۵٬۵۶۷
ویرایش
Wikivahdat (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' های ' به 'های ') |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده:سوره حمد.jpg |جایگزین=سوره حمد]]</div> | |||
'''سوره حمد''' یا [[سوره حمد|سوره فاتحه]] نخستین سوره [[قرآن کریم]]، ملقب به امالکتاب، از [[سورههای مکی]] و در جزء یک قرار دارد. این سوره از سورههای «قصار» است که در عین اختصار، بنا بر روایات، در معنا بزرگ و اساس [[قرآن]] است. سورهٔ فاتحه در [[نمازهای واجب]] و [[مستحب]] خوانده میشود و محتوای اصلی آن، [[توحید]] و سپاس [[خدا|خداوند]] است. | |||
این سوره که به [[سوره حمد|امالکتاب]] نیز ملقب است، هفت آیه و در جزء یک قرار دارد. چون در این سوره، خدا، حمد و ثنا شده، این سوره حمد خوانده شدهاست. محتوای اصلی آن [[توحید]] و سپاس خداوند است. | |||
| | |||
'''سوره حمد''' یا سوره فاتحه نخستین سوره [[قرآن کریم]]، ملقب به امالکتاب، از [[سورههای مکی]] و در جزء یک قرار دارد. این سوره از سورههای «قصار» است که در عین اختصار، بنا بر روایات، در معنا بزرگ و اساس [[قرآن]] است. سورهٔ فاتحه در [[نمازهای واجب]] و [[مستحب]] خوانده میشود و محتوای اصلی آن، توحید و سپاس [[خداوند]] است. | |||
این سوره که به امالکتاب نیز ملقب است، هفت آیه و در جزء یک قرار دارد. چون در این سوره، خدا، حمد و ثنا شده، این سوره حمد خوانده شدهاست. محتوای اصلی آن [[توحید]] و سپاس خداوند است. | |||
== نامهای دیگر == | == نامهای دیگر == | ||
سوره فاتحة الکتاب، سوره فاتحة القرآن، سوره امالکتاب، سوره امالقرآن، سوره سبع المثانی، سوره قرآن العظیم، سوره حمد، سوره صلاة(سوره نماز)، سوره شفاء، سوره شافیه، سوره رِقیّه، سوره اساس، سوره وافیه، سوره کافیه، سوره کنز، سوره شکر، سوره ثناء، سوره مناجات، سوره تفویض، سوره دعاء، سوره نور، سوره تعلیم المسأله، سوره سؤال، سوره حمد أولی، سوره حمد قصری<ref>ترجمۀ الإتقان فی علومالقرآن، ج 1، ص 189 - 193</ref>، سوره منت<ref>تبصير الرحمن و تيسير المنان، ج 1، ص 9.</ref>. | سوره فاتحة الکتاب، سوره فاتحة القرآن، سوره امالکتاب، سوره امالقرآن، سوره سبع المثانی، سوره قرآن العظیم، سوره حمد، سوره صلاة(سوره نماز)، سوره شفاء، سوره شافیه، سوره رِقیّه، سوره اساس، سوره وافیه، سوره کافیه، سوره کنز، سوره شکر، سوره ثناء، سوره مناجات، سوره تفویض، سوره دعاء، سوره نور، سوره تعلیم المسأله، سوره سؤال، سوره حمد أولی، سوره حمد قصری<ref>ترجمۀ الإتقان فی علومالقرآن، ج 1، ص 189 - 193</ref>، سوره منت<ref>تبصير الرحمن و تيسير المنان، ج 1، ص 9.</ref>. | ||
== معنای حمد و مفهوم کلی سوره == | == معنای حمد و مفهوم کلی سوره == | ||
حمد به معنای ستایش و ثناگویی میباشد<ref> قاموس قرآن، ج 2، ص: 172.</ref>. مفهوم کلی سوره ستایش، نیایش است. | حمد به معنای ستایش و ثناگویی میباشد<ref> قاموس قرآن، ج 2، ص: 172.</ref>. مفهوم کلی سوره ستایش، نیایش است. | ||
== علت نامگذاری سوره == | == علت نامگذاری سوره == | ||
