|
|
(۵۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) |
خط ۱: |
خط ۱: |
| {{Mbox
| | {{جعبه اطلاعات شخصیت |
| | type = notice | | | عنوان =ابن منظور |
| | class = ambox-In_use | | | تصویر = عالمان شیعه.jpg |
| | image = [[File:Ambox clock.svg|48px|alt=|link=]] | | | نام = محمد بن مکرم بن علی أبو الفضل جمال الدین ابن منظور الأنصاری الرویفعی الأفریقی |
| | css = margin: 1px | | | نامهای دیگر = ابن منظور |
| | text = این {{#ifeq:{{{1|}}}|بخش|[[راهنما:بخجعفر طیار ش|بخش]]|{{#switch:{{NAMESPACE}} | | | سال تولد = 630 ق |
| | {{ns:0}} = مقاله | | | تاریخ تولد = |
| | بحث = [[راهنما:صفحه بحث|صفحه بحث]] | | | محل تولد = [[جمهوری عربی مصر|مصر]] |
| | ردهبندی = [[ویکیپدیا:ردهبندی|رده]] | | | سال درگذشت = ۷۱۱ ق |
| | راهنما = [[راهنما:فهرست|فهرست]] | | | تاریخ درگذشت = |
| | درگاه = [[ویکیپدیا:درگاه|درگاه]] | | | محل درگذشت = {{فهرست جعبه افقی |[[قاهره]] |قرافه |مصر }} |
| | الگو = [[ویکیپدیا:فضای نام الگو|الگو]] | | | استادان = |
| | کاربر = [[ویکیپدیا:صفحههای کاربری|صفحه کاربری]] | | | شاگردان = |
| | بحث کاربر = [[ویکیپدیا:صفحههای کاربری|صفحه بحث کاربری]]
| | | دین = [[اسلام]] |
| | ویکیپدیا = [[ویکیپدیا:فضای نام ویکیپدیا|صفحه ویکیپدیا]] | | | مذهب = اختلافی (برخی [[شافعی مذهب]] و برخی [[شیعه|شیعه]]) |
| | بحث ویکیپدیا = [[ویکیپدیا:فضای نام ویکیپدیا|صفحه بحث ویکیپدیا]] | | | آثار = فرهنگ لغت ۲۰ جلدی لسانالعرب |
| }}}} هماکنون برای {{#ifeq:{{{1|}}}|بخش|{{{2|مدتی کوتاه}}}|{{{1|مدتی کوتاه}}}}} '''تحت ویرایش عمده''' است. این برچسب برای جلوگیری از [[راهنما:تعارض ویرایشی|تعارض ویرایشی]] اینجا گذاشته شدهاست، لطفا تا زمانیکه این پیام نمایش داده میشود ویرایشی در این {{#ifeq:{{{1|}}}|بخش|بخش|صفحه}} انجام ندهید.<br>
| | | فعالیتها = {{فهرست جعبه افقی |فرهنگنویس |کاتب |قاضی }} |
| <small>{{#if:{{{زمان|}}}|این پیام در {{{زمان|}}} اضافه شده است.|}} این صفحه آخرینبار در {{#time:H:i، j F Y|{{REVISIONTIMESTAMP}}}} ({{کوچک}}ساعت هماهنگ جهانی{{پایان کوچک}}) ({{Time ago|{{REVISIONTIMESTAMP}}}}) تغییر یافتهاست؛ لطفا اگر در چند ساعت اخیر [{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=history}} ویرایش نشده است]، این الگو را حذف کنید. اگر شما ویرایشگری هستید که این الگو را اضافه کرده است، لطفا مطمئن شوید آن را حذف یا با در دست ساخت جایگزین میکنید.</small>
| | | وبگاه = |
| <includeonly>{{#ifeq:{{{category}}}|no||{{#switch:{{NAMESPACE}}
| | }} |
| | کاربر
| | '''محمد بن مکرم بن علی أبو الفضل جمال الدین ابن منظور الأنصاری الرویفعی الأفریقی''' معروف به '''ابن منظور''' نویسنده [[لسان العرب|لسان العرب]] است. بیشتر مآخذ کهن او را [[ابن مکرم]] خواندهاند و او نسب خود را با هجده واسطه به رویفع ابن ثابت انصاری [[صحابه|صحابی]] [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)]] رسانده است. برخی ابن منظور را [[شافعیه|شافعی مذهب]] و برخی [[مذهب شیعه|شیعه]] دانستهاند. |
