فقه: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۶۷ بایت اضافه‌شده ،  ۱۸ فوریه
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۶ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:فقه.jpg|بی‌قاب|چپ]]
'''فقه''' دانش به احکام شرعی فرعی از ادله تفصیلی است. در تعریف معروف فقه با عنوان اصطلاحی آن آورده‌اند که: «روشی که به‌وسیلهٔ آن [[احکام شرعی]] را از ادلهٔ تفصیلی به دست می‌آوریم. «دلایل تفصیلی» از نظر بیشتر علمای مسلمان عبارتند از: قرآن، سنّت، اجماع و عقل. فقه، به معنای فهمیدن و درک کردن می‌باشد که به استنباط احکام شرع کمک می‌کند. منظور از فقه، قوانین الزامی و غیر الزامی است که از طرف خداوند متعال برای بشر وضع گردیده است. علم فقه علمی است که از منظرهای مختلف و متعدد به بررسی این قوانین می‌پردازد و در پیرامون آن بحث می‌کند. موضوعات فقهی مثل [[نماز]]، [[روزه]]، [[حج]]، معاملات و بسیاری از موضوعاتی که در فقه مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
'''فقه''' دانش به احکام شرعی فرعی از ادله تفصیلی است. در تعریف معروف فقه با عنوان اصطلاحی آن آورده‌اند که: «روشی که به‌وسیلهٔ آن [[احکام شرعی]] را از ادلهٔ تفصیلی به دست می‌آوریم. «دلایل تفصیلی» از نظر بیشتر علمای مسلمان عبارتند از: قرآن، سنّت، اجماع و عقل. فقه، به معنای فهمیدن و درک کردن می‌باشد که به استنباط احکام شرع کمک می‌کند. منظور از فقه، قوانین الزامی و غیر الزامی است که از طرف خداوند متعال برای بشر وضع گردیده است. علم فقه علمی است که از منظرهای مختلف و متعدد به بررسی این قوانین می‌پردازد و در پیرامون آن بحث می‌کند. موضوعات فقهی مثل [[نماز]]، [[روزه]]، [[حج]]، معاملات و بسیاری از موضوعاتی که در فقه مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.


خط ۷۶: خط ۷۵:


== فقه سیاسی ==
== فقه سیاسی ==
اصطلاح '''فقه سیاسى''' به عنوان واژه‌­ای نوپدید در عرصه فقه، مشتمل بر مجموعه‌‌اى از مباحث فقهى است که با رفتار سیاسی و دانش سیاست مرتبط بوده و تکالیف شرعى زندگى سیاسى مؤمنان بلکه شهروندان را تعیین کرده و آیین اداره مطلوب را بر اساس منابع و ادله معتبر شرعى، تبیین و توصیه مى‌کند.
اصطلاح [[فقه سیاسى]] به عنوان واژه‌­ای نوپدید در عرصه فقه، مشتمل بر مجموعه‌‌اى از مباحث فقهى است که با رفتار سیاسی و دانش سیاست مرتبط بوده و تکالیف شرعى زندگى سیاسى مؤمنان بلکه شهروندان را تعیین کرده و آیین اداره مطلوب را بر اساس منابع و ادله معتبر شرعى، تبیین و توصیه مى‌کند.


پیشینه این فقه بنابر نظر رهبر معظم انقلاب به درازای تاریخ تدوین فقه است، ایشان می­‌فرمایند: «فقه سیاسی در شیعه، سابقه‌اش از اولِ تدوین فقه است. یعنی حتّی قبل از آنکه فقه استدلالی در قرن سوم و چهارم تدوین بشود. نمونه‌اش را شما در روایات می‌بینید. همین روایت [کتاب] "تحف‌العقول" که انواع معاملات را چهار قسم می‌کند، یک قسمش سیاسات است -امّاالسّیاسات- که خب، در آنجا مطالبی را بیان می‌کند.
پیشینه این فقه بنابر نظر [[سید علی حسینی خامنه‌ای|رهبر معظم انقلاب]] به درازای تاریخ تدوین فقه است، ایشان می­‌فرمایند: «فقه سیاسی در شیعه، سابقه‌اش از اول تدوین فقه است. یعنی حتّی قبل از آنکه فقه استدلالی در قرن سوم و چهارم تدوین بشود. نمونه‌اش را شما در روایات می‌بینید. همین روایت [کتاب] "تحف‌العقول" که انواع معاملات را چهار قسم می‌کند، یک قسمش سیاسات است -امّاالسّیاسات- که خب، در آنجا مطالبی را بیان می‌کند.