«سوره فاتحة الکتاب»؛ زیرا که آغازگر [[قرآن]] است و آموزش قرآن و قرائت [[نماز]] نیز با آن آغاز میگردد<ref>ترجمۀ الإتقان فی علومالقرآن، ج 1، ص 189.</ref>. | «سوره فاتحة الکتاب»؛ زیرا که آغازگر [[قرآن]] است و آموزش قرآن و قرائت [[نماز]] نیز با آن آغاز میگردد<ref>ترجمۀ الإتقان فی علومالقرآن، ج 1، ص 189.</ref>. | ||
«سوره ام الکتاب»؛ اُمّ هر شیء اصل آن میباشد و این سوره هم اصل قرآن است زیرا که تمام اغراض و هدفهای قرآن و علوم و حکمتهای آن را متضمن است<ref>همان، ص 190.</ref>. | «سوره ام الکتاب»؛ اُمّ هر شیء اصل آن میباشد و این سوره هم اصل قرآن است زیرا که تمام اغراض و هدفهای قرآن و علوم و حکمتهای آن را متضمن است<ref>همان، ص 190.</ref>. | ||
«سوره سبع المثانی»؛ سبع به خاطر اینکه هفت آیه دارد و مثانی هم یا از ثناست یا از تثنیه به خاطر دوبار نازل شدن یا اعادۀ آن در هر رکعت و ...<ref>همان</ref>. | «سوره سبع المثانی»؛ سبع به خاطر اینکه هفت آیه دارد و مثانی هم یا از ثناست یا از تثنیه به خاطر دوبار نازل شدن یا اعادۀ آن در هر رکعت و ...<ref>همان</ref>. | ||
«سوره قرآن العظیم»؛ احمد از ابوهریره روایت کرده که [[ | «سوره قرآن العظیم»؛ احمد از ابوهریره روایت کرده که [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)]] از امالقرآن چنین توصیف فرمود: «آن ام القرآن و سبع المثانی و قرآن عظیم است»، و علت این تسمیه آن است که بر آنچه در قرآن هست مشتمل است<ref>همان</ref>. | ||
«سوره حمد و سوره شکر و سوره ثناء»؛ به خاطر آنکه با حمد، شکر و ثنای الهی آغاز میشود. | «سوره حمد و سوره شکر و سوره ثناء»؛ به خاطر آنکه با حمد، شکر و ثنای الهی آغاز میشود. | ||
«سوره صلاة»؛ به سبب اینکه صحت نماز متوقف بر آن است<ref>همان، ص 192</ref>. | «سوره صلاة»؛ به سبب اینکه صحت نماز متوقف بر آن است<ref>همان، ص 192</ref>. | ||
خط ۴۴: | خط ۲۳: | ||
«سوره کافیه»؛ برای آنکه در نماز از غیر خودش کفایت میکند ولی چیزی از سورههای دیگر از آن کفایت نمیکند<ref>همان</ref>. | «سوره کافیه»؛ برای آنکه در نماز از غیر خودش کفایت میکند ولی چیزی از سورههای دیگر از آن کفایت نمیکند<ref>همان</ref>. | ||
«سوره کنز»؛ به خاطر وجود روایتی از [[علی( | «سوره کنز»؛ به خاطر وجود روایتی از [[علی بن ابی طالب|علی(علیهالسلام)]] که میفرماید: سوره فاتحه از گنج زیر عرش خدا نازل شده است<ref>تبصير الرحمن و تيسير المنان، ج1، ص 9.</ref>. | ||
«سوره مناجات»؛ به جهت ذکر مناجات بنده با پروردگارش در این سوره که میگوید: (إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ)<ref>ترجمۀ الإتقان فی علوم القرآن، ج 1، ص 192</ref>. | «سوره مناجات»؛ به جهت ذکر مناجات بنده با پروردگارش در این سوره که میگوید: (إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ)<ref>ترجمۀ الإتقان فی علوم القرآن، ج 1، ص 192</ref>. | ||
«سوره تفویض»؛ تفویض واگذاری امر به خداوند است؛ زیرا که مشتمل است بر (إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ)<ref>همان</ref>. | «سوره تفویض»؛ تفویض واگذاری امر به خداوند است؛ زیرا که مشتمل است بر (إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ)<ref>همان</ref>. | ||
