۸۵٬۹۴۴
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (تمیزکاری) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
</div> | </div> | ||
''' | '''ابوعبداللّه محمدبن علی تِرمِذی'''(د ۲۹۵ق) از صوفیان نام‌دار خراسانی در این دوره بیش از هر چیز به سبب نظریۀ ولایت خود مشهور است. او ولایت را حقیقت [[طریقت]] می‌دانست اما مخالفانش به سبب عدم درک درست آراء او وی را متهم به این کردند که مقام ولایت را برتر از مرتبۀ [[نبوت]] دانسته است. ترمذی دربارۀ عشق الاهی نیز سخن گفته است. مهمترین اثر او کتابِ ختم الولایة و علل الشرایع است<ref>هجویری، علی، ج۱، ص۱۷۸، کشف المحجوب، به کوشش ژوکوفسکی، تهران، ۱۳۵۸ش. - زرین‌کوب، عبدالحسین، ج۱، ص۴۹-۵۳، جست‌وجو در تصوف ایران، تهران، ۱۳۵۷ش</ref>. | ||
=زندگی‌نامه ترمذی= | =زندگی‌نامه ترمذی= | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
غیر از آنچه وی در شرح حال خود نوشته است، اطلاعات کمی درباره او در کتب [[صوفیه]] وجود دارد. | غیر از آنچه وی در شرح حال خود نوشته است، اطلاعات کمی درباره او در کتب [[صوفیه]] وجود دارد. | ||
== زمان | == زمان و مکان تولد ترمذی == | ||
ترمذی به احتمال بسیار بین | ترمذی به احتمال بسیار بین سالهای ۲۰۵و ۲۱۵ در خانواده‌ای اهل علم در ترمذ به دنیا آمد. | ||
== پدر ترمذی == | == پدر ترمذی == | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
پدرش علی بن حسن یا علی بن حسین، محدّث بود. احتمالاً اولین معلمِ ترمذی پدرش بود. | پدرش علی بن حسن یا علی بن حسین، محدّث بود. احتمالاً اولین معلمِ ترمذی پدرش بود. | ||
== | == سفرهای ترمذی == | ||
ترمذی نیز مانند او به سرزمین‌های شرق اسلامی سفر کرد و در شهرهایی چون بغداد حدیث شنید. | ترمذی نیز مانند او به سرزمین‌های شرق اسلامی سفر کرد و در شهرهایی چون بغداد حدیث شنید. | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
=مریدان ترمذی= | =مریدان ترمذی= | ||
بسیاری از صوفیه را از مریدان و پیروان او دانسته‌اند، از جمله این صوفیان [[احمدبن محمدبن عیسی]] از مشایخ [[عراق]]، | بسیاری از صوفیه را از مریدان و پیروان او دانسته‌اند، از جمله این صوفیان [[احمد بن محمد بن عیسی|احمدبن محمدبن عیسی]] از مشایخ [[عراق]]، حسن بن علی جوزجانی و ابوبکرِ وراق ترمذی را می‌توان نام برد. علما و عرفایی مانند امام [[محمد غزالی]]<ref>احیاء علوم الدین، محمدبن محمد غزالی، ج ۳، ص۳۹۹ـ۴۰۹</ref> <ref>ابن عربی الفتوحات المکیـّه، ابن عربی، سفر۲، ص۳۵۶ـ۳۶۴</ref>.نیز از آثار و افکار او بهره برده‌اند. | ||
=منشاء نفوذ ترمذی= | =منشاء نفوذ ترمذی= | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
مهمترین آثار ترمذی عبارت‌اند از: | مهمترین آثار ترمذی عبارت‌اند از: | ||