در این روایت و روایات فراوان دیگر، شاخصها ذکر می‌شود. بعد که نوبت به عصر تدوین فقه استدلالی میرسد -دوران شیخ مفید و بعد از ایشان- باز انسان مشاهده می‌کند که فقه سیاسی در آنجا وجود دارد؛ در ابواب مختلف، آن چیزهائی که مربوط به احکام سیاست و اداره جامعه است، در اینها هست. بنابراین سابقه فقه سیاسی در شیعه، سابقه عریقی است<ref>بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری ۱۳۹۰/۰۶/۱۷</ref> <ref>فقه ابزاری برای اداره جامعه - دیگران - Khamenei.ir
در این روایت و روایات فراوان دیگر، شاخصه‌ها ذکر می‌شود. بعد که نوبت به عصر تدوین فقه استدلالی میرسد -دوران [[محمد بن محمد بن نعمان|شیخ مفید]] و بعد از ایشان- باز انسان مشاهده می‌کند که فقه سیاسی در آنجا وجود دارد؛ در ابواب مختلف، آن چیزهائی که مربوط به احکام سیاست و اداره جامعه است، در اینها هست. بنابراین سابقه فقه سیاسی در [[مذهب شیعه|شیعه]]، سابقه عریقی است<ref>بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری ۱۳۹۰/۰۶/۱۷</ref> <ref>فقه ابزاری برای اداره جامعه - دیگران - Khamenei.ir
https://farsi.khamenei.ir › others-note
https://farsi.khamenei.ir › others-note
</ref>.»
</ref>.»


== ادله اربعه ==
== ادله اربعه ==
ادلّه اربعه یا <big>دلایل چهارگانه</big> اصطلاحی در علم اصول فقه است که به منابع چهارگانه معتبر فقهی برای استنباط احکام شرعی اطلاق می‌شود. این منابع عبارت‌اند از کتاب، سنت، اجماع و عقل. فقیه بر اساس این منابع معتبر، حکم شرعی را استنباط می‌کند. اعتبار و حجیت این چهار دلیل در مبحث حجج اصول فقه اثبات می‌شود.
ادلّه اربعه یا <big>دلایل چهارگانه</big> اصطلاحی در علم [[اصول فقه]] است که به منابع چهارگانه معتبر فقهی برای استنباط احکام شرعی اطلاق می‌شود. این منابع عبارت‌اند از [[قرآن|کتاب]]، [[سنت]]، [[اجماع]] و [[عقل]]. فقیه بر اساس این منابع معتبر، حکم شرعی را استنباط می‌کند. اعتبار و حجیت این چهار دلیل در مبحث حجج اصول فقه اثبات می‌شود.


=== دلیل ===
=== دلیل ===
خط ۹۷: خط ۹۶:
دلیل از جهت نوع دالّ به دو قسم لفظی و لبی تقسیم می‌شود:
دلیل از جهت نوع دالّ به دو قسم لفظی و لبی تقسیم می‌شود:


دلیل لبی دلیلی است که از نوع الفاظ نیست مانند اجماع، سیره عقلاء و ...
# دلیل لبی دلیلی است که از نوع الفاظ نیست مانند اجماع، سیره عقلاء و ...
 
# دلیل لفظی دلیل است که از نوع الفاظ است مانند خبر<ref>مظفر، اصول الفقه، ج ۱، ص ۱۴۰</ref>.
دلیل لفظی دلیل است که از نوع الفاظ است مانند خبر<ref>مظفر، اصول الفقه، ج ۱، ص ۱۴۰</ref>.


=== کتاب (قرآن) ===
=== کتاب (قرآن) ===
خط ۱۱۰: خط ۱۰۸:


==== انواع سنت ====
==== انواع سنت ====
'''قول معصوم'''
===== قول معصوم =====


گفته‌های معصومین که مستقیماً یا از طریق احادیث متواتر یا واحد به ما رسیده است. حدیث اگرچه گاهی مسامحتاً به عنوان سنت شناخته می‌شود اما سنت نیست؛ بلکه حاکی از سنت است<ref> مظفر، اصول الفقه، ج ۲، ص ۶۴</ref>.
گفته‌های معصومین که مستقیماً یا از طریق احادیث متواتر یا واحد به ما رسیده است. حدیث اگرچه گاهی مسامحتاً به عنوان سنت شناخته می‌شود اما سنت نیست؛ بلکه حاکی از سنت است<ref> مظفر، اصول الفقه، ج ۲، ص ۶۴</ref>.


