confirmed، مدیران
۳۳٬۳۷۱
ویرایش
(۱۱ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
=== حجاز === | === حجاز === | ||
منطقه [[حجاز]]، از شرق تهامه و شمال یمن شروع شده و تا فلسطین کشیده میشود و چون بین نجد و تهامه، فاصله انداخته، به آن حجاز میگفتهاند<ref> همان ،ص218 و بلوغ الإرب، پیشین، ج1، ص187.</ref>. حجاز از سمت شرق تا پشتههای نجد، ادامه مییابد؛ در شمال حجاز، «وادی القری» قرار دارد که حد حجاز است با «علا» که در قدیم به آن «دادان» میگفتند<ref>عصر جاهلی، پیشین، ص25.</ref>. این منطقه دارای سرزمینهای کوهستانی و صخرهای با صحراهای گرم و سوزان است و از شهرهای مهم آن مکه و مدینه و [[طائف]] است<ref>مسالک و ممالک، پیشین، ص14.</ref>.این منطقه در تاریخ بیشتر از مناطق دیگر مورد عنایت بوده و این به خاطر وجود [[کعبه]] معظمه در این منطقه است. | منطقه [[حجاز]]، از شرق تهامه و شمال یمن شروع شده و تا فلسطین کشیده میشود و چون بین نجد و تهامه، فاصله انداخته، به آن حجاز میگفتهاند<ref> همان ،ص218 و بلوغ الإرب، پیشین، ج1، ص187.</ref>. حجاز از سمت شرق تا پشتههای نجد، ادامه مییابد؛ در شمال حجاز، «وادی القری» قرار دارد که حد حجاز است با «علا» که در قدیم به آن «دادان» میگفتند<ref>عصر جاهلی، پیشین، ص25.</ref>. این منطقه دارای سرزمینهای کوهستانی و صخرهای با صحراهای گرم و سوزان است و از شهرهای مهم آن [[مکه]] و [[مدینه]] و [[طائف]] است<ref>مسالک و ممالک، پیشین، ص14.</ref>.این منطقه در تاریخ بیشتر از مناطق دیگر مورد عنایت بوده و این به خاطر وجود [[کعبه]] معظمه در این منطقه است. | ||
=== نجد === | === نجد === | ||
نجد، منطقه وسیعی از شبه جزیره عربستان، را شامل میشود. این ناحیه از جنوب به یمن و از شرق به بحرین و از شمال به بادیه عراق و بادیه شام و بادیه جزیره محدود میشود<ref>همان.</ref>. نجد به جهت بلندای ارتفاعش، به این نام، موسوم شده است<ref> همان، ص44 و معجم البلدان، پیشین، ص138.</ref> و ارتفاع آن، از غرب به شرق (تا سرزمن عروض) کاسته میشود<ref>عصر جاهلی، پیشین، ص 25.</ref>؛ عرب قسمت بلند نجد را که مجاور حجاز است، «عالیه» و قسمت پشت آن را که به عراق میرسد، «سافله» مینامد<ref>همان.</ref>. | نجد، منطقه وسیعی از شبه جزیره عربستان، را شامل میشود. این ناحیه از جنوب به یمن و از شرق به بحرین و از شمال به بادیه عراق و بادیه شام و بادیه جزیره محدود میشود<ref>همان.</ref>. نجد به جهت بلندای ارتفاعش، به این نام، موسوم شده است<ref> همان، ص44 و معجم البلدان، پیشین، ص138.</ref> و ارتفاع آن، از غرب به شرق (تا سرزمن عروض) کاسته میشود<ref>عصر جاهلی، پیشین، ص 25.</ref>؛ عرب قسمت بلند نجد را که مجاور حجاز است، «عالیه» و قسمت پشت آن را که به عراق میرسد، «سافله» مینامد<ref>همان.</ref>. | ||
