۸۶٬۱۰۷
ویرایش
(←پانویس) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
وی با علوم مختلف آشنایی نسبی داشته و احتمالاً در برخی زمینهها مثل [[ادبیات عرب]] و [[علوم اوائل]] به ویژه [[فلسفه]] و تاریخ فلسفه صاحبنظر بوده است. | وی با علوم مختلف آشنایی نسبی داشته و احتمالاً در برخی زمینهها مثل [[ادبیات عرب]] و [[علوم اوائل]] به ویژه [[فلسفه]] و تاریخ فلسفه صاحبنظر بوده است. | ||
کتاب وی [[الفهرست]] است که گنجینهای شامل تمام کتب مؤلفه و منقوله عالم اسلامی تا اواخر قرن چهارم و همچنین شرح حال مؤلفین و نقله و بسی فواید دیگر چون تفصیل [[ادیان|ادیان]] و [[مذاهب]] گذشتگان و ملل و نحل سالفه است. | کتاب وی [[الفهرست (کتاب)]] است که گنجینهای شامل تمام کتب مؤلفه و منقوله عالم اسلامی تا اواخر قرن چهارم و همچنین شرح حال مؤلفین و نقله و بسی فواید دیگر چون تفصیل [[ادیان|ادیان]] و [[مذاهب]] گذشتگان و ملل و نحل سالفه است. | ||
== زندگینامه ابنندیم == | == زندگینامه ابنندیم == | ||
قدیمترین منبع درباره احوال ابنندیم، گزارش موجز [[ابن | قدیمترین منبع درباره احوال ابنندیم، گزارش موجز [[ابن شهرآشوب|ابنشهر آشوب]] (وفات ۵۸۸ق) در [[معالم العلماء (کتاب)|معالم العلماء]]<ref> ابن شهر آشوب، ص۱۴۳</ref>و است. پس از وی [[یاقوت حموی]] (درگذشت ۶۲۶ق) در شرححالی مختصر و برگرفته از الفهرست، به ستایش از ابنندیم و اینکه این اثر دانش مؤلف را در کتابشناسی و علوم مختلف نشان میدهد، پرداخته است<ref>یاقوت، ص۱۸-۱۷</ref>. | ||
در میان منابع متأخرتر باید از [[لسان المیزان]] [[ابن حجر هیتمی|ابنحجر]]<ref>ابن حجر، ج۵، ص۷۲-۷۳</ref> یاد کرد که شامل شرححال نسبتاً مفصلتری از ابنندیم بر مبنای گفتههای [[ابن نجار|ابننجار]]، [[ذهبی]] و بررسی انتقادی الفهرست است. انتقاد تند از شخصیت ابنندیم ویژگی کار ابنحجر محسوب میشود. | در میان منابع متأخرتر باید از [[لسان المیزان]] [[ابن حجر هیتمی|ابنحجر]]<ref>ابن حجر، ج۵، ص۷۲-۷۳</ref> یاد کرد که شامل شرححال نسبتاً مفصلتری از ابنندیم بر مبنای گفتههای [[ابن نجار|ابننجار]]، [[ذهبی]] و بررسی انتقادی الفهرست است. انتقاد تند از شخصیت ابنندیم ویژگی کار ابنحجر محسوب میشود. | ||
== اصل و نسب ابنندیم == | == اصل و نسب ابنندیم == | ||
درباره نسب و خاستگاه ابنندیم نمیتوان به صورت قطعی سخن گفت اما باتوجه به اینکه وی در نسبت یا وابستگی خود به قبیلهای از قبایل عرب در [[الفهرست]] مطلبی نیاورده میتوان گفت که احتمالاً عرب نبوده است. | درباره نسب و خاستگاه ابنندیم نمیتوان به صورت قطعی سخن گفت اما باتوجه به اینکه وی در نسبت یا وابستگی خود به قبیلهای از قبایل عرب در [[الفهرست (کتاب)]] مطلبی نیاورده میتوان گفت که احتمالاً عرب نبوده است. | ||
همچنین شواهدی چون نپرداختن ابنندیم به ادیان ایرانی در بخش مربوط به [[مذهب|مذاهب]] و ادیان الفهرست و نیز مطالبی که در صفحات ۲۳۹-۲۴۰ آن آورده است، میتواند احتمال ایرانی نبودن وی را تقویت کند. | همچنین شواهدی چون نپرداختن ابنندیم به ادیان ایرانی در بخش مربوط به [[مذهب|مذاهب]] و ادیان الفهرست و نیز مطالبی که در صفحات ۲۳۹-۲۴۰ آن آورده است، میتواند احتمال ایرانی نبودن وی را تقویت کند. | ||
خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
