آغاز می‌شود. قبل از شلتوت هیچ دانشمند رسمی اهل سنت از هر درجه ای، چه رسد به شیخ بزرگ الازهر تا آنجا پیش نرفته بود که شیعه‌گرایی را با مکاتب اهل سنت برابر بداند. گروه تقریب بین المذاهب پس از چندین سال زوال در زمان شلتوت بازسازی شد. حتی بحث جدی در مورد تاسیس کرسی فقه جعفری در الازهر وجود داشت. با این حال، هیچ یک از اینها مدت طولانی طول نکشید و گفتگوی جهانی به نظر نمی‌رسد که موقعیت دائمی را تضمین کند، و در واقع توسط طرفداران آن یعنی شلتوت و المیطانی. این امر در درجه اول به دلیل هزینه سیاسی زیادی بود که باید برای آن پرداخت شود، که ممکن است به منافع دانشگاه الازهر آسیب برساند. قسمت بعدی فصل (مصر، عراق و ایران 1958–1960) به سیاست و الهیات اختصاص دارد. این تأیید می‌کند که دعوت شلتوت برای نزدیک شدن به الازهر و شیعه‌گرایی مبتنی بر الهیات نبوده بلکه اقدامی تاکتیکی برای پیروی از سیاست‌های رئیس جمهور ناصر بوده است. نتیجه گیری نویسنده در این مرحله (ص 311) بسیار جالب است، به ویژه اگر در متن امروز عراق خوانده شود، که البته او اشاره‌ای به آن نمی کند. این همکاری آشکار (و مبتنی بر سیاست) بین سنی‌ها و شیعیان در درازمدت تأثیرات منفی جدی برای اتحادیه تقریب به اثبات رساند، که در آن زمان مورد توجه قرار نگرفت. نمی‌توان تعجب کرد که آیا درک جدی الهیاتی بین دو بال اسلام می‌تواند از کشتار در عراق جلوگیری کند و این امر امکان ارائه یک جبهه مشترک را چه قبل و چه بعد از حمله / اشغال 2003 فراهم می‌کند؟  

در فصل 10، "از نزدیک شدن به مهار"، دلایل اصلی ضعف تقریب وجود دارد؛ بسیار روشن تر، یعنی تعارض بین دولت یا قدرت حاکمیت و مرجع دینی. این با رویکرد موجود در فصل 4 که در آن قدرت مرجعیت و اقتدار ایمان به عنوان یک کل در ارزیابی مفهوم رفتار می‌شد، مغایرت دارد. در این فصل، تعارض بین این دو برای کنترل به عنوان یک دلیل اصلی، در میان چند دلیل دیگر، باعث تضعیف جنبش و احتمالاً صدمات جدی شده است. این درگیری از زمان شاه (63-1982) با تلاش وی برای کنترل اوقاف مشاهده شده است، تا پادشاه فیصل درعربستان سعودی و سادات در مصر. سرانجام با انقلاب ایران، که روابط دیپلماتیک با مصر را قطع کرد و به این ترتیب گروه وحدت‌گرای اسلامی "جماعه التقریب بین المذاهب" پایان یافت. این گروه "تنها اتحادیه اسلامی قرن بیستم بود که حداقل در یک دهه و نیم اول با وجود خود چشم‌انداز صلح اسلامی را نشان می‌داد". فصل پایانی آینده بحث‌های وحدت‌گرایی در رابطه بین دانشمندان را کمتر از رابطه بین حاکمان به می‌داند. این امر تا حدود زیادی درست است، اما نباید از قدرت مردمی كه در این كتاب بدان اشاره شد توجه كمی چشم‌پوشی كرد. چنین قدرتی همان دلیلی است که باعث شده جامعه امروز عراق علی رغم همه شانس‌ها، کاملاً پاره نشود. به طور کلی، این کتاب تلاش خوبی برای مستندسازی موضوع به روشی عادلانه و عینی است. اکثر خوانندگان احتمالاً احساس می‌کنند که این کار می‌تواند به روزرسانی وضعیت پس از حمله آمریکا به عراق و آینده اسلام در منطقه باشد.