شرق نجد را که با یمامه مجاور است، «وشوم» و شمال آن را که به دو کوه اجا و سلمی، در سرزمین طی میرسد، «قصیم» نامیدهاند. قصیم، شنزاری است که در آن «غضا» که نوعی چوب گز است، میروید<ref> معجم البلدان، پیشین، ج1، ص 513 و ابن فقیه، البلدان، تحقیق یوسف الهادی، بیروت، عالم الکتب، چاپ اول، 1996، ص84.</ref>. از این رو، مردم نجد را «اهل الغضا» نامیدهاند<ref>همان و عصر جاهلی، پیشین، ص25.</ref>. در شمال نجد، نفود قرار دارد که مساحت عظیمی را در برگرفته است، این بیابان از «وادی تیماء» شروع شده و تا سیصد میل به سمت شرق ادامه مییابد و از پشتههای شن قرمز انباشته است<ref> عصر جاهلی، پیشین، ص25.</ref>. نفود در نزدیکی عراق، به سمت جنوب میپیچد و نجد و بحرین را از هم جدا میسازد. این فاصله را «دهناء» یا «رملة العالج» نامیدهاند که در زمان [[جاهلیت]] و [[اسلام]] مسکن تمیم و ضبه بود<ref> همان و معجم البلدان، پیشین، ج2، ص 493.</ref>. کویر ربعالخالی نیز با وسعتی بالغ بر پنجاه هزار میل مربع، یمامه و نجد را از عمان و مهره و شحره و حضرموت جدا میکند<ref>عصر جاهلی، پیشین، ص26.</ref>. صحرای احقاف، نیز جزء همین بیابان است که در حد فاصل بین یمن تا نجد و حجاز، کشیده شده است<ref> همان.</ref>. | شرق نجد را که با یمامه مجاور است، «وشوم» و شمال آن را که به دو کوه اجا و سلمی، در سرزمین طی میرسد، «قصیم» نامیدهاند. قصیم، شنزاری است که در آن «غضا» که نوعی چوب گز است، میروید<ref> معجم البلدان، پیشین، ج1، ص 513 و ابن فقیه، البلدان، تحقیق یوسف الهادی، بیروت، عالم الکتب، چاپ اول، 1996، ص84.</ref>. از این رو، مردم نجد را «اهل الغضا» نامیدهاند<ref>همان و عصر جاهلی، پیشین، ص25.</ref>. در شمال نجد، نفود قرار دارد که مساحت عظیمی را در برگرفته است، این بیابان از «وادی تیماء» شروع شده و تا سیصد میل به سمت شرق ادامه مییابد و از پشتههای شن قرمز انباشته است<ref> عصر جاهلی، پیشین، ص25.</ref>. نفود در نزدیکی عراق، به سمت جنوب میپیچد و نجد و بحرین را از هم جدا میسازد. این فاصله را «دهناء» یا «رملة العالج» نامیدهاند که در زمان [[جاهلیت]] و [[اسلام]] مسکن تمیم و ضبه بود<ref> همان و معجم البلدان، پیشین، ج2، ص 493.</ref>. کویر ربعالخالی نیز با وسعتی بالغ بر پنجاه هزار میل مربع، یمامه و نجد را از عمان و مهره و شحره و [[حضرموت]] جدا میکند<ref>عصر جاهلی، پیشین، ص26.</ref>. صحرای احقاف، نیز جزء همین بیابان است که در حد فاصل بین یمن تا نجد و حجاز، کشیده شده است<ref> همان.</ref>. | ||
=== عروض === | === عروض === | ||
عروض در شرق و شمال شرق شبه جزیره عربستان واقع است<ref> صفة جزیرة العرب، پیشین، ص90.</ref> و شامل بلاد یمامه و بحرین و نواحی اطراف آن است<ref> بلوغ الإرب فی معرفة احوال العرب، پیشین، ص187 و معجم البلدان، پیشین، ج2، ص138.</ref>. بحرین در گذشته از بصره تا عمان ادامه داشته و شامل [[کویت]] و احساء و جزائر بحرین و [[قطر]] فعلی نیز میشده است. این سرزمین موطن قبیله عبدالقیس، در زمان جاهلی بود<ref> ابن خلدون؛ تاریخ ابن خلدون، تحقیق خلیل شحاده، بیروت، دار الفکر، چاپ دوم، 1988،ج2، ص359.</ref>. در این منطقه بخصوص احساء، آب فراوان بوده و از شهرهای قدیمیاش، هجر و قطیف است<ref>- عصر جاهلی، پیشین، ص26. </ref>. | عروض در شرق و شمال شرق شبه جزیره عربستان واقع است<ref> صفة جزیرة العرب، پیشین، ص90.</ref> و شامل بلاد یمامه و بحرین و نواحی اطراف آن است<ref> بلوغ الإرب فی معرفة احوال العرب، پیشین، ص187 و معجم البلدان، پیشین، ج2، ص138.</ref>. [[بحرین]] در گذشته از [[بصره]] تا [[عمان]] ادامه داشته و شامل [[کویت]] و احساء و جزائر بحرین و [[قطر]] فعلی نیز میشده است. این سرزمین موطن قبیله عبدالقیس، در زمان جاهلی بود<ref> ابن خلدون؛ تاریخ ابن خلدون، تحقیق خلیل شحاده، بیروت، دار الفکر، چاپ دوم، 1988،ج2، ص359.</ref>. در این منطقه بخصوص احساء، آب فراوان بوده و از شهرهای قدیمیاش، هجر و قطیف است<ref>- عصر جاهلی، پیشین، ص26. </ref>. | ||