| | بحث کاربر = <!-- no category -->
| |
| | [[رده:صفحههای سخت در دست ویرایش]]}}}}</includeonly> | |
| }}<noinclude>
| |
| </noinclude>
| |
|
| |
|
| <div class="wikiInfo">[[پرونده:ابن منظور.jpg |جایگزین=ابن منظور|ابن منظور]]
| | == زندگینامه == |
| {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
| | ابوالفضل محمد بن مکرم بن منظور آفریقایی، لغوی و ادیب مشهور جهان عرب صاحب معجم بزرگ و مشهور «لسان العرب» و صاحب کتابهای ادبی مختصر بسیاری همانند مختصر «أغانی» است. برخی گفتهاند او در مصر متولد شده و برخی نیز او را منسوب به [[طرابلس]] میدانند. |
| !نام
| |
| !ابن منظور
| |
| |-
| |
| |نام کامل
| |
| |ابوالفضل جمالالدین محمد بن مکرّم بن منظور انصاری رُوَیْفِعی افریقی؛ یا: ابن مکرّم
| |
| |-
| |
| |زادروز
| |
| |۶۳۰ق
| |
| |-
| |
| |تخصص اصلی
| |
| |فرهنگنویس
| |
| |-
| |
| |شغل
| |
| |قاضی
| |
| |-
| |
| |تخصص
| |
| |کاتب
| |
| |-
| |
| |آثار
| |
| |فرهنگ لغت ۲۰جلدی لسانالعرب
| |
| |-
| |
| |مشهورترین تألیفش
| |
| |فرهنگ لغت ۲۰جلدی لسانالعرب
| |
| |-
| |
| |درگذشت
| |
| |۷۱۱ق
| |
| |}
| |
| </div>
| |
|
| |
|
| '''ابوالفضل جمالالدين محمدبن مكرم معروف''' به <big>ابن منظور</big> نويسنده [[لسان العرب]] است. بيشتر مآخذ كهن او را <big>ابن مكرم</big> خواندهاند و او نسب خود را با هجده واسطه به «رويفع ابن ثابت انصاری» صحابی [[پيامبراكرم(ص)]] رسانده است. برخی ابن منظور را [[شافعی مذهب]] و برخی [[شيعه]] دانستهاند.
| | [[ذهبی]] زادگاه وی را [[جمهوری عربی مصر|مصر]] نوشته است، اما از منابع قدیم درباره مولد و سالهای نخستین زندگی او آگاهی دقیقی به دست نمیآید. وی در [[قاهره]] کاتب دیوان انشا بود و پس از آن منصب قضا را در [[طرابلس|طرابلس]] غرب به عهده گرفت. به گفته [[ابن حجر عسقلانی|ابن حجر]] و [[جلال الدین سیوطی|سیوطی]] از آنجا که وی عمر خود را به خدمت در دیوان انشا گذرانده و به گفته ابن شاکر مدفن او در «قرافه»، نزدیکی [[قاهره|قاهره]] بوده است، وی در «دیوان الانشاء» خدمت میکرد و شاگرد [[ابن مقیر]] بود. او منصب قضاوت را در طرابلس بدست آورد و سپس به مصر دیار خود بازگشت و بقیه عمر خود را در آنجا سپری کرد. او در همانجا وفات یافت و بعد از مرگش نزدیک به پانصد جلد کتاب با دست خط خود بر جای گذاشت. گفتهاند در آخر عمر بیناییاش را از دست داده بود. |
|
| |
|
| ذهبى زادگاه وی را [[مصر]] نوشته است، اما از منابع قديم درباره مولد و سالهای نخستين زندگى او آگاهى دقيقى به دست نمىآيد. وی در [[قاهره]] كاتب ديوان انشا بود و پس از آن منصب قضا را در [[طرابلس]] غرب به عهده گرفت. به گفته [[ابن حجر]] و [[سيوطى]] از آنجا كه وی عمر خود را به خدمت در ديوان انشا گذرانده و به گفته ابن شاكر مدفن او در «قرافه»، نزديكى قاهره، بوده است، مىتوان گفت كه وی در اثنای اقامت طولانيش در مصر به قضای طرابلس منصوب شده است.