اختلاف نظری که در مورد مذهب ابنندیم دیده میشود از تشتت و گوناگونی آرای وی در الفهرست ریشه میگیرد. قرائن موجود در الفهرست بر میل او به اعتزال و مکتب [[معتزله]] دلالت دارد. از آن جمله است: | اختلاف نظری که در مورد مذهب ابنندیم دیده میشود از تشتت و گوناگونی آرای وی در الفهرست ریشه میگیرد. قرائن موجود در الفهرست بر میل او به اعتزال و مکتب [[معتزله]] دلالت دارد. از آن جمله است: | ||
* نقل اظهارات معتزله درباره [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر(صلی الله علیه)]] به عنوان سرچشمه اندیشه اعتزال<ref>ابن ندیم، ص۲۰۲</ref>. | * نقل اظهارات معتزله درباره [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر (صلی الله علیه)]] به عنوان سرچشمه اندیشه اعتزال<ref>ابن ندیم، ص۲۰۲</ref>. | ||
* تقسیم معتزله به ۲ گروه مخلص و بدعتگذار<ref>ابن ندیم، ص ۲۰۱-۲۰۲</ref>. | * تقسیم معتزله به ۲ گروه مخلص و بدعتگذار<ref>ابن ندیم، ص ۲۰۱-۲۰۲</ref>. | ||
* اطلاق عنوان اهل العدل و التوحید بر [[معتزله]]<ref> ابن ندیم، ص ۲۰۱-۲۰۲</ref>. و در مقابل، [[حشویه]] بر [[اهل سنت|اهلسنت]]<ref>ابن ندیم، ص ۲۸۷</ref>؛ | * اطلاق عنوان اهل العدل و التوحید بر [[معتزله]]<ref> ابن ندیم، ص ۲۰۱-۲۰۲</ref>. و در مقابل، [[حشویه]] بر [[اهل سنت و جماعت|اهلسنت]]<ref>ابن ندیم، ص ۲۸۷</ref>؛ | ||
* ذکر [[ابوالحسن اشعری]] در بخش متکلمان [[مجبره|مجبّره]] و [[حشویه]]<ref>ابن ندیم، ص ۲۳۱</ref>. | * ذکر [[ابوالحسن اشعری]] در بخش متکلمان [[مجبره|مجبّره]] و [[حشویه]]<ref>ابن ندیم، ص ۲۳۱</ref>. | ||
== دلایل شیعه بودن ابنندیم == | == دلایل شیعه بودن ابنندیم == | ||
نظر به اینکه او از برخی [[امامان شیعه]] و فرزندانشان با جمله علیهالسلام یاد کرده<ref>ابن ندیم، ص۹۵، ۱۲۰، ۲۵۲</ref> و [[اهل بیت]] پیامبر(صلی الله علیه) را همچون فردی شیعی میستاید<ref> ابن ندیم، ص ۱۹۷، ۲۷۶</ref> و برای شیخین، دیگر [[خلفا]] و کسانی چون [[طلحه]]، [[زبیر]] و [[عایشه]] تعبیر رضی اللـه عنه را به کار نمیبرد<ref> ابن ندیم، ص ۲۷، ۱۱۵، ۱۳۶</ref>، می توان گفت که شیعی مذهب بوده است. | نظر به اینکه او از برخی [[ائمه|امامان شیعه]] و فرزندانشان با جمله علیهالسلام یاد کرده<ref>ابن ندیم، ص۹۵، ۱۲۰، ۲۵۲</ref> و [[اهل بیت|اهلبیت]] پیامبر (صلی الله علیه) را همچون فردی شیعی میستاید<ref> ابن ندیم، ص ۱۹۷، ۲۷۶</ref> و برای شیخین، دیگر [[خلیفه|خلفا]] و کسانی چون [[طلحه]]، [[زبیر بن عوام|زبیر]] و [[عایشه]] تعبیر رضی اللـه عنه را به کار نمیبرد<ref> ابن ندیم، ص ۲۷، ۱۱۵، ۱۳۶</ref>، می توان گفت که شیعی مذهب بوده است. | ||
باید افزود که از عبارت ترضیه (رضی الله عنه) که در برخی موارد در کتاب الفهرست چاپی<ref>ابن ندیم، ص ۱۱۵، ۱۴۶، ۲۲۴، ۲۵۱</ref> برای [[عمر بن خطاب]] و دیگران دیده میشود، در نسخههای اصلی آن اثری نیست، از این رو میتوان دریافت که این تعابیر توسط ناسخان اضافه شده است. | باید افزود که از عبارت ترضیه (رضی الله عنه) که در برخی موارد در کتاب الفهرست چاپی<ref>ابن ندیم، ص ۱۱۵، ۱۴۶، ۲۲۴، ۲۵۱</ref> برای [[عمر بن خطاب]] و دیگران دیده میشود، در نسخههای اصلی آن اثری نیست، از این رو میتوان دریافت که این تعابیر توسط ناسخان اضافه شده است. | ||
خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