=== یمن === | === یمن === | ||
خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
=== صحرای نفود === | === صحرای نفود === | ||
این صحرا در شمال شرقی نجد، واقع شده و مساحتی بالغ بر صد هزار کیلومتر مربع را شامل میشود<ref> عصر جاهلی، پیشین، ص27.</ref>. نفود، پوشیده از ریگهای سرخ و سفید است که با وزش باد، دائماً از مکانی به مکان دیگر، روانند و تپههای بزرگی از آن را بوجود آوردهاند<ref>المفصل ... ، پیشین، ص152.</ref>. این صحرا از شمال به «وادی سرحان» و از غرب به قسمت جنوبی واحه تیماء و از جنوب به کوههای أجأ و سلمی و از شرق به جنوب شهر «حائل» محدود میشود<ref>عصر جاهلی، پیشین، ص 28.</ref>؛ بارش در این منطقه کم است. در بهار، این منطقه، به بهشتی از | این صحرا در شمال شرقی نجد، واقع شده و مساحتی بالغ بر صد هزار کیلومتر مربع را شامل میشود<ref> عصر جاهلی، پیشین، ص27.</ref>. نفود، پوشیده از ریگهای سرخ و سفید است که با وزش باد، دائماً از مکانی به مکان دیگر، روانند و تپههای بزرگی از آن را بوجود آوردهاند<ref>المفصل ... ، پیشین، ص152.</ref>. این صحرا از شمال به «وادی سرحان» و از غرب به قسمت جنوبی واحه تیماء و از جنوب به کوههای أجأ و سلمی و از شرق به جنوب شهر «حائل» محدود میشود<ref>عصر جاهلی، پیشین، ص 28.</ref>؛ بارش در این منطقه کم است. در بهار، این منطقه، به بهشتی از گلهای شقایق و دیگر گلها، تبدیل میشود؛ اما این بهشت چند روزه، دیری نمیپاید که از شدت گرما و نبود رطوبت، از بین میرود<ref> المفصل ... ، پیشین، ص153.</ref>. | ||
=== ربع الخالی === | === ربع الخالی === | ||
خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
=== شعب آلخنس === | === شعب آلخنس === | ||
در [[مکه]] واقع است، اخنس بن شریق ثقفی بواسطه این تنگه مانع عبور بنی زهره، برای جنگ با [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر(صلی الله علیه)]] در [[جنگ بدر]] شد<ref> عسقلانی، ابن حجر؛ الاصابه فی تمییز الصحابه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415، چاپ اول، ج1، ص192.</ref>. پیامبر( | در [[مکه]] واقع است، اخنس بن شریق ثقفی بواسطه این تنگه مانع عبور بنی زهره، برای [[جنگ]] با [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)]] در [[غزوه بدر|جنگ بدر]] شد<ref> عسقلانی، ابن حجر؛ الاصابه فی تمییز الصحابه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415، چاپ اول، ج1، ص192.</ref>. پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نیز در روز فتح مکه از همین دره وارد مکه شدند. | ||
=== شعب آل قنفذ === | === شعب آل قنفذ === | ||
خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
=== زمینهای کشاورزی === | === زمینهای کشاورزی === | ||