| | ابن منظور بخاطر تصنیف کتاب بزرگ خود یعنی «لسان العرب» مشهور شد این کتاب جامع و شامل 5 معجم مختلف در لغت عرب است. |
| | علمای بسیاری او را در این فن ستودهاند و او را تمجید کردهاند در شعر نیز با وجود کمی آثار، نیکو بوده است. او در سال 630 هـ متولد شد و در سال 711 هـ از دنیا رفت<ref>نقل از موسوعة العربیة العالمیة </ref>. |
|
| |
|
| =ابن منظور کیست= | | == نسب ابن منظور == |
| | ابن منظور نسب خود را با ۱۸ واسطه به [[رویفع بن ثابت انصاری]] (درگذشت ۵۶ هجری)، صحابی [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)]]، که در سال ۴۶ هجری امارت [[طرابلس]] غرب را عهدهدار شد رسانیده است<ref> لسان العرب، ج۱، ص۲۶۳-۲۶۴</ref>. |
|
| |
|
| ابوالفضل محمد بن مکرم بن منظور آفریقایى، لغوى و أدیب مشهور جهان عرب صاحب معجم بزرگ و مشهور «لسان العرب» و صاحب کتابهاى أدبى مختصر بسیارى همانند مختصر «أغانى» است. برخى گفته اند او در مصر متولد شده و برخى نیز او را منسوب به طرابلس مى دانند.
| | «شدیاق» نسبت آفریقایی را که منابع کهن به وی دادهاند، دلیل بر تونسی بودن او میداند. برخی نیز به استناد اینکه «رویفع» جد اعلای او، تا پایان عمر امیر طرابلس بوده و خاندان ابن منظور، معروف به آل مکرم، تا سدههای اخیر در آن ناحیه شهرت داشتهاند، زادگاه وی را طرابلس پنداشتهاند و بعید دانستهاند که او پیش از تصدی قضای طرابلس در [[جمهوری عربی مصر|مصر]] و یا [[قاهره]] به سر برده باشد. |
| | اما نظر به گزارش «صفدی» و «ابن شاکر» و با توجه به آنچه در پژوهش «ابوالقاسم محمد کرو» درباره مهاجرت جد او، نجیب الدین علی، از [[تونس]] به مصر آمده، دلیلی قاطع بر ترجیع قول ذهبی که مصر را زادگاه او دانسته است، وجود دارد. |
|
| |
|
| در «دیوان الانشاء» خدمت مى کرد و شاگرد ابن مقیر بود. او منصب قضاوت را در طرابلس بدست آورد و سپس به مصر دیار خود بازگشت و بقیه عمر خود را در آنجا سپرى کرد. | | == آثار == |
| او در همانجا وفات یافت و بعد از مرگش نزدیک به پانصد جلد کتاب با دست خط خود بر جاى گذاشت. گفته اند در آخر عمر بینایى اش را از دست داده بود.
| | مشهورترین کتاب او لسان العرب است در بیست مجلد که کتب لغت مادر را در آن گرد آورده و میتوان گفت: از همه آنها بسنده است. دیگر کتاب او «مختارالاغانی» است در 12 جز و «نثار الازهار فی اللیل والنهار» در ادب و «اخبار ابی نواس» و چند کتاب دیگر که به طبع نرسیده. ابن منظور [[مذهب شیعه|مذهب تشیع]] داشته خالی از تعصب و رفض<ref>اعلام زرکلی و روضات الجنات</ref>. |
|
| |
|
| ابن منظور بخاطر تصنیف کتاب بزرگ خود یعنى «لسان العرب» مشهور شد این کتاب جامع و شامل 5 معجم مختلف در لغت عرب است .