'''فعل معصوم'''
===== فعل معصوم =====
 
دست کم فعل معصوم بر اباحه دلالت می‌کند. همانگونه که ترک فعلی دلالت بر عدم وجوب آن می‌کند. گاهی فعل معصوم با وجود قراینی معنایی بیش از اباحه یا عدم وجوب دارد مثل اینکه در مقام بیان حکم شرعی باشد. به فعل معصوم در موارد متعددی در فقه مانند افعال نماز و حج و وضو و ... استناد شده است<ref>مظفر، اصول الفقه، ج ۲، ص ۶۴-۶۷</ref>.
دست کم فعل معصوم بر اباحه دلالت می‌کند. همانگونه که ترک فعلی دلالت بر عدم وجوب آن می‌کند. گاهی فعل معصوم با وجود قراینی معنایی بیش از اباحه یا عدم وجوب دارد مثل اینکه در مقام بیان حکم شرعی باشد. به فعل معصوم در موارد متعددی در فقه مانند افعال نماز و حج و وضو و ... استناد شده است<ref>مظفر، اصول الفقه، ج ۲، ص ۶۴-۶۷</ref>.


'''تقریر معصوم'''
===== تقریر معصوم =====
 
منظور از تقریر، سکوت معصوم در برابر فعل دیگری است به این معنا که فردی در حضور معصوم رفتاری را انجام دهد و معصوم به آن توجه دارد و سکوت کند و در حالی است که اگر آن رفتار نادرست بود، او را به خطایش آگاهی می‌داد. اگر تقریر با شروطش محقق شود بر جایز بودن آن فعل دلالت می‌کند<ref>مظفر، اصول الفقه، ج ۲، ص ۶۸</ref>.
منظور از تقریر، سکوت معصوم در برابر فعل دیگری است به این معنا که فردی در حضور معصوم رفتاری را انجام دهد و معصوم به آن توجه دارد و سکوت کند و در حالی است که اگر آن رفتار نادرست بود، او را به خطایش آگاهی می‌داد. اگر تقریر با شروطش محقق شود بر جایز بودن آن فعل دلالت می‌کند<ref>مظفر، اصول الفقه، ج ۲، ص ۶۸</ref>.


از جهت طریق دست یابی به سنت، سنت به دو گونه قطعی و غیرقطعی تقسیم می‌شود:
از جهت طریق دست یابی به سنت، سنت به دو گونه قطعی و غیرقطعی تقسیم می‌شود:


'''طریق قطعی'''
===== طریق قطعی =====
 
سنتی که از طریق خبر متواتر به دست آید و یا خبر غیرمتواتری که قراین قطعی بر صدور آن از معصوم باشد مانند اجماع و بنای عقلایِ کاشف از قول معصوم.
سنتی که از طریق خبر متواتر به دست آید و یا خبر غیرمتواتری که قراین قطعی بر صدور آن از معصوم باشد مانند اجماع و بنای عقلایِ کاشف از قول معصوم.


'''طریق غیرقطعی'''
===== طریق غیرقطعی =====
 
برای دست یابی به سنت، راه‌های غیرقطعی گوناگونی می‌توان شمرد، نتیجه این راه‌ها غیرقطعی و ظن آور است و برای حجیت و پذیرش آن باید دلیل خاصی اقامه کرد. از میان راه‌های گوناگون در میان فقهای امامیه تنها خبر واحد ثقه معتبر است.
برای دست یابی به سنت، راه‌های غیرقطعی گوناگونی می‌توان شمرد، نتیجه این راه‌ها غیرقطعی و ظن آور است و برای حجیت و پذیرش آن باید دلیل خاصی اقامه کرد. از میان راه‌های گوناگون در میان فقهای امامیه تنها خبر واحد ثقه معتبر است.


خط ۱۸۶: خط ۱۸۰:
# کتاب النذر: احکام نذر کردن.
# کتاب النذر: احکام نذر کردن.
# کتاب الجهاد: احکام دفاع مظلومان و سرزمین‌های مسلمان نشین.
# کتاب الجهاد: احکام دفاع مظلومان و سرزمین‌های مسلمان نشین.
# کتاب الامر بالعروف و النهی عن المنکر: احکام دعوت به اعمال نیک و دوری از بدی‌ها = امر به معروف و نهی از منکر<ref> ین الدین العاملی (معروف به شهید ثانی). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة اللمعة الدمشقیة و الرّوضة البهیّة</ref>.
# کتاب الامر بالعروف و النهی عن المنکر: احکام دعوت به اعمال نیک و دوری از بدی‌ها = [[امر به معروف و نهی از منکر]]<ref> ین الدین العاملی (معروف به شهید ثانی). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة اللمعة الدمشقیة و الرّوضة البهیّة</ref>.
 
== جستارهای وابسته ==
* [[جعفر طیار]]
* [[حبشه]]
* [[محمد بن محمد بن نعمان|شیخ مفید]]


== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانویس|2}}
{{پانویس|2}}
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات]]
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات]]
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]]
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]]
[[ur:فقہ]]
[[ur:فقہ]]
confirmed، مدیران
۳۶٬۸۳۲

ویرایش