بشر مریسی: تفاوت میان نسخه‌ها

بشر بن غیاث مَریسی با کنیه ابوعبدالرحمان ۷۵۵ – ۸۳۴ فقیه حنفی، متکلم معتزلی و محدث مصری مرجئی قرن سوم هجری قمری است. فرقه مریسیه به او متصل می‌شوند. پدر بشر بن غیاث یهودی بوده و منسوب به مِرِّیس (و یا مِرِیس) از روستاهای مصر است<ref>دانشنامه جهان اسلام، ج3، ص451</ref><ref>سیر اعلام النبلاء، محمد بن احمد ذهبی، ج8، ص482</ref><ref>تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، ج7، ص56</ref>. وی از جمله شخصیت‌های نامدار [[جهمیه|جَهمیه]] و فقیه دوره مأمون عباسی معرفی شده است و علاوه، در تبلیغ و ترویج این فرقه نقش مهمی‌ داشته است<ref>مشکور محمد جواد، دانش نامه جهان اسلام، ج 11، ص538</ref><ref>ابن جوزی، تلبیس ابلیس، ص41</ref>. مریسی در فقه شاگرد قاضی ابویوسف فقیه مشهور حنفی بوده و از اصحاب رأی شناخته می‌شده است و در مباحث کلامی نیز دست داشته و در این فن دارای آرای خاصی بوده است. گویا نجار متکلم معتزله و مؤسس فرقه نجاریه شاگرد وی بوده و عقاید او را اتخاذ کرده است. مرجئه بغداد نیز پیروان او بوده‌اند. مجموعه عقاید کلامی وی باعث طرد او از جانب [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] و حتی ابویوسف شده است و سر انجام این شخصیت در سال 218 یا 219 و یا 228 هجری قمری از دنیا رفت<ref>دانشنامه جهان اسلام، ج3، ص451 / سیر اعلام النبلاء، محمد بن احمد ذهبی، ج8، ص482 / تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، ج7، ص56</ref>.

مریسی در فقه موافق رأی ابویوسف قاضی بود و چون گفتار خود را درباره [[خلق قرآن]] آشکار کرد، ابویوسف او را از خود طرد کرد. از این جهت «[[صفاتیه]]» او را گمراه به حساب آوردند. وی درباره ایمان می‌گفت که تصدیق به دل و زبان با هم است<ref>فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، ص 409 با ویرایش</ref>. بشر مریسی در این عقیده که خدا خالق افعال بندگان است و استطاعت همراه با فعل است و قبل از فعل نیست؛ با اندیشه اهل سنت موافق بود و به همین جهت معتزله نیز او را تکفیر کردند. وی درباره ایمان علاوه بر تصدیق زبانی تصدیق قلبی را شرط می‌دانست. شافعی به او می‌گفت که نصف تو [[مومن]] و نصف دیگر تو [[کافر]] است.

بشر مریسی به دلیل عقاید خاصی که درباره مسایل کلامی و فقهی اظهار می‌کرد موجب شد تا از سوی علمای آن روزگار به ویژه اهل حدیث و ظاهریه مذمت و تکفیر شود. همان طور که نقل شده است وی از سوی ابویوسف حنفی به دلیل خلق قرآن گمراه خوانده شده و طرد شده است<ref>احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، بیروت، ج۷، ص۶۱۶۲</ref><ref>شهفور بن طاهر اسفراینی، التبعیر فی الدین و تمییز الفرقة الناجیة عن الفرق الهالکین، ج۱، ص۹۲، چاپ محمد زاهد کوثری، مصر1955</ref><ref>سمعانی عبدالکریم بن محمد، الانساب، بیروت، ج۵، ص۲۶۷</ref>. ازین‌رو زمانی که بشر از دنیا رفت، کسی از اهل علم و سنت در تشییع جنازه او شرکت نکرد مگر عُبید شونیزی که صرفاً به قصد لعن و نفرین بر جنازه او حاضر شد<ref>خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۷، ص۶۶، بیروت (بی تا).</ref><ref>تمیمی تقی الدین عبدالقادر، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة، ریاض، نشر عبدالفتاح محمد حلو، ج۲، ص۲۳۶ـ۲۳۷</ref>.