۶٬۵۷۸
ویرایش
جز (تمیزکاری) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | {{جعبه اطلاعات شخصیت | ||
| عنوان = محمد بن عمرو تهامی | |||
| تصویر =عالمان اهل سنت.jpg | |||
| نام = | |||
| نامهای دیگر = ابن عمرو تهامی | |||
| سال تولد = | |||
| تاریخ تولد = | |||
| محل تولد = [[اندلس]] | |||
| سال درگذشت =1244 ق | |||
| تاریخ درگذشت = | |||
| محل درگذشت = | |||
| استادان = {{فهرست جعبه افقی |حافظ بن عبدالسلام ناصری|ابوعبدالله محمد بن حافظ رباطی|ابومحمد عبدالواحد بن محمد فاسی|و...}} | |||
| شاگردان = | |||
| دین = [[اسلام]] | |||
| مذهب = [[سنی]] | |||
| آثار = {{فهرست جعبه افقی | دیوان| الرحله الحجازیه| کنّاشه}} | |||
| فعالیتها = | |||
| وبگاه = | |||
}} | |||
'''محمد بن عمرو تهامی''' معروف به '''ابن عمرو تهامی''' ، [[فقیه]] [[مالکی]]، ادیب، لغت شناس، خطیب و شاعر مغربی. شناخت این شخصیت از جهت اثری که وی بر وحدت مذاهب اسلامی میتواند داشته باشد، حائز اهمیت است. | |||
== پیشینه == | == پیشینه == | ||
خط ۷: | خط ۲۷: | ||
وی علوم معقول و منقول را در محضر علمای رباط، سَلا و [[فاس|فاس]] فراگرفت و هنوز جوان بود که در پرتو هوش و ذکاوت خویش، در علم و ادب سرآمد اقران گردید <ref>نک: مراکشی، 5/221، به نقل از اتحاف </ref>. اما چون در رباط ارزش دانش وی را نشناختند <ref>نک: کتانی، 1/281</ref>، در 1224ق به مراکش رفت و در آنجا به تدریس و افتاء و اقامه نماز جمعه مشغول شد و دانشپژوهان از هر سوی مغرب به حوزه درس او روی آوردند <ref>مراکشی، 5/216-217</ref>. ابن عمرو پس از آنکه مدتی (بالغ بر 10 سال) در مراکش ماند، عازم [[مصر]] و [[حجاز]] شد و 4 سال نیز در آن دیار به سر برد <ref>همو، 223، به نقل از اتحاف؛ قس: کتانی، 1/280</ref>، در این سفر محمد بن عیسی سَلَوی فقیه که در اجازات ابن عمرو همهجا نامش آمده است، وی را همراهی میکرد <ref>همو، 1/281؛ نیز نک: مراکشی، همانجا</ref>. | وی علوم معقول و منقول را در محضر علمای رباط، سَلا و [[فاس|فاس]] فراگرفت و هنوز جوان بود که در پرتو هوش و ذکاوت خویش، در علم و ادب سرآمد اقران گردید <ref>نک: مراکشی، 5/221، به نقل از اتحاف </ref>. اما چون در رباط ارزش دانش وی را نشناختند <ref>نک: کتانی، 1/281</ref>، در 1224ق به مراکش رفت و در آنجا به تدریس و افتاء و اقامه نماز جمعه مشغول شد و دانشپژوهان از هر سوی مغرب به حوزه درس او روی آوردند <ref>مراکشی، 5/216-217</ref>. ابن عمرو پس از آنکه مدتی (بالغ بر 10 سال) در مراکش ماند، عازم [[مصر]] و [[حجاز]] شد و 4 سال نیز در آن دیار به سر برد <ref>همو، 223، به نقل از اتحاف؛ قس: کتانی، 1/280</ref>، در این سفر محمد بن عیسی سَلَوی فقیه که در اجازات ابن عمرو همهجا نامش آمده است، وی را همراهی میکرد <ref>همو، 1/281؛ نیز نک: مراکشی، همانجا</ref>. | ||