* ذکر تعبیر خاصه برای شیعیان و عامه برای [[اهل سنت و جماعت|اهلسنت]]<ref> ابن ندیم، ص ۲۴۶، ۲۸۷، ۲۸۹</ref>؛ | * ذکر تعبیر خاصه برای شیعیان و عامه برای [[اهل سنت و جماعت|اهلسنت]]<ref> ابن ندیم، ص ۲۴۶، ۲۸۷، ۲۸۹</ref>؛ | ||
* نقل روایتی از [[واقدی]] مبنی بر آنکه [[علی بن | * نقل روایتی از [[واقدی]] مبنی بر آنکه [[علی بن ابیطالب|علی (علیهالسلام)]] [[معجزه]] پیامبر (صلی الله علیه) بوده است. <ref>ابن ندیم، ص ۱۱۱</ref> | ||
* حسن المذهب خواندن واقدی که خود، او را شیعی میداند. <ref>ابن ندیم، ص ۱۱۱</ref> | * حسن المذهب خواندن واقدی که خود، او را شیعی میداند. <ref>ابن ندیم، ص ۱۱۱</ref> | ||
* ستایش از [[هشام بن حکم]] که به [[امامت]] [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق(علیهالسلام)]] گروید<ref>ابن ندیم، ص ۲۲۳-۲۲۴</ref>. | * ستایش از [[هشام بن حکم]] که به [[امامت]] [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیهالسلام)]] گروید<ref>ابن ندیم، ص ۲۲۳-۲۲۴</ref>. | ||
* رجالنویسان | * رجالنویسان اهل سنت همواره بر گرایش ابنندیم به تشیع و اعتزال تصریح و گاه از او به سختی انتقاد کرده اند<ref> یاقوت، ص۱۸-۱۷؛ تاریخ الاسلام</ref>. | ||
* لازم به ذکر است که علمای [[امامیه]] هچون [[شیخ طوسی]] و نجاشی، با اینکه از الفهرست بهره گرفتهاند، او را از جمله رجال امامیه محسوب نداشتهاند<ref> ابن شهر آشوب، ص۱۴۳</ref>. | * لازم به ذکر است که علمای [[امامیه]] هچون [[محمد بن حسن طوسی|شیخ طوسی]] و نجاشی، با اینکه از الفهرست بهره گرفتهاند، او را از جمله رجال امامیه محسوب نداشتهاند<ref> ابن شهر آشوب، ص۱۴۳</ref>. | ||
== آثار ابنندیم == | == آثار ابنندیم == | ||
ابنندیم آثار زیادی نوشتهاست ولی مهمترین اثر او که شهرت جهانی دارد [[الفهرست|کتاب الفهرست]] است. از دیگر آثار او کتاب الاوصاف و التشبیهات است. شهرت او بیشتر به خاطر کتاب الفهرست او است. | ابنندیم آثار زیادی نوشتهاست ولی مهمترین اثر او که شهرت جهانی دارد [[الفهرست (کتاب)|کتاب الفهرست]] است. از دیگر آثار او کتاب الاوصاف و التشبیهات است. شهرت او بیشتر به خاطر کتاب الفهرست او است. | ||
الفهرست در سال ۳۷۷ هـ. ق (۹۸۷ میلادی) به انجام رسید و احتمالاً پس از آن نیز ابنندیم اطلاعاتی را بر آن افزود. این کتاب جامعترین اثر در حوزه کتابشناسی عمومی در چهار سده نخست هجری است، که فهرستی از کلیه کتبی که تا آن زمان به زبان عربی نگاشته شده و شرح حال مؤلفانش را دربردارد. این کتاب بمثابه دانشنامهای از تاریخ، فرهنگ، ادبیات و مذهب از پیش از اسلام تا زمان مؤلف است<ref>«ابن ندیم، دائرةالمعارف اسلامی»</ref> .<ref>توضیح بیشتر رجوع شود به مدخل الفهرست</ref>. | الفهرست در سال ۳۷۷ هـ. ق (۹۸۷ میلادی) به انجام رسید و احتمالاً پس از آن نیز ابنندیم اطلاعاتی را بر آن افزود. این کتاب جامعترین اثر در حوزه کتابشناسی عمومی در چهار سده نخست هجری است، که فهرستی از کلیه کتبی که تا آن زمان به زبان عربی نگاشته شده و شرح حال مؤلفانش را دربردارد. این کتاب بمثابه دانشنامهای از تاریخ، فرهنگ، ادبیات و مذهب از پیش از اسلام تا زمان مؤلف است<ref>«ابن ندیم، دائرةالمعارف اسلامی»</ref> .<ref>توضیح بیشتر رجوع شود به مدخل الفهرست</ref>. | ||
خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
[[رده:شخصیتها]] | [[رده:شخصیتها]] | ||
[[رده:عالمان]] | [[رده:عالمان]] | ||
[[رده:مورخان]] |