بیشتر زمینها در جزیرةالعرب از صحرا و دشت، تشکیل شده که اگر آب وجود داشته باشد، قابل کشت و | بیشتر زمینها در جزیرةالعرب از صحرا و دشت، تشکیل شده که اگر آب وجود داشته باشد، قابل کشت و زراعت هستند<ref>همان، ص156.</ref>. در سواحل دریای سرخ از عدن تا عقبه، ما بین کوه و دریا، غالباً دشتهای ساحلی وجود دارد که به آنها، تهائم یا غور یا سافله گفته میشود. ضمن اینکه، دشتهایی نیز در وسط کوهها، قرار دارند که در آن علف و نباتات صحرایی، میروید<ref>معجم البلدان، پیشین، ج2، ص424.</ref>. ذکر بعضی از این زمینها که به «دارات» معروفند، در اشعار جاهلی آمده است، مثل «دارةجُلجُل» در اشعار امرءالقیس<ref> همان، ص426.</ref> و «دارة الآرام»، که پربود از شقایق<ref>همان، ص425.</ref>. در مناطق غربی جزیرةالعرب، زمینهای سنگلاخی وجود دارد که به«حره» موسومند. تعداد این زمینها، در بلاد عرب زیاد است و تا بلاد شام در منطقه حوران، امتداد دارند<ref>المفصل، پیشین، ص147.</ref>. بعضی از این مناطق که از سنگهای آتشفشانی، تشکیل شدهاند، به کثرت درختان میوه و سبزیهایشان معروف شدهاند، بخصوص در حجاز که [[خیبر]] از جمله آنهاست<ref>همان، ص149.</ref> و نیز شهر کوچک طائف که با آب فراوانش، عمده میوههای مکه را، تامین میکرد و میوهای انار و انگور و دیگر میوههایش، طعمی دل چسب و گوارا داشته و دارد؛ بعلاوه، شهر [[یثرب]] و حومه آن، به همراه مناطق عقیق این شهر، پوشیده از باغها و نخلستانها بود<ref> مسالک و ممالک، پیشین، ص19.</ref>. | ||
در شرق عربستان نیز سرزمینهای بسیاری وجود دارد که بواسطه دارا بودن از آبهای فراوان، بیشترین مردم را در قبل و بعد اسلام با توجه به مساحتشان، دارا بودهاند؛ مناطقی مثل بحرین، که آب در عمق زیادی از سطح زمین، قرار ندارد<ref>المفصل ... ، پیشین، ص 192.</ref>. | در شرق عربستان نیز سرزمینهای بسیاری وجود دارد که بواسطه دارا بودن از آبهای فراوان، بیشترین مردم را در قبل و بعد اسلام با توجه به مساحتشان، دارا بودهاند؛ مناطقی مثل بحرین، که آب در عمق زیادی از سطح زمین، قرار ندارد<ref>المفصل ... ، پیشین، ص 192.</ref>. | ||
خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
== جزایر جزیرةالعرب == | == جزایر جزیرةالعرب == | ||
علاوه بر بحرین، جغرافیدانان جزایر دیگری را نیز در مجاورت این شبه جزیره، برمیشمردهاند؛ دهلک، کمران، فرسان، زیلع که محل آمد و شد تجار حبشی بود، بربرا و سُقطری<ref>صفة جزیرة العرب، پیشین، ص93.</ref> از جمله این جزایرند. | علاوه بر بحرین، جغرافیدانان جزایر دیگری را نیز در مجاورت این شبه جزیره، برمیشمردهاند؛ دهلک، کمران، فرسان، زیلع که محل آمد و شد تجار حبشی بود، بربرا و سُقطری<ref>صفة جزیرة العرب، پیشین، ص93.</ref> از جمله این جزایرند. | ||
== جستارهای وابسته == | |||
* [[آسیا]] | |||
* [[حضرموت]] | |||
* [[عربستان سعودی]] | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
خط ۹۵: | خط ۱۰۰: | ||
[[رده:جغرافیای جهان اسلام]] | [[رده:جغرافیای جهان اسلام]] | ||
[[رده:عربستان سعودی]] | [[رده:عربستان سعودی]] | ||
[[رده: | [[رده:خاور میانه]] | ||
[[رده:تاریخ اسلام]] | [[رده:تاریخ اسلام]] |