ابن عمرو در مراجعت از سفر مشرق باردیگر از مراکش گذشت و به رباط بازگشت <ref>همو، 5/217</ref>. از آنجا که در 1238ق در شهر فاس بوده است <ref>نک: [[سلاوی]]، 9/4؛ قس: مراکشی، همانجا</ref>، به نظر میرسد که وی نزدیک به دو دهه از پرثمرترین | ابن عمرو در مراجعت از سفر مشرق باردیگر از مراکش گذشت و به رباط بازگشت <ref>همو، 5/217</ref>. از آنجا که در 1238ق در شهر فاس بوده است <ref>نک: [[سلاوی]]، 9/4؛ قس: مراکشی، همانجا</ref>، به نظر میرسد که وی نزدیک به دو دهه از پرثمرترین سالهای خود را در خارج از زادگاه خویش سپری کرده باشد. | ||
== مشی زندگانی == | == مشی زندگانی == | ||
خط ۲۵: | خط ۴۵: | ||
=== لغت و نظم === | === لغت و نظم === | ||
ابن عمرو علاوه بر علم لغت، در فن عروض و نظم و نثر و ادب عرب تبحر داشته <ref>نک: مراکشی، 5/216، 221</ref>، اما در شعر شهرت وی بیشتر مرهون قصیده قافیهای است که در 176 بیت در ستایش حضرت [[محمد ( | ابن عمرو علاوه بر علم لغت، در فن عروض و نظم و نثر و ادب عرب تبحر داشته <ref>نک: مراکشی، 5/216، 221</ref>، اما در شعر شهرت وی بیشتر مرهون قصیده قافیهای است که در 176 بیت در ستایش حضرت [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|رسول اکرم(ص)]] و در معارضه با قصیده 275 بیتی ابن ونّان (ه م) معروف به ارجوزه شَمَقمَقیه سروده است <ref>مراکشی، 5/220-221؛ گنون، 11</ref>. اهمیت این نظیرهپردازی در آن است که ابن ونّان در واپسین ابیات ارجوزه مذکور تحدی کرده است که همانند قصیده وی را کس نتواند سرود <ref>همو، 146</ref>. گفتهاند که انگیزه وی برای سرودن این قصیده قافیه که بعدها به «عمرویه» شهرت یافت، آن بود که پیش از عزیمت به مراکش، به عنایت پیامبر اکرم(ص) از بیماری نقرس شفا یافت <ref>مراکشی، 5/222، به نقل از اتحاف </ref>. محمد بن عبدالسلام سائح در شرح این قصیده کتابی به نام سَوق المَهر الی قافیه ابن عمرو پرداخته است <ref> زرکلی، 7/72</ref>. مراکشی قصیده رائیه 37 بیتی او را نیز آورده است. این قصیده را ابن عمرو در تقریظ حواشی استادش ابوعبدالله محمد رهونی بر کتاب الرحله العیاشیه که خود راوی آن بوده، سروده است. اشعار وی از ذوق شاعرانه چندان بهرهای ندارد. | ||
== آخرین سفر == | == آخرین سفر == | ||
ابن عمرو در تاریخ 10 ربیعالاول 1243/اول اکتبر 1827 اجازه نامهای عام برای روایت نوشتهها و مرویات خود برای فرزندش حسن و برادرانش محمد و عبدالواحد و فرزندانشان و دیگر بستگانش صادر کرد و آنان را وداع گفت و به اتفاق فرزند دیگرش محمد و برادرزادهاش (معروف به تهامی بن تهامی) عازم حج گردید <ref>کتانی، 1/280</ref>. در این سفر از شهر تونس عبور کرد و مورد تعظیم و تکریم علما و مدرسین بزرگ شهر از جمله قاضی و مفتی تونس، [[مصطفی بیرم]] قرارگرفت و ناگزیر مدتی در آنجا ماند و در حوزه درس ابواسحاق ابراهیم ریاحی و شیخالاسلام ثالث، محمد بن محمد بیرم، حضور یافت و از آن دو و دیگر علمای بزرگ تونس از جمله محمد بن خوجه و محمد آبی و محمد شاذلی اجازاتی دریافت و برای آنان اجازاتی صادر کرد <ref>مراکشی، 5/217؛ مخلوف، همانجا</ref>. وی در این سفر رحله، و فهرسه اش را در ماههای اقامت در حجاز نوشت <ref>مراکشی، 5/223</ref> و به دست همراهانش سپرد و مدتی پس از انجام مناسک حج در مکه درگذشت و در جوار آرامگاه