| | === آثار چاپ شده === |
| علماى بسیارى او را در این فن ستوده اند و او را تمجید کرده اند در شعر نیز با وجود کمى آثار، نیکو بوده است .
| | '''لسان العرب''' که مشهورترین کتاب اوست. |
| او در سال 630 هـ متولد شد و در سال 711 هـ از دنیا رفت. <ref>نقل از موسوعة العربیة العالمیة </ref>
| | این کتاب نخست در بولاق (1299 - 1308 قمری) در 20 جلد با مقدمۀ احمد فارس شدیاق چاپ شد. بعد از آن بارها تجدید چاپ شد و چاپهای متعددی از آن به عمل آمد. از جمله در [[بیروت]](1374 - 1375 قمری) در 15 جلد و نیز، در همانجا سال 1389 قمری در 3 جلد بزرگ تحت عنوان «لسان العرب المحیط» با پیوستی از اصطلاحات علمی جدید. در چاپ اخیر و برخی از چاپهای تازهتر این کتاب، ریشهها را مطابق شیوۀ رایج به ترتیب حروف نخستین آنها نظم دادهاند. |
| | |
| =نسب ابن منظور=
| |
| | |
| ابن منظور نسب خود را با ۱۸ واسطه به رویفع بن ثابت انصاری (درگذشت ۵۶ هجری)، صحابی [[پیامبر اکرم (ص)]]، که در سال ۴۶ هجری امارت طرابلس غرب را عهده دار شد، رسانیده است. <ref> لسان العرب، ج۱، ص۲۶۳-۲۶۴</ref>
| |
| | |
| «شدیاق» نسبت آفریقایی را که منابع کهن به وی دادهاند، دلیل بر تونسی بودن او میداند.
| |
| برخی نیز به استناد اینکه «رویفع» جد اعلای او، تا پایان عمر امیر طرابلس بوده و خاندان ابن منظور، معروف به آل مکرم، تا سدههای اخیر در آن ناحیه شهرت داشتهاند، زادگاه وی را طرابلس پنداشتهاند و بعید دانستهاند که او پیش از تصدی قضای طرابلس در مصر و یا قاهره به سر برده باشد.
| |
| | |
| اما نظر به گزارش «صفدی» و «ابن شاکر» و با توجه به آنچه در پژوهش «ابوالقاسم محمد کرو» درباره مهاجرت جد او، نجیب الدین علی، از تونس به مصر آمده، دلیلی قاطع بر ترجیع قول ذهبی که مصر را زادگاه او دانسته است، وجود دارد.
| |
| | |
| =آثار ابن منظور= | |
| | |
| مشهورترين كتاب او لسان العرب است در بيست مجلد كه كتب لغت مادر را در آن گرد آورده و مى توان گفت: از همه آنها بسنده است. ديگر كتاب او «مختارالاغانى» است در 12 جز و «نثار الازهار فى الليل والنهار» در ادب و «اخبار ابى نواس» و چند كتاب ديگر كه به طبع نرسيده.
| |
| ابن منظور مذهب تشيع داشته خالى از تعصب و رفض. <ref>اعلام زركلى و روضات الجنات</ref>
| |
| | |
| ==آثار چاپ شده== | |
| | |
| '''لسان العرب'''، كه مشهورترين کتاب اوست. | |
| | |
| اين کتاب نخست در بولاق (1299 - 1308 قمرى) در 20 جلد با مقدمۀ احمد فارس شدياق چاپ شد.