۱) رساله سیرة الاولیاء، که شهرت آن بیش‌تر به سبب موضوع ختم ولایت است که یکی از بخش‌های فرعی کتاب محسوب می‌شود، ولی عنوان ختم الولایة چنان شهرت یافت که کتاب به نام ختم الاولیاء یا ختم الولایه معروف، و دو بار هم به همین نام چاپ شد، یک بار به اهتمام عثمان یحیی در بیروت (۱۹۶۵/ ۱۳۴۴ ش) و بار دیگرهم در ۱۹۹۲/ ۱۳۷۱ ش در در بیروت به چاپ رسید. | ۱) رساله سیرة الاولیاء، که شهرت آن بیش‌تر به سبب موضوع ختم ولایت است که یکی از بخش‌های فرعی کتاب محسوب می‌شود، ولی عنوان ختم الولایة چنان شهرت یافت که کتاب به نام ختم الاولیاء یا ختم الولایه معروف، و دو بار هم به همین نام چاپ شد، یک بار به اهتمام عثمان یحیی در بیروت (۱۹۶۵/ ۱۳۴۴ ش) و بار دیگرهم در ۱۹۹۲/ ۱۳۷۱ ش در در بیروت به چاپ رسید. | ||
ترمذی در این رساله برای نخستین بار موضوع سلسله مراتب اولیاءاللّه را مطرح کرد که قرن‌ها بعد | ترمذی در این رساله برای نخستین بار موضوع سلسله مراتب اولیاءاللّه را مطرح کرد که قرن‌ها بعد برابن‌عربی و از طریق او بر آثار صوفیان دیگر تأثیر گذاشت. | ||
۲) نوادر الاصول، که در آن ضمن شرح و تفسیر ۲۹۱ حدیث نبوی، درباره عبادات و معاملات و سلوک و اخلاق سخن گفته است. این کتاب | ۲) نوادر الاصول، که در آن ضمن شرح و تفسیر ۲۹۱ حدیث نبوی، درباره عبادات و معاملات و سلوک و اخلاق سخن گفته است. این کتاب حجیم‌ترین اثر ترمذی است و در ۱۲۹۳ در استانبول چاپ شده است. | ||
۳) علل الشریعه، که در آن تکالیف شرعی به شیوه‌ای عرفانی تأویل شده است. ظاهراً ترمذی به سبب برخی مطالب این کتاب از زادگاهش بیرون رانده شد. از این اثر دو نسخه خطی، یکی در [[استانبول]] و دیگری در [[قاهره]]، وجود دارد. | ۳) علل الشریعه، که در آن تکالیف شرعی به شیوه‌ای عرفانی تأویل شده است. ظاهراً ترمذی به سبب برخی مطالب این کتاب از زادگاهش بیرون رانده شد. از این اثر دو نسخه خطی، یکی در [[استانبول]] و دیگری در [[قاهره]]، وجود دارد. | ||
۴) کتاب الصلوة، درباره نماز و آثار آن به شیوة باطنی می‌باشد. این کتاب در ۱۹۶۵ در قاهره چاپ شد. | ۴) کتاب الصلوة، درباره نماز و آثار آن به شیوة باطنی می‌باشد. این کتاب در ۱۹۶۵ در قاهره چاپ شد. | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
۹) کتاب الاَکیاس و المُغتَرّین، درباره اعمال صحیح و ناصحیح در ادای واجبات و مستحبات دینی، مانند وضو و نماز و طلب علم و نکاح و تلاوت قرآن و بنای مساجد و برخی خطاهایی که زهاد، سالکان مبتدی و جز آنها با عنایت به سیروسلوک عارفانه مرتکب می‌شوند. | ۹) کتاب الاَکیاس و المُغتَرّین، درباره اعمال صحیح و ناصحیح در ادای واجبات و مستحبات دینی، مانند وضو و نماز و طلب علم و نکاح و تلاوت قرآن و بنای مساجد و برخی خطاهایی که زهاد، سالکان مبتدی و جز آنها با عنایت به سیروسلوک عارفانه مرتکب می‌شوند. | ||
غزالی در احیاء علوم الدین در رُبع مهلکات از این کتاب استفاده کرده است<ref>احیاء علوم الدین، محمدبن محمد غزالی، ص ۳۹۹ـ ۴۳۵</ref>. | غزالی در احیاء علوم الدین در رُبع مهلکات از این کتاب استفاده کرده است<ref>احیاء علوم الدین، محمدبن محمد غزالی، ص ۳۹۹ـ ۴۳۵</ref>. | ||