خط ۷۶: | خط ۵۵: | ||
== فضائل، خواص و ثواب قرائت == | == فضائل، خواص و ثواب قرائت == | ||
از [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)]] نقل شده است که فرمود: «هر کس سوره فاتحهالکتاب را بخواند به او آن چنان پاداش میدهند که گویی دو ثلث قرآن را خوانده و بر هر مؤمن و مؤمنه صدقه داده است». همین مضمون از آن حضرت، به سند دیگری نقل شده است با این تفاوت که گویی تمام قرآن را خوانده است. | |||
از [[ | از [[ابی بن کعب|ابیّبنکعب]] نقل شده است که گفت: من سوره فاتحه را بر رسول اکرم خواندم حضرت فرمود: قسم به کسی که جانم در دست اوست در [[تورات]] و [[انجيل|انجیل]] و [[زبور]] و حتی در خود قرآن مانند این سوره نیست این سوره «امّالکتاب» و «سبع المثانی» است و این سوره بین خدا و بندهاش تقسیم شده است و برای بنده است آنچه بخواهد. | ||
[[محمد بن مسعود سمرقندی کوفی|محمّدبنمسعودعیاشی]] نقل میکند که رسولاکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به جابر فرمود: «ای جابر آیا بهترین سورهای را که خدا در کتابش نازل کرد به تو نیاموزم؟ جابر عرض کرد: آری پدر و مادرم فدایت باد یا رسول اللَّه به من یاد ده. پس رسول اکرم سوره حمد را که امّ الکتاب است به او آموخت سپس فرمود: ای [[جابر]] دوست داری از فضیلت آن برای تو بگویم؟ گفت: بلی پدر و مادرم فدایت، حضرت فرمود: این سوره [[شفاء]] هر درد و بیماری است جز مرگ». | |||
[[ | از حضرت [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق(علیهالسلام)]] نقل شده است که فرمود: «کسی که از حمد [[شفا]] نیابد هیچ چیز او را خوب نمیکند». | ||
[[علی بن ابی طالب|امیرالمؤمنین]] از رسولاکرم نقل میکند که خداوند به من فرمود: «وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ <ref>سورۀ حجر، آيه 87.</ref>» (ای محمّد همانا ما هفت آیه با ثنا و قرآن با عظمت را برای تو فرستادیم) حضرت میگوید: خدا سوره حمد را در برابر همه قرآن قرار داد و بر نازل کردن آن به خصوص بر من منت نهاد بعد فرمود: فاتحة الکتاب شریفترین چیزی است که در گنجینههای عرش است. خداوند محمّد را بدان اختصاص و شرافت داد و هیچکدام از پیامبران را با او در این جهت شریک ننمود. جز سلیمان که به او از این سوره (بسم اللَّه ....) داده شد. همانطور که قرآن از زبان [[بلقيس|بلقیس]] این چنین حکایت میکند: «إِنِّی أُلْقِی إِلَی کِتابٌ کَرِیمٌ إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمانَ وَ إِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» (نامهای گرامی به من دادهاند از جانب [[سليمان|سلیمان]] و بنام خدای رحمن و رحیم است). | |||