| |
| بعد از آن بارها تجديد چاپ شد و چاپهاى متعددى از آن به عمل آمد. از جمله در بيروت (1374 - 1375 قمرى) در 15 جلد و نيز، در همانجا سال 1389 قمرى در 3 جلد بزرگ تحت عنوان «لسان العرب المحيط» با پيوستى از اصطلاحات علمى جديد. | |
| | |
| در چاپ اخير و برخى از چاپهاى تازهتر این کتاب، ريشهها را مطابق شيوۀ رايج به ترتيب حروف نخستين آنها نظم دادهاند. | |
|
| |
|
| '''سرور النفس بمدارک الحواس الخمس''' | | '''سرور النفس بمدارک الحواس الخمس''' |
| | این کتاب گزیدهای از «فصل الخطاب» احمد بن یوسف تیفاشی است که در بیروت (سال 1980 میلادی) به کوشش احسان عباس به چاپ رسیده است. جزء نخست این کتاب نیز با عنوان «نثار الأذهار فی اللیل و النهار و أطائب أوقات الأصائل و الأسحار» جداگانه در [[استانبول]] (سال 1298 قمری) و بعد از آن در سال 1988 میلادی با حواشی احمد عبدالفتاح تمام، در بیروت چاپ شده است. |
|
| |
|
| اين کتاب گزيدهاى از «فصل الخطاب» احمد بن يوسف تيفاشى است كه در بيروت (سال 1980 میلادى) به كوشش احسان عباس به چاپ رسيده است. جزء نخست این کتاب نيز با عنوان «نثار الأذهار في الليل و النهار و أطائب أوقات الأصائل و الأسحار» جداگانه در استانبول (سال 1298 قمرى) و بعد از آن در سال 1988 میلادى با حواشى احمد عبدالفتاح تمام، در بيروت چاپ شده است.
| | '''مختار الأغانی فی الأخبار و التهانی''' |
| | | گزیدهای از «الأغانی» [[ابوالفرج اصفهانی]] است. |
| '''مختار الأغاني في الأخبار و التهاني'''، گزيدهاى از «الأغاني» ابوالفرج اصفهانى است. | | این اثر به کوشش جمعی از محققان در قاهره (سال 1384 - 1385 قمری) در 8 جلد و پس از آن در بیروت (سال 1386 - 1387 قمری) و در دمشق (سال 1971 میلادی) در 12 جلد به چاپ رسیده است. |
| | |
| اين اثر به كوشش جمعى از محققان در قاهره (سال 1384 - 1385 قمرى) در 8 جلد و پس از آن در بيروت (سال 1386 - 1387 قمرى) و در دمشق (سال 1971 میلادى) در 12 جلد به چاپ رسيده است.
| |
| | |
| ابن منظور در این کتاب فصلى طولانى در استدراك اخبار ابونواس افزوده است كه به گفته خود او، ابوالفرج آن را از قلم انداخته يا بعدها از نسخههاى کتاب افتاده است.
| |
|
| |
| چاپهاى جداگانهاى از این بخش در قاهره (سال 1924 میلادى) با حواشى محمد عبدالرسول و در بغداد (سال 1952 میلادى) به كوشش شكرى محمد احمد صورت گرفته است.
| |
| | |
| مختصر تاريخ دمشق ابن عساكر
| |
| | |
| ابن منظور در این کتاب علاوه بر حذف بيشتر اسانيد، به تلفيق اخبار پرداخته است. بخشهاى افتاده از نسخههاى کتاب ابن عساكر را در این اثر مىتوان يافت.
| |
| | |
| چاپ این کتاب از سال 1404 قمرى، به كوشش عدهاى از محققان در دمشق آغاز شده و تا كنون مجلداتى از آن انتشار يافته است.
| |
| آثار خطى
| |
| | |
| 1. اختصار کتاب الحيوان جاحظ.
| |
| | |
| 2. لطائف الذخيرة، كه تلخيصى است از «الذخيرة في محاسن أهل الجزيرة» ابن بسام كه نسخهاى از آن در کتابخانه بايزيد استانبول موجود است.
| |
| | |
| 3. مختار الطبقات الكبير ابن سعد ازهرى. نسخهاى از آخرين جزء آن به خط ابن منظور در دار الكتب موجود است.
| |
| | |
| 4. مختصر الجامع لمفردات الأدویة و الأغذية ابن بيطار. نسخهاى از این کتاب در دار الكتب موجود است.
| |
| | |
| 5. مختصر ذيل تاريخ بغداد، كه خلاصهاى است از ذيل سمعانى بر تاريخ خطيب بغدادى. صفدى اختصار تاريخ بغداد و ذيل ابن نجار بر آن را به ابن منظور نسبت داده است.