حضرت [[خدیجه | ابن عمرو در تاریخ 10 ربیعالاول 1243/اول اکتبر 1827 اجازه نامهای عام برای روایت نوشتهها و مرویات خود برای فرزندش حسن و برادرانش محمد و عبدالواحد و فرزندانشان و دیگر بستگانش صادر کرد و آنان را وداع گفت و به اتفاق فرزند دیگرش محمد و برادرزادهاش (معروف به تهامی بن تهامی) عازم حج گردید <ref>کتانی، 1/280</ref>. در این سفر از شهر تونس عبور کرد و مورد تعظیم و تکریم علما و مدرسین بزرگ شهر از جمله قاضی و مفتی تونس، [[مصطفی بیرم]] قرارگرفت و ناگزیر مدتی در آنجا ماند و در حوزه درس ابواسحاق ابراهیم ریاحی و شیخالاسلام ثالث، محمد بن محمد بیرم، حضور یافت و از آن دو و دیگر علمای بزرگ تونس از جمله محمد بن خوجه و محمد آبی و محمد شاذلی اجازاتی دریافت و برای آنان اجازاتی صادر کرد <ref>مراکشی، 5/217؛ مخلوف، همانجا</ref>. وی در این سفر رحله، و فهرسه اش را در ماههای اقامت در حجاز نوشت <ref>مراکشی، 5/223</ref> و به دست همراهانش سپرد و مدتی پس از انجام مناسک حج در مکه درگذشت و در جوار آرامگاه حضرت [[خدیجه بنت خویلد|خدیجه(س)]] به خاک سپرده شد <ref>همانجا؛ قس: کتانی، 1/279</ref>. بعضی به اشتباه، تاریخ عزیمت ابن عمرو را برای سفر حج تاریخ وفات وی در حجاز دانستهاند <ref>قس: کتانی، 1/279، 280</ref>. | ||
== آثار == | == آثار == | ||
خط ۳۵: | خط ۵۵: | ||
# الرحله الحجازیه <ref>کتانی، همانجا؛ مراکشی، 5/223؛ نیز نک: همانجا، به نقل از اتحاف؛ ابن سوده، 391</ref>. این اثر سفرنامهای است شامل شرح حال مشایخ و اساتید وی که در حدود 10 دفتر بوده است <ref>مراکشی، همانجا</ref>؛ | # الرحله الحجازیه <ref>کتانی، همانجا؛ مراکشی، 5/223؛ نیز نک: همانجا، به نقل از اتحاف؛ ابن سوده، 391</ref>. این اثر سفرنامهای است شامل شرح حال مشایخ و اساتید وی که در حدود 10 دفتر بوده است <ref>مراکشی، همانجا</ref>؛ | ||
# فهرسه یا فهرست، در چند دفتر، پراکنده و ناتمام <ref>کتانی، همانجا، ابن سوده، 362</ref> | # فهرسه یا فهرست، در چند دفتر، پراکنده و ناتمام <ref>کتانی، همانجا، ابن سوده، 362</ref> | ||
# کنّاشه، که بنا به اصطلاح اهل مغرب، عبارت از نوعی دفتر خاطرات، یا مجموعه | # کنّاشه، که بنا به اصطلاح اهل مغرب، عبارت از نوعی دفتر خاطرات، یا مجموعه یادداشتهای مربوط به احوال شخصی بوده و با توجه به مقام علمی و ادبی او باید از اهمیت فراوانی برخوردار بوده باشد <ref>کتانی، همانجا؛ ابن سوده، 515</ref>. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس | {{پانویس}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
خط ۵۱: | خط ۷۱: | ||
# مخلوف، محمد، شجره النور الزکیه، بیروت، 1350ق | # مخلوف، محمد، شجره النور الزکیه، بیروت، 1350ق | ||
# مراکشی، عباس، الاعلام بمن حلّ مراکش و اغمات من الاعلام، فاس، 1357ق/1938م | # مراکشی، عباس، الاعلام بمن حلّ مراکش و اغمات من الاعلام، فاس، 1357ق/1938م | ||
{{علمای اسلام}} | |||
[[رده:عالمان]] | [[رده:عالمان]] | ||
[[رده:عالمان اهل سنت]] | [[رده:عالمان اهل سنت]] | ||
[[رده:مراکش]] | [[رده:مراکش]] |