سپس فرمود: هر که آن را بخواند در حالی که به دوستی محمّد و آل او معتقد و به ظاهر و باطن آن مؤمن، و پیرو فرمانش باشد خداوند در برابر هر حرفی از آن حسنهای به او میدهد که هر یک از آن بالاتر از دنیا با همه اموال و خیراتش میباشد. و اگر کسی بدین سوره که خوانده میشود گوش فرا دهد به مقدار یک سوم از [[ثواب]] و اجر خواندنش را خواهد داشت این چیز را غنیمت شمرده و آن را بیشتر کنید تا موقعش نگذرد و حسرت و آه در دلتان نماند<ref>ترجمۀ مجمعالبيان، ج1، ص 34 و 35 </ref>. | سپس فرمود: هر که آن را بخواند در حالی که به دوستی محمّد و آل او معتقد و به ظاهر و باطن آن مؤمن، و پیرو فرمانش باشد خداوند در برابر هر حرفی از آن حسنهای به او میدهد که هر یک از آن بالاتر از دنیا با همه اموال و خیراتش میباشد. و اگر کسی بدین سوره که خوانده میشود گوش فرا دهد به مقدار یک سوم از [[ثواب]] و اجر خواندنش را خواهد داشت این چیز را غنیمت شمرده و آن را بیشتر کنید تا موقعش نگذرد و حسرت و آه در دلتان نماند<ref>ترجمۀ مجمعالبيان، ج1، ص 34 و 35 </ref>. | ||
== ویژگی سوره حمد == | == ویژگی سوره حمد == | ||
سوره حمد موقعیت متمایزی در بین سورههای قرآن دارد و موارد زیر از ویژگیهای منصر بفرد این سوره است: | سوره حمد موقعیت متمایزی در بین سورههای قرآن دارد و موارد زیر از ویژگیهای منصر بفرد این سوره است: | ||
قرائت سوره حمد در تمامی نمازها [[واجب]] است و بدون آن نماز صحیح نیست از [[ | قرائت سوره حمد در تمامی نمازها [[واجب]] است و بدون آن نماز صحیح نیست از [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)]] نقل شده که فرمودند: «لا صلاة الّا بفاتحة الکتاب»<ref>عوالي اللآلي، ج 3، ص 83.</ref> و در بعضی از تعابیر فرمودهاند: «لا صلاة لمن لم یقرأ بفاتحة الکتاب<ref>همان، ج 1، ص 196.</ref>». | ||
اولین سوره کامل که بر پیامبر( | اولین سوره کامل که بر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) [[نازل]] گردیده سوره حمد است<ref>التمهيد، ج1، ص143.</ref>. | ||
این سوره با ویژگی هایی که دارد طبق روایات وارده از پیامبر( | این سوره با ویژگی هایی که دارد طبق روایات وارده از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و [[اهل بیت|اهلبیت(علیهالسلام)]] برترین سوره قرآن است<ref>تفسير نمونه، ج 1، ص 3.</ref>. | ||
سورهای است که بین خدا و بندگانش تقسیم شده است<ref>مجمع البيان، ج1، ص88.</ref>. | سورهای است که بین خدا و بندگانش تقسیم شده است<ref>مجمع البيان، ج1، ص88.</ref>. | ||
خط ۱۰۳: | خط ۸۰: | ||
این سوره اساسا با سورههای دیگر قرآن از نظر لحن و آهنگ فرق روشنی دارد به خاطر اینکه سورههای دیگر همه بعنوان سخن خدا است، اما این سوره از زبان بندگان است، و به تعبیر دیگر در این سوره خداوند طرز مناجات و سخن گفتن با او را به بندگانش آموخته است<ref>تفسير نمونه، ج 1، ص 2</ref>. | این سوره اساسا با سورههای دیگر قرآن از نظر لحن و آهنگ فرق روشنی دارد به خاطر اینکه سورههای دیگر همه بعنوان سخن خدا است، اما این سوره از زبان بندگان است، و به تعبیر دیگر در این سوره خداوند طرز مناجات و سخن گفتن با او را به بندگانش آموخته است<ref>تفسير نمونه، ج 1، ص 2</ref>. | ||
سوره حمد أساس قرآن است؛ [[ابن عباس|ابنعباس]] مفسر معروف اسلامی میگوید: «ان لکل شی ء اساسا ... و اساس القرآن الفاتحة»." هر چیزی اساس و شالودهای دارد ... و اساس و زیربنای قرآن، سوره حمد است | سوره حمد أساس قرآن است؛ [[عبدالله ابن عباس|ابنعباس]] مفسر معروف اسلامی میگوید: «ان لکل شی ء اساسا ... و اساس القرآن الفاتحة»." هر چیزی اساس و شالودهای دارد ... و اساس و زیربنای قرآن، سوره حمد است<ref>همان، ج 1، ص 4.</ref>". | ||