| |
| | |
| 6. مختصر نشوار المحاضرة و أخبار المذاكرة قاضى تنوخى. نسخهاى از این کتاب در آمبروزيانا موجود است.
| |
|
| |
|
| 7. المنتخب و المختار في النوادر و الأشعار.
| | ابن منظور در این کتاب فصلی طولانی در استدراک اخبار ابونواس افزوده است که به گفته خود او، ابوالفرج آن را از قلم انداخته یا بعدها از نسخههای کتاب افتاده است. |
| | چاپهای جداگانهای از این بخش در قاهره (سال 1924 میلادی) با حواشی محمد عبدالرسول و در [[بغداد]] (سال 1952 میلادی) به کوشش شکری محمد احمد صورت گرفته است. |
|
| |
|
| 8. الرجال.
| | '''مختصر تاریخ دمشق ابن عساکر''' |
| | ابن منظور در این کتاب علاوه بر حذف بیشتر اسانید، به تلفیق اخبار پرداخته است. بخشهای افتاده از نسخههای کتاب ابن عساکر را در این اثر میتوان یافت. |
| | چاپ این کتاب از سال 1404 قمری، به کوشش عدهای از محققان در دمشق آغاز شده و تا کنون مجلداتی از آن انتشار یافته است. |
|
| |
|
| 9. أخبار أبينواس.
| | === آثار خطی === |
| | # اختصار کتاب الحیوان جاحظ. |
| | # لطائف الذخیرة، که تلخیصی است از «الذخیرة فی محاسن أهل الجزیرة» ابن بسام که نسخهای از آن در کتابخانه بایزید استانبول موجود است. |
| | # مختار الطبقات الکبیر ابن سعد ازهری. نسخهای از آخرین جزء آن به خط ابن منظور در دار الکتب موجود است. |
| | # مختصر الجامع لمفردات الأدویة و الأغذیة ابن بیطار. نسخهای از این کتاب در دار الکتب موجود است. |
| | # مختصر ذیل تاریخ بغداد، که خلاصهای است از ذیل سمعانی بر تاریخ خطیب بغدادی. صفدی اختصار تاریخ بغداد و ذیل ابن نجار بر آن را به ابن منظور نسبت داده است. |
| | # مختصر نشوار المحاضرة و أخبار المذاکرة قاضی تنوخی. نسخهای از این کتاب در آمبروزیانا موجود است. |
| | # المنتخب و المختار فی النوادر و الأشعار. |
| | # الرجال. |
| | # أخبار أبینواس. |
| | # حیاة أبینواس. |
| | # دیوان |
|
| |
|
| 10. حياة أبينواس.
| | در میان آثار دیگر او، از اختصار زهر الآداب حصری، صفة الصفوة ابن جوزی، یتیمة الدهر ثعالبی و اختصار العقد الفرید ابن عبدربه نیز یاد شده است که در فهرستهای موجود از آنها نشانی نیست<ref>مختصر تاریخ دمشق لابن عساکر لسان العرب (18 جلدی)</ref>. |
|
| |
|
| 11. ديوان
| | == جستارهای وابسته == |
| | * [[ذهبی]] |
| | * [[ابن حجر عسقلانی|ابن حجر]] |
| | * [[ابوالفرج اصفهانی]] |
|
| |
|
| در میان آثار ديگر او، از اختصار زهر الآداب حصرى، صفة الصفوة ابن جوزى، يتيمة الدهر ثعالبى و اختصار العقد الفريد ابن عبدربه نيز ياد شده است كه در فهرستهاى موجود از آنها نشانى نيست. <ref>مختصر تاریخ دمشق لابن عساکر
| | == پانویس == |
| لسان العرب (18 جلدی)</ref>
| | {{پانویس}} |
|
| |
|
| =پانویس=
| | {{علمای اسلام}} |
| {{پانویس|2}} | |
|
| |
|
| [[رده:فرهنگ نویسان]] | | [[رده:شخصیتها]] |
| [[رده:لغتدان]] | | [[رده:عالمان]] |
| [[رده:علمای قرن هفتم]] | | [[رده:ادیبان]] |