۱۰) کتاب ریاضة النفس، در مسائل | ۱۰) کتاب ریاضة النفس، در مسائل انسان‌شناسی و طریقت عرفانی می‌باشد. این کتاب دو بار و آخرین بار به اهتمام آرتور جان آربری چاپ شده است. | ||
۱۱) کتاب ادب النفس، شامل پرسش‌هایی درباره عرفان و مخصوصاً درباره معنای یقین می‌باشد. | ۱۱) کتاب ادب النفس، شامل پرسش‌هایی درباره عرفان و مخصوصاً درباره معنای یقین می‌باشد. | ||
۱۲) منازل القاصدین، اثری کم حجم درباره هفت مقام یا منزل سیروسلوک. این کتاب با عنوان منازلُ العِباد نیز شناخته شده و در ۱۹۸۸ در قاهره به چاپ رسیده است. | ۱۲) منازل القاصدین، اثری کم حجم درباره هفت مقام یا منزل سیروسلوک. این کتاب با عنوان منازلُ العِباد نیز شناخته شده و در ۱۹۸۸ در قاهره به چاپ رسیده است. | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
=ویژگی تألیفات ترمذی= | =ویژگی تألیفات ترمذی= | ||
وی نخستین مؤلفی است که نوشته‌هایش ترکیبی از تجارب عرفانی، | وی نخستین مؤلفی است که نوشته‌هایش ترکیبی از تجارب عرفانی، انسان‌شناسی، جهان‌شناسی و الاهیات اسلامی است. | ||
=شناخت نظام فکری ترمذی= | =شناخت نظام فکری ترمذی= | ||
به طور کلی نظام فکری ترمذی نماینده حکمت قدیم اسلامی است که هنوز عناصر سنّت فلسفی ارسطویی و نوافلاطونی را نپذیرفته است. | به طور کلی نظام فکری ترمذی نماینده حکمت قدیم اسلامی است که هنوز عناصر سنّت فلسفی ارسطویی و نوافلاطونی را نپذیرفته است. | ||
انسان‌شناسی و جهان‌شناسی در آثار او جایگاهی خاص دارد. | |||
=ترمذی و | =ترمذی و انسان‌شناسی= | ||
ترمذی در | ترمذی در انسان‌شناسی خود سه مرکز عمل را مشخص کرده است:سَر و قلب و شکم. جایگاه عقل سر و جایگاه نفس (شهوت و هوای نفس) شکم است. | ||
نفس (امّاره) و عقل با صدر که واجد نور الاهی یا معرفت است، در نزاع اند. جایگاه معرفت، قلب است و معرفت از قلب به صدر می‌تابد. معرفت عرفانی زمانی حاصل می‌شود که عارف با مجاهدت و ریاضت، تأثیر نفس را بر نور الاهی معرفت متوقف کند. | نفس (امّاره) و عقل با صدر که واجد نور الاهی یا معرفت است، در نزاع اند. جایگاه معرفت، قلب است و معرفت از قلب به صدر می‌تابد. معرفت عرفانی زمانی حاصل می‌شود که عارف با مجاهدت و ریاضت، تأثیر نفس را بر نور الاهی معرفت متوقف کند. | ||
=موضوع مهم و محوری آثار ترمذی= | =موضوع مهم و محوری آثار ترمذی= | ||
موضوع مهم و محوری آثار ترمذی، موضوع ولایت است که بعدها در مکتب [[ابن عربی]] بسط یافت. وی ولایت را برتر از نبوت و ولایت [[ | موضوع مهم و محوری آثار ترمذی، موضوع ولایت است که بعدها در مکتب [[محیی‌الدین محمد بن علی بن عربی حاتمی|ابن عربی]] بسط یافت. وی ولایت را برتر از نبوت و ولایت [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)]] را بالاتر از مقام نبوت او می‌دانست، زیرا به نظر وی نبوت صفت خلق در برابر خلق و ولایت صفت حق است. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:تصوف]] | |||
[[رده:صوفیه]] | [[رده:صوفیه]] | ||