سوره حمد به عنوان یک موهبت بزرگ به [[ | سوره حمد به عنوان یک موهبت بزرگ به [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)]] معرفی شد، و در برابر کل قرآن قرار گرفته است، آنجا که میفرماید وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ<ref>سوره حجر آيه 87.</ref>:" ما به تو سوره حمد که هفت آیه است و دو بار نازل شده دادیم همچنین قرآن بزرگ بخشیدیم"<ref>همان، ج 1، ص 5.</ref>. | ||
در احادیث اسلامی در منابع [[ | در احادیث اسلامی در منابع [[مذهب شیعه|شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]] تاکید بر تلاوت سوره حمد شده است، تلاوت آن به انسان، [[روح]] و [[ايمان|ایمان]] میبخشد، او را به خدا نزدیک میکند، صفای دل و روحانیت میآفریند، اراده انسان را نیرومند و تلاش او را در راه خدا و خلق افزون میسازد، و میان او و گناه و انحراف فاصله میافکند<ref>همان، ج 1، ص 5.</ref>. | ||
همه سورههای قرآن سخن خداست و خطاب آن به طور معمول به مردم است، اما آهنگ سوره حمد، از زبان مردم و خطاب به خداست؛ یعنی قرآن کریم در این سوره شیوۀ مناجات و سخن گفتن با خدا را به مردم آموزش داده است<ref>فسير قرآن مهر، ج 1، ص 124.</ref>. | همه سورههای قرآن سخن خداست و خطاب آن به طور معمول به مردم است، اما آهنگ سوره حمد، از زبان مردم و خطاب به خداست؛ یعنی قرآن کریم در این سوره شیوۀ مناجات و سخن گفتن با خدا را به مردم آموزش داده است<ref>فسير قرآن مهر، ج 1، ص 124.</ref>. | ||
خط ۱۱۵: | خط ۹۲: | ||
بحث در مورد آمین گفتن بعد از قرائت فاتحه: | بحث در مورد آمین گفتن بعد از قرائت فاتحه: | ||
[[اهل سنت]] معتقدند که کلمه آمین بعد از فاتحه مستحب است<ref>أنوار التنزيل و أسرار التاويل، ج1 ص32، الجامع لأحكام القرآن، ج 1، ص 129، الدر المنثور فی تفسير المأثور، ج 1، ص 16.</ref>، ولی [[ | [[اهل سنت و جماعت|اهلسنت]] معتقدند که کلمه آمین بعد از فاتحه مستحب است<ref>أنوار التنزيل و أسرار التاويل، ج1 ص32، الجامع لأحكام القرآن، ج 1، ص 129، الدر المنثور فی تفسير المأثور، ج 1، ص 16.</ref>، ولی [[مذهب شیعه|امامیه]] آنرا جایز نمیداند بلکه آنرا بدعت و حرام و مبطل نماز میداند<ref>الفقية(للصدوق)، ج1 ص 390، المقنعة(للشيخ المفيد)، ص 105، تفسير کنز الدقائق و بحر الغرائب، ج1 ص87.</ref>. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
خط ۱۲۳: | خط ۹۹: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
[https://quran.inoor.ir/fa/surah/1/ برگرفته از سایت معرفی سوره حمد - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir] | [https://quran.inoor.ir/fa/surah/1/ برگرفته از سایت معرفی سوره حمد - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir] | ||
{{سورههای مکی و مدنی}} | |||
[[رده:قرآن]] | [[رده:قرآن]] | ||
[[رده:سورههای قرآن]] | [[رده:سورههای